واکاوی جایگاه حقوقی مقامات عالی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران وایالات متحدة آمریکا
الموضوعات : دستاوردهای نوین در حقوق عمومیهدیه سادات میرترابی 1 , احسان آقامحمدآقایی 2
1 - عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق
2 - هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال
الکلمات المفتاحية: قانون اساسی ایالات متحده آمریکا, رهبری, تفکیک قوا, مقامات عالی سیاسی, ریاست جمهوری, قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران,
ملخص المقالة :
پرداختن به ساختار حقوقی مقامات رسمی و قانونی در نظام های سیاسی، پرسشی است که پاسخ به آن را با تأمل در اندیشه فلسفی- سیاسی تفکیک قوا و همچنین واکاوی متن قانون اساسی نظام های سیاسی می توان دریافت. در نظام ریاستی آمریکا، رئیس جمهوری به عنوان مظهر وحدت به شمار آمده و از برتری محرزی نسبت به رؤسای دیگر قوا برخوردار است. همچنین، قدرت فوق‌العاده‌ای به رئیس جمهوری در امور: اجرای قوانین و نظارت بر حسن اجرای آن، هدایت سیاست خارجی کشور و فرماندهی نیروهای مسلح اعطاء شده است. این در حالی است که در نظام حقوقی ایران بنابراقتضائات قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مقام رهبری، در جایگاه عالی‌ترین مقام رسمی و سیاسی قانون اساسی قرار دارند. در این میان، بافت و ساختار قانون اساسی نیز، چنین انشا شده که نه تنها به موارد مذکور در اصول 110 و 112 محدود نمی گردد، بلکه هر امری از امور عمومی را، مشروط به آنکه در چهارچوب موازین اسلامی و موکول به رعایت مصالح عمومی باشد، شامل حوزة اختیارات یاد شده می داند. مقاله حاضر با نظر به ساختار سیاسی دو نظام حقوقی ایران و ایالات متحده، به ارزیابی این دو مقام از دریچه قانون اساسی می پردازد.
_|1 .ار سطا، محمد جواد ، )1389 ، )نگاهی به مبانی تحلیلی نظام جمهوری ا سالمی ایران، )قم،مو س سه بو ستان کتاب مرکز
چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسالمی حوزه علمیه قم.
2 .استون، فردیناند، )1350 ،)نهادهای اساسی حقوق ایالت متحده آمریکا، ترجمه دکتر صفایی،تهران، فرانکلین.
3 .امام خمینی، سید روح اهلل، )13۷8)حکومت اسالمی )والیت فقیه(، )تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
4 .امجد، محمد ، )1383 )ســـیاســـت و حکومت در ایاالت متحده، )تهران، ســـازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انســـانی
دانشگاهها، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی.
5 .ام جی، سی، وایل ، )1384 ،)سیاست درایاالت متحده آمریکا، ترجمه ابوذر گوهری مقدم، )تهران، مرکز اسناد انقالب
اسالمی.
6 .جعفری ندوشــن،علی اکبر، تفکیک قوا در حقوق ایران، آمریکا و فرانســه، تهران، مرکز اســناد انقالب اســالمی، چاپ
دوم، 1383.)
۷ .جناتی، حسین، )13۷0 ،)شورای نگهبان، سند مشروعیت قوانین نظام، تهران، کتابخانه نو.
8 .جوادی آملی، عبداله، )136۷ ،)والیت فقیه، ج 1( ،قم، مرکز نشر فرهنگی.
9 .حاجی علی خمسه ، مرتضی، )1393 ،)سلسله مراتب قوانین در نظام جمهوری اسالمی ایران، تهران، پژوهشکده شورای
نگهبان.
10.حسینی بهشتی، محمد، )1390،)مبانی نظری قانون اساسی، تهران: بقعه.
11.حمیدیان، حسن، )13۷8 ،)کنترل قوه مقننه در ایران و آمریکا، تهران، نشر تیر، چاپ اول.
12 .داریی، شایریان، )1369 ، )تحوالت سیاسی در ایاالت متحده آمریکا، ترجمه : رحیم قاسمیان، چاپ اول، تهران، سازمان
انتشارات و آموزش انقالب اسالمی.
13 .دوورژه، موریس، )1352 ،)رژیمهای سیاسی، ترجمهی ناصرصدرالحفاظی، چاپ سوم، تهران، انتشارات شرکت
کتابهای جیبی.
14.ریو ام. کریستنسن و رابرت او. مکویلیامز، )1365 ،)صدای مردم، مترجم: عنایت محمود، تهران، کتاب سرا.
15 .طاهری، امیرحسین، )1385 ،)هندسه حکومت در قانون اساسی جمهوری اسالمی ایران، چاپ چهارم ،تهران، رابعه.
16 .عباسی، بیژن، )1394 ،)حقوق اساسی تطبیقی، تهران، نشر دادگستر.
1۷.قاضی شریعت پناهی، ابوافضل،)13۷۷ ،)بایسته های حقوقو اساسی، تهران،نشر دادگستر.
18 .موتمنی طباطبایی، منوچهر، )1380 ، )حقوق اساسی، تهران، نشر میزان.
19 .هاشمی، سید محمد، )1386 ،)حقوق اساسی جمهوری اسالمی ایران، جلد اول، تهران، میزان.
فصلنامه دستاوردهای نوین در حقوق عمومی، سال دوم، شماره اول، بهار 1402
19
20 .هاشمی، سید محمد، )1398،)حقوق اساسی جمهوری اسالمی ایران، جلد دوم، حاکمیت و نهادهای سیاسی، چاپ 22 ،
تهران، میزان.
21 .نجفی اسفاد، مرتضی، )1386 ، )حقوق اساسی جمهوری اسالمی ایران، )تهران، انتشارات بینالملل الهدی.
22.نعمت الهی، اسماعیل، )13۷9 ،)گستره حکم حکومتی، قبسات، ش 16 - 15.
مقاالت
1.بالوی،مهدی، بیات، مهناز،زارع، مرجان، ) 1399،)حکم حکومتی و مصـــلحت عمومی،فصـــلنامه علمی پژوهش های نوین
حقوق اداری، سال دوم، شماره دوم.
2.برزگر خ سروی ، محمد،)1389« ،)مطالعه تطبیقی نقش تقنینی قوه مجریه در نظام حقوقی آمریکا، انگلیس، فران سه و مقای سه
آن با نظام حقوقی ایران«، مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسالمی، شماره مسلسل 10584.
3 .جاوید، محمد جواد، نامی، محسن، )1390« ،)جایگاه فرامین رهبری در حقوق اساسی جمهوری اسالمی ایران،« پژوهشنامه
حقوق اسالمی، سال دوازدهم، شماره دوم.
4 .ر ستمی ، ولی، قطبی، میالد، ) 1393،)تحلیلی بر مفهوم نهادهای زیر نظر رهبری در نظام تقنینی ایران، ف صلنامه دانش حقوق
عمومی، سال سوم، شماره 9
5 .زارعی، محمدحسین، )1383« ،)نظام قانونگذاری ایران و جایگاه مجمع تشخیص مصلحت نظام«، راهبرد، شماره 34.
6 .زمزم، علی،)1390«، )بررسـی تطبیقی الگوی توزیع قدرت در حثوج اسـاسـی ایران و آمریکا«، مجله علوم سـیاسـی، سـال
چهاردهم، شماره 55.
۷ .سا یبانی، علیر ضا، ساالر ی، امیناله،)1395« ، )برر س ی جایگاه رهبری از منظر حکومت ا سالم ی و قانون ا سا س ی«، ماهنامه
پژوهش ملل / دوره دوم، شماره 15.
8 .صادقی گلوردی، عباسعلی، اسدیان، احمد، مردانی، نادر،) 1400 ،)صالحیت رهبری در عفو و تخفیف مجازات در حدود
موازین اسالمی با تاکید بر بند 11 اصل 110 قانون اساسی، مجله حقوق پزشکی، ویژه نامه نوآوری حقوقی.
9 .مقدسی ، مهدی، اکبری، احسان، )1396«،)جایگاه حقوقی مصوبات شورای عالی امنیت ملی در نظام حقوق اساسی ایران «،
فصلنامه مطالعات حقوق عمومی، دوره 4۷ ،شماره4.
10 .نیکونهاد، حامد، مدرس، سـید عبدالسـعید، )1398« ،)امکان سـنجی نقش آفرینی مرد م در ابتکار بازنگری قانون اسـاسـی «،
فصلنامه مطالعات حقوق عمومی، دوره 50 ،شماره2.
منابع انگلیسی
1. Ardant, Philippe, (2000), Institution Politique set Droit Constitutionnel, L.G.D.J.12
édition.
2. Cohen, Jeffery E., (1988), the Politics of the US Cabinet, Representation in the
Executive Branch 1789- 1984 Pennsylvania: University of Pittsburgh Press.
فصلنامه دستاوردهای نوین در حقوق عمومی، سال دوم، شماره اول، بهار 1402
20
3. Craft, Joseph, (1967), "The Hidden Change in Congress", in Walter Travis (Ed.),
Congress and president, New York, Teachers College press.
4. Dye, Thomas, (1999), Political in America, Upper Saddle River, Prentice Hall.
5. Greenberg, Edward and Benjamin page,(1997), The Struggle for Democracy, New
York, Longman.
6. Jones, Charles, (1990), "The Separated Presidency", in Anthony King (Ed.), The
New American Political System, Washington D.C., AEI Press.
7. Morgenthau, Hans J., (1968),“Alone With Himself and History”, in McDonald et al.
(Eds.), Readings in American Government, New York, Thomas Y. and Crowley
Company.
8. McKeever, Robert and John Zvesper,(1999), “Presidential Power", in McKeever,
Zvesper and Maidment (Eds.), (Politic USA, London, Prentice Hall.
9. James M, Gregory, (1998), Cabinet Government fact and Fiction, In Travis, New
York.
10. Rienow, Robert, (1959), American Government in Today`s World, Boston, D. C.
Heath and Company.
11. Vile, M. J. C., (1999), Politics in the USA, London and New York, Rutledge.|_
