تأثیر افکار نوافلاطونی در عرفان اسلامی ( خصوصاً در آثار عطّار و مولوی)

الموضوعات : فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی

رضا اشرف زاده ¹ , روجا پورفرج بیگ زاده ²

1 - استاد گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد
2 - دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد سبزوار

تاريخ الإرسال : 02 الإثنين , جمادى الأولى, 1438 تاريخ التأكيد : 02 الإثنين , جمادى الأولى, 1438 تاريخ الإصدار : 13 الأربعاء , رجب, 1437

الکلمات المفتاحية: عرفان اسلامی, فلوطین, Mowlavi, Attar, Plato, فلسفة نوافلاطونی, عطّار و مولوی, Keywords: Islamic mysticism, Neo-Platonic philosophy,

ملخص المقالة :

عرفان اسلامی پدیده‌ای شکل گرفته در بستر تفکّرات فلسفی و کلامی است این جریان پربار فرهنگی، بار سنگینی از مضامین و آموزه‌های مکاتب فکری پیشین را بر دوش می‌کشد. فلسفة نوافلاطونی یکی از مهمترین آبشخورهای عرفان و تصوّف اسلامی است و باروری این مکتب از مطالعه آثار برجسته‌ترین عارفان سده‌های ششم و هفتم هجری یعنی شیخ فریدالدین عطّار نیشابوری و جلال‌الدین محمد بلخی آشکار می‌گردد. کشف، دسته‌بندی و تبین مؤلّفه‌های موجود در نظام فلسفی نوافلاطونیان در سروده‌های عطّار و مولوی، حاکی از ژرفای تأثیرپذیری این دو قلّة رفیع عرفان اسلامی از تعالیم فلوطین است. این مقاله با ارایة شواهدی سعی در بازنمایی این تأثیر عمیق و بنیادین دارد

المصادر:

1. استیس، و. ت. (1361)، عرفان و فلسفه، ترجمه بهاء‌الدین خرمشاهی، چاپ دوم، تهران: سروش.


2. پورجوادی، نصرالله، (1364)، درآمدی بر فلسفه افلوطین، چاپ دوم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.


3. تفضلی، تقی، (1375)، تصحیح دیوان عطّار، چاپ نهم، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.


4. جعفری، محمد تقی، بی تا، مولوی و جهان بینی‌ها، چاپ سوم، تهران: بعثت.


5. خامنه‌ای، سید محمد، (1380)، سیر حکمت در ایران و جهان، چاپ اوّل، تهران: انتشارات حکمت اسلامی صدرا.


6. راسل، برتراند، (1365)، تاریخ فلسفه غرب، ترجمه نجف دریابندری، جلد 1، تهران: پرواز.


7. رحمانی، غلامرضا، (1390)، فلسفه فلوطین، چاپ اوّل، قم: موسسه بوستان کتاب قم


8. زرّین کوب، عبدالحسین، الف (1362)، ارزش میراث صوفیه، چاپ پنجم، تهران: امیرکبیر.


9. _______، ______، ب (1362)، دنباله جستجو در تصوّف ایران، چاپ اوّل، تهران: امیرکبیر.


10. ______، ______، ج(1362)، کارنامه اسلام، چاپ سوم، تهران: امیرکبیر.


11. _______، _______، (1368) سرِّ نی، جلد 2، چاپ سوم، تهران: علمی.


12. سجادی، سیدجعفر، (1338)، فرهنگ لغات و اصطلاحات فلسفی، به اهتمام حسامّ‌الدین قهاری، چاپ اوّل، تهران: چاپخانه سعدی.


13. سجادی، سید ضیاءالدین، (1374)، مقدّمه‌ای بر مبانی عرفان و تصوّف، چاپ چهارم، تهران: سمت.


14. شفیعی‌کدکنی، محمدرضا، (1386)، مقدّمه، تصحیح و تعلیقات اسرارنامه، چاپ دوم، انتشارات سخن.


15. ______، _____، (1389)، مقدّمه، تصحیح و تعلیقات منطق‌الطّیر، چاپ هشتم، انتشارات سخن.


16. ضیا نور، فضل‌الله، (1369)، وحدت وجود، چاپ اوّل، تهران: زّوار.


17. علیدوست، محمد، (1392) ، دیوان هاتف اصفهانی، چاپ اوّل، انتشارات مدرسه.


18. غنی، قاسم ،(1383)، تاریخ تصوّف در اسلام، جلد 3، چاپ نهم، تهران: زّوار.


19. فروغی، محمد علی، (1388)، سیر حکمت در اروپا، جلد اوّل، چاپ پنجم، تهران: زّوار.


20. فلوطین، (1378)، اثولوجیا، ترجمه عربی ابن ناعمه حمصی، ترجمه فارسی حسن ملک‌شاهی، چاپ اوّل، تهران: سروش.


21. فنایی اشکوری، محمد، (1391)، درآمدی بر تاریخ فلسفه غرب (جلد نخست: یونان و روم)، چاپ اوّل، تهران: انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امّام خمینی.


22. کیایی نژاد، زین‌الدین، (1366)، سیر عرفان در اسلام، چاپ اوّل، تهران.


23. گلدزیهر– ایگناتس، زهد و تصوّف در اسلام، ترجمه محمد علی خلیلی.


24. گوهرین، سید صادق، (1367)، شرح اصطلاحات تصوّف، جلد اوّل و دوم، چاپ اوّل، تهران: زّوار.


25. لطفی، محمد حسن،(1366)، دوره آثار فلوطین (تاسوعات)، چاپ اوّل، تهران: انتشارات خوارزمی.


26. منصوری، (1390)، پیدایی تصوّف، چاپ اوّل، قم: موسسه بوستان کتاب قم.


27. مولوی، جلال‌الدین محمد، (1368)، دیوان شمس تبریزی، به کوشش م. درویش، چاپ هشتم، تهران: جاویدان.


28. ____، _____، (1372)، مثنوی، تصحیح محمد استعلامی، دفتر 6، چاپ چهارم، تهران: زّوار.


29. نفیسی، سعید، (1343)، سرچشمه تصوّف در ایران، تهران: کتابفروشی فروغی.


30. نیکلسون، رینولدا، (1374)، تصوّف اسلامی و رابطة انسان و خدا، ترجمه محمدرضا شفیعی کدکنی، چاپ دوم، تهران: سخن.


31. همایی، جلال‌الدین، (1366)، مولوی‌نامه (مولوی چه می‌گوید)، جلد2، چاپ ششم، تهران: هما.


32. یاسپرس، کارل، (1363)، فلوطین، ترجمه محمد حسن لطفی، چاپ اوّل، تهران: خوارزمی.