تطبیق نظریه سه گانه ژرژدومزیل بر موضوع کشاورزی در شاهنامه
الموضوعات :
1 - استادیار گروه کشاورزی دانشگاه پیام نور، ایران
الکلمات المفتاحية: شاهنامه, کنش های سه گانه , طبقات اجتماعی, دومزیل, کشاورزی.,
ملخص المقالة :
ادبیات بازتاب وضعیت اجتماعی و اقتصادی در هر عصری است. شاهنامه به عنوان حماسه ملی ایران از دو قرن اخیر ابتدا مورد پژوهشهای علمی در زمینه های زبانشناسی، ادبی، نسخه شناسی قرار گرفت و سپس جنبه های پژوهشی تاریخی، اجتماعی و فرهنگی نیز به این بررسی ها افزوده شد. از آنجا که شاهنامه بر اساس منابع خود به نظم در آمده است می تواند به عنوان منبعی برای بازشناسی وضعیت اقتصادی دوران باستانی و نیز اواخر سده چهارم یعنی زمان سرایش این اثر باشد. فردوسی خود از طبقه دهقانان بود که میراث علمی و فرهنگی کهن ایران را به دوره اسلامی منتقل می‌کردند. با سرایش شاهنامه در اواخر قرن چهارم بخش عظیمی از این میراث جاودان گردید و در ابیات شاهنامه منعکس گردیدو در این تحقیق امر برزیگری، کشاورزی و طبقه کشاورزان در سرتاسر شاهنامه مورد بررسی قرار گرفته و سپس با منابع دست اول آن دوران و منابع آیین مزدیسنا مقایسه گردیده است و نیز بر اساس نظریه سه کنشی(سه بنی) ژرژ دوموزیل نشان داده شده است که کشاورزی و طبقه کشاورزان در اساطیر ایران ذیل کنش سوم که بازتاب ثروت، باروری و سلامت قرار می گیرند. در شاهنامه به امر برزیگری بیش از سایر مشاغل ارج نهاده شده است و طبقه کشاورزان از اهمیت بالایی برخوردار بودند. برشاهنامه و متون تاریخی اشاعه کشت و زرع و کمک برای آباد کردن زمین های زراعی و حمایت از برزیگران در مواقع بروز خسارات و بلایا از وظایف حکومت ها در دوران باستانی منابع شاهنامه شمرده می‌شده‌است.
منابع
آبادی، محمد. 1356. «پیشینه دهقان در ادب فارسی».هنر و مردم. ش 174، صص 64-70.
آموزگار، ژاله. 1391. «تاریخ اساطیری ایران». تهران. سمت.
آیدانلو، سجاد. 1393. «اسفندیار، ایزد گیاهی؟». فصلنامه پژوهشهای ادبی، س 11، ش 45، صص 10-46.
آیدنلو، سجاد. 1383. «تاملاتی درباره منابع و شیوه کار فردوسی» . نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز. س 47، ش 192،صص 85-148.
ابن اسفندیار، محمدبن حسن. 1354. « نامه تنسر به گشنسب، تصحیح مجتبی مینوی ».تهران. خوارزمی.
ابن فندق ، علی بن زید. 1317. «تاریخ بیهق». تهران. دانش.
ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد. 1363. «آثار الباقیه، ترجمۀ اکبر دانا سرشت». تهران. امیرکبیر.
ابونصری هروی، قاسم بن یوسف. 1390. « ارشاد الزراعه، تصحیح محمد مشیری» .تهران. دانشگاه تهران.
اکبری، فاطمه.1398. «تحلیل اسطوره ایزد گیاهی و الهه باروری در اسطوره توفان ایرانی و سامی بر مبنای نظریه باروری جیمز جورج فریزر». همایش بین المللی شاهنامه در گذرگاه جاده ابریشم. مشهد.
اوستا. 1385. «کهن ترین سرود ها و متن های ایرانی، گزارش جلیل دوستخواه. تهران. مروارید.
بدرالزمان، قریب. 1377. «واژه فارسی کشاورز». نامه فرهنگستان. س 16، ش 4، صص 161-166.
بلعمی، محمد بن محمد. 1353. «تاریخ بلعمی، به کوشش محمد پروین گنابادی ».تهران. زوار.
بهار، مهرداد. 1389. « پژوهشی در اساطیر ایران». تهران. آگه.
بهرامی، تقی. 1330. «تاریخ کشاورزی ایران ». تهران. دانشگاه تهران.
پیامنی، بهناز. 1387. «بررسی تحولات اقتصادی و میزان رشد صنایع در شاهنامه فردوسی». مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، س 16، ش 60، صص 13-33.
تفضلی، احمد. 1376. «دهقان»، ترجمه ابوالفضل خطیبی. نامه فرهنگستان، س 15، ش 9، صص 148-155.
تفضلی، احمد. 1391. مینوی خرد. تهران. توس.
ثعالبی، عبدالملک بن محمد. 1385. «شاهنامه ثعالبی در شرح احوال سلاطین ایران،ترجمه محمود هدایت». تهران.اساطیر.
حلبی، علی اصغر. 1399.« تطبیق و بررسی نظریه کنش گرای دومزیل بر داستان رستم و اسفندیار». پژوهش ادبیات معاصر جهان. ش 2، پاییز و زمستان.صص 562- 588.
ریاحی،محمد امین. 1382. «سرچشمه های فردوسی شناسی». تهران. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
زارعی, علی اصغر. 1398. «بررسیِ سه بزهِ گرشاسب و تطبیق آن با نظریۀ کنشِ سه‌گانۀ ژرژ دومزیل». مجله مطالعات ایرانی. ش 36 : 49-71.
ستاری، جلال. 1379. «جهان اسطوره شناسی ». تهران: نشر مرکز.
طبری، محمدبن جریر. 1391. « تاریخ طبری یا تاریخ الرسل و الملوک»، ترجمه ابولقاسم پاینده. تهران. اساطیر.
عباس، احسان. 1348. « عهد اردشیر، ترجمه سید محمد علی امام شوشتری». تهران. انجمن آثار ملی.
فردوسی، ابوالقاسم. 1394. «شاهنامه، تصحیح جلال خالقی مطلق(چهار جلد) ». تهران. سخن.
فرنبغ دادگی. 1390. «بندهش»، به کوشش مهرداد بهار. تهران.توس.
فره وشی، بهرام. 1390. « فرهنگ پهلوی». تهران. دانشگاه تهران.
قاسمی، علیرضا، نیکویی، علیرضا و رضا چراغی. 1396. «تحلیل گفتمانی طبقه بندی اجتماعی در شاهنامه»، فصلنامۀ مطالعات توسعه اجتماعی فرهنگی. ش 4، صص 155- 185.
قیم، عبدالنبی. 1395. « فرهنگ عربی-فارسی.تهران. فرهنگ معاصر.
کریم زاده نقشینه، رقیه. 2017. «ساختار شناسی ابزار کشاورزی و دامپروری در شاهنامه ». دومین کنفرانس مطالعات ایرانی. هند.
گرامی، بهرام، 2011. « گل و گیاه در شاهنامه فردوسی». ایران نامه. س 26، ش 1و2، صص 155-190.
محمودی، خیر اله.1384. «جایگاه عدد 3 در فرهنگ و آیین های باستانی ایرانیان». مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز. ش 42، صص 150- 162.
مدبری، محمود. و تیموری رابر، زکیه. 1396. « عدد سه و تقابل سه گانه های نمادین اسطوره ضحاک در شاهنامه». مجله مطالعات ایرانی. ش 31 ، صص 203-216.
مرندی، لیلا، 1394. «نماد ها و رمزهای گیاهی در شاهنامه فردوسی». بهارستان سخن. س 12، ش 28، صص 181-202.
مسعودی فر، امید. 1396. « سرآغاز کشاورزی نظام مند در ایران بر اساس تحقیقات باستانشناسی و مرور وضعیت آن در دوران تاریخ باستانی». فصلنامۀ باستانشناسی ایران، س 7، ش 2، صص 46-61.
نامور مطلق، بهمن و بهروز عوض پور. 1395. « اسطوره و اسطوره شناسی نزد ژرژ دومزیل ».تبریز. نشر موغام.
نحوي، اكبر. 1384. « نگاهی به روش های ارجاع به منابع در شاهنامه». نامه فرهنگستان. ش 28. صص 33-64.
نظامی عروضی سمرقندی، احمد بن عمر. 1381. «چهار مقاله». تهران. جامی.
نظامی گنجوی، الیاس بن یوسف. 1315. «هفت پیکر». تهران. مطبعه ارمغان.
نظامی گنجوی، الیاس بن یوسف. 1316. «شرفنامه». تهران. مطبعه ارمغان.
واحد دوست، مهوش. 1387. «نهادینه های اساطیری در شاهنامه فردوسی». تهران. سروش.
یاسمی، رشید. 1314. «ارداویراف نامه».مجله مهر، ش 1، صص 2-41.
English Sources
Dumezil,Georges. 1971. »The density of a king«. USA: The university of Chicago press.
References (In Persian)
Abādi, Mohammad.(1978/1356SH). Pishine Dehghān Dar Adab Fārsi. Honar va Adab magazine. No 76: 64-70.
Abbās, Ehsān.(1969/1348SH). Ahde Ardashir. Tr by Shoshtari. Tehrān: Anjomane Asāre Meli.
Abonasri Heravi, Ghāsem Ibn Yosouf. (2011/1390SH). Ershad Zerāe.Ed by Mohammad Moshiri. Tehrān: Tehrān University Pub.
Akbari, Fātemeh.(2019/1398SH). Tahlile ostore izade giāhi , elāhe bārvari dar ostore tofān irāni vā sami. Mashahd: Shāhnāme Intrenātionāl conference.
Amozgār, Jāleh.(2012/1391SH). Tārikh Asātiri Irān ( Irāniān Myth History). Tehrān: Samt.
Avestā. ( 2006/1385SH). Kohāntārin sorod hā. Tehrān: Morvārid.
Aydānlo, Sajjād.(2014/1391SH). Esfandyār , Izad e Giāhi?. Pajoheshhāye Adābi Magazin. No 45 : 10-46.
Aydānlo, Sajjād.(2004/1385 SH). Tamolati darbare Manabe Ferdowsi. Nashye Saneshkade Adbyate Tabriz. No:192.
Bāhār, Mehr-dād. (2010/1389SH). Pajoheshi dar Asātir Irān (Research of Irānian Myths). Tehrān: Agāh.
Bahrāmi, Taghi.(1951/1330SH). Tārikh keshāvarzi Irān( Irān agriculture history). Tehrān. Tehrān university Publicātion.
Bālami, Mohammad ibn mohammad.(1974/1353SH). Tārikh Balami. Ed by Mohammad Gonābādi. Tehrān: Zavvār.
Bironi, Mohammad Ibn Ahmad.(1984/1363SH). Asār Bāghiye. Tr by Akbar Dānaseresht. Tehrān : Amir Kabir.
Fārah-vašī, Bahrām. (2002/1381SH). Farhange Fārsī be Pahlavī (Persian to Pahlavi Culture). 3rd ed. Tehrān: Tehrān University Printing and Publishing Institute.
Faranbagh Dādgey, (2011,1390SH) .Bondahesh. With the effort of Mehrdād Bāhār.Tehrān. Tous.
Ferdowsī, Abo al-qāsem. (2015/1394SH). Šāh-nāmeh. Ed. by Khālegi Motlagh. 4th ed. Tehrān: Sokhan.
Gasemi, Ā., A.Nekoee.(2017/1396SH). Tahile Goftemani Tabeghe Ejtmaee. Motāleate Tose Ejtemāee. Magazin. No4: 155-185.
Gerāmi, Bahrām.(2010/1389SH). Gol va giāh dar shāhnāme. Irānnāmeh Magazine. No26: 155-190.
Gharib, Badr Zamān.(1998/1377SH). Vājeh fārsi keshavarz. Nāmeh Farhangestān magazine, No 4:161-166.
Ghayem, Abdolnabi.(2016/1395SH). Arabic-Persian dictionary. Tehrān: Farhānge Moaser.
Halabi, Aliasghar. (2020/1399SH).Tatbigh va barsi nazarye konesh garay Dumezil bar dāstān Rostam va Esfāndyār. Pajohesh Adbyāt Moser Jāhān, No 2: 562-588.
Ibn Fondogh, Ali Ibn Zeid.( 1938/1317SH). Tārihe Beyhagh ( Beyhagh Histiry). Tehrān: Danesh.
Ibnesfāndyār , Mohammad Ibn Hasan.(1975/1355SH). Nāme Tansar, Ed by Mojtābā Minavi. Tehrān: Kharazmi.
Karimzādeh,Rogye.(2018/1397SH). Sākhtār shenāsi abzāre dar Shāhnāme.Second Irāninan Confrence. Indiā.
Mahmodi, Kheirāllāh.(2005/1384). Jāygāh adad 3 dar farhang Irān. Olom ejemāee Magazin shirāz . No42 : 155-190.
Masoudifar, Omid.(2017/1396SH). Sarāgāz keshāvarzi nezām mand dar Irān bar asās tahghighāt bāstānshenāsi. Bāstānshenāsi Irān magazine. No2: 46-61.
Modaber, Mahmoud, Teymori, Zakie. (2017/1396SH).Aadad 3 va tāghabol segāne ostore Zahāk., Motāleāt irāni magazine. No31: 203-216
Mrandi, Leilā.(2015/1394SH). Nemādhā vā ramz giāhi dar shāhnāme. Bāharestān sokhan magazine. No28: 181-202.
Nahvi, Akbar(2005/1384SH). Negahi be Raveshhaye Erjae Manabeh dar shahname. Nameh Farhangestan. No 28:33-64.
Nām-var Motlaq, Bahman and Awaz-pūr, Behrūz. (2015/1395SH). Ostūre va Ostūre-šenāsī Nazde Georges Dumezil (Mythology and Mythology by Georges Dumzil). Tehrān: Mūqām.
Nezami Arozi, Ahmad. (2002/1381SH). Chārmāghāle, Tehrān: Jāmi.
Nezāmi Ghanjavi, Elyās.( 1936/1315SH). Haftpeykar. Tehrān: Armāghān.
Nezāmi Ghanjavi, Elyās.( 1937/1316SH). Sharafnāmeh. Tehrān: Armaghan.
Pyamāni, Behnāz.(2008/1387SH). Baresi tahāvolāt eghtesādi dar shāhnāme Ferdowsi. Dāneshkade adbiat magazine, No 60: 13-33.
Riahi, Mohammad Amin.(2003/1382SH). Sarcheshmeh Ferdowsi shenāsi ( Origins of Ferdowsi studies). Tehrān. Pajoheshgāh olom ensāni.
Sālebi, Abdolmalek.(2006/1385SH). Sāhna,e Sāleni, Tr Mahmood Hedayat. Tehrān.Asātir.
Sattārī, Jallāl.(2000/1379SH). Jahāne Ostūre-šenāsī (The world of my thology). Tehrān: Markaz.
Tabarī, Mohammad Ebne Jarīr. (1983/1362SH). Tārīxo al-rosol va al-molūk ( History of the Messenger and the Kings). Tr. by Abo al- qāsem Pāyande. 2nd Vol. 2nd ed. Tehrān: Asātir.
Tafazili, Ahmad.(2012/1391). Minoye Kherad. Tehrān: Tous.
Tafazoli, Ahmad.(1997/1376SH). Dehgān. Nāme farhāngestān. No9: 148-155.
Vāhad Dūst, Mahvaš. (2007/1387SH). Nāhadine asātiri dar shāhnāme. Tehrān: Sorūš.
Yāsemī, Rašīd. (1935/1314SH). Aradaviraf name. , Mehr magazine. No1: 2-41.
Zaree, Aliasghar.(2019/1398SH). Barresi 3 Bezeh Garshāsb vā Tātbighe on bār asās nāzrye Dumezil. Motāleāāt Irāni Magazine. No 36: 49-7.
