معرفی نسخة خطی صفاء‌القلوب و بررسی ویژگی‌های سبکی آن

الموضوعات :

آیت شوکتی ¹ (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوی، خوی. ایران)

تاريخ الإرسال : 25 الأربعاء , شعبان, 1442 تاريخ التأكيد : 26 الخميس , ذو الحجة, 1442 تاريخ الإصدار : 16 الخميس , صفر, 1443

الکلمات المفتاحية: صفاء‌القلوب, قاجار, عبدالرحیم شیروانی, نسخة خطی,

ملخص المقالة :

صفاء‌القلوب اثر ارزشمندی است که فقط یک نسخۀ خطی در کتابخانۀ ملّی تبریز از آن وجود دارد و تاکنون هم تصحیح نشده است. این کتاب را عبدالرحیم حزین شیروانی در دورة قاجار در 19 گفتار و 11 حکایت و یک خاتمه‌ای کوتاه در دعای خیر در حق کاتب به اقتفا از نان و حلوای شیخ بهایی و در وزن و قالب آن سروده است. مقالة حاضر به روش اسنادی- توصیفی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای بررسی و تحلیل شده، در صدد پاسخ‌گویی به این پرسش است که بارزترین ویژگی‌های سبکی صفاء‌القلوب چیست؟ به این منظور، مهم‌ترین ویژگی‌های صفاء‌القلوب در سه سطح فکری، زبانی و ادبی همراه با معرَّفی نسخه و ویژگی رسم‌الخط آن، بررسی و تلمیحات و تضمین‌های به کار رفته، تخریج و مصدریابی شده است. یافته‌های پژوهش مبنی بر آن است که این اثر از جهتی ویژگی‌های سبک کهن را دارد و از جهتی رد پای واژه‌ها و اصطلاحات روز و کاربردهای نو در لابلای این نسخه مشهود است. ویژگی‌های سبکی و رسم‌الخط نسخه، در دو نسخه دیگر نیز دیده می‌شود. تنها 7 درصد ابیات مردّف، هستند. پیروی از نان و حلوا نیز در جای جای نسخه نمود دارد. مؤلفّ این اثر، غیر از شیخ بهایی، به اشعار مولوی و عطار و صائب نیز نظر داشته است.

المصادر:

       فهرست منابع و مآخذ

• قرآن


• اصغری هاشمی، محمد جواد( 1388) شیوه­نامه تصحیح متون، تهران: دلیل ما


• حائری، عبدالحسین، (1378)، فهرست نسخه های خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی ، ج 1، ش 3595، تهران: مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی


• جهانبخش، جویا(1390)راهنمای تصحیح متون، چاپ سوّم، تهران: میراث مکتوب


• حسینی اشکوری، احمد، (1377)، فهرست نسخه­های خطّی، قم:  مرکز احیاء میراث اسلامی.


• حسینی طهرانی، محمّد صادق(1395) نور مجرّد، ج1، مشهد: علّامه طباطبایی


• داور، مفید، (1371) تذکره مرآت الفصاحه (تذکره شاعران فارسی)، شیراز: نوید


• دهخدا، علی اکبر، (1371)، لغت نامه فارسی، تهران: دانشگاه تهران


• ستوده، غلامرضا(1384) مرجع­شناسی و روش تحقیق در ادبیات فارسی، چاپ یازدهم، تهران: سمت


• سیّد یونسی، میر ودود، (1348)، فهرست کتابخانة ملّی تبریز، ج 1، تبریز: انتشارات کتابخانة ملّی تبریز


• شاد، محمد پادشاه(1363) فرهنگ آنندراج، چاپ دوّم، تهران: خیام


• شعیری، محمّد بن محمّد(بی­تا) جامع­الاخبار، نجف: حیدریه


• شفیعی کدکنی، محمّد رضا(1370) موسیقی شعر، چاپ دوازدهم، تهران: آگاه


• _______________ (1378)، ادبیات فارسی از عصر جامی تا روزگار ماترجمه حجّت­الله اصیل، ج 1، تهران: نی


• شمیسا، سیروس (1381)، سبک­شناسی نثر، تهران: میترا

16- شیخ بهایی، محمّد بن حسین(1385) نان و حلوا، چاپ اوّل، تهران: آگاهان ایده

17-                       (1391)،  دیوان، چاپ پنجم، تهران: زرّین

18- شیروانی، عبدالرحیم، ( 474)، دیوان، نسخة خطّی: تبریز: کتابخانة ملّی

19-                           (1391) مظهرالترکی، تصحیح فرهاد رحیمی، تهران: اندیشه نو

 

20- شوکتی، آیت(1399) « معرّفی نسخه خطّی دیوان عبدالرحیم شیروانی و بررسی ویژگی­های سبکی آن»، دو فصلنامه پزوهش­نامه نسخه­شناسی متون نظم و نثر فارسی، دانشگاه آزاد دهاقان، دوره 5، ش 13، صص 53-79

21- شیخ صدوق(1385)علل­الشرایع، ج1، قم: داوری

22- صائب، محمّد علی(1392) دیوان صائب تبریزی، چاپ چهارم، تهران: اقبال

23- عطار، محمد بن ابراهیم(1384) منطق­الطیر، تصحیح رضا انزابی­نژاد و سعیدالله قره­بگلو، چاپ اوّل، تبریز: آیدین

24- کلک مسیحا، آثار خوشنویسان بزرگ ایران قرن 10-14،( 1386) به کوشش مجمع ذخائر اسلامی، تهران: اسراء

25- ماهیار، عباس(1388)عروض فارسی، چاپ یازدهم، تهران: سارنگ

26- معین، محمد( 1386 ) فرهنگ فارسی معین، تهران: امیر کبیر

27- ملاح، حسینعلی(1385) پیوند موسیقی و شعر، تهران: قضا

28- مولوی، جلال­الدین(1373) مثنوی معنوی، با مقدمه قدمعلی سرّامی، چاپ پنجم، تهران: بهزاد

29- وصال شیرازی، علی، (1386)تذکره گلشن وصال، تنظیم و تصحیح محمود طاووسی، شیراز: نوید

30- یلمه­ها، احمد رضا(1390) بررسی و تحلیل نوعی از تصرفات کاتبان در نسخه­های خطی، پژوهش نامه زبان و ادبیّات فارسی، سال سوم، شمارۀ نهم، صص 139-162

 

List of sources and sources

1- Quran

2- Asghari Hashemi, Mohammad Javad (1388) text correction manual, Tehran: our reason

3- Haeri, Abdul Hossein, (1378), List of Manuscripts of the Library of the Islamic Council, Volume 1, No. 3595, Tehran: Islamic Council Documents Center

4- Jahanbakhsh, Joya (2013) Text correction guide, third edition, Tehran: written heritage

5- Hosseini Ashkouri, Ahmad, (1377), list of manuscripts, Qom: Islamic Heritage Revival Center.

6- Hosseini Tehrani, Mohammad Sadegh (1395) Noor Mujarred, Volume 1, Mashhad: Allameh Tabatabai

7- Davar, Mofid, (1371) Tazkira Merat al-Fasaha (Tazkira of Persian poets), Shiraz: Navid

8- Dehkhoda, Ali Akbar, (1371), Persian Dictionary, Tehran: University of Tehran

9- Sotoudeh, Gholamreza (1384) Referencing and research methods in Persian literature, 11th edition, Tehran: Samit

10- Seyyed Yunsi, Mir Vadod, (1348), List of Tabriz National Library, Volume 1, Tabriz: Tabriz National Library Publications

11- Shad, Mohammad Padseh (1363), Farhang Anandraj, second edition, Tehran: Khayyam

12- Sho'airi, Muhammad bin Muhammad (Beta) Jame-al-Akhbar, Najaf: Heydarieh

13- Shafi'i Kodkani, Mohammad Reza (1370) Poem Music, 12th edition, Tehran: Aaghar

14- _______________ (1378), Persian literature from the Jami era to the time of Matarzmeh Hojjatullah Aseel, vol. 1, Tehran: Ni

15- Shamisa, Siros (1381), prose stylistics, Tehran: Mitra

16- Sheikh Bahai, Mohammad Bin Hossein (1385) Bread and Halwa, first edition, Tehran: Agharan Ide

17- (1391), Divan, fifth edition, Tehran: Zarrein

18- Shirvani, Abdur Rahim, (474), Divan, manuscript: Tabriz: National Library

19- (2018) Mazhar al-Turki, corrected by Farhad Rahimi, Tehran: New Thought

 

20- Shoukti, Ayat (2019) "Introduction to the manuscript of Abdur Rahim Shirvani's Divan and its stylistic characteristics", bi-quarterly Pezohesh-nama of Persian poetry and prose texts, Dahaghan Azad University, Volume 5, Vol. 13, pp. 53 -79

21- Sheikh Sadouq (1385) Allal Al-Shari'i, vol. 1, Qom: refereed

22- Saeb, Mohammad Ali (1392) Diwan Saeb Tabrizi, 4th edition, Tehran: Iqbal

23- Attar, Mohammad Bin Ibrahim (1384) Al-Tir logic, revised by Reza Anzabi-Najad and Saeedullah Qara-Baghloo, first edition, Tabriz: Aydin

24- Kolk Masiha, works of the great Iranian calligraphers of the 10th-14th centuries, (1386) by the efforts of the Islamic Repository Association, Tehran: Esra

25- Mahyar, Abbas (1388) Persian prose, 11th edition, Tehran: Sarang

26- Moin, Mohammad (1386) Moin Persian culture, Tehran: Amir Kabir

27- Mallah, Hossein Ali (1385) The link between music and poetry, Tehran: Qaza

28- Molavi, Jalaluddin (1373) Masnavi Manavi, with an introduction by Kadam Ali Sarrami, fifth edition, Tehran: Behzad

29- Wasal Shirazi, Ali, (1386) Golshan Wasal's Memoir, edited and corrected by Mahmoud Tavossi, Shiraz: Navid

30- Yalmeha, Ahmad Reza (2013) review and analysis of a type of scribes' possessions in manuscripts, research paper on Persian language and literature, 3rd year, 9th issue, pp. 162-139