تحلیل موانع مدیریتی، سیاسی – قانونی و زیرساختی توسعة گردشگری ورزشی ایران
الموضوعات :
مهدی ذوالقدر
1
(دانشجوی دکتری مدیریت ورزشی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
علی محمد صفانیا
2
(استاد مدیریت ورزشی،واحد علوم تحقیقات، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
ابوالفضل فراهانی
3
(استاد مدیریت ورزشی، عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران)
جمشید همتی
4
(استادیار مدیریت ورزشی، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
الکلمات المفتاحية: موانع حقوقی, موانع مدیریتی, موانع سیاسی, موانع زیرساختی,
ملخص المقالة :
هدف از پژوهش حاضر، تحلیل موانع مدیریتی، سیاسی – قانونی و زیرساختی توسعة گردشگری ورزشی ایران میباشد. ازنظر هدف کاربردی و ازنظر روش پژوهش کیفی با رویکرد تحلیل مضمون میباشد. در این پژوهش با توجه به هدف مطالعه شرکتکنندگان بر اساس نمونهگیری گلولهبرفی از بین دستاندرکاران گردشگری ورزشی در کشور (مدیران تورهای گردشگری ورزشی منتخب، اساتید دانشگاهی متخصص در زمینة گردشگری ورزشی و همچنین مدیران منتخب وزارتخانه ورزش و جوانان)، انتخاب شدند (14 مصاحبه). به‌منظور جمعآوری اطلاعات، از مصاحبة نیمهساختار یافته و عمیق استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که برنامهریزی، ارزیابی، ارتباطی، مدیریت منابع انسانی و ویژگی مدیران ازجمله مضامین سازنده مدیریتی، موانع حقوقی، بیمه و سیاسی ازجمله مضامین سازنده سیاسی- قانونی و امکانات و حملونقل ازجمله مضامین سازنده زیرساختی پیش روی توسعه گردشگری ورزشی ایران میباشد. درمجموع، به نظر می‌رسد که مسئولان و دستاندرکاران حوزه گردشگری ورزشی کشور باید تدابیری را بیاندیشند تا با رفع موانع اشاره‌شده در این پژوهش، موجبات توسعه گردشگری ورزشی کشور را فراهم کنند.
تحلیل و بررسی موانع مدیریتی، سیاسی – قانونی و زیرساختی توسعة گردشگری ورزشی ایران
چکیده
رشد روزافزون و شتابندهي صنعت گردشگري موجب شد كه بسياري از صاحب‌نظران، قرن بيستم را قرن گردشگري نام گذاری نمایند از اینرو، هدف از پژوهش حاضر، تحلیل موانع مدیریتی، سیاسی – قانونی و زیرساختی توسعة گردشگری ورزشی ایران میباشد. ازنظر هدف کاربردی و ازنظر روش پژوهش کیفی با رویکرد تحلیل مضمون میباشد. در این پژوهش با توجه به هدف مطالعه شرکتکنندگان بر اساس نمونهگیری گلولهبرفی از بین دستاندرکاران گردشگری ورزشی به تعداد 14 نفر در کشور، انتخاب شدند. به‌منظور جمعآوری اطلاعات، از مصاحبة نیمهساختار یافته و عمیق استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که برنامهریزی، ارزیابی، ارتباطی، مدیریت منابع انسانی و ویژگی مدیران ازجمله مضامین سازنده مدیریتی، موانع حقوقی، بیمه و سیاسی ازجمله مضامین سازنده سیاسی- قانونی و امکانات و حملونقل ازجمله مضامین سازنده زیرساختی پیش روی توسعه گردشگری ورزشی ایران میباشد. درمجموع، با توجه به نتایج پژوهش حاضر، به نظر می‌رسد که مسئولان و دستاندرکاران حوزه گردشگری ورزشی کشور باید تدابیری را بیاندیشند تا با رفع موانع اشاره‌شده در این پژوهش، موجبات توسعه گردشگری ورزشی کشور را فراهم کنند.
کلمات کلیدی: موانع زیر ساختی، موانع مدیریتی، موانع حقوقی، موانع قانونی، موانع سیاسی.
Analysis of administrative, political-legal and infrastructural obstacles to the development of sports tourism in Iran
Abstract
The ever-increasing and accelerating growth of the tourism industry caused many experts to name the 20th century as the century of tourism, therefore, the purpose of this research is to analyze the managerial, political-legal and infrastructural barriers to the development of sports tourism in Iran. In terms of purpose, it is applied and in terms of qualitative research method, it is based on thematic analysis approach. In this research, according to the purpose of the study, the participants were selected based on snowball sampling from among the people involved in sports tourism in the country. In order to collect information, a semi-structured and in-depth interview was used. The results of the research showed that planning, evaluation, communication, human resources management and manager characteristics among the constructive themes of management, legal, insurance and political barriers among the constructive themes of political-legal and facilities and transportation among the constructive themes of infrastructure for the development of sports tourism in Iran. In general, according to the results of the current research, it seems that the officials and those involved in the field of sports tourism in the country should take measures to remove the obstacles mentioned in this research and provide opportunities for the development of sports tourism in the country.
Keywords: Infrastructural barriers, administrative barriers, infrastructural barriers, political barriers, legal barriers.
مقدمه
رشد روزافزون و شتابندهي صنعت گردشگري موجب شد كه بسياري از صاحب‌نظران، قرن بيستم را قرن گردشگري نام گذاری نمایند ( Liu et al, 2020) صنعت گردشگري يكي از مهم‌ترین پدیده‌های قرن حاضر در جهان است. چراکه می‌تواند یکی از بهترین منابع کسب درآمد برای کشورهای مختلف میباشد. ازاین‌رو شاهد هستيم كه طي ساليان گذشته بسياري از كشورهاي جهان با درك موقعيت برتر صنعت گردشگری در الگوهاي مختلف توسعه‌ی اقتصادي، در پي آن هستند تا امكانات گردشگري خود را گسترش دهند (Kheyrabi,2014). گردشگری به‌عنوان یکی از پرسودترین صنایع در سطح جهان مشخص‌شده است که امروزه روند رو به رشدی را طی میکند (Bianchi, 2018). به‌صورتی که گردشگری به‌عنوان یکی از اهداف مهم کشورهای مختلف در مسیر جذب منابع مالی مشخص‌شده است (Andrades etal, 2017). بهبود گردشگری به‌عنوان یکی از مسائل مهم همواره موردتوجه دولت‌های مختلفی قرارگرفته است و یکی از راه‌های توسعه جوامع مشخص‌شده است (Sharpley, 2020). محققان بسیاری سعی در بهبود شواهد در خصوص گردشگری در جهت کاهش موانع موجود در مسیر توسعه آن داشته‌اند. به‌صورتی که در مسیر توسعه گردشگری همواره راهکارهایی مشخص گردیده است و مسائل مختلفی مطرح بوده است (Xue et al , 2017). یکی از اشکال گردشگری، گردشگری ورزشی میباشد. گردشگری ورزشی یکی از انواع گردشگری میباشد که در جهت دستیابی به اهداف گردشگری در هر جامعهای نقش مهم و تأثیرگذاری را ایفا مینماید (Nasseef et al, 2017). کارکردهای مهم ورزش در سطح جهان سبب گردیده است تا از آن بتوان در جهت توسعه گردشگری در غالب گردشگری ورزشی بهره لازم را برد (Chang et al, 2020). در سالهای گذشته گردشگری ورزشی بخش عمدهای از موفقیت جوامع در حوزه گردشگری را شامل شده است. این مسئله سبب گردیده است تا بسیاری از کشورها در جهت توسعه گردشگری ورزشی اقدامات لازم را ایجاد نمایند (Cho et al, 2020). هیچ و لتو1 (2018) اعلام داشتند که گردشگری ورزشی و بهرهگیری از پتانسیلهای آن‌یکی از اهداف مهم کشور ژاپن در برخی رویدادهای ورزشی آتی ازجمله جام جهانی راگبی 2019 ژاپن و المپیک 2020 توکیو میباشد. واتانابی2 و همکاران (2018) نیز اعلام داشتند که گردشگری ورزشی یکی از انواع مهم گردشگری میباشد که سبب رشد و گسترش گردشگری در کشور مالزی میگردد. هودک3 و همکاران (2018) نیز مشخص نمودند که گردشگری ورزشی نقش مهمی در موفقیت و دستیابی به اهداف مدنظر از المپیک 2016 ریو را داشت. بلایس4 و همکاران (2018) نیز اشاره داشتند که عدم بهرهگیری مناسب کشور یونان از المپیک 2004 آتن در توسعه گردشگری ورزشی و ایجاد یک مقصد گردشگری ورزشی در سطح جهان، به‌عنوان یک تجربه مناسب میبایستی در سایر کشورها مورداستفاده قرار گیرد.
به‌طورکلی اثرات مثبت (میراث پایدار5) و بالقوه گردشگری ورزشی بر جامعه میزبان در شش عامل کلی خلاصه‌شده است: 1- اثرات اقتصادی (افزایش فعالیت‌های اقتصادی، ایجاد شغل، افزایش عرضه کار، افزایش درآمد ملی) 2- اثرات گردشگری/تجاری (افزایش آگاهی نسبت به منطقه به‌عنوان یک مقصد گردشگری/مسافرتی، افزایش دانش در رابطه با ظرفیت‌ها جهت سرمایه‌گذاری و فعالیت‌های تجاری در منطقه) 3- اثرات فیزیکی/محیطی (ساخت تسهیلات جدید، رشد زیرساخت‌های محلی، حفظ آثار باستانی، رشد و توسعه محیط‌های طبیعی) 4- اثرات اجتماعی/فرهنگی (افزایش درک فرهنگی، گسترش ارزش‌ها و رسوم منطقهای، افزایش تساوی نژادی) 5- اثرات روانی (افزایش تفاخر و غرور ملی و حمیت (بلندهمتی6) و روح اجتماعی، افزایش اطلاع درباره ادارات غیر محلی، ایجاد جو شادمانی و سرور در طول برگزاری رویدادها و 6- اثرات سیاسی/مدیریت (گسترش درک بین‌المللی، گسترش پیام صلح و دوستی با سایر ملل) (Hoseni et al, 2018).
همزمان با پویایی‌های محیطی و رقابتی‌تر شدن صنایع و همچنین رقابت شدید بین مقاصد گردشگری، نیاز به کسب مزیت رقابتی برای سازمانهای گردشگری هر مقصد بیش‌ازپیش ضرورت پیدا میکند. یکی از عوامل تأثیرگذار و کلیدی برای کسب مزیت رقابتی پایدار در مقاصد گردشگری، مدیریت صحیح و بهینه مقصد گردشگری است. صنعت گردشگری به‌عنوان یک صنعت شناخته‌شده و سودآور، به یکی از شیوه‌های مهم زندگی افراد تبدیل‌شده است و تقریباً تمامی افراد در هر کشور و با هر فرهنگی این صنعت را پذیرفته و به آن علاقه دارد (Hajibiglo et al 2021). با توجه به اهميت و اعتبار اين دو مقوله (گردشگری و ورزش)، دستاندرکاران و مسئولين بخش ورزش و گردشگری برای رسيدن به اهداف (مدیریتی، زیرساختی و سياسي) خود متوسل به ایجاد پدیده‌ای با عنوان گردشگری ورزشي شدهاند. ورزش به‌عنوان پديدهای که با رقابت و فعاليت سروکار دارد و گردشگری به‌عنوان تجربهای شاد و سرگرم‌کننده، دو سيستم ويژهای هستند که رابطهی تنگاتنگي با يکديگر دارند (Salarzehi et al, 2021).
توسعه‌ی صنعت گردشگري، به‌ویژه براي كشورهاي درحال‌توسعه كه با معضلاتي همچون ميزان بيكاري بالا، محدوديت منابع ارزي و اقتصاد تک‌محصولی مواجه هستند، از اهميت فراواني برخوردار است. اقتصاد ايران نيز اتكاي شديدي به درآمدهاي حاصل از صادرات نفت دارد و متغيرهاي كلان اقتصادي آن با پيروي از قيمت جهاني نفت در طول زمان دچار نوسانات شديدي میشود. روند حاكم بر متغيرهايي مانند توليد ناخالص ملي، سرمایه‌گذاری ناخالص، درآمد سرانه و غيره در سه دهه‌ی اخير اقتصاد ايران، به‌روشنی نشان‌دهنده‌ی اين موضوع است. ازاین‌رو، به‌منظور تنوع بخشيدن به منابع رشد اقتصادي و درآمدهاي ارزي و همچنین ايجاد فرصت‌های جديد شغلي در كشور، توسعه‌ی صنعت گردشگري از اهميت فراواني برخوردار است؛ چراکه ايران ازنظر جاذبههای گردشگري جزء ده كشور اول جهان قرار دارد و از پتانسيل بسيار زيادي براي جهانگردي و گردشگري بین‌المللی برخوردار است. ازاین‌رو بايد زمینه‌های توسعه‌ی گردشگري، به‌عنوان يک استراتژي از جنبه‌های مدیریتی، سياسي و حقوقي فراهم شود (Moeinfard, 2015).
اگرچه مسائل مختلفی همواره در جهت توسعه گردشگری موردتوجه بوده است، اما به نظر می‌رسد موانع ای در این حوزه روند توسعه گردشگری ورزشی را با مخاطرات زیادی مواجهه نموده است. به صورتی که امروزه گردشگری ورزشی با توجه به آمار سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به‌صورت جدی موردتوجه در کشور ایران قرار نگرفته است. از طرفی عدم وجود زیرساخت‌های مناسب در حوزه گردشگری به‌خصوص گردشگری ورزشی سبب گردیده است تا نتوان مخاطبان گسترده‌ای در این خصوص را جذب نمود. بدون شک گردشگری ورزشی در جهت رونق و توسعه میبایستی از شرایط مدیریتی مطلوبی برخوردار باشد. عدم توجه به موانع قانونی و زیرساختی موجود در حوزه گردشگری ورزشی سبب گردیده است تا راهکارهایی در مسیر توسعه گردشگری ورزشی جهت رفع موانع مدیریتی شکل نگیرد. از طرفی عدم شناسایی موانع مدیریتی و زیرساختی در حوزه گردشگری ورزشی سبب گردیده است تا سیاست‌های حمایتی در این خصوص شکل نگیرد و این مسئله به‌عنوان یک دغدغه در حوزه گردشگری ورزشی مشخص نگردد. ازاین‌رو تحقیق حاضر باهدف تحلیل و بررسی موانع مدیریتی، سیاسی – قانونی و زیرساختی توسعة گردشگری ورزشی ایران در پاسخ به این سؤال دارد که الگوی موانع مدیریتی، سیاسی – قانونی و زیرساختی توسعة گردشگری ورزشی ایران به چه صورت میباشد؟
روششناسی
این مطالعه به روش کیفی با رویکرد تحلیل مضمون انجام شد. با توجه به هدف مطالعه، شرکتکنندگان بر اساس نمونهگیری گلولهبرفی از بین دستاندرکاران گردشگری ورزشی در کشور (مدیران تورهای گردشگری ورزشی منتخب (حداقل تحصیلات کارشناسی)، اساتید دانشگاهی متخصص در زمینه گردشگری ورزشی (انجام حداقل دو پژوهش در زمینه گردشگری ورزشی) و همچنین مدیران وزارتخانه ورزش و جوانان منتخب (باسابقه مدیریتی حداقل 5 سال)، انتخاب شدند. مصاحبه ها با 7 نفر از نمونهها به صورت حضوری و حضور در دفتر کار آنها و در سایر موارد به صورت تلفنی و آنلاین انجام شد.
پنج معیار برای انتخاب شرکتکنندگان در تحقیق شناسایی شد که عبارت بودند از: کلیدی بودن؛ شناسایی‌شده توسط سایرین؛ فهم نظری موضوع؛ تنوع و موافقت با مشارکت. فرایند گزینش نمونهها ادامه پیدا کرد تا هنگامی‌که در جریان کسب اطلاعات، هیچ داده جدیدی پدیدار نشد و به عبارتی دادهها در 12 مصاحبه به اشباع رسیدند و ادامه مصاحبه صرفاً برای اطمینان از یافتهها انجام شد. در این پژوهش 14 مصاحبه با 14 نفر از جامعه آماری انجام پذیرفته است. به‌منظور جمعآوری اطلاعات، از مصاحبه نیمه ساختاریافته و عمیق استفاده شد.
در بخش کیفی تحقیق جهت بررسی روایی از قابلیت باورپذیری (اعتبار)، انتقال‌پذیری و تأیید پذیری استفاده گردید. بدین منظور محقق جهت بررسی قابلیت باورپذیری از تأیید فرایند پژوهش توسط هشت متخصص(از اساتید دانشگاه و شرکت کننده در مصاحبه در پژوهش حاضر) و همچنین با استفاده از کدگذار دیگری (دانشجوی دکتری مدیریت ورزشی) جهت کدگذاری چند نمونه مصاحبه جهت کسب اطمینان از یکسانی دیدگاه کدگذاران استفاده گردید. همچنین جهت بررسی انتقال‌پذیری ازنظرات سه متخصص که در پژوهش مشارکت نداشتند در مورد یافتههای پژوهش مورد مشورت قرار گرفتند. این سه متخصص، اساتید دانشگاه بودند که در زمینه پژوهش حاضر صاحب نظر بودند اما در مصاحبه شرکت نکرده بودند. همچنین جهت بررسی قابلیت تأیید پذیری از ثبت و ضبط تمامی مصاحبهها و بررسی آنان در زمانهای موردنیاز استفاده گردید. در بخش کیفی تحقیق جهت بررسی پایایی، از کمیته‌های تخصصی استفاده گردید. بدین‌صورت که از اعضای این کمیته تخصصی جهت کدگذاری موازی برخی مصاحبهها و همچنین ارزیابی و برنامه‌های مربوط به مصاحبهها استفاده شد (پارساییان و اعرابی، 1395). از روش توافق درون موضوعی برای محاسبه پایایی مصاحبههای انجام‌گرفته استفاده‌شده است. برای محاسبه پایایی مصاحبه با روش توافق درون موضوعی دو کدگذار (ارزیاب)، از یک دانشجوی مقطع دکتری مدیریت ورزشی درخواست شد تا به‌عنوان همکار پژوهش (کدگذار) در پژوهش مشارکت کند؛ آموزشها و تکنیکهای لازم جهت کدگذاری مصاحبهها به ایشان انتقال داده شد. در هرکدام از مصاحبهها، کدهایی که در نظر دو نفر هم مشابه هستند با عنوان «توافق» و کدهای غیرمشابه با عنوان «عدم توافق» مشخص میشوند. سپس محقق به همراه این همکار پژوهش، تعداد سه مصاحبه را کدگذاری کرده و درصد توافق درون موضوعی که به‌عنوان شاخص پایایی تحلیل به کار میرود با استفاده از فرمول آن محاسبه شد.
تعداد کل کدهای ثبت‌شده توسط هر دو نفر (محقق و فرد همکاری کننده) برابر 133، تعداد کل توافقات بین این کدها 57 و تعداد کل عدم توافقات بین این کدها 19 میباشد. پایایی بین دو کدگذار با استفاده از فرمول، 7/85% است که از 60% بالاتر بوده بنابراین قابلیت اعتماد کدگذاریها مورد تائید است.
مراحل تحلیل مضمون
گام اول؛ آشنا شدن با داده ها :
در این مرحله، دادههای اولیه پژوهش از طریق مطالعه مبانی نظری و پژوهشهای انجام شده در زمینه موانع مدیریتی، سیاسی – قانونی و زیرساختی توسعة گردشگری ورزشی ایران مطالعه و شناخت اولیه با دادهها حاصل گردید. در ادامه با انجام مصاحبههابا ذینفعان، شناخت جامع تری از دید این افراد حاصل گردید.
گام دوم؛ ایجاد کدهای اولیه و کدگذاری:
در این مرحله، بعد از انجام مصاحبه و ثبت و ضبط آن، کدهای اولیه(مضامین اولیه) استخراج گردید.
گام سوم؛ جست وجو و شناخت مضامین :
در این مرحله، لیستی از مضامین اولیه تهیه گردید و مضامین با تکرار (فراوانی) بیشتر مشخص گردید و از نظر نگارشی، اصلاحاتی در مضامین صورت گرفت.
گام چهارم؛ ترسیم شبکه مضامین :
در این مرحله مضامین پایه در گام سوم، با یکدیگر تلفیق گردیدند و مضامین سازمان دهنده را تشکیل دادند.
گام پنجم؛ تحلیل شبکه مضامین :
در این مرحله، شبکه مضامین شکل می گیرد. به نحوی که مضامین سازمان دهنده با یکدیگر تلفیق می شوند و مضامین فراگیر را شکل می دهند. بنابراین شکله مضامین تشکیل می شود.
گام ششم؛ تدوین گزارش :
نهایتا بعد از تشکیل شبکه مضامین، این شبکه تفسیر و گزارش می گردد.
یافتههای پژوهش
در این بخش از پژوهش، اطلاعات جمع‌آوری‌شده از اجرای مصاحبهها تجزیه‌وتحلیل شدند. ابتدا دادههای توصیفی مصاحبهشوندگان و در جدولی مضمونها و زیر مضمونها ارائه میشود و در بخش بعد، هرکدام از مضمونها به‌صورت مبسوط توصیف میشود.
جدول 1. توصیف ویژگیهای جمعیت شناختی مصاحبهشوندگان
Table 1. Description of the demographic characteristics of the interviewees
متغیرها | ابعاد | فراوانی | درصد فراوانی |
جنسیت | زن | 3 | 4/21 |
مرد | 11 | 6//78 | |
تحصیلات | کارشناسی | 2 | 3/14 |
کارشناشی ارشد | 4 | 6/28 | |
دکتری | 8 | 1/57 | |
سن | کمتر از 35 سال | 2 | 3/14 |
35 تا 50 سال | 5 | 7/35 | |
بیش از 50 سال | 7 | 50 |
از آنالیز مصاحبهها 3 مضمون فراگیر (مدیریتی، سیاسی- قانونی و زیرساختی)، 10 مضمون سازنده و 33 مضمون پایه استخراج‌شده است.
جدول 1. استخراج مضامین سازنده و مضامین پایه موانع مدیریتی
Table 1. Extracting constructive themes and basic themes of managerial obstacles
ردیف | مضامین سازنده | مضامین پایه | کد مصاحبهشوندگان | ||||
برنامهریزی | عدم برنامهریزی صحیح راهبردی از سوی مدیران مربوط به گردشگری ورزشی | P1, P3, P8, P12 | |||||
| عدم برنامهریزی عملیاتی از سوی مدیران مربوط به گردشگری ورزشی | P1, P5, P11 | |||||
| عدم تشکیل تیم برنامهریزی از سوی مدیران مربوط به گردشگری ورزشی | P3, P9, P11, P13 | |||||
| برنامهریزی برگزاری رویدادهای ورزشی در زمانهای نامناسب | P1, P2, P8, P12 | |||||
| ارزیابی | عدم انجام ارزیابی دورهای از کارهای انجام‌شده برای توسعه گردشگری ورزشی | P3, P5, P14 | ||||
| بازخورد ندادن به ذینفعان در گردشگری ورزشی | P2, P10, P11 | |||||
| عدم بازدید و ارزیابی از نحوه عملکرد سازمانهای گردشگری ورزشی | P6, P8, P9 | |||||
| ارتباطی | ارتباط ضعیف سازمانهای ذی‌ربط گردشگری ورزشی با یکدیگر | P4, P10, P12 | ||||
| موازی کاری سازمانهای مرتبط در گردشگری ورزشی | P6, P9, P14 | |||||
| مدیریت منابع انسانی | به کار نگرفتن نیروهای توانمند و متخصص در حوزه گردشگری ورزشی | P1, P3, P4, P11 | ||||
| ضعف در نگهداری نیروهای توانمند در حوزه گردشگری ورزشی | P1, P6, P14 | |||||
| ندادن انگیزه کافی به منابع انسانی برای حضور در حوزه گردشگری ورزشی | P8, P13, P14 | |||||
| ویژگی مدیران | نبود مدیران باانگیزه در گردشگری ورزشی | P1, P6, P7 | ||||
| نبود مدیران آشنا با ورزش و رویدادهای ورزشی در رأس سازمانهای گردشگری ورزشی | P1, P8, P13 | |||||
نتایج تحلیل مضمون مربوط به مضمون فراگیر موانع مدیریتی نشان داد که برنامهریزی، ارزیابی، ارتباطی، مدیریت منابع انسانی و ویژگی مدیران ازجمله مضامین سازنده پیش روی توسعه گردشگری ورزشی ایران میباشد.
جدول 2. استخراج مضامین سازنده و مضامین پایه موانع سیاسی – قانونی
Table 2. Extracting constructive themes and basic themes of political-legal barriers
ردیف | مضامین سازنده | مضامین پایه | کد مصاحبهشوندگان |
| حقوقی | عدم شناخت (و آگاهی) گردشگران ورزشی از حقوق خود | P2, P11, P12, P13 |
| عدم تدوین قوانین حمایتی کافی از گردشگران ورزشی (از سوی قانون گذاران ) | P1, P5, P13, P14 | |
| تفاوت قوانین در کشورهای مختلف | P1, P4, P7 | |
| بیمه | فقدان وجود بیمه کامل برای مسافران و گردشگران ورزشی | P1, P3, P7 |
| به‌صرفه نبودن اضافه نمودن بیمه به نرخ تورهای گردشگری | P3, P12, P13 | |
| سیاسی | تحریم ایران از سوی(برخی) کشورهای | P1, P5, P7, P10, P12, P13 |
| قطع ارتباط ایران با برخی کشورها | P1, P6, P7, P8, P10, P13 | |
| قوانین مربوط به (رعایت )حجاب(اجباری) | P1, P2, P4, P6, P7, P8, P9, P12, P14 | |
| عدم (اجازه)مصرف مشروبات الکلی در ایران | P1, P3, P4, P5, P6, P9, P10, P11, P12, P13, P14 |
نتایج تحلیل مضمون مربوط به مضمون فراگیر موانع سیاسی قانونی نشان داد که موانع حقوقی، بیمه و سیاسی ازجمله مضامین سازنده پیش روی توسعه گردشگری ورزشی ایران میباشد.
جدول 3. استخراج مضامین سازنده و مضامین پایه موانع زیرساختی
Table 3. Extracting constructive themes and basic themes of infrastructural barriers
ردیف | مضامین سازنده | مضامین پایه | کد مصاحبهشوندگان |
| امکانات | بی‌کیفیتی اقامتگاه‌ها(هتل ها،مهمان سراها و...) | P1, P3, P6, P10 |
| عدم دسترسی و فاصله دور هتل به ورزشگاهها | P2, P3, P8, P9, P10, P13 | |
| عدم دسترسی هتل (هتل ها با) مراکز با خرید | P3, P5, P7, P10, P14 | |
| مشکلات بهداشتی اقامتگاه‌ها(سرویس های بهداشتی و...) | P1, P2, P6, P9, P12 | |
| بی‌کیفیتی طراحی ورزشگاهها | P1, P6, P7, P10, P12 | |
| حملونقل | کیفیت پایین وسایل نقلیه | P6, P8, P10 |
| عدم دسترسی به وسایل نقلیه عمومی | P2, P5, P13 | |
| نبود حملونقل هوایی | P1, P10, P11 | |
| هزینه بالای حملونقل | P3, P7, P8, P13 | |
| استفاده از سروریس های حملونقل نا ایمن | P1, P2, P6, P8, P11, P14 |
نتایج تحلیل مضمون مربوط به مضمون فراگیر موانع زیرساختی نشان داد که امکانات و حملونقل، ازجمله مضامین سازنده پیش روی توسعه گردشگری ورزشی ایران میباشد.
در شکل زیر تصویر کلی از نتایج تحلیل کیفی دادهها نشان داده‌شده است.
شکل 1- ترسیم شبکه مضامین پژوهش حاضر
Figure 1- Drawing the network of themes of the current research
بحث و نتیجه‌گیری
بهبود گردشگری به‌عنوان یکی از مسائل مهم همواره موردتوجه دولت‌های مختلفی قرارگرفته است و به عنوان یکی از راه‌های توسعه جوامع مشخص‌شده است. محققان بسیاری سعی در بهبود شواهد در خصوص گردشگری در جهت کاهش موانع موجود در مسیر توسعه آن داشته‌اند. به‌صورتی که در مسیر توسعه گردشگری همواره راهکارهایی مشخص گردیده است و مسائل مختلفی مطرح بوده است. بهبود گردشگری ورزشی می‌تواند ضمن جذاب سازی فعالیت‌ها و رویدادهای ورزشی، منجر به کسب فواید اقتصادی، اجتماعی و سیاسی گردد. در مسیر بهبود گردشگری ورزشی میبایستی به‌تمامی موانع موجود توجه جدی داشت. موانع مدیریتی، زیرساختی و قانونی به‌عنوان موانع مهم در مسیر توسعه گردشگری ورزشی میبایستی به‌صورت جدی موردتوجه قرار گیرند. عدم توجه به این موانع می‌تواند آثار جبران‌ناپذیری در مسیر توسعه گردشگری ورزشی داشته باشد. این مسئله سبب گردیده است تا تحقیق حاضر باهدف تحلیل موانع مدیریتی، سیاسی – قانونی و زیرساختی توسعة گردشگری ورزشی ایران طراحی و اجرا گردد.
نتایج تحقیق حاضر نشان داد که برنامهریزی، ارزیابی، ارتباطی، مدیریت منابع انسانی و ویژگی مدیران ازجمله مضامین سازنده مدیریتی پیش روی توسعه گردشگری ورزشی ایران میباشد. این یافته با یافتههای حاجی بیگ لو و همکاران (1400)، سالارزهی و همکاران (1400)، لیو و همکاران (2020) و چانگ و همکاران (2020) همسو میباشد. با توجه به لزوم تقویت و توسعه صنعت گردشگری برای دستیابی به اعتبار و جایگاه واقعی خود در سطح بین‌المللی، بایستی بخش‌های مختلف این صنعت را شناسایی کرد و به بخش‌های پراهمیت‌تر، توجه ویژه‌ای مبذول داشت. همزمان با پویایی‌های محیطی و رقابتی‌تر شدن صنایع و همچنین رقابت شدید بین مقاصد گردشگری، نیاز به کسب مزیت رقابتی برای سازمانهای گردشگری هر مقصد بیش‌ازپیش ضرورت پیدا میکند. یکی از عوامل تأثیرگذار و کلیدی برای کسب مزیت رقابتی پایدار در مقاصد گردشگری، مدیریت صحیح و بهینه مقصد گردشگری است. صنعت گردشگری به‌عنوان یک صنعت شناخته‌شده و سودآور، به یکی از شیوه‌های مهم زندگی افراد تبدیل‌شده است و تقریباً تمامی افراد در هر کشور و با هر فرهنگی این صنعت را پذیرفته و به آن علاقه دارد. صنعت گردشگری با مسافرت افراد از یک منطقه به منطقه دیگر شروع میشود و ادامه می‌یابد. ارائه خدمات و امکاناتی که بتواند گردشگران بیشتری را به سمت مقاصد گردشگری هدایت کند، به مدیریت مقاصد گردشگری بستگی دارد. منظور از مقصد گردشگری، مکان یا منطقهای است که با رویکردها و مقاصدی که افراد گردشگر برای تفریح در نظر دارند، مطابقت داشته باشد؛ بنابراین بسته به نوع منطقه و جاذبههای محیطی، فرهنگی، تاریخی و ... و همچنین تنوع نیازهای انسانی برای اوقات فراغت، انواع مقاصد گردشگری وجود خواهد داشت. مدیریت مقصد گردشگری، مدیریت هماهنگ تمامی عناصر تشکیل‌دهنده یک مقصد گردشگری را شامل میشود؛ که دربرگیرنده جاذبه‌ها و اماکن دیدنی و تاریخی، امکانات رفاهی و استراحتگاه‌ها، دسترسی‌ها به‌تمامی نیازمندی‌های گردشگران، بازاریابی و مسائل قیمت‌گذاری است. در زمینه مدیریت مقصد گردشگری و ارائه راهکارهایی که به جذب بیشتر گردشگران در مقاصد گردشگری میشود میتوان به رشد روزافزون فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات در صنعت گردشگری و ارتباط این دو عامل اشاره کرد.
همچنین نتایج تحقیق حاضر نشان داد که موانع حقوقی، بیمه و سیاسی ازجمله مضامین سازنده سیاسی- قانونی پیش روی توسعه گردشگری ورزشی ایران میباشد. این یافته با یافتههای حسینی و همکاران (1397)، معين فرد (1394)، چو و همکاران (2020) و هودک و همکاران (2018) همسو میباشد. فاصله زیاد با کشورهای صنعتی و توسعه‌یافته، شکاف عظیمی را نشان می‌دهد که پر کردن آن با توجه به حرکت سریع کشورها و حرکت در عرصه‌های اختصاصی بیشتر شبیه یک ردپاست. دراین‌بین و با توجه به فواید فراوانی که از توسعه صنعت گردشگری به میان آمد، موانع و مشکلاتی وجود دارد که در زمینه‌های مختلف می‌تواند سد راه این صنعت پررونق باشد. شناسایی این موانع در گام اول و پس‌ازآن یافتن راه‌حل‌های منطقی و علمی بلندمدت، به رونق این صنعت کمک شایانی خواهد کرد. مکانیزم برنامهریزی و سیاستگذاریهای صنعت توریسم در هر کشوری باید از فرآیندهای تخصصی در خصوص قانون‌گذاری برخوردار باشد. هراندازه قوانین جامعتر، روانتر، کاربردیتر و توسعهمحورتر باشند، توسعه صنعت توریسم نیز محسوس‌تر خواهد شد. در همین راستا، تدوین قوانین و مقرراتی برای حمایت از گردشگران و ایجاد امنیت برای آنها امری ضروری است؛ زیرا ورود گردشگران خارجی به هر کشور و رونق گردشگری خارجی تا حد زیادی با قوانین و مقرراتی که از حقوق آنها حمایت کند، مرتبط است. در کشور ما نیز وابستگی زیادی به درآمدهای ناشی از نفت و فرآورده‌های آن وجود دارد. در برخی از مواقع وابستگی شدید به منابع نفتی می‌تواند مسئولین را از توجه به گسترش صنایع دیگری همچون گردشگری غافل نماید. یکی دیگر از معضلات این صنعت نبود وجود مرجعی قابل‌اعتماد و قوانین شفاف برای تهیه آمار است به‌طوری‌که حتی در حوزه آمار ورود مسافران به کشور نیز مشکلات متفاوتی وجود دارد. الگوبرداری در مورد زیربناها و ساختارهای گردشگری در کشورهای موفق این صنعت کمک شایان توجهی به کشورمان خواهد کرد. به‌عنوان‌مثال از آنجائی که 30% گردشگران در کشورمان را گردشگران فرهنگی تشکیل می‌دهند می‌توانیم از کشورهایی که در زمینه گردشگری فرهنگی پیشرو هستند الگوبرداری کنیم و از این راه درآمد قابل‌توجهی را به اقتصاد کشورمان تزریق نمائیم.
از جمله موانع سیاسی، حقوقی و قانونی توسعة گردشگری ورزشی ایران میتوان به این موارد اشاره کرد که؛ اساس اقتصاد ایران مبتنی بر صادرات نفت میباشد که حدود 85 درصد از بودجه سالانه کشور را تشکیل می‌دهد. در نتیجه، حکومت به علت انحصار مالکیت منابع و درآمدهای نفتی، کمترین توجه را به منابع درآمدی دیگر که نیازمند برنامه‌های بلندمدت و طرح‌های توسعه‌اند، میکند. به علاوه، سیاست‌ها و برنامه‌های دولتی در ایران باعث کاهش سرمایه‌گذاری‌های خارجی در زمینه توسعه صنعت گردشگری میشود، که این مورد موانعی را در جهت ارتقاء بازار گردشگری بین‌المللی در ایران ایجاد میکند. همچنین قوانین و مقررات دست و پاگیر گمرکی، صدور ویزا، روادید و غیره را میتوان در زمره مشکلات همیشگی ذکر کرد، عدم شناخت جهانگردان از جاذبههای گردشگری ورزشی ایران موجب کاهش میزان گردشگری در کشور شده است. علاوه بر آن، درخارج از ایران نیز تصویر نامناسبی ازکشور ترسیم شده است. لازم است رسانه‌های گروهی ایران به ویژه رادیو و تلویزیون نقش فعالی را در زمینه معرفی واقعیت‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران ایفا کنند. همچنین تبلیغات قوی می‌تواند در اطلاع رسانی به گردشگران در مورد آب و هوای نواحی مختلف، اوضاع اجتماعی و فرهنگی کشور و نواحی مورد نظر ازلحاظ ورزش، اماکن ورزشی، آداب و رسوم و حمل و نقل، نقش اساسی ایفا کند. همچنین به منظور دستیابی به اهداف توسعه صنعت گردشگری ورزشی، باید تسهیلاتلازم برای بخش خصوصی چون تضمین امنیت سرمایه و سرمایه‌گذاری توسط دولت، پرداخت وام‌های بلندمدت با بهره کم، واگذاری زمین مناسب با بهای دولتی برای ورزشگاهها، حذف تشریفات زائد و دست و پاگیر اداری برای ایجاد هتل، متل، رستوران، تفرجگاه و دیگر تاسیسات مورد نیاز و تخفیفات گمرکی و مالیاتی ایجاد شود.
همچنین نتایج تحقیق حاضر نشان داد که امکانات و حملونقل ازجمله مضامین سازنده زیرساختی پیش روی توسعه گردشگری ورزشی ایران میباشد. این یافته با یافتههای سالارزهی و همکاران (1400)، لیو و همکاران (2020) و هودک و همکاران (2018) همسو میباشد. در صنعت گردشگری بخش‌های دولتی و خصوصی مکمل یکدیگر هستند و عدم وجود یکی از آنها باعث بروز ناکارآمدی دیگری میشود، لذا باید بخش دولتی و بخش خصوصی هر یک در جایگاه خود قرار بگیرند تا شاهد رشد و شکوفائی این صنعت باشیم. در این میان برنامهریزی بلندمدت و کوتاه‌مدت به همراه برنامهریزی استراتژیک می‌تواند زمینه‌های لازم جهت توسعه و گسترش این صنعت و نیز توسعه زیرساخت‌های گردشگری را فراهم بیاورد. در کشور ما فرصت‌های گردشگری فراوانی وجود دارد که تاکنون به آنها پرداخته نشده است. مدیریت کلان و متخصص در صنعت گردشگری حرف اول را می‌زند و باید فرصت‌ها را در کشور شناسایی کرده و آنها را در طرح جامع گردشگری بگنجاند و زمینه سرمایه‌گذاری خصوصی را در زیرساخت‌های سخت مانند هتل‌ها، رستوران‌ها و جاذبه‌ها مهیا کرد و دولت نیز زمینه توسعه زیرساخت‌های نرم مانند آموزش، فرهنگ و ایجاد امنیت را در کشور گسترش دهد. تمامی برنامه‌ریزی‌ها، بازاریابی و تبلیغات و تلاش‌های مسئولین و متصدیان بخش دولتی و خصوصی می‌بایست منجر به جذب گردشگر شود اما اگر قبل از افزایش تعداد گردشگران تأسیسات گردشگری استاندارد و کافی پیش‌بینی و ایجاد نشده باشد بدون شک تمام تلاش‌های صورت گرفته بی‌اثر و بی‌نتیجه خواهد بود.
درمجموع، به نظر می‌رسد که مسئولان و دستاندرکاران حوزه گردشگری ورزشی کشور باید تدابیری را بیاندیشند تا با رفع موانع اشاره‌شده در این تحقیق، موجبات توسعه گردشگری ورزشی کشور را فراهم کنند. با توجه به نتایج تحقیق حاضر پیشنهاد میگردد تا با ایجاد شفافیت‌های مدیریتی در حوزه گردشگری ورزشی به بهبود اعتبار این حیطه در سطح جامعه اقدام نمود. از طرفی پیشنهاد میگردد تا با ایجاد ساختار رقابتی در حوزه گردشگری ورزشی و شکل‌گیری یک فضای رقابتی در این حوزه زمینه جهت بهبود منابع اقتصادی و زیرساختی در حوزه گردشگری ورزشی را فراهم نمود. همچنین با توجه به نتایج تحقیق حاضر پیشنهاد میگردد تا با ایجاد سیاست‌های خصوصی‌سازی و همچنین کاهش تصدی‌گری دولت در حوزه‌های گردشگری ورزشی زمینه جهت توسعه و گسترش مسائل قانونی و حقوقی در حوزه گردشگری ورزشی را فراهم شود. از جمله محدودیت هایی که در اجرای پژوهش مشاهده گردید میتوان به متفاوت بودن سطح تحصیلات آزمودنی ها و همچنین عدم همکاری برخی از آن ها اشاره نمود.
Reference
[1] . Hinch & Ito
[2] . Watanabe et al
[3] . Hodeck et al
[4] . Belias et al
[5] . Enduring legacy
[6] . Highness
