خویشکاری‌های منظومة همای و همایون بر اساس نظریة ولادیمیر پراپ

الموضوعات : فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی

لیلا عدل پرور ¹ (دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز)
حمیدرضا فرضی ² (استادیار دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز، گروه زبان و ادبیّات فارسی، تبریز، ایران)
علی دهقان ³ (استادیار دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز، گروه زبان و ادبیّات فارسی، تبریز، ایران)

تاريخ الإرسال : 02 الإثنين , جمادى الأولى, 1438 تاريخ التأكيد : 02 الإثنين , جمادى الأولى, 1438 تاريخ الإصدار : 21 السبت , محرم, 1438

الکلمات المفتاحية: خویشکاری, ولادیمیر پراپ, Vladimir Propp, Similarity, همای و همایون, همسانگردی, self-function, Homai and Homayun,

ملخص المقالة :

ولادیمیر پراپ، فولکلور شناس روسی، برای تجزیه و تحلیل قصّه‌های پریان، الگویی را پیشنهاد کرده و معتقد است می‌توان این الگو را در مورد سایر قصه‌های عامیانه نیز به کار برد. منظومة همای و همایون از جمله داستان‌های عاشقانه است. در این مقاله سعی شد تا نمودار خویشکاری‌های پراپ و روش ریخت شناسانة وی در داستان همای و همایون اجرا شود تا مشخص گردد نظریة پراپ تا چه اندازه با آن انطباق دارد. برای این منظور ابتدا مقدّمه‌ای دربارة تحلیل ساختاری متن و روش پراپ مطرح شده است. سپس کارکردهای پیشنهادی پراپ از قصّة همای و همایون استخراج شده و همسانگردی پراپ با ذکر مثال‌هایی توضیح داده شد. یافته‌های این پژوهش گویای تطابق داستان همای و همایون با کارکردهای ریخت شناسانة پراپ است و توالی کارکردهای مورد نظر پراپ با اندکی تغییر در این داستان دیده می‌شود.

المصادر:

1. اخوت، احمد، (1371)، دستور زبان داستان، اصفهان: نشر فردا، چاپ اوّل.


2. اسکولز، رابرت، (1383)، درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیّات، تهران: اگه، چاپ دوّم.


3. برتنس، هانس، (1383)، مبانی نظریۀ ادبی، ترجمه محمدرضا ابوالقاسمی، تهران: نشر ماهی، 288ص.


4. پراپ، ولادیمیر، (1386)، ریخت‌شناسی قصّه پریان، تهران: ترجمۀ فریدون بدره‌ای، توس،چاپ دوّم.


5. تسلیمی، علی، (1388)، نقد ادبی؛ نظریه‌های ادبی و کاربرد آن در ادبیّات فارسی، تهران: کتاب آمه


6. جلالی‌پور، بهرام،(1391)، ریخت شناسی قصه‌های اساطیری و پهلوانی شاهنامه فردوسی بر اساس روش ولادیمیر پراپ، تهران: انتشارات افراز، چاپ اول، 199ص.


7. خدیش، پگاه، (1387)، ریخت‌شناسی افسانه‌های جادویی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اوّل.646ص.


8. خواجوی کرمانی، (1370)، خمسه خواجوی کرمانی، کرمان: به تصحیح سعید نیازکرمانی، انتشارات دانشگاه شهید باهنر کرمان، چاپ اوّل،760ص.


9. رضازاده، شفق، (1369)، تاریخ ادبیّات ایران، تهران: انتشارات آهنگ، چاپ اول.


10. صفا، ذبیح الله، (1372)، تاریخ ادبیّات ایران، جلد 2/3/4، تهران: انتشارات فردوسی.


11. سبحانی، توفیق، (1379)، تاریخ ادبیّات2، تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور،200ص.


12. سلدن، رامان و ویتسون، پیتر، (1384)، راهنمای نظریه‌های ادبی معاصر، ترجمة عباس مخبر، تهران: انتشارات طرح نو.


13. هارلند، ریچارد،(1385)، پیش درآمدی تاریخی بر مطالعه نظریه ادبی از افلاطون تا بارت، تهران: گروه مترجمان زیر نظر شاپور جورکش، چاپ دوّم، نشر چشمه.


14. ریپکا، یان، (1383)، تاریخ ادبیّات ایران، با ترجمۀ ابوالقاسم سری، تهران: انتشارات سخن.

فهرست مقالات

1. آذر، عباس و پور سیّد، سیّده معصومه، 1390، «ریخت‌شناسی گنبد سرخ در هفت پیکر نظامی»، فصل‌نامة پژوهش‌های ادبی و سبک‌شناسی، (علمی- پژوهشی)، ش4، ص 30-9


2. ذوالفقاری، حسن، 1389،ریخت‌شناسی افسانة «گل بکاولی»، فصل‌نامة فنون ادبی دانشگاه اصفهان، سال دوم، شمارة 1،ص62-49.


3. بیات، سعیدرضا و همکاران، 1377، «ریخت‌شناسی و ریشه‌شناسی»، کتاب ماه (هنر)، ش2، ص14-12.


4. خانفی، عباس و فیضی گنجین، جعفر، 1386، «تجزیه و تحلیل قصّه سمک عیار بر اساس نظریه ولادیمیر پراپ»، فصل‌نامۀ پژوهش‌های ادبی، سال 5، شماره 18، ص51-33.


5.  روحانی، مسعود و عنایتی قادیکلایی، محّمد، 1390، بررسی«قصّه دیوان در شاهنامه فردوسی بر اساس نظریه ریخت شناسانه ولادیمیر پراپ»، پژوهشنامۀ زبان و ادبیّات فارسی دانشکده ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، سال سوم، شماره 1، ص 122-105.


6. عبّاسی، سکینه، 1389، «نقد و بررسی قصّة گنبد سفید»، (بر اساس قصّة هفتم منظومة هفت‌پیکر حکیم نظامی‌گنجوی)، فصلنامة کاوش‌نامه، سال یازدهم، شمارة20، ص 224-203.


7. قافله‌باشی، سیداسماعیل و بهروز، سیّده زیبا، 1386، «نقد ریخت‌شناسیحکایت‌های کشف‌المحجوب و تذکرة‌الاولیاء» فصلنامۀ پژوهش‌های ادبی، سال 5، شماره 18، ص 140-117.


8. قدمیاری، کرمعلی، 1392، «کارکرد عناصر فانتزی در منظومة همای و همایون»، پژوهشنامة ادب غنایی دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال یازدهم، شمارة بیستم، صص238-217.


9. یوسفی نیکو، عبدالمجید، 1389، «ریخت‌شناسی داستان پیامبران در تفسیر طبری و سورآبادی»، فصلنامۀ علمی پژوهشی کاوش‌نامه، سال یازدهم، شماره 21، ص141-11.