پهنه بندی الگوهای زمانی بارش‌های کمتر از6 ساعته ایران

الموضوعات : مجله فناوری اطلاعات در طراحی مهندسی

فرهاد خام چین مقدم ¹

1 - استادیار، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مشهد،گروه عمران، مشهد ، ایران*

تاريخ الإرسال : 08 الثلاثاء , جمادى الثانية, 1438 تاريخ التأكيد : 08 الثلاثاء , جمادى الثانية, 1438 تاريخ الإصدار : 08 الأحد , ذو القعدة, 1436

الکلمات المفتاحية: Iran, Regression, ایران, رگرسیون, الگوی زمانی بارش, زمان اوج, نمونه گیری سیستماتیک, Temporal Pattern, Peak-Time, Sampling Method,

ملخص المقالة :

رگبار عامل اصلی تولید سیلاب، رواناب، فرسایش خاک و غیره است. مشخصه های مهم هررگبار تأثیرهای متفاوتی در سیلاب حاصل دارد. الگوی بارش تابع شدت بارش برحسب زمان است. این الگو درحالت یک اوجی با مثلث تقریب زده می‌شود. اگر طول نقطه اوج رگبار معلوم باشد، آنگاه شکل تابع شدت رگبار به صورت یک مثلث برای حوضه در اختیار است. این مقاله چهرة جدیدی از تابع شدت رگبار را در پهنه های مختلف ایران در نظر گرفته و زمان اوج رگبار را به صورت رابطه ای غیرخطی برحسب مشخصه های مهم دیگر رگبار (ارتفاع، مدت بارش و شدت اوج رگبار و...) ارائه می دهد. تعداد کل ایستگاه های اندازه گیری رگبار (باران سنج ثبات وزارت نیرو یا سینوپتیک سازمان هواشناسی) 396 است. تعداد ایستگاه های قابل قبول در بازه زمانی کمتر از شش ساعت 130عدد است. پهنه‌ بندی بر اساس حداکثر بارش روزانه انجام و ایران به هفت‌ناحیه تقسیم شده است. نمونه ای از رگبارهای هرناحیه با مدت دوام‌های مختلف با روش نمونه گیری سیستماتیک انتخاب شده است. رگبارهائی با مدت دوام کمتر از شش ساعت رفتار مناسبی را در تمام نواحی هفت گانه دارند و 6/43% آنها یک اوجی هستند. درصد کل رگبارها یک اوجی حدود 6/34% از رگبارهای کل کشور (بازه های زمانی 10 دقیقه تا 48 ساعت)را شامل است. رگبارهای کمتر از شش ساعت و تک اوجی تحلیل شده اند. رابطه بین زمان اوج با سایر مشخصات رگبار و با استفاده از تحلیل رگرسیون یک و چند متغیره خطی و غیرخطی برای نواحی هفت گانه ایران انجام و رابطه مناسب برای هر ناحیه پس از آسیب شناسی الگو به دست آمد. مناسب ترین الگوها غیرخطی (تمام لگاریتمی)است. این الگوها برای ناحیه های اول تا پنجم سه متغیره تمام لگاریتمی شامل مشخصه های مدت دوام ( ) و نسبت ارتفاع بارش (P) به شدت اوج( )است. بهترین الگو برای دو ناحیه ششم و هفتم دو متغیره تمام لگاریتمی بر حسب مدت دوام به دست آمد. مقایسه الگوهای فوق با کارهای سایر پژوهشگران نشان از برتری این الگوها دارد.

المصادر:

منابع :  

1- ارقامین. و بزرگ نیا ا. 1380. مقدمه ای بر بررسی نمونه گیری. چاپ دانشگاه فردوسی مشهد.

2- خامچین مقدم ف.، صدقی ح.، کاوه ف. و منشوری م. 1389. پهنه­بندی حداکثر بارش روزانه ایران، نشریه علمی- پژوهشی آب و خاک، جلد24، شماره1، صفحات107- 97.

3- نیرومند، ح. 1384. تحلیل رگرسیون با مثال ، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.

 

4-Desbordes, M. 1978. Urban runoff and design storm modeling: Proc. Urban storm drainage, University Of Southam, Pentech, London.

5-Keifer, C.U. and Chu, H.H. 1975. Synthetic storm pattern for drainage design, Journal of Hydrology   Div., ASCE, 83.

6-Kelley, K. and Maxwell, S.E. 2003. Sample Size for Multiple Regression: Obtaining RegressionCoefficients That Are Accurate, Not Simply Significant, Psychological Methods, Vol.8, No.3, 305-321.

7-Pillgrim, D.H. and Cordery, I. 1975. Rainfall temporal patterns for design floods, ASCE, J. Hydrology. Div., 101, 81-95.

8-Preul, H.C. and Papadakis, C.N. 1973. Development of design storm hyetographs for Cincinnati, Ohio, Water Resources Bulletin, 9, 291-300.

9-Sifalda, V. 1973. Entwichlung eines Berechnungsregens fur die Bemessung von Kanalnetzen. GWF- Wasser, 114, 435-440.

10- Simon J. Sheather, 2009, A Modern Approach to Regression With R, Springer.

11- Ven Te Chow et. all 1988. Applied Hydrology, McGRAW-Hill.

12-Yen, B.C. and Chow, V.T. 1980. Design hyetographs for small drainage structures, Journal of the Hydraulics Division, 106, 1055-1076.