نگاهی به چیستی مفاهیم «کرامت انسانی»، «عدالت اجتماعی» و «آزادی» در غزلیات حافظ و اعلامیۀ حقوق بشر سازمان ملل متحد
الموضوعات : جستار نامه: ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی)
عزت خلیقی
1
,
سعید روزبهانی
2
,
ابوالقاسم امیراحمدی
3
1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایران. (نویسندۀ مسئول).
3 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایران.
الکلمات المفتاحية: حافظ, حقوق بشر, غزلیات, کرامت انسانی, رند,
ملخص المقالة :
مفهوم حقوق بشر در همۀ فرهنگ ها مورد احترام بوده و قوانین متعددی در این باره وضع شده است و لزوماً منحصر به دوران معاصر نیست. به این اعتبار که ادبیات، جلوه گاه فرهنگ منعکس در بطن و متن جامعه است، بازتاب مصداق های حقوق بشر در آن دیده می شود. در گسترۀ ادبیات فارسی، حافظ در آیینۀ دیوان غزلیات، ضمن پرداختن به مسائل غنایی، عاشقانه، عرفانی و ... از موضوعات حقوق بشری هم سخن گفته است. او در ابیات مختلف، بارها به کاستی های حقوق انسان ها اعتراض کرده و مخاطبان خود را به صورت مستقیم و غیرمستقیم به رعایت مبانی آن فراخوانده است. حافظ برای تحقق این هدف نوآوری هایی انجام داده که پرورش شخصیت رند از آن جمله است. در این پژوهش با استناد به منابع کتاب‌خانه ای و روش توصیفی- تحلیلی، چیستی مفاهیم کرامت انسانی، عدالت اجتماعی و آزادی در غزلیات حافظ (با رویکرد به کنش‌های رند) و اعلامیۀ حقوق بشر سازمان ملل متحد کاویده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که رندآفرینی حافظ در دیوان غزلیات، تلاشی انتقادی و اعتراضی برای برجسته کردن محرومیت های مرتبط با حقوق بشر در جامعۀ ایرانی و افزودن بر گسترۀ شناخت و بینش مردم تحت ستم بوده است. همچنین، از این طریق، دوگانۀ خودی/ بیگانه در کلیت ساختار سیاسی جامعۀ ایرانی تشریح و برجسته سازی شده است. دیگر آنکه، مفاهیم بنیادی ذکرشده در اعلامیۀ حقوق بشر، منحصراً ریشه در دنیای معاصر ندارد و فرازمانی و فراتر از جغرافیایی مشخص است.
_||_
