تحلیلِ ارکان و شگردهای بلاغی اخوانیات در نسخۀ خطی مخزن الانشاء
الموضوعات :
کسری بقائی پور
1
(دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، شمال.)
بهرام پروین گنابادی
2
(هیئت علمی کروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران. شمال.)
الکلمات المفتاحية: نامه نگاری, اخوانیه, مخزن الانشا, اخوانیه سرایی,
ملخص المقالة :
اخوانیه و اخوانیه سرایی یکی از گونه‌های دیرپای ادبیات فارسی و جزو زیرشاخه‌های ادب غنایی است که نویسندگان از سده‌هایِِِِ نخستین ادب فارسی، بدان توجه داشته‌اند. درونمایه اخوانیه‌ها بسیار گسترده است؛ امّا بیشتر حول محورهایِِِ ستایش از دوستان اهل فضل و ادب، احوالپرسی‌های دوستانه، شکوه و‌گلایه‌های خصوصی، شکایت از روزگار و اهل روزگار، طنز وطیب ... می‌چرخد.پژوهشگران و محققان ادب فارسی اعتنای چندانی به این خرده ژانر ادبی نداشته‌اند و تحقیقات بسیار کمی در این زمینه به سامان رسانده‌اند در این پژوهش، ضمن بررسی اجمالی تاریخچه اخوانیه، نمونه‌های آن را در نسخه خطی مخزن‌الانشاء اثرعلی اکبرخوانساری و به خط محمدرضا‌بن‌محمدرحیم کلهر، بررسی و گونه‌های مختلف آن دسته‌بندی و برخی شگردهای بلاغی آن نشان داده شده است. استنتاج این پژوهش نشان می‌دهد گسترش ابزارهای گوناگون ارتباطی در گذر روزگار، از رونق اخوانیه‌سرایی کم نکرده است و با وجود دگرگونی‌های بسیاری که ساخت و درونمایه نامه‌ها و رقعه‌های دوستانه در سده حاضر به خود دیده است هنوز به سنت اخوانیه سرایی توجه می‌شود.از منظرادبی، برآیند پژوهش نشان می‌دهد که نویسنده این کتاب و مشخصا در نامه‌های اخوانی توجه خاصی به جناسها خصوصا جناس‌های اشتقاق ـ که در سجع‌سازی اهمیت دارند ـ و جناس نقطه بسامد زیادی است.توجه به عناصر طبیعت، واج‌آرایی و تکرار از دیگر شگردهای تأثیر‌گذار متن است. همچنین اطناب‌های ممل و استعمال افعال بیشتر به سبک خراسانی، از ویژگی‌های سبکی و زبانی این اخوانیه است.کلیدواژه‌ها: مخزن الانشا، نامه نگاری، اخوانیه، اخوانیه سرایی
منابع
1- اعتصامی، پروین (1370)، دیوان، به کوشش محمد عالمگیر تهرانی، تهران: نشر محمد.
2- آدلر، آلفرد (1361)، روانشناسی فردی، ترجمۀ حسن زمانی شرفشاهی، تهران: پیشگام.
3- آرین پور، یحیی (1379)، از نیما تا روزگار ما (تاریخ ادب فارسی معاصر)، چاپ دوم، تهران: زوار.
4- آقایوسفی، علیرضا (1386)، شخصیت، تهران: دانشگاه پیام نور.
5- براهنی، رضا (1368)، قصه نویسی، چاپ چهارم، تهران: البرز.
6- برقعی، سیدمحمدباقر (1329)، سخنوران نامی معاصر، تهران: امیرکبیر.
7- بهار، محمدتقی (1368)، دیوان اشعار، تهران: توس.
8- بهبهانی، سیمین (1370)، پروین اعتصامی در یادنامة پروین، گردآوری شده توسط علی دهباشی، تهران: دنیای مادر.
9- بیزارگیتی، آزاده (1381)، «زنان کلیله و دمنه: بازنمود ذهنی مردانه»، فصلنامة زنان، صص 127-133.
10- ترابی، علیاکبر (1383)، جامعهشناسی ادبیات فارسی، چاپ چهارم، تبریز: انتشارات فروزش.
11- جام نامقی، احمد (1347)، مفتاح النجات، تصحیح علی فاضل، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
12- جامی، مولانا عبدالرحمن (۱۳۸۹)، هفت اورنگ، تصحیح مرتضی مدرس گیلانی، چاپ نهم، تهران: انتشارات مهتاب.
13-چاوشاکبری، رحیم (1378)، زندگی و شعر پروین اعتصامی، تهران: ثالث.
14- حسینی حله، سیدمحسن (1385)، «موضوع درآمدی بر ادبیات تعلیمی و روزنامة اطلاعات»، شماره 23642.
15- خادم ازغدی، مریم (1386)، «بررسی زنانگی در شعر پروین اعتصامی»، مجله شعر، شماره 52، صص 57-62.
16- ذوالفقاری، ابوالفضل و مسلم میرزایی (1390)، «نابرابری های جنسیتی و طبقاتی در اندیشه های پروین اعتصامی»، نشریه زن در فرهنگ و هنر، سال دوم، شماره 3، صص 19-36.
17- روزبه، محمدرضا (1381)، ادبیات معاصر ایران (شعر)، چاپ اول، تهران: نشر روزگار.
18- زروندی، نفیسه (1386)، «نقدی بر دیدگاههای رایج فمنیستی و تبیین پیامدهای آن»، فصلنامة مطالعات فرهنگی دفاعی زنان، سال دوم، شماره 4.
19- زینی، مهری (1391)، راهزن عقل و دین: جایگاه زن در عرفان، تهران: مروارید.
20- ستاری، جلال (1375)، سیمای زن در فرهنگ ایران، چاپ دوم، تهران: نشر مرکز.
21- سیاسی، علی اکبر (1379)، نظریه های شخصیت یا مکاتب روانشناسی، چاپ هشتم، تهران: دانشگاه تهران.
22- شولتز، دوان و سیدنی آلن شولتز (1375)، نظریه شخصیت، ترجمۀ یحیی سیدمحمدی، تهران: سازمان چاپ دانشگاه آزاد اسلامی.
23- صحرایی، قاسم و محمد خسروی (1389)، «نقد اصالت زن در شعر پروین اعتصامی»، فصلنامة تحقیقات تعلیمی و غنایی زبان و ادب فارسی، دوره دوم، شماره 3، صص 111-124.
24- عرب، عباس و یونس حق پناه (1390)، «تحلیل روان شناختی اشعار صعالیک بر اساس مکتب آدلر»، نشریه زبان و ادبیات عربی، شماره 5، صص 115-144.
25- عنصرالمعالی، کیکاووس ابن اسکندر (1378)، قابوسنامه، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
26- فردوسی، ابوالقاسم (1377)، شاهنامه، تهران: سوده.
27- فیست، جس و دیگران (1388)، نظریه های شخصیت، ترجمۀ یحیی سیدمحمدی، تهران: نشر روان.
28- قبادی، حسینعلی و مجید هوشنگی (1388)، «نقد و بررسی روانکاوانة شخصیت زال از نگاه آلفرد آدلر»، فصلنامة نقد ادبی، سال دوم، شماره 7، صص 91-119.
29- قره داغی، فرخ (1380)، «نگاه به زن در ویس و رامین، فصل زنان»، نشر توسعه، صص 76-81.
30- کارور، چارلز و مایکل اُف شی یر (1387)، نظریههای شخصیت، ترجمۀ احمد رضوانی، مشهد: آستان قدس رضوی.
31- مجدالدین، اکبر (1387)، «انعکاس نابرابریهای اجتماعی در شعر پروین»، پژوهشنامه علوم انسانی، شماره 57، صص 365-396.
32- ممتحن، مهدی و گردآفرین محمدی (1390)، «پروین اعتصامی در گذرگاه ادبیات تعلیمی»، پژوهشنامه ادبیات تعلیمی، شماره 10، صص 123-152.
33- منصور، محمود (1371)، احساس کهتری، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
34- منوچهریان، پرویز (1362)، عقدة حقارت، تهران: گوتنبرگ.
35- نمینی، حسین (1362)، جاودانۀ پروین اعتصامی، تهران: کتاب فروزان.
36- Ewen, Robert B. 2003. An Introduction to Theories of Personality. Lawrence Erlbaum Associates, New Jersey.
37- Mosak, H.H, and Maniacci, M. 1999. A Primer of Adlerian Psychology. Braun-Brumfiled.
_||_References
1- Etisami, Parvin (1370), Diwan, by Mohammad Alamgir Tehrani, Tehran: Mohammad Publishing.
2- Adler, Alfred (1361), Individual Psychology, translated by Hasan Zamani Sharafshahi, Tehran: Pishgam.
3- Arinpour, Yahya (1379), from Nima to our time (history of contemporary Persian literature), second edition, Tehran: Zovar.
4- Aghayousfi, Alireza (2016), Personality, Tehran: Payam Noor University.
5- Brahni, Reza (1368), short story writing, 4th edition, Tehran: Alborz.
6- Barqaei, Seyyed Mohammad Baqer (1329), famous modern orators, Tehran: Amir Kabir.
7- Bahar, Mohammad Taqi (1368), Divan of Poems, Tehran: Tos.
8- Behbahani, Simin (1370), Parvin Etisami in Parvin's memoirs, compiled by Ali Dehbashi, Tehran: Dunyai Madr.
9- Bizar-Giti, Azadeh (2011), "Women of Kalileh and Demeneh: Men's Mental Representation", Women's Quarterly, pp. 127-133.
10-Torabi, Ali-Akbar (2013), Sociology of Persian Literature, 4th edition, Tabriz: Forozesh Publications.
11- Jam Namaghi, Ahmad (1347), Miftah al-Najat, edited by Ali Fazel, Tehran: Farhang Iran Foundation.
12- Jami, Maulana Abdurrahman (2009), Haft Aurang, edited by Morteza Modares Gilani, 9th edition, Tehran: Mehtab Publications.
13-Chavash-Akbari, Rahim (1378), Parvin Etsami's life and poetry, Tehran: Third.
14- Hosseini-Haleh, Seyyed Mohsen (2005), "Income topic on educational literature and information newspaper", number 23642.
15- Khadim-Ozghadi, Maryam (2016), "An examination of femininity in the poetry of Parvin Etisami", Poetry Magazine, No. 52, pp. 57-62.
16- Zulfiqari, Abulfazl and Muslim Mirzaei (2018), "Gender and class inequalities in the thoughts of Parveen Etisami", Zan Dar Farhangar wa Hanar magazine, second year, number 3, pp. 19-36.
17- Roozbeh, Mohammad Reza (2001), Contemporary Iranian Literature (poetry), first edition, Tehran: Roozerg Publishing House.
18- Zarundi, Nafiseh (2016), "Criticism of common feminist views and explanation of its consequences", Women's Defense Cultural Studies Quarterly, second year, number 4.
19- Zaini, Mehri (1391), Bandit of intellect and religion: the position of women in mysticism, Tehran: Marwarid.
20- Sattari, Jalal (1375), The image of women in Iranian culture, 2nd edition, Tehran: Nahr-e-Karzan.
21- Saisi, Ali Akbar (1379), personality theories or schools of psychology, 8th edition, Tehran: Tehran University.
22- Shultz, Doan and Sidney Allen Shultz (1375), Theory of Personality, translated by Yahya Seyed Mohammadi, Tehran: Islamic Azad University Press.
23- Sahrai, Qasim and Mohammad Khosravi (2009), "Criticism of the originality of women in the poetry of Parvin Etisami", Quarterly Journal of Educational and Lyrical Research of Persian Language and Literature, second volume, number 3, pp. 111-124.
24- Arab, Abbas and Yunus Haqpanah (2013), "Psychological analysis of Saalik's poems based on Adler's school", Arabic language and literature magazine, number 5, pp. 115-144.
25- Renmat al-Maali, Kikavus Ibn Iskandar (1378), Qaboosnameh, Tehran: Scientific and Cultural Publications.
26- Ferdowsi, Abulqasem (1377), Shahnameh, Tehran: Sodeh.
27- Feist, Jess and others (1388), personality theories, translated by Yahya Seyed Mohammadi, Tehran: Nash Ravan.
28- Qabadi, Hossein Ali and Majid Hoshangi (2008), "Criticism and analysis of the psychology of Zal's character from Alfred Adler's point of view", Literary Criticism Quarterly, second year, number 7, pp. 119-91.
29- Qaradaghi, Farrokh (2010), "Looking at the woman in Weiss and Ramin, Women's chapter", Tehsehe publication, pp. 76-81.
30- Carver, Charles and Michael O'Sheaer (1387), Theories of Personality, translated by Ahmad Razvani, Mashhad: Astan Quds Razavi.
31- Majaddin, Akbar (2007), "Reflection of social inequalities in Parvin's poetry", Research Journal of Humanities, No. 57, pp. 365-396.
32- Momtahan, Mahdi and Gardaafrin Mohammadi (2013), "Parvin Etisami at the Crossroads of Educational Literature", Research Journal of Educational Literature, No. 10, pp. 152-123.
33- Mansour, Mahmoud (1371), Ehsaas Kohtri, Tehran: Tehran University Press.
34- Manouchehrian, Parviz (1362), Inferiority Complex, Tehran: Gutenberg.
35- Namini, Hossein (1362), Parvin Etisami's Immortal, Tehran: Forozan Book.
36- Ewen, Robert B. 2003. An Introduction to Theories of Personality. Lawrence Erlbaum Associates, New Jersey.
37- Mosak, H.H, and Maniacci, M. 1999. A Primer of Adlerian Psychology. Braun-Brumfiled.
