شناسایی ابعاد و مؤلفه‌های اجرای خط‌مشی‌های توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات

الموضوعات :

نازیلا محمدی ¹ , غلامرضا معمارزاده طهران ² , صدیقه طوطیان اصفهانی ³

1 - دانشجوی دکتری، گروه مدیریت دولتی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - دانشیار، گروه مدیریت دولتی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران (عهده دار مکاتبات)
3 - دانشیار، گروه مدیریت، واحد تهران غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

تاريخ الإرسال : 16 الثلاثاء , ربيع الثاني, 1445 تاريخ التأكيد : 12 الثلاثاء , ذو الحجة, 1445 تاريخ الإصدار : 12 الثلاثاء , ذو الحجة, 1445

الکلمات المفتاحية: اجرای خط‌مشی , توسعه, فناوری اطلاعات, شبکه عصبی,

ملخص المقالة :

هدف این پژوهش، شناسایی ابعاد و مؤلفه‌های اجرای خط‌مشی‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات با تمرکز بر برنامه ششم توسعه و ارائه مدل عوامل مؤثر بر اجرا به کمک مدل‌سازی شبکه عصبی و بر اساس تئوری ساخت یابی گیدنز می‌باشد. این تحقیق از منظر انجام آن پیمایشی و بر مبنای هدف، از نوع کاربردی است. گردآوری داده‌ها، بر اساس روش کتابخانه‌ای و میدانی با ابزار پرسشنامه محقق ساخته صورت گرفته است. برای استخراج عوامل مؤثر پنل خبرگی شامل صاحب‌نظران حوزه ارتباطات تشکیل شده است و جامعه آماری تحقیق در بخش آزمون مدل، کارشناسان فناوری اطلاعات و ارتباطات شرکت مخابرات ایران (810 نفر) می‌باشند که 260 نفر بر اساس فرمول کوکران به صورت تصادفی به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار متلب استفاده شد. طبق یافته‌ها بهترین ترکیب برای توسعه زمانی است که تمام متغیرهای ورودی هم‌زمان در نظر گرفته شوند و بدترین حالت زمانی است که متغیر توسعه زیرساخت نادیده گرفته شود و همچنین بیشترین اهمیت بر اساس تحلیل حساسیت شبکه، مربوط به توسعه زیرساخت و کمترین مربوط به تأمین محتوا می‌باشد.

نص كامل:



مجله مدیریت توسعه و تحول 56 (1403)

شناسایی ابعاد و مؤلفه‌های اجرای خط‌مشی‌های توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات

نازیلا محمدی 1، غلامرضا معمارزاده طهران2،*، صدیقه طوطیان اصفهانی3

1دانشجوی دکتری، گروه مدیریت دولتی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 دانشیار، گروه مدیریت دولتی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران (عهده‌دار مکاتبات)

3دانشیار، گروه مدیریت، واحد تهران غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

تاریخ دریافت: 09/08/1402 تاریخ پذیرش نهایی: 29/03/1403

 

چکیده

هدف این پژوهش، شناسایی ابعاد و مؤلفه‌های اجرای خط‌مشی‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات با تمرکز بر برنامه ششم توسعه و ارائه مدل عوامل مؤثر بر اجرا به کمک مدل‌سازی شبکه عصبی و بر اساس تئوری ساخت یابی گیدنز می‌باشد. این تحقیق از منظر انجام آن پیمایشی و بر مبنای هدف، از نوع کاربردی است. گردآوری داده‌ها، بر اساس روش کتابخانه‌ای و میدانی با ابزار پرسشنامه محقق ساخته صورت گرفته است.

برای استخراج عوامل مؤثر پنل خبرگی شامل صاحب‌نظران حوزه ارتباطات تشکیل شده است و جامعه آماری تحقیق در بخش آزمون مدل، کارشناسان فناوری اطلاعات و ارتباطات شرکت مخابرات ایران (810 نفر) می‌باشند که 260 نفر بر اساس فرمول کوکران به صورت تصادفی به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار متلب استفاده شد. طبق یافته‌ها بهترین ترکیب برای توسعه زمانی است که تمام متغیرهای ورودی هم‌زمان در نظر گرفته شوند و بدترین حالت زمانی است که متغیر توسعه زیرساخت نادیده گرفته شود و همچنین بیشترین اهمیت بر اساس تحلیل حساسیت شبکه، مربوط به توسعه زیرساخت و کمترین مربوط به تأمین محتوا می‌باشد.

واژه های اصلی: اجرای خط‌مشی، توسعه، فناوری اطلاعات، شبکه عصبی

1-       مقدمه

بر اساس سند توسعه ‌بخشی فناوری اطلاعات و ارتباطات، حوزه فناوری اطلاعات شامل امور خط‌مشی گذاری، زیرساخت‌ها و کاربردها است. بر این اساس و با توجه به قانون وظایف و اختیارات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، وظیفه خط‌مشی گذاری بر عهده شورای عالی فناوری اطلاعات و تأمین زیرساخت‌های لازم بر عهده وزارت یادشده می‌باشد و کاربردهای مختلف فناوری اطلاعات از جمله دولت الکترونیک، کسب‌وکار الکترونیکی، فراگیری الکترونیکی و سلامت الکترونیکی نیز که از امور فرا بخشی به شمار می‌آید، هر یک متولی یا متولیان خاص خود را داراست که توسط شورای عالی فناوری اطلاعات تعیین خواهد شد. تحقق هر یک از کاربردهای مذکور نیازمند به توسعه زیرساخت‌های لازم از جمله زیرساخت‌های ارتباطی، امنیتی، حقوقی، قضایی، فنی و اجرایی مناسب است که فراهم کردن آن‌ها بر عهده وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است ]11[.

 

اولویت‌های نظام برنامه‌ریزی ایران که بر چشم‌انداز توسعه بیست‌ساله استوار است، در قالب برنامه‌های پنج‌ساله چهارم، پنجم، ششم و هفتم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران تحقق خواهد یافت. در بند سوم از چشم‌انداز جمهوری اسلامی ایران در افق 1404 هجری شمسی آمده است که جامعه ایرانی در افق این چشم‌انداز جامعه‌ای است برخوردار از دانش پیشرفته، توانا در تولید علم و فناوری، متکی بر سهم برتر منابع انسانی و سرمایه اجتماعی در تولید ملی. برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1400-1396)، سومین برنامه پنج‌ساله در جهت پیشبرد چشم‌انداز توسعه همه‌جانبه ایران (1404-1384) است که محور آن توسعه دانش و فناوری اطلاعات و ارتباطات است ]13[.

شاخص توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات که همه‌ساله بر مبنای معیارهای موردتوافق بین‌المللی کشورها در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات از سوی اتحادیه بین‌المللی مخابرات¹ ارزیابی می‌شود، ابزاری برای محک زدن مهم‌ترین معیارهای اندازه‌گیری جامعه اطلاعاتی و سنجش شکاف دیجیتالی (اختلاف سطح توسعه فاوا) به شمار می‌رود. شاخص توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات بر مبنای ۱۱ معیار بناشده و در سه زیر شاخص دسترسی، کاربری و مهارت گروه‌بندی‌شده است. آخرین بررسی شاخص توسعه فناوری اطلاعات کشورها که توسط اتحادیه بین‌المللی مخابرات ارزیابی و از سوی دفتر پایش توسعه سازمان فناوری اطلاعات ایران منتشرشده است، نشان می‌دهد که تا پایان سال ۲۰۱۷  ایران در میان ۱۶۷ کشور دنیا جایگاه ۸۱ را به خود اختصاص داده و امتیاز ۵.۵۸ را از ۱۰ دریافت کرده است ]18[.

به ‌این‌ترتیب، با هدف کمک به بهبود شاخص توسعه و ارتقای جایگاه جهانی ایران در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات و اجرای موفق خط‌مشی‌های ارائه‌شده در برنامه ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران، تحلیل خط‌مشی‌های توسعه‌ای در این حوزه ضرورتی انکارناپذیر است. قانون برنامه ششم توسعه به‌عنوان یکی از اسناد بالادستی کشور، خط‌مشی‌های کلی حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات را مشخص کرده و لذا مدیران بخش‌های عمومی نیازمند الگویی هستند که بر اساس آن در جهت اجرای اثربخش این خط‌مشی‌ها گام بردارند.

لذا این پژوهش به دنبال پاسخ به این پرسش است که با هدف توسعه، مدل اجرای خط‌مشی‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات کشور به چه صورت خواهد بود؟

2-       مبانی نظری پژوهش

1-2- قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي

در راستاي تحقق اهداف سند چشم‌انداز بیست‌ساله و اجراي سیاست‌های كلی، لايحه برنامه ششم توسعه و اقتصاد مقاومتی، براي سال‌های 1396 تا 1400، به‌ منظور دستيابی به رشد اقتصادي متوسط ساليانه 8 درصد و ضريب جينی 34 درصد در سال پايانی برنامه ارائه گردید؛ ضمن این‌که طرح‌ها و پروژه‌های مرتبط با برنامه‌ها و طرح‌های مصوب ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی در بودجه‌ریزی سالانه و نيز صرفه‌جویی در هزینه‌های عمومی، اصلاح نظام درآمدي دولت و هم‌چنین قطع وابستگی در بودجه سال پايانی برنامه ششم از اولويت برخوردار خواهند بود. اولویت‌های برنامه عبارت‌اند از:

 

1-       موضوعات خاص راهبردي شامل آب و محیط‌زیست

2-        2- موضوعات خاص مكان محور شامل توسعه سواحل مكران و حاشيه شهرها

3-        3- موضوعات خاص بخشی پيشروي اقتصاد شامل معدن و صنايع معدنی، گردشگري، ترانزيت و حمل‌ونقل ريلی، فناوري اطلاعات و ارتباطات و انرژي ]2[. بخش 13 قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي مربوط به حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات می‌باشد که به همراه دو ماده که در این پژوهش به‌عنوان مسیر اصلی در شناسایی عوامل در نظر گرفته شده آورده شده است:

ماده 67: افزایش پهنای باند- توسعه زیرساخت‌های خدمات الکترونیکی در مناطق محروم- الکترونیکی کردن کلیه فرایندها و خدمات (تکمیل بانک‌های اطلاعاتی)- واگذاری خدمات و برون‌سپاری به دفاتر پیشخوان و ICT- ایجاد اقلام اطلاعاتی و آمار ثبتی موضوع قانون مرکز آمار بر بستر شبکه ملی اطلاعات- تبادل الکترونیکی اطلاعات و پاسخگویی الکترونیکی به استعلام‌های موردنیاز دستگاه‌های اجرایی

ماده 68: انجام استعلامات هویت اشخاص، کالا و خدمات، دارایی‌ها و نشانی مکان محور به صورت الکترونیکی- توسعه و تکمیل نظام پایش شاخص‌های توسعه کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات و دولت الکترونیک- توسعه محتوا و خدمات الکترونیک- اتخاذ تمهیدات لازم برای کاهش مراجعات حضوری به دستگاه‌های اجرایی- رشد سالانه الکترونیکی کردن معاملات و تجارت کالا و خدمات و صادرات فناوری اطلاعات- پیش‌بینی اعتبار لازم در بودجه‌های سنواتی برای افزایش محتوای مناسب دیجیتال- تأکید بر الکترونیکی کردن فرایندهای بورسی- بهره‌برداری از سامانه‌های معاملات دولتی الکترونیکی، مالیات الکترونیکی و سلامت الکترونیکی- افزایش خدمات و فعالیت دفاتر ICT روستایی

2-2- خط‌مشی‌های فناوری اطلاعات

مطالعه جامع و کامل خط‌مشی‌های دولتی و عمومی در کشورهاي سازمان همکاری و توسعه اقتصادی² که توسـط هانا و آرنولد³ (1995) ]16[. صورت گرفته است، چارچوبی جهت کمک به درك مفهوم خط‌مشی گذاري در هر کشور ایجاد می‌نماید.

چارچوب تحلیلی ایشان به توصیف خط‌مشی‌های فناوري اطلاعـات کـه حول سه محور متمرکز می‌شوند، پرداخته است:

 

1-       خط‌مشی‌های خاص فناوري اطلاعات و خط‌مشی‌های مرتبط با فناوري اطلاعات که قصد افزایش تولید و یا استفاده از محصولات و خدمات فناوري اطلاعات را در صنایع دارد. خط‌مشی‌های مرتبط با فناوري اطلاعات فقط خاص فناوري اطلاعات نیستند، اما تولید و استفاده از آن را در مسیرهاي گوناگون تحت تأثیر قرار می‌دهند. آن‌ها شامل برنامه‌های تجارت جهانی و صنعت و خط‌مشی‌های توسعه فناوري هستند.

 

2-       خط‌مشی‌های مداخله‌گر ⁴و خط‌مشی‌های عدم‌مداخله⁵ : در مواجهه با هر دو نوع خط‌مشی خاص فناوري اطلاعات و مرتبط با فناوري اطلاعات، تأکید هر دولت بر اساس جهت آن می‌تواند بر خط‌مشی، مداخله‌گر یا عدم‌مداخله باشد. خط‌مشی‌های مداخله‌گر به تشویق شرکت‌ها به پیمودن مسیرهایی می‌پردازند که با اولویت‌های راهبردي دولت منطبق است و در مقابل خط‌مشی‌های عدم‌مداخله به تعیین یک اقتصاد خاص یا توسعه فنی خاص نمی‌پردازند.

 

3-       خط‌مشی‌های تولید فناوري اطلاعـات، انتشـار فناوري اطلاعـات و اتصـال: خط‌مشی‌های مرتبط با فناوري اطلاعات می‌توانند بر اساس هدفشان طبقه‌بندی شوند. خط‌مشی‌های تولید فناوري اطلاعات، توسعه محصولات فناوري اطلاعات را افـزایش می‌دهند و هـدف اولیـه آن‌ها ارتقای فناوري و قابلیت‌های فناوري اطلاعات است. خط‌مشی‌های انتشار فناوري اطلاعـات استفاده و کاربردهاي فناوري اطلاعات را افزایش می‌دهند و شرکت‌ها را در راستای به دست آوردن و به کار گرفتن محصولات و خدمات جدید فناوري اطلاعات تشویق می‌کنند. خط‌مشی‌های اتصال، هدفشان تسهیل ارتباط میان تولیدکنندگان فناوري اطلاعات و مصرف‌کنندگان آن اسـت و درواقع، پلی میان آن دو می‌زنند تا به دنبال بهبود خط‌مشی‌های برش افقی و زیرساخت‌ها باشند که شامل خط‌مشی‌های اقتصاد کلان، راهبردهاي صنعتی و فناوری‌ها، سرمایه دولتی درزمینه زیرساخت‌های مخابراتی، زیرساخت‌های فیزیکی و انتقـال، استانداردسازي فناوري اطلاعات و اهداف آموزشی هستند.

3-2- متغیرهای اجرای خط‌مشی

تلاش‌های بسیاری برای مشخص کردن یک فهرست ضروری از متغیرهای مستقل در ارتباط با اجرای خط‌مشی صورت گرفته است. این متغیرها را شاید بتوان در هفت گروه قرارداد ]17[.

 

1-       ویژگی‌های خط‌مشی⁶

نویسندگان بسیاری مطرح کرده‌اند که ویژگی‌های خط‌مشی روی اجرای آن‌ها تأثیر می‌گذارند. یکی از مهم‌ترین تحقیقات در این زمینه، طبقه‌بندی انواع خط‌مشی‌ها توسط لووی⁷ (1972) است. از نظر او خط‌مشی‌ها سه دسته‌اند: خط‌مشی‌های انضباطی- بازدارنده، خط‌مشی‌های توزیعی و خط‌مشی‌های توزیعی مجدد.

 

2-       شکل‌گیری خط‌مشی⁸

یکی از موضوعات مهمی که منشأ مطالعات اجرا بوده، بحث رابطه میان خط‌مشی و مدیریت است. برخی از این مطالعات از داده‌های سری زمانی استفاده کرده‌اند. این مطالعات عمدتاً شیوه‌ها و روش‌های به وقوع پیوستن تأثیرات سیاسی را بررسی می‌کنند. برای مثال، مطالعه وود و واترمن⁹ (1991) برای بررسی سازمان‌های نظارتی امریکا از داده‌های سری زمانی استفاده کرده است که نشان می‌دهد انتصاب‌های سیاسی، مهم‌ترین ابزار کنترل سیاسی است. این‌گونه مطالعات عمدتاً در زمره روش‌های کمی قرار می‌گیرند.

 

3-       روابط عمودی¹⁰ (مدیریت دولتی عمودی)

مفاهیم مرتبط با تأثیر ارتباطات عمودی در شکل‌گیری خط‌مشی تا اجرای آن‌ها، در نظریه پرسمن و وایلداوسکی (1973) بیان شد. آن‌ها معتقد بودند اجرایی موفق است که بتواند پیوندهای ارتباطی در سطح عالی سازمان را به طور اثربخش و زنجیره‌وار به سطوح پایین (بوروکرات های سطح عملیاتی) ارجاع دهد. بسیاری از مطالعات صورت گرفته در ایالات‌متحده در عمل، در مورد روابط فدرال و ایالتی یا روابط دولت‌های محلی و مرکزی است.

در چنین مواردی شکاف بین این دو نهاد ممکن است به اشتباه به عنوان نقص اجرا در نظر گرفته شود. در واقع هر دو لایه، امتیاز تدوین خط‌مشی را دارند. در چند مطالعه امریکایی و استرالیایی در مورد روابط دولت- فدرال، جای تردید نیست که نقص اجرا در صورتی وجود دارد که ایالت‌ها نتوانند خط‌مشی‌های فدرال را اجرا کنند.

 

4-       تأثیر واکنش‌های عوامل اجراکننده¹¹

واکنش‌های عوامل اجرا در دو دسته کلی شامل یک) خصوصیات کلی و موقعیت سازمان‌ها؛ دو) مسائل مرتبط با رفتار کارکنان خط مقدم (سطح عملیات) دسته‌بندی می‌شوند. ویژگی‌های تأثیرگذار سازمان‌ها عبارت‌اند از: شرایط (نوع خدمات، سطوح حمایت تصمیم گیران و گروه‌های حامی)؛ منابع (انسانی، مالی، وجود امکانات تخصصی)؛ خط‌مشی‌ها (توافقنامه‌ها، دستورالعمل‌ها، قوانین موجود)؛ و سیستم (ارائه خدمات).

 

5-       روابط بین سازمانی افقی¹²

ریشه بسیاری از مسائل مرتبط با اجرای خط‌مشی در مشکلات همکاری بین سازمانی در سطح افقی است، یعنی همکاری بین سازمان‌هایی که به‌هیچ‌وجه روابط پاسخگویی سلسله مراتبی ندارند. هنگامی‌که توجه خود را به مطالعات کیفی معطوف می‌کنیم بحث‌هایی در مورد همکاری بین سازمانی می‌بینیم. برای مثال مطالعات موردی در رابطه با توسعه و بازسازی پایگاه‌های نظامی، تعیین میزان دفع ضایعات سمی، برنامه‌های غذایی برای کودکان، بازاریابی شیر خوراکی، تصفیه آب، کنترل فرسایش و حفظ گونه‌های نادر و چند مقاله کلی در مورد خط‌مشی‌های زیست‌محیطی. به‌طورکلی، روابط بین سازمانی افقی، روابط بین سازمان‌های موازی است که باید در اجرا باهم مشارکت و همکاری داشته باشند.

 

6-       تأثیر مواضع افراد تحت تأثیر خط‌مشی¹³

فرایندهای اجرا تحت تأثیر واکنش‌های افرادی هستند که خط‌مشی روی آن‌ها تأثیر می‌گذارد. این موضوع به‌وضوح در مطالعات سیاست‌های نظارتی به چشم می‌خورد، به‌ویژه در مواقعی که اشخاص یا سازمان‌های مورد نظارت قرارگرفته، قدرتمند باشند (مثل شرکت‌های بزرگ). در مبانی نظری، فرایند خط‌مشی به‌عنوان نوعی همکاری مشترک در نظر گرفته می‌شود که شامل مذاکره و چانه‌زنی است ولی حتی واکنش بازیگران ضعیف نیز ممکن است فراهم‌کننده بازخورد برای فرایند اجرای خط‌مشی باشد. در طیف وسیعی از مطالعات، اهداف نظارتی قوی به‌عنوان عاملی تأثیرگذار بر اجرا در نظر گرفته می‌شوند.

 

7-       زمینه و محتوای خط‌مشی عمومی¹⁴ 

ازآنجایی‌که مطالعات اجرا مرتبط با نتایج خط‌مشی هستند، سؤالات دشواری در مورد محیط خط‌مشی وجود دارد که باید به آن‌ها رسیدگی کرد. برای مثال، خط‌مشی‌ها تا چه حدی می‌توانند به صورت مؤثر مسائلی را حل کنند درحالی‌که تحت تأثیر پدیده‌ای باشند که دولت روی آن هیچ نفوذی نداشته یا نفوذ خیلی کمی دارد. مسائلی چون تغییر در جو اخلاقی یک ملت، تغییرات جمعیتی و نیروهای اقتصادی جهانی. این عوامل زمانی مهم هستند که مطالعات اجرا تلاش می‌کنند نتایج را توضیح دهند.

4-2- مدل‌های مرتبط با اجرای خط‌مشی

- مدل ساخت یابی گیدنز¹⁵

در دهه 1970 آنتونی گیدنز نظریه ساخت یابی¹⁶ را ارائه کرد. در خصوص این تئوری آنچه در خط‌مشی گذاری به وضوح قابل‌تأمل و کاربردی است مفهوم ساختار است.

 طبق نظر گیدنز، مصداق ساختار، تخصیص منابع و گذاشتن قانون است. طبق مدل گیدنز خط‌مشی گذاری چیزی جز اهداف و ابزار در ساختار و کارکرد آن نیست.

 انتخاب اهداف، اطمینان از رابطه هدف و ابزار و در نهایت امکان‌سنجی فراهم کردن ابزار سه سؤال اساسی در مطالعات اجرا هستند. 

نظریه "ساخت یابی" آنتونی گیدنز با نگاهی نو به مفاهیم فوق و ارائه تعاریف جدید از آن‌ها، تحولات اجتماعی را به‌صورت توأمان متأثر از این دو مفهوم دانسته است ]10[.

- مدل اقتضای تکنولوژی تامسون

تامسون¹⁷  تئوری خود از تکنولوژی را حول سه نوع كلی فناوری نام‌گذاری كرد

:1- پیوسته-طولانی، 2- واسطه‌ای، 3- متمركز.

 ایده‌های تامسون در مورد تکنولوژی، ریشه در مدل سیستم‌های باز و فرآیند محور سازمان دارد. برخی تکنولوژی‌ها دارای استانداردسازی بیش‌ازحد در پردازش نهاده به ستاده‌ها بودند، درحالی‌که به نظر می‌رسید برخی دیگر از تکنولوژی‌ها دارای فرآیندهای استانداردشده بسیار كمتری هستند. رویكرد سیستم‌های باز، تامسون را بر آن داشت تا نسبت به مشخصه‌های موادی كه درون یك فرآیند فنی وارد می‌شوند و ستاده‌هایی كه آن سیستم تولید می‌كند، نیز حساس باشد ]12[.

 

- مدل اقتضای محیط اِمِری و تریست ¹⁸

امري و تريست با انتخاب دو بعد، تغییرپذیری (شدت تغييرات محيطي از ايستا تا پويا) و پيچيدگي (تعداد عناصر خارجي كه می‌توانند عمليات سازمان را تحت تأثیر قرار دهند) محیط‌های چهارگانه‌ای را به شرح زير مشخص ساختند كه هركدام به ترتيب از پيچيدگي بيشتري برخوردارند: محيط ثابت با اجزاي غير مرتبط باهم- محيط ثابت با اجزاي به هم مرتبط- محيط متغير واكنشي و محيط با عناصر كاملاً متغير ]3[.

 

- مدل اندازه سازمان پیتر بلاو¹⁹

پیتر بلاو در نظریه اندازه سازمان خود، معتقد بود که اندازه سازمان مهم‌ترین عامل ساختار سازمان‌هاست. در واقع با افزایش اندازه سازمان، تفکیک ساختاری سازمان افزایش می‌یابد اما با نرخی کاهنده (یعنی در ابتدا سرعت آن زیاد می‌شود و بعد به‌تدریج کم می‌شود) (رابینز، 1400). بلاو ساختارهای اجتماعی مدنظر خود را همان پدیده‌های اجتماعی واقعی می‌داند و می‎گوید این ساختارها جنبه‌های مشاهده‌پذیر زندگی اجتماعی می‌باشند.

 دو عامل مهم در تعریف ساختار اجتماعی از نظر بلاو جایگاه‌ها و جمعیت است. در بحث تمایز اجتماعی دو نوع عامل ساختاری عمده را تشخیص داد:

 الف – عوامل اسمی (مانند جنسیت و نژاد)، ب – منزلت اجتماعی (مانند درآمد و ثروت). بلاو بر اساس جایگاه‌های اجتماعی دو نوع تمایز قائل می‌شود: الف – ناهمگونی (توزیع جمعیت در میان گروه‌های گوناگون برحسب عوامل اسمی)، ب– نابرابری (توزیع منزلتی بر اساس درجه‌بندی).

 

بلاو می‎گوید هر جامعه‌ای می‌تواند نابرابری‌های فراوانی را تحمل کند ولی نمی‌تواند ناهمگونی‎های بیش‌ازاندازه را تحمل کند ]6[.

-مدل فرهنگ‌سازمانی کامرون و کویین²⁰

مدل شناخت فرهنگ‌سازمانی کامرون و کوئین به صورت تکاملی در نتیجه تحقیقات متعدد در سال ۱۹۹۹ ارائه‌شده است.

چارچوب ارزش‌های رقابتی یکی از موفق‌ترین رویکردهای مورداستفاده در ارزش‌آفرینی سازمانی است که اکنون به‌عنوان چارچوب عام و قابل‌استفاده در حوزه‌های مختلف مورد توجه قرارگرفته ‌است.

منظور از چارچوب‌ ارزش‌های رقابتی این است که سازمان‌ها هم‌زمان درصدد دستیابی شاخص‌های پارادوکس هستند. ضمن آن‌که می‌خواهند سازمان‌شان منعطف و انطباق پذیر باشند، درعین‌حال خواهان ثبات و قابل‌کنترل بودن هستند. یا ضمن آن‌که بر ارزش‌ منابع انسانی تأکید دارند بر برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری نیز تأکید می‌شود ]4[.

5-2- پیشینه پژوهش

جهت روشن شدن ابعاد موضوع، خلاصه‌ای از پژوهش‌های خارجی و داخلی در جدول (1) ارائه‌شده است:

 

---

[1]  International Telecommunication Union (ITU)

*[e-mail]

[2]  Organization for Economic Co-operation and Development

[3]  Hanna, N., K., and Arnold, E.

[4]  Hands- on

[5]  Hands- off

[6]  Policy characteristics

[7]  Lowi

[8]  Policy formation

[9]  Wood & Waterman

[10]  Vertical relationships (layers)

[11]  Actors & Players

[12]  Horizental inter-organizational relationships

[13]  Responses from those affected by policy

[14]  Environmental Factors

[15]  Anthony Giddens

[16]  Structuration Theory

[17]  Thompson

[18]  The Emery-Trist levels of organizational environments

[19]  Peter M. Blau

[20]  Kim Cameron and Robert Quinn

جدول (1). پیشینه پژوهش

عنوان	نویسنده (ها)	نتایج	متغیرها
ساخت آینده‌ای عمل محور در راستای خط‌مشی‌های پایدار حوزه شهری در بانکوک ]19[	Kantamaturapoj et al. (2023)	به بررسی رویکردهای مبنتی بر عمل به‌عنوان جایگزین رویکردهای مرسوم مبتنی بر تغییر رفتارهای فردی و راه‌حل‌های فنی پرداخته‌اند. ایشان در نتایج تحقیق خود مدلی فرایندی شامل چشم‌انداز، ارزیابی و جایگزینی بازیگران بخش سیاست‌گذاری سیستم شهری را ارائه دادند و معتقدند توسعه خط‌مشی‌های آینده‌نگر مبتنی بر عمل مسیر را برای به رسمیت شناختن ایده خط‌مشی گذاری باز یکپارچه در حکمرانی هموار می‌سازد.	- تعهد مجریان بازیگران خط‌مشی - چشم‌انداز - ارزیابی خط‌مشی‌ها
بررسی رویکرد پویایی سیستم به پدیده الکترونیکی شدن کسب‌وکارها ]25[	Viswanathan & Telukdarie (2021)	دنیای دیجیتال و به‌کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات در این دوران می‌تواند بهره‌وری کسب‌وکارها را افزایش داده و در نتیجه سبب رشد تولید ناخالص داخلی کشورها شود. موردمطالعه در پژوهش کشور افریقای جنوبی می‌باشد و محققان با بررسی موانع پشتیبانی و هم‌چنین توانمند سازهای فرایند تجارت کسب‌وکارها و استخراج متغیرهای مرتبط از ادبیات و پیشینه پژوهش، مدل دینامیکی جریان پایداری عملکرد اقتصادی را ارائه دادند. ایشان معتقدند زیرساخت قوی فناوری اطلاعات برای توسعه پایدار و حفظ رشد اقتصادی به‌خصوص در شرایط بحران جهانی کرونا، اجتناب‌ناپذیر است.	- بهره‌وری نیروی کار - منابع مالی - نوآوری - زیرساخت قوی فناوری اطلاعات
فرایند اجرای خط‌مشی‌های توســعه مدیریت دولتی در کرواسی ]22[	Skarica (2020)	محقق در پژوهش خود فرایند اجرای خط‌مشی‌های توسعه مدیریت دولتی را مورد تحلیل قرار داده اسـت و طی آن، ضـمن پرداختن به چالش‌های اصـلی مدیریت دولتی کاستی‌ها و مشـکلاتی که اجرای صـحیح خط‌مشی ر ا به شدت به خطر می‌اندازد، را شـناسـایی نموده و پیشنهادهای لازم برای مدرن سـازی مدیریت دولتی کرواسی، را ارائه داده اسـت.	- نبود آینده‌نگری در مدیریت - ساختار غیر منعطف سازمان‌ها
ارزیابی اجرای خط‌مشی‌های لجستیک شهری به کمک شبکه‌های عصبی ]27[	Zenezini & De Marco (2020)	محققان در قالب یک الگوی جامع، تأثیرات خط‌مشی‌های عمومی ابلاغی بر سیستم لجستیک شهری با تمرکز بر ترویج حمل‌ونقل سبز را با به‌کارگیری رویکرد شبکه عصبی نشان داده‌اند و به این نتیجه رسیدند که دولت‌های محلی با خط‌مشی گذاری هوشمندانه و افزایش ظرفیت شبکه‌های جاده‌ای سبز می‌توانند به بهبود اثربخشی اجرای خط‌مشی‌های حمل‌ونقل و لجستیک شهری کمک شایانی کنند.	- هزینه بازار حمل‌ونقل سنتی - هزینه بازار حمل‌ونقل سبز - فراوانی حمل‌ونقل‌ها
کاستی‌ها و موانع اجرای خط‌مشی‌های عمومی در حوزه انرژی ]26[	Wu et al. (2017)	در اجرای خط‌مشی عمومی، سیستم پاداش و تنبیه، تنظیم و بهینه‌سازی ساختار صنعتی (گسترش صنعت با تکنولوژی بالا)، سرمایه‌گذاری مالی و اجرای پروژه‌های کلیدی، سرمایه‌گذاری در تکنولوژی، اجرای قانون، سیستم هدف‌گذاری و ظرفیت کنترل و هماهنگی از بالا به پایین تأثیرگذار هستند.	- موانع مدیریتی - موانع مربوط به منابع مالی - موانع ساختاری
تأثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر اقتصاد کشور چین ]21[	Kumar et al. (2016)	نتایج پژوهش بـا استفاده از روش "خود توضیح بـا وقفه‌های گسترده" حاکی از آن بود که فناوری اطلاعات و ارتباطات بر رشد شاخص‌های اقتصادی در کشور چین با داده‌های مربوط به فاصله زمانی سال‌های1980 تا 2014 تأثیر مثبت و معناداری دارد.	-درآمد سرانه - تعداد کاربران اینترنت و تعداد کاربران تلفن ثابت

 

عنوان	نویسنده (ها)	نتایج	متغیرها
فرصت‌ها و چالش‌های اجرای خط‌مشی‌های حوزه آب؛ موردمطالعه: برزیل ]15[	Costa Barbosa et al. (2016)	ارتقای ظرفیت فناوری، آموزش تکنولوژی جدید، تضمین خط‌مشی‌های عمومی ابلاغی از سوی مقامات بالادستیِ خط‌مشی گذار و افزایش تعهد نمایندگان دولت، در اجرای بهینه خط‌مشی‌های عمومی مؤثرند و احتمال شکست اجرای خط‌مشی‌ها را کاهش می‌دهند.	- ظرفیت و زیرساخت‌های تکنولوژیکی
بررسی سه دهه مطالعات اجرای خط‌مشی‌های عمومی در زمینه توسعه آموزش عالی ]20[	Kohoutek (2015)	با تحلیل تحقیقات و مطالعات انجام شده در زمینه توسعه حوزه آموزش عالی به این نتیجه رسیده است که اهداف مشخص و روشن، روابط علی و معلولی و داشتن مبنای نظری، رهبری با مهارت سیاسی و مدیریتی، حمایت خط‌مشی از سوی خط قانون‌گذاران و مقامات، مراجع قضایی و گروه‌های هدف، توجه به شرایط اجتماعی، اقتصادی و بین‌المللی بر اجرای کارا و اثربخش این خط‌مشی‌ها تأثیرگذار است.	- ارتباط بین سازمان‌ها در سطوح مختلف - سیستم کنترل و نظارت
ارائه مدل برای تحلیل خط‌مشی‌های عمومی آموزش عالی در کشور برزیل ]23[	Strauss (2010)	محقق متغیرهای تقاضا و ظرفیت‌های بخش دولتی و غیردولتی را در کنار منابع مالی برای تحلیل خط‌مشی‌های عمومی و آنالیز کارکرد نظام آموزش عالی در برزیل به کار گرفته است و جذابیت‌های بخش دولتی و غیردولتی را در آموزش عالی مورد مقایسه قرارداده است.	- ظرفیت‌های بخش دولتی و غیردولتی
طراحی مدل روابط علی خط‌مشی گذاری شبکه‌ای در آموزش‌های مهارتی غیررسمی کشور ]7[	جلالی و همکاران (1401)	تجزیه‌وتحلیل داده‌ها در بخش کیفی, کدگذاری مصاحبه‌ها و در بخش کمی، استفاده از آمار توصیفی و استنباطی بوده است. مدل خط‌مشی شبکه‌ای طراحی شده دارای 9 بعد و 45 شاخص است که ابعاد آن اهداف ، استراتژی‌ها، فرهنگ شبکه، قوانین و دستورالعمل‌ها، فناوری، رهبری، فرایندهای سازمانی، نظام ارزشیابی و تضمین کیفیت، توسعه و رشد حرفه‌ای منابع انسانی است.	-توسعه منابع انسانی -فرایندهای سازمانی -دستورالعمل‌ها
ارائه مدل اجرای خط‌مشی‌های فضای مجازی در ایران ]14[	نرگسیان و همکاران (1400)	طبق یافته‌ها اجرای خط‌مشی‌های فضای مجازی در یک محیط ایستا فعالیت نمی‌کند و بایستی به صورت پویا و یا سازماندهی‌شده شکل داده شود؛ بنابراین شورای عالی فضای مجازی و دستگاه‌های دولتی ذی‌نفع نیازمند آن هستند که اجرای خط‌مشی‌های فضای مجازی خود را بر اساس ویژگی‌هایشان تنظیم کنند و نظام‌های بازخورد و ارزیابی برای آن تأسیس کنند.	- توسعه منابع انسانی - بستر قوانین و مقررات مناسب - وجود ظرفیت آگاهی
مدل دینامیکی ارزیابی خط‌مشی‌های عمومی (موردمطالعه: برنامه‌های توسعه) ]5[	بوستان زر و همکاران (1398)	در این تحقیق پس از شناسایی متغیرهای مدل و روابط آن‌ها، حلقه‌های بازخوردی ترسیم و با برقراری ارتباط بین این حلقه‌ها مدل ارزیابی برنامه‌های توسعه با استفاده از نمودار علی- حلقوی طراحی شده است. مدل ارائه‌شده با ایجاد حلقه‌های بازخوردی مشخص بین مدیریت و رهبری برنامه، منابع، فرایندها و نتایج، به درک صحیح‌تر علل تحقق نیافتن اهداف برنامه و ارائه راه‌حل‌های مناسب برای اجرای اثربخش فعالیت‌ها پرداخته است.	- توسعه منابع انسانی - بودجه کل کشور - بیکاری - درآمد سرانه
بررسی موانع اجرای خط‌مشی‌های عمومی در سازمان‌های دولتی با روش فراترکیب ]9[	رنگریز و همکاران (1397)	طبق نتایج موانع مربوط به تدوین خط‌مشی (6 مؤلفه)، مجریان خط‌مشی (4 مؤلفه)، مدیریتی (6 مؤلفه)، ساختاری (8 مؤلفه)، منابع مالی، اطلاعاتی و فناورانه (4 مؤلفه) و محیطی (7 مؤلفه) از مهم‌ترین موانع اجرا در سازمان‌های دولتی محسوب می‌شوند.	- شفافیت مفهوم خط‌مشی - تعهد مجریان خط‌مشی - ابزار فناوری اطلاعات

 

در این پژوهش بر اساس تحقیق اسدی فرد و همکاران (1395) ] 1[ تحت عنوان مدل تجزیه‌وتحلیل خط‌مشی عمومی در ایران، فرایند اجرای خط‌مشی متشکل از دو بعد اصلیِ الزامات اجرایی (مدیریتی) و مدیریت محیط خط‌مشی در نظر گرفته شده که مؤلفه‌های مربوط به هر بعد در متن برنامه ششم توسعه به صورت ماتریس، در جدول (2) آورده شده است.

 

 

جدول (2). ابعاد و مؤلفه‌های فرایند اجرا

اجرای خط‌مشی محورهای فاوا	الزامات اجرایی	مدیریت محیط خط‌مشی
تأمین محتوا و کاربرد	- توسعه دولت الکترونیک - توسعه محتواي فضاي مجازي - توسعه خدمات نوین پستی - توسعه خدمات پست‌بانک - تولید محتواي دیجیتال	- حمایت از محتوای بومی مبتنی بر فرهنگ ایرانی- اسلامی - حفظ کرامت و حقوق انسان‌ در جامعه دیجیتالی - جلوگیری از اشاعه و یا دسترسی به محتوی غیراخلاقی و مغایر با امنیـت ملی
توسعه زیرساخت	- توسعه زیرساخت‌های تعامل بین سازمانی - گسترش سطح دسترسی و ضریب نفوذ کاربران اینترنت و اینترانت در کشور	- ایمن‌سازی فضاي تبادل اطلاعات و امنیت داده در کشور - توسعه زیرساخت شبکه در مناطق محروم
توسعه بخش خصوصی و نهادها	- ارتقاي سطح توانمندي فنی بخش خصوصی - حمایت و ارتقاي توان مالی بخش خصوصی - توسعه اشتغال و کارآفرینی - طرح توسعه صادرات فاوا	- افزایش و جذب سرمایه در زمینه فاوا - ساماندهی وضعیت صنف فناوری اطلاعات و ارتباطات کشور
توسعه برنامه‌ها	- افزایش تعداد و سطح عملیاتی طرح‌ها و برنامه‌های مدون فناوري اطلاعات و ارتباطات - برنامه‌ریزی نظام‌مند در خصوص چالش‌های مربوط به تحریم‌های بین‌المللی	- رصد و پایش مستمر روندهای بازار و فناوری - الکترونیکی کردن فرایندها و خدمات
توسعه منابع انسانی و آموزش	- تربیت و تأمین نیروي متخصص فاوا در کشور - ارتقای سطح دانش سازمان در مورد الزامات اجرایی موردنیاز	- ارتقای کمی و کیفی سطح آموزش و فرهنگ استفاده از رایانه و خدمات الکترونیکی - توسعه نظام پایش شاخص‌های توسعه کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات

 

 

3-       روش‌شناسی پژوهش

این تحقیق بر مبنای هدف، کاربردی است زیرا سعی بر آن است که از نتایج پژوهش درمجموعه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و شرکت مخابرات ایران بهره‌برداری گردد. روش تحقیق، توصیفی- پیمایشی و روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه‌ای و میدانی و ابزار گردآوری، پرسشنامه محقق ساخته با سؤالات بسته می‌باشد. جامعه آماری در خصوص شناسایی عوامل و استخراج مدل تحلیلی، مدیران شرکت مخابرات ایران می‌باشند. به‌منظور شناسایی عوامل، با روش گلوله برفی 15 نفر از خبرگان ارتباطات بر اساس شرایط احراز خبرگی، به‌عنوان پنل انتخاب و نظرات ایشان مورد تحلیل قرار گرفت. برای یافتن مؤلفه‌های اجرا، پس از استخراج شاخص‌ها و گویه ها از مبانی نظری، به منظور جمع‌بندی عوامل، از دلفی فازی استفاده گردید. برای تهیه پرسشنامه به منظور شروع اجرای فرایند دلفی فازی از نتایج پژوهش‌های پیشین و مدل‌های ارائه‌شده در این زمینه و متن بخش 13 برنامه ششم توسعه (فناوری اطلاعات و ارتباطات) بهره‌برداری شد و دو پرسشنامه تهیه شد و پرسشنامه اول در دو دور و پرسشنامه دوم در سه دور دلفی به انجام رسید.

در این پژوهش برای اولویت‌بندی مؤلفه‌ها، داده‌های جمع آوری شده از دو پرسشنامه ساختار و کارکرد (نظرات خبرگان) مورد تحلیل قرار گرفت و با محاسبه میانگین هندسی (تابع GEOMEAN در برنامه اکسل) اعداد فازی زبانی به اعداد قطعی تبدیل شدند.

 بدین‌صورت که بر اساس حد بالا، حد متوسط و حد پایین برای هر کدام از پاسخ‌ها،حد نهایی هر یک از مؤلفه‌ها به صورت میانگین موزون سه حد بالا، وسط و پایین، محاسبه گردید و بر این مبنا شاخص‌ها اولویت‌بندی شدند. جامعه آماری در بخش کمی شامل کلیه کارشناسان رسمی و قراردادی ستاد شرکت مخابرات ایران و منطقه تهران می‌باشد که تعداد آنان حدوداً 810  نفر می‌باشد و برای تعیین تعداد نمونه موردنیاز از اینجامعه آماری بر اساس فرمول کوکران، حجم نمونه 260 نفر به دست آمد و توزیع پرسشنامه و سپس تحلیل بر روی این تعداد پرسشنامه انجام شد

. در این پژوهش مدل‌سازی شبکه عصبی مصنوعی به کمک نرم‌افزار متلب، با توجه به مدل تحلیلی پژوهش با 5 متغیر ورودی بر اساس محورهای توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات و یک لایه پنهان و یک لایه خروجی (هدف) که همان توسعه است، در نظر گرفته شده است.

4-       یافته‌های پژوهش

در شرایط فعلی با توجه به تحلیل داده‌های حاصل از نظرات پنل خبرگان در دو بخش ساختار و کارکرد، اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر اجرای خط‌مشی‌های فناوری اطلاعات به شرح جداول (3) و (4) می‌باشند:

 

جدول (3). اولویت‌بندی مؤلفه‌های ساختار (بستر)

مؤلفه‌های مربوط به ساختار	رتبه
شفافیت خط‌مشی‌های ابلاغی	1
تعهد مجریان خط‌مشی	2
الکترونیکی کردن فرایندها و خدمات	3
ساختارهای بوروکراتیک و متمرکز	4
توسعه نظام پایش شاخص‌های توسعه کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات	5
توسعه زیرساخت‌های شبکه در مناطق محروم	6
ارتقای کمی و کیفی سطح آموزش و فرهنگ استفاده از رایانه و خدمات الکترونیکی	7
حمایت از محتوای بومی مبتنی بر فرهنگ ایرانی- اسلامی	8
بستر مناسب قوانین و مقررات رسمی	9
افزایش و جذب سرمایه در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات	10
پراکندگی جغرافیایی سازمان	11
حفظ کرامت و حقوق انسان‌ها در جامعه دیجیتالی	12
ایمن‌سازی فضاي تبادل اطلاعات و امنیت داده در کشور	13
رصد و پایش مستمر روندهای بازار و فناوری	14

 

 

 

جدول (4):اولویت‌بندی مؤلفه‌های کارکرد

مؤلفه‌های مربوط به کارکرد	رتبه
برنامه‌ریزی نظام‌مند در خصوص چالش‌های مربوط به تحریم‌های بین‌المللی	1
ارتقاي سطح توانمندي فنی بخش خصوصی	2
حمایت و ارتقاي توان مالی بخش خصوصی	3
ارتقای سطح دانش سازمان در مورد الزامات اجرایی موردنیاز	4
گسترش سطح دسترسی و ضریب نفوذ کاربران اینترنت و اینترانت در کشور	5
توسعه دولت الکترونیک	6
تربیت و تأمین نیروي متخصص فناوری اطلاعات و ارتباطات در کشور	7
دانش و مهارت تدوین‌کنندگان خط‌مشی	8
توسعه زیرساخت‌های تعامل بین سازمانی	9
توسعه محتوای فضای مجازی	10
افزایش تعداد و سطح عملیاتی طرح‌ها و برنامه‌های مدون فناوري اطلاعات و ارتباطات	11
ساماندهی وضعیت صنف فناوری اطلاعات و ارتباطات کشور	12
طرح توسعه صادرات فناوری اطلاعات و ارتباطات	13
توسعه اشتغال و کارآفرینی	14
توسعه خدمات نوین پستی	15

 

 

 

برنامه توسعه ملل متحد (2015)¹ اهداف کلی فناوري اطلاعات و ارتباطات را در پنج محور تأمین محتوا، توسعه زیرساخت، توسعه بخش خصوصی، توسعه برنامه‌ها و منابع انسانی طبقه‌بندی کرده است و در قانون برنامه ششم توسعه (مواد 67 و 68) به مصادیق توسعه در این حوزه اشاره شده است. بر این اساس و طبق مدل ساخت یابی آنتونی گیدنز، مدل تحلیلی با توجه به آنالیز داده‌های پرسشنامه‌های توزیع‌شده در دو بخش ساختار و کارکرد، طبق شکل (1) می‌باشد:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

[1]  UNDP, 2015

شکل (1). مدل تحلیلی اجرای خط‌مشی‌های فناوری اطلاعات با تمرکز

بر برنامه ششم توسعه

 

اطلاعات کلی شبکه عصبی مصنوعی مدل پژوهش، در جدول (5) نمایش داده شده است. نوع ترکیب داده از نوع تصادفی و الگوریتم آموزشی از نوع لونبرگ-مارکوارت¹ و تشخیص عملکرد شبکه بر اساس معیار میانگین مربعات خطا است. الگوریتم لونبرگ-مارکوارت یکی از قدرتمندترین روش‌ها و الگوریتم‌ها برای آموزش شبکه‌های عصبی مصنوعی چندلایه است و به همین دلیل است که بسیاری از دستورات و امکانات نرم‌افزار متلب در ارتباط با شبکه‌های عصبی به طور پیش‌فرض از این روش برای آموزش شبکه‌های عصبی استفاده می‌کنند.

جدول (5). اطلاعات شبکه با 5 ورودی

ورودی	لایه پنهان	لایه خروجی	نوع ترکیب	الگوریتم آموزش	تشخیص عملکرد
5 ورودی (توسعه منابع انسانی، توسعه زیرساخت، توسعه برنامه، تأمین محتوا، توسعه بخش خصوصی)	یک لایه با 10 نرون	توسعه	رندوم	Levenberg-Marquart	بر اساس میانگین مربعات خطا

 

در جدول (6) نتایج خروجی آموزش شبکه عصبی مصنوعی مدل نشان داده شده است. بر اساس نتایج آموزش شبکه عصبی با 9 تکرار متوالی از 1000 تکرار با عملکرد 0781/0 پایان یافته است و با استناد به داده‌های اعتبار مشخص است که میانگین مربعات خطا² 10 درصد و مقدار همبستگی³ 66/0 است.

جدول (6).:خروجی آموزش شبکه عصبی مدل

انتخاب ترکیب		MSE	R	جریان پیشرفت
داده‌های آموزش	70 درصد (185 نمونه)	34588/1e-1	6698/6
داده‌های اعتبار	15 درصد (39 نمونه)	04940/1e-1	8695/6
داده‌های تست	15 درصد (39 نمونه)	61789/1e-1	3739/4

جدول (7): عملکرد شبکه و رگرسیون خروجی و اهداف

عملکرد شبکه عصبی	رگرسیون

در جدول (7) عملکرد شبکه عصبی و همبستگی بین خروجی و هدف نشان داده شده که سمت راست مربوط به عملکرد شبکه عصبی است. داده‌های اعتبار که با خط سبز رنگ نشان داده شده‌اند، پس از تکرار سوم هیچ‌گونه بهبودی در شبکه ایجاد نکرده‌اند و بعد از شش گام متوالی فرایند آموزش شبکه به اتمام رسید. در شکل سمت چپ نیز مشخص است که میزان همبستگی بین داده‌های اعتبار با خط فرضی ترسیم شده به‌وسیله سیستم 68/0 است. درصورتی‌که داده‌های اعتبار به صورت کامل بر روی خط فرضی منطبق می‌شد حاکی از کارایی 100 درصد شبکه بود که در اینجا با خطای میانگین مربعات خطای 10 درصد همراه است. درمجموع با توجه به مقادیر کم میانگین مربعات خطا به‌دست‌آمده و همچنین ضریب همبستگی مناسب بین خروجی مدل و خروجی هدف، می‌توان نتیجه گرفت که شبکه عصبی طراحی شده در این پژوهش به طور مطلوبی قادر به مدل‌سازی داده‌های پژوهش هستند و از اعتبار لازم برای تحلیل داده‌ها برخوردار است. در ادامه در 5 مرحله عملکرد شبکه عصبی با حذف تک‌تک پارامترها موردبررسی و تحلیل قرار گرفت تا داده‌های خروجی در صورت نبود هر یک از پارامترهای پنج‌گانه ورودی احصا شود و اثر و حساسیت هر یک بر خروجی مدل مشخص گردد و در نهایت مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گیرد. در جدول (8) نتایج حاصل از ترکیب‌های مختلف متغیرهای مستقل پژوهش (شش ترکیب شامل همه متغیرها به‌عنوان ورودی و حذف جداگانه هر یک از متغیرها از ورودی شبکه) نشان داده شده است.

 

---

[1]  Levenberg-Marquart

[2]  Mean Squared Error (MSE)

[3]  Regression (R)

جدول (8): مقایسه نتایج حاصل از ترکیب‌های متفاوت ورودی‌ها

ترکیب‌های متفاوت ورودی‌ها	خروجی	MSE	R	رتبه
توسعه منابع انسانی، توسعه زیرساخت، توسعه برنامه، تأمین محتوا و کاربرد، توسعه بخش خصوصی و نهادها	توسعه	104940/0	8695/6	1
توسعه زیرساخت، توسعه برنامه، تأمین محتوا و کاربرد، توسعه بخش خصوصی و نهادها (بدون متغیر توسعه منابع انسانی)	توسعه	126858/0	9766/5	4
توسعه منابع انسانی، توسعه برنامه، تأمین محتوا و کاربرد، توسعه بخش خصوصی و نهادها (بدون متغیر توسعه زیرساخت)	توسعه	153567/0	6187/6	6
توسعه منابع انسانی، توسعه زیرساخت، تأمین محتوا و کاربرد، توسعه بخش خصوصی و نهادها (بدون متغیر توسعه برنامه)	توسعه	109935/0	9913/4	3
توسعه منابع انسانی، توسعه زیرساخت، توسعه برنامه، توسعه بخش خصوصی و نهادها (بدون متغیر تأمین محتوا و کاربرد)	توسعه	107955/0	1018/3	2
توسعه منابع انسانی، توسعه زیرساخت، توسعه برنامه، تأمین محتوا و کاربرد ( بدون متغیر توسعه بخش خصوصی و نهادها)	توسعه	116052/0	8287/5	5

 

بهترین ترکیب برای توسعه زمانی حاصل می‌شود که تمام متغیرهای ورودی هم‌زمان در شبکه عصبی در نظر گرفته شوند. در این حالت میانگین مربعات خطا در کمترین حالت است و هم‌چنین ضریب همبستگی بین خروجی و هدف نیز بیشترین حالت را دارد. بدترین حالت نیز مربوط به زمانی است که متغیر توسعه زیرساخت به‌عنوان ورودی در شبکه نادیده گرفته شود. به منظور بررسي اهميت متغيرهاي مستقل از روش تحليل حساسيت شبکه‌های عصبي، استفاده شده است. در این روش شبکه عصبی جهت تعیین اهمیت نسبی داده‌های ورودی اجرا می‌گردد و مشخص می‌کند که خروجی شبکه به چه مقدار تحت تأثیر داده‌های ورودی انتخابی قرار می‌گیرد. این تکنیک اطلاعات مفیدی در رابطه با تأثیر هر یک از داده‌های ورودی مدل بر داده خروجی ارائه می‌دهد. در این مرحله متغیرهای ورودی شبکه عصبی بر اساس تأثیر آن‌ها بر توسعه، اهمیت سنجی و اولویت‌بندی می‌شوند. برای این کار، نرم‌افزار متلب تمامی 

ورودی‌ها را در مقدار میانگین خود ثابت نگه داشته و یکی از ورودی‌ها را از حداقل مقدار تا حداکثر مقدار خود افزایش داده و تغییرات ایجاد شده در خروجی شبکه عصبی مصنوعی را ثبت می‌کند. این عمل برای تمامی 

ورودی‌ها تکرار شده و از این طریق، اهمیت نسبی هر یک از ورودی‌های شبکه عصبی مصنوعی، در پیش‌بینی خروجی شبکه محاسبه می‌شود. در واقع، از طریق ثبت حساسیت خروجی نسبت به هر یک از ورودی‌های شبکه، اهمیت یا نقش آن ورودی در پیش‌بینی خروجی(هدف توسعه) مشخص می‌شود. جدول (9) نتایج تحلیل حساسیت شبکه عصبی یعنی اهمیت محاسبه شده برای هر یک از متغیرهای موجود در مجموعه را نشان می‌دهد که همان‌طور که مشخص است این خروجی‌ها کاملاً با خروجی آموزش شبکه در شش حالت که پیش‌تر نتایج آن اعلام شد، همخوانی دارد.

 

 

 

 

 

جدول (9):رتبه و اهمیت متغیرهای ورودی شبکه

رتبه	ابعاد	اهمیت
3	توسعه منابع انسانی	255/0
1	توسعه زیرساخت	389/0
4	توسعه برنامه	170/0
5	تأمین محتوا و کاربرد	141/0
2	توسعه بخش خصوصی و نهادها	371/0

5-       نتیجه‌گیری 

بر اساس خروجی مدل شبکه عصبی بعد توسعه زیرساخت بیشترین اهمیت را داراست که اولویت‌بندی مؤلفه‌های این بعد به صورت جدول (10) می‌باشد:

 

جدول (10).: رتبه و اهمیت مؤلفه‌های توسعه زیرساخت

رتبه	مؤلفه‌ها	بعد فرعی
1	گسترش سطح دسترسی و ضریب نفوذ کاربران اینترنت و اینترانت در کشور	توسعه زیرساخت
2	توسعه زیرساخت‌های تعامل بین سازمانی

 

گسترش سطح دسترسی کاربران و بهبود تعامل بین سازمانی، در وهله اول نیازمند توسعه زیرساخت‌های شبکه ارتباطی کشور به صورت توسعه زیرساخت شبکه امن باسیم و بی‌سیم علی‌الخصوص بستر فیبر نوری، افزایش پهنای باند و تسریع توسعه و به‌کارگیری شبکه ملی اطلاعات می‌باشد. ضروری است توجه بیشتری به توسعه زیرساخت‌های کلیدی در بخش هسته شبکه و گسترش پوشش دسترسی پهنای باند به‌ویژه دسترسی پهن باند سیار نسل چهارم و پنجم شود و تکمیل پروژه‌های مرتبط با زیرساخت مخابراتی از جمله شبکه فیبر نوری کشور در اولویت قرار گیرد.

توجه به لزوم توسعه ضریب نفوذ اینترنت و افزایش تعداد کاربران اینترنت، امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر است. در راستای تحقق این امر، به‌کارگیری راهکارهایی مانند توسعه سیستم‌هاى نوین تجارى و توسعه کسب‌وکارها بسیار مفید خواهد بود. با توجه به مزایای بسیار توسعه کسب‌وکارهای نوین و دیجیتال در کشور، فراهم کردن عوامل زیرساختی در گسترش تجارت الکترونیک، لازم است. برخی از عوامل موردنیاز در خصوص این موضوع عبارت‌اند از: ایجاد بسترهای مناسب ارتباطات، افزایش ضریب نفوذ اینترنت و ارتقا دانش و فرهنگ افراد در زمینه تجارت الکترونیک. همچنین افزایش ضریب نفوذ اینترنت می‌تواند منجر به افزایش سطح دانش، فرهنگ، اقتصاد و سلامت جامعه شود. بنابراین سرمایه‌گذاری و توسعه این بخش، می‌تواند منجر به ارتقای رفاه عمومی جامعه گردد.

 

 

 

توسعه زیرساخت‌های تعامل بین سازمانی با الکترونیکی کردن خدمات دولتی و وب سرویس کردن و توسعه دولت الکترونیک همراه خواهد بود که ایجاد بستر ارتباط امن بین سازمانی و همچنین به‌کارگیری ابزارهای برنامه‌ریزی و هماهنگی بیشتر بین دستگاه‌های اجرایی، رسیدن به این هدف را تسهیل و کارایی و اثربخشی تعاملات را بیشتر می‌کند.

بعد توسعه بخش خصوصی و نهادها رتبه دوم اهمیت را داراست که اولویت‌بندی مؤلفه‌های این بعد به صورت جدول (11) می‌باشد:

جدول (11).  رتبه و اهمیت مؤلفه‌های توسعه بخش خصوصی

رتبه	مؤلفه‌ها	بعد فرعی
1	ارتقاي سطح توانمندي فنی بخش خصوصی	توسعه بخش خصوصی و نهادها
2	حمایت و ارتقاي توان مالی بخش خصوصی
3	ساماندهی وضعیت صنف فناوری اطلاعات و ارتباطات کشور
4	طرح توسعه صادرات فناوری اطلاعات و ارتباطات
5	توسعه اشتغال و کارآفرینی

 

با توجه به اهمیت مؤلفه‌های توسعه بخش خصوصی، پیشنهاد می‌شود برنامه‌ریزی لازم و تخصیص بودجه و منابع مالی برای ارتقاي سطح توانمندي فنی بخش خصوصی و حمایت و ارتقاي توان مالی بخش خصوصی انجام شود و با هماهنگی و یکپارچگی بستر ارتباطی بنگاه‌های خصوصی و سازمان‌های دولتی، امکان توسعه بخش خصوصی و توسعه اشتغال و کارآفرینی در این بخش بیشتر فراهم گردد. در این رابطه پیشنهاد می‌شود با سرمایه‌گذاری و تخصیص منابع مالی در بخش بخصوصی، به رشد انواع خدمات به‌صورت بومی و داخلی در بستر فضای مجازی با به‌کارگیری ظرفیت‌های بخش دولتی و خصوصی و توجه به شرکت‌های دانش‌بنیان واقعی، کمک شود تا فضای کسب‌وکار جذاب برای مشارکت در تولید محتوای مناسب و موردنیاز مبتنی بر پیوست‌های فرهنگی و مذهبی کشور فراهم گردد. همچنین بومی‌سازی فناوری اطلاعات کمک شایانی به بحث امنیت داده‌ها و امنیت محتوای فضای مجازی می‌کند.

همچنین پیشنهاد می‌شود اقدامات لازم در راستای فراهم‌سازی زیرساخت‌های تبادل مالی بین‌المللی (مستر کارت و ویزا کارت) و به‌کارگیری استانداردهای بین‌المللی امنیت داده‌ها صورت پذیرد تا امکان اجرای طرح توسعه صادرات فناوری اطلاعات و ارتباطات فراهم گردد و هم‌زمان قوانین و دستورالعمل‌هایی نیز برای تسهیل صادرات نرم‌افزارها و محصولات الکترونیکی وضع شود.

بعد توسعه منابع انسانی و آموزش درجه اهمیت سوم را داراست که اولویت‌بندی مؤلفه‌های این بعد به صورت جدول (12) می‌باشد:

جدول (12): رتبه و اهمیت مؤلفه‌های توسعه منابع انسانی

رتبه	مؤلفه‌ها	بعد فرعی
1	ارتقای سطح دانش سازمان در مورد الزامات اجرایی موردنیاز	توسعه منابع انسانی و آموزش
2	تربیت و تأمین نیروي متخصص فناوری اطلاعات و ارتباطات در کشور
3	دانش و مهارت تدوین‌کنندگان خط‌مشی

 

با توجه به اهمیت منابع انسانی متخصص و شایسته در عرصه اجرایی خط‌مشی‌های حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات و همچنین پیاده‌سازی زیرساخت اجرای این خط‌مشی‌ها، پیشنهاد می‌شود نهادهاي مجری در این حوزه نسبت به جذب منابع انسانی متخصص و دارای دانش تخصصی، به‌خصوص در بدنه کارشناسی خود تلاش بیشتري داشته و زمینه را براي توسعه و تعالی کارکنان فعلی خود در زمینه علم اجرای خط‌مشی و پیاده‌سازی برنامه‌های عملیاتی حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات فراهم کنند. از طرفی با توجه به اهمیت مؤلفه سوم یعنی دانش و مهارت تدوین‌کنندگان خط‌مشی پیشنهاد می‌شود در حوزه خط‌مشی گذاری در زمینه ارتباطات و فناوری اطلاعات، از افراد صاحب‌نظر دارای تجربه و تخصص و دانش روز استفاده شود و در فرایندهای رشد و ارتقای مدیران این مورد مدنظر قرار گرفته شود تا با تقویت عوامل وابسته به منابع انسانی، اجرای خط‌مشی‌ها به نحو مطلوب‌تری صورت پذیرد. هم‌چنین با توجه به وجود عارضه خودرأیی در خط‌مشی گذاران، پیشنهاد می‌شود که نهادهاي خط‌مشی گذار از ظرفیت‌های تخصصی و کارشناسی مجریان و سازمان‌های موضوعی خط‌مشی، متخصصان حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات و انجمن‌های علمی و حرفه‌ای در تدوین خط‌مشی استفاده کنند تا با غلبه بر این عارضه، خط‌مشی‌های اثربخش‌تری تدوین نمایند.

همچنین تدوین دوره‌های آموزشی برای کارکنان سازمان‌های دولتی و دستگاه‌های اجرایی جهت استفاده درست فناوری اطلاعات در مراکز دولتی با هدف افزایش راندمان کاری و کاهش ضریب خطای انسانی و کاهش زمان انجام فرایندها و فعالیت‌های اداری ضروری به نظر می‌رسد.

بعد توسعه برنامه‌ها درجه اهمیت چهارم را داراست که اولویت‌بندی مؤلفه‌های این بعد به صورت جدول (13) می‌باشد:

 

جدول (13).  رتبه و اهمیت مؤلفه‌های توسعه برنامه‌ها

رتبه	مؤلفه‌ها	بعد فرعی
1	برنامه‌ریزی نظام‌مند در خصوص چالش‌های مربوط به تحریم‌های بین‌المللی	توسعه برنامه‌ها
2	افزایش تعداد و سطح عملیاتی طرح‌ها و برنامه‌های مدون فناوري اطلاعات و ارتباطات

 

با توجه به کمبود سیستم نظارتی مشخص بر تدوین و اجراي خط‌مشی‌های این حوزه، پیشنهاد می‌شود نهادهاي خط‌مشی گذار در زمان تدوین خط‌مشی، نحوه نظارت و ارزیابی اجراي آن و هم‌چنین نهاد نظارت‌کننده را هم مشخص کنند تا ضمانت اجرایی این خط‌مشی‌ها افزایش یابد. ایجاد نظام بازخورد و ارزیابی اجرای خط‌مشی‌های ارتباطات و فناوری اطلاعات، نیازمند در نظر گرفتن چارچوب زمانی و بودجه مناسب می‌باشد.

اساس و پایه پاسخگویی بر دادن گزارش و اطلاعات است. دستگاه‌های ذی‌نفع بایستی آزادی عمل لازم را به مجریان خود در ارائه گزارش مستقیم و بهبود بخشیدن گزارش‌ها بدهند تا بدین ترتیب با درک اهمیت پاسخگویی به دلیل مسئولیت ابلاغی، تعهد مجریان خط‌مشی نیز افزایش یابد. البته محدودیت‌هایی نیز در آزادی اطلاعات و شفافیت امور وجود دارد که سازمان‌های دولتی باید درصدد رفع این مشکل برآیند.

ایجاد پایگاه داده جامع و به‌روز یکی دیگر از نیازهای تقویت اجرای سطح عملیاتی طرح‌ها و برنامه‌های مدون در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات به طور خاص است تا بدین طریق تمامی مصوبات رگولاتوری و نهادهای مختلف از سطح خرد تا کلان به لحاظ تناسب و هم‌راستایی اهداف، رصد شوند. این پایگاه داده و نهادی که به‌روز بودن و صحت اطلاعات آن را مدیریت می‌کند، می‌تواند به‌عنوان اتاق فکری برای تمامی نهادهای مجری در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات باشد و به ارتقای کیفیت اجرای خط‌مشی‌های تدوین‌شده در این حوزه کمک کند.

برای بهره‌مندی از نظرات فنی و کارشناسی متخصصین به منظور رسیدن به اهداف در شرایط تحریم و پشت سر گذاشتن محدودیت‌های ناشی از تحریم از منظر تکنولوژیک و روابط با سازمان‌های فناوری محور خارجی، ایجاد واحدی تخصصی و کاملاً مستقل، به‌عنوان اندیشکده فناوری متشکل از کارشناسان و صاحب‌نظران در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات، با هدف ارائه مدل‌های توسعه بومی‌شده و راهکارهای قابل‌اجرا نقش کلیدی ایفا کند. به عبارتی باید سازوکاری اندیشیده شود که خط‌مشی گذاران را ملزم به بهره‌گیری از توصیه‌های آن واحد تخصصی نماید.

در نهایت پیشنهاد می‌شود مسئولین عالی‌رتبه کشور در قواي سه‌گانه از اجراي خط‌مشی‌های حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات حمایت کنند تا از یکسو با تأمین منابع موردنیاز براي اجرا، امور مربوطه تسهیل گردد و این خط‌مشی‌ها ضمانت اجرایی داشته باشند و از سوي دیگر، گروه‌های فشار به‌راحتی نتوانند نظرات خود را بر خط‌مشی گذاران و مجریان تحمیل کنند.

بعد تأمین محتوا و کاربردها درجه اهمیت پنجم را داراست که اولویت‌بندی مؤلفه‌های این بعد به صورت جدول (14) می‌باشد:

 

 

جدول (14): رتبه و اهمیت مؤلفه‌های تأمین محتوا و کاربردها

رتبه	مؤلفه‌ها	بعد فرعی
1	توسعه دولت الکترونیک	توسعه محتوا و کاربرد
2	توسعه محتوای فضای مجازی
3	توسعه خدمات نوین پستی

 

 

با توجه به میزان اهمیت توسعه دولت الکترونیک و تأکید بر آن در برنامه ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران، پیشنهاد می‌شود مجریان و مدیران ارشد وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و سازمان‌های تابعه در راستای ایجاد فضای تعاملات الکترونیکی امن و کارا گام بردارند تا ارائه خدمات در جامعه به‌سوی الکترونیکی شدن حرکت نماید. پشتیبانی و حمایت کردن از جریان امن و سیال اطلاعات در راستای توسعه محتوای فضای مجازی، نکته‌ای اساسی است. اگر خط‌مشی گذاران، منابع لازم را در اختیار مجریان خود قرار دهند، مجریان مهارت‌های خود را افزایش داده، اعتمادبه‌نفس بالاتر رفته و حس مالکیت خواهند داشت و در نهایت اجرای خط‌مشی‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات با موفقیت عملیاتی

 

 

 

می‌شود. دولت الکترونیک را می‌توان مجموعه‌ای از سازوکارهای مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات دانست که توسط سازمان‌های دولتی با هدف ارائه خدمات و اطلاعات به ذینفعان خود شامل شهروندان، نهادهای خصوصی و غیردولتی، سایر سازمان‌های دولتی و کارکنان مجموعه دولت به کار گرفته می‌شود. پیشنهاد می‌شود به مقوله توسعه و ارائه خدمات الکترونیکی مبتنی بر دولت الکترونیک با امکان دسترسی مردم در سراسر کشور در جهت کاهش شکاف دیجیتالی، در برنامه‌های عملیاتی مجریان حوزه فناوری اطلاعات اهمیت ویژه‌ای داده شود.

 

 

 

 

منابع و مآخذ

[1]       اسدی فرد، رؤیا، فانی، علی‌اصغر، آذر، عادل، الوانی، سید مهدی (1395). مدل تجزیه‌وتحلیل خط‌مشی عمومی در ایران. نشریه مدیریت دولتی (دانش مدیریت)، 2(8)، 53- 26.

[2]       اسدی، اسمعیل، گودرزی، مهناز (1397). ﺗﺄثیر برنامه‌های توسعه‌ای سازمان ملل متحد بر برنامه‌های توسعه جمهوری اسلامی ایران. پژوهشنامه روابط بین‌الملل، 43(11)، 47- 9.

[3]       الوانی، سید مهدی، شلویری، میثاق (1395). اجرای خط‌مشی عمومی: دیدگاه‌های نظری و راهکارهای عملی. تهران: انتشارات مرکز آموزش مدیریت دولتی.

[4]       بزرگی نژاد، خدیجه، زارعی، رضا (1398). مطالعه تطبیقی مدل‌های فرهنگ‌سازمانی "دنیسون" و "کوئین و کامرون". فصلنامه پژوهشی روش‌ها و مدل‌های روان‌شناختی، 10 (36)، 214- 197.

[5]       بوستان زر، جمال، رحمان سرشت، حسین، شریف‌زاده، فتاح، تقوی فرد، محمدتقی (1398). مدل دینامیکی ارزیابی خط‌مشی‌های عمومی (موردمطالعه: برنامه‌های توسعه). فصلنامه راهبرد اقتصادی، 25(7)، 43- 5. 

[6]       توده رنجبر، محسن (1397). جامعه‌شناسی پیتر مایکل بلاو، سیزدهمین کنفرانس بین‌المللی روانشناسی و علوم اجتماعی، تهران.

[7]       جلالی، سید محسن، شفیع‌زاده، حمید، سلیمانی، نادر (1401). طراحی مدل روابط علی خط‌مشی گذاری در آموزش‌های مهارتی غیررسمی کشور. فصلنامه علمی- پژوهشی مهارت‌آموزی، 41(11)، 180- 165.

[8]       رابینز، استفن (1400). تئوری سازمان، ساختار و طرح سازمانی. ترجمه سید مهدی الوانی. تهران: انتشارات صفار.

[9]       رنگریز، حسن، خیراندیش، مهدی، لطیفی جلیسه، سلیمه (1397). بررسی موانع اجرای خط‌مشی‌های عمومی در سازمان‌های دولتی با استفاده از روش فراترکیب. فصلنامه علمی- پژوهشی سیاستگذاری عمومی، 1(4)، 142- 127. 

[10]       زارع، ایمان، غلامی جمکرانی، رضا (1398). تئوری ساخت یابی آنتونی گیدنز و نقش آن در تعیین مدل پاسخ‌گویی سازمانی در نظام حسابداری. فصلنامه علمی- پژوهشی دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، 30(8)، 58- 41. 

[11]       سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور (1384). سند توسعه بخشی فناوری اطلاعات و ارتباطات در توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، تهران: انتشارات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور.

[12]       سید نقوی، میرعلی (1389). رویکرد تکنولوژیک منابع انسانی: الگویی برای مدیریت واحدهای صنعتی. فصلنامه علمی- پژوهشی مدیریت صنعتی، 19(8)، 71- 53.

[13]       مراد حاصل، نیلوفر، مزینی، امیرحسین و پاریاب، سید حسین (1390). اثر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر فضای کسب‌وکار و تسهیل تجاری. فصلنامه اقتصاد و تجارت نوین، 14(1)، 63- 39. 

[14]       نرگسیان، عباس، پیران نژاد، علی، حاجی ملامیرزایی، حامد، قربیان، عباس (1400). ارائه مدل اجرای خط‌مشی‌های فضای مجازی در ایران. فصلنامه علمی-پژوهشی امنیت ملی، 39 (11)، 198- 161.  

[15]       Costa Barbosa, M., Alam, K., & Mushtaq, S. (2016). Water Policy Implementation in the State of São Paulo, Brazil: Key Challenges and Opportunities. Environmental Science & Policy, (60)2, 11–28. DOI: 10.1016/ j.envsci. 2016.02.017

[16]       Hanna, N., K., & Arnold, E. (1995). The Diffusion of Information Technology: Experience of Industrial Countries and Lessons for Developing Countries. The International Bank for Reconstruction and Development/The World Bank Discussion Paper, (1)281, 55-76. https://documents1.worldbank.org/curated/zh/572031468743928291/pdf/multi0page.pdf

[17]       Hill, M., & Hupe, P. (2002). Implementing Public Policy: An Introduction to the Operational Governance. SAGE publications.

[18]       International Telecommunication Union. (2017). Measuing the Information Society Report, ITU Publication.

[19]       Kantamaturapoj, K., McGreevy, S., & Thongplew, N. (2023). Constructing Practice-Oriented Futures for Sustainable Urban Policy in Bangkok, FUTURES, 139. DOI: 10.1016/j.futures.2022.102949

[20]       Kohoutek, J., (2015), Three Decades of Implementation Research in Higher Education: Limitations and Prospects of Theory Development, Higher Educ, (3)67, 56–79. DOI: 10.1108/S2056-375220200000006012

[21]       Kumar, R. R., Stauvermann, A., & Samitas, A. (2016). The Effects of ICT on Output Per Worker: A Study of the Chinese Economy. Telecommunications Policy, (2) 40, 102-115. DOI:10.1016/j.telpol.2015.06.004

[22]       Skarica, M., (2020). Implemntation of the Strategy For Public Administration Development In Crotia (2015-2020): A Mid-Term Evaluation. Croatia: Faculty of Law, University of Zagreb. CROSBI ID: 1054938

[23]       Strauss, M.L. (2010). Analysing the Brazilian Higher Education System using System Dynamics. Proceedigs of the 45th Annual Conference of the ORSNZ, New Zealand.

[24]       United Nations Development Programme. (2015). Sustainable Development Goals. available from: https://www.undp.org/ SDGs_Booklet_Web_En.

[25]       Viswanathan, R., & Telukdarie, A. (2021). A Systems Dynamics Approach to SME Digitalization. Procedia Computer Science, (1)180, 816- 824. DOI: 10.1016/ j.procs.2021.01.331

[26]       Wu, J., Zuidema, C., Gugerell, K., & Roo, G. (2017). Mind the gap! Barriers and Implementation Deficiencies of Energy Policies at the Local Scale in Urban China, Energy Policy, (10)106, 201–212. DOI: 10.1016/j.enpol.2017.03.057

[27]       Zenezini, G., & De Marco, A. (2020). City Logistics Policy Evaluation with System Dynamics, Transportation Research Procedia, (1)46, 253- 270. DOI: 10.1016/ j.trpro.2020.03.188