بررسی منشاء شورابه های زیرزمینی غنی از ید در شرق وجنوب شرق دریای خزر با استفاده از معیارهای ژئوشیمیایی کلر، برم و ید
الموضوعات : فصلنامه زمین شناسی محیط زیست
منصور خواجه
1
(دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان)
الکلمات المفتاحية: نسبت هالوژن ها, منشاء شورابه, ید, برم, آب های فسیل ,
ملخص المقالة :
غلظت بالای یدید و برمید در آب های زیرزمینی به ندرت گزارش شده و مطالعات کمی در باره آب های زیرزمینی غنی از ید وجود دارد. پارامترهای کلیدی زمین‌شناسی که بر غلظت کلرید، برمید و فلوئورید تأثیر می‌گذارند، شامل وجود نمک در حوضه، سن مخزن و نوع کروژن موجود در سنگ های حوضه رسوبی است. ید به شدت در مواد آلی موجود در محیط های دریایی تغلیظ می گردد، از این رو سنگ‌های غنی از منابع آلی I/Cl و I/Br بالایی نسبت به آب دریا یا آب دریای تبخیر شده دارند. از این رو افزایش غلظت ید در آب های زیرزمینی عمیق به تجزیه میکروبی مواد آلی در شرایط بی هوازی نسبت داده می شود. بر این اساس، از طریق نسبت های I/Br و I/Cl ، می‌توان منشاء آب را مشخص کرد. بسیاری از میدان های نفتی دنیا علاوه بر پتانسیل نفتی، آنومالی هایی از برخی عناصر کمیاب مانند ید را نشان می دهند. از این رو اندازه گیری هالوژن ها و بررسی نسبت های (I/Cl)، (Br/Cl) و (I/Br) در این مقاله در مناطق شرقی دریای خزر مورد مطالعه قرار گرفت. به منظور دستیابی به اهداف پژوهش از 7 منطقه نمونه برداری شد که 3 منطقه در استان گلستان ( مناطق اکتشافی و استخراج ید )و 4 منطقه در کشور ترکمنستان قرار گرفته است. نتایج بدست آمده نشان می دهد با وجود اینکه ترکیب ژئوشیمیایی ومنشاء شورابه ها با یکدیگر تفاوت داشته واز نظر شدت برخی فرایند ها مانند ترکیب با منابع آبی با شوری کمتر و شدت تبخیر سرنوشت مختلفی داشته اما منشاء اصلی ید در شورابه های زیر زمینی شرق و جنوب شرق خزر وجود مواد آلی غنی از ید در سازندهای رسوبی است . در منطقه خیرخواجه میزان ید و بویژه برم به طور معنی دار کمتر از منطقه اینچه بوده که این موضوع خود بیانگر اختلاط شورابه های زیرزمینی این منطقه با آب های جوی با شوری و میزان ید و برم کمتر را نشان می دهد. به عبارت دیگر میزان ید و بویژه برم در آب های فسیل در سواحل شرقی خزر به طرف شرق کاهش می یابد.
_||_
