ارایه مدل بومی عوامل موثر بر شکل دهی اعتماد دیجیتال با بهره‎‌گیری از رویکرد و نظریه داده بنیاد

الموضوعات :

محمدرضا پاکدل ¹ (دانشجوی دکتری، گروه مدیریت فناوری اطلاعات، واحد تهران مركزي، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
جلال حقیقت منفرد ² (استادیار، گروه مدیریت صنعتی، واحد تهران مركزي، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران (عهده‌دار مکاتبات))
منصوره علیقلی ³ (دانشیار، گروه مدیریت بازرگانی ، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.)

تاريخ الإرسال : 19 الأربعاء , ربيع الأول, 1445 تاريخ التأكيد : 29 الأحد , شعبان, 1445 تاريخ الإصدار : 12 الثلاثاء , ذو الحجة, 1445

الکلمات المفتاحية: اعتماد دیجیتال, مدل‌سازی اعتماد دیجیتال, فناوری اطلاعات, داده‌بنیاد,

ملخص المقالة :

این مقاله، گزارشی از یافته های تحقیق برای ارایه مدل بومی و شناسایی عوامل موثر بر اعتماد دیجیتال با بهره‌گیری از رویکرد داده بنیاد میباشد. برای رسیدن به این هدف و بیرون کشیدن عوامل موثر شکل دهی اعتماد دیجیتال، مصاحبه با افراد خبره و آگاه در این زمینه صورت پذیرفت. روش پژوهش از نوع کیفی-کمی است و برای گردآوری داده‌ها از مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته و عمیق استفاده شد که مصاحبه‌شوندگان از افراد خبره در حوزه فناوری اطلاعات و دیجیتال بوده و به‌صورت هدفمند انتخاب شدند و سپس تحلیل و تجزیه داده ها انجام شد و با رویکرد استراوس و کوربین، منجر به مدل نهایی شد. در این فرایند 74 مفهوم و 24 مقوله ایجادشده و در قالب 6 محور گروه‌بندی شدند. در بخش اعتبارسنجی کمی مدل، از روش مدل‌سازی معادلات ساختاری استفاده شد. در ابتدا پرسشنامه‌هایی تدوین شده و روایی و پایایی آن‌ها موردبررسی قرار گرفت. برای سنجش روایی از روایی سازه، محتوا، واگرا و همگرا و برای پایایی از روش آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی استفاده شده و همگی اثبات شدند سپس در میان نمونه آماری توزیع گردید. نمونه آماری 120 نفر از مدیران و کارشناسان حوزه فناوری اطلاعات و دیجیتال بودند. بر اساس تحلیل داده‌های پرسشنامه، با توجه به نرمال نبودن توزیع داده‌ها، از روش حداقل مربعات جزئی به کمک نرم‌افزار اسمارت پی ال اس نسخه 2 مدل تحقیق آزمون شده و مورد اثبات قرار گرفت.

نص كامل:



مجله مدیریت توسعه و تحول 56 (1403)

مقایسه تاثیر کووید 19 بر محدودیت‌های مالی و سیاست پرداخت سود سهام شرکت‎های دولتی و غیردولتی بورس اوراق بهادار تهران

فاطمه مهرعلیان1، امیر محمدزاده2،*

1دانشجوی دکتری، گروه مدیریت، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران

2دانشیار، گروه مدیریت، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران (عهده‌‌دار مکاتبات)

تاریخ دریافت: 28/08/1402  تاریخ پذیرش نهایی: 22/03/1403

 

چکیده:

 هدف این تحقیق بررسی تاثیر شیوع بیماری کووید 19 بر محدودیت‌های مالی و سیاست پرداخت سود سهام در شرکتهای دولتی و غیردولتی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. روش پژوهش از لحاظ هدف کاربردي و از نظر ماهيت و روش از نوع توصيفي- همبستگی و روش گردآوری داده ها به‌صورت کتابخانه ای و آرشیوی می باشد. جامعه آماري اين تحقیق شامل كليه شرکت‌های پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران از سال 1395 لغایت سال1400 بوده و با توجه به شرایط و محدودیت های درنظر گرفته شده، تعداد 151 شرکت به عنوان نمونه آماری پژوهش انتخاب گردید. با استفاده از دو مدل رگرسیونی چند متغیره و به کمک مدل داده‌های ترکیبی به آزمون فرضیه‌های تحقیق اقدام و نتایج نشان داد که شیوع بیماری کووید 19 بر محدودیت‌های مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تاثیر مثبت و معناداری دارد و همچنین شیوع بیماری کویید 19 بر سیاست پرداخت سود سهام شرکت‎های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تاثیر منفی و معناداری داشته است. میزان تاثیر شیوع بیماری کووید 19 بر محدودیت‌های مالی و سیاست پرداخت سود سهام شرکت‎های دولتی و غیردولتی بورس اوراق بهادار تهران متفاوت بوده است.

واژه‌های اصلی : همه گیری کووید 19، مشکلات مالی، سودآوری.

 

1-       مقدمه

 بحران کرونا و ویروس‎ کووید 19 پیش از هر چیز تهدیدی برای سلامت عمومی شناخته ‌شده، اما رفته‌رفته تبدیل به یک تهدید اقتصادی جهانی گردید. هرچند راهی برای مشخص کردن دقیق آسیب‌های اقتصادی ناشی از اپیدمی کرونا ویروس وجود ندارد، در بین اقتصاددانان این اجماع وجود دارد که این اپیدمی، تأثیر منفی شدیدی بر اقتصاد جهانی گذاشته است. سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی هشدار داده بود که در ماه‌های بعداز شیوع، برخی از اقتصادهای بزرگ جهان وارد رکود می‌شوند و سال‎ها طول می‌کشد تا آسیب اقتصادی کرونا ویروس‎ -کووید 19 جبران شود. به اعتقاد برخی از اقتصاددانان، ضربه اقتصادی اپیدمی اخیر بیش از بحران جهانی سال 2008 خواهد بود. حتی اگر شاهد رکود جهانی نباشیم، برخی از اقتصادهای جهان یا هیچ گونه رشدی نخواهند داشت یا رشد اقتصادی‌شان منفی خواهد بود. این شامل برخی از اقتصادهای بزرگ هم می‌شود. بنابراین نه تنها در زمان شیوع شاهد نرخ پایین رشد هستیم، بلکه بهبود رشد اقتصادی هم در آینده زمان‌بر است[1و5]. با شیوع ویروس کرونا در نقاط مختلف جهان، بازارهای سرمایه در دنیا نسبت به تبعات شیوع گسترده این بیماری به شدت واکنش نشان دادند و شاخص‌های بورس‌های جهان بدترین عملکرد را از بحران مالی 2008 به ثبت رساندند. بازار سرمایه نیویورک که از آن به عنوان بزرگ‌ترین بازار دادوستد اوراق بهادار نام برده می‌شود، با کاهش کم سابقه ارزش شاخص‌های مهم همراه بوده است. جهش غیرمنتظره شیوع ویروس کرونا در میان کشورهای جهان و نیز تاکید سازمان بهداشت جهانی بر همه گیر بودن بیماری کووید19 از جمله دیگر علت‌های سقوط نگران کننده بازارهای بین‌المللی و افت شدید بهای نفت در بازارهای جهانی عنوان شده است[2]. از دیدگاه علم اقتصاد، خسارت‌های اقتصادی ناشی از اپیدمی ویروس کووید19 تا حد زیادی به دلیل کاهش تقاضا است. به این معنی که مصرف کننده برای خرید کالاها و خدمات موجود در اقتصادی جهانی وجود ندارد. این تاثیر به وضوح در صنایع مختلف قابل مشاهده است. شرکت‎ها برای جبران درآمدهای از 

[e-mail]*

دست رفته خود، شروع به تعدیل نیروهای خود ‌کردند.

این نگرانی وجود داشت که این موضوع روندی را آغاز کند که به مارپیچ معکوس و نزول اقتصادی منجر گردد[7-5].

بازدهی بازارهای سرمایه، نسبت به رخدادهای مهم واکنش نشان می‌دهد. مطالعه‌های قبلی چند رخداد مهم که بر روی این بازدهی‌ها تاثیر داشته است را شناسایی کرده است مثلاً بلایای طبیعی [19]، رخدادهای ورزشی [10]، اخبار [21] و رخدادهای طبیعی و سیاسی [9و24]. بازدهی بازارهای سرمایه نسبت به بیماری‌های همه‌گیری مانند سندرم تنفسی شدید (سارس) [11] و بیماری ویروس ابولا [16] نیز واکنش نشان داد. اما اخیرا تحقیقات کمی در رابطه با میزان تاثیر بیماری‌های همه گیر بر روی بازدهی بازارهای سرمایه وجود داشته است.

سود سهام می‌تواند به عنوان پاداش برای سرمایه گذاران یا برای به حداکثر رساندن ارزش شرکت استفاده شود. سیاست تقسیم سود یکی از مهم‌ترین سیاست‌ها و تصمیمات مدیریتی است و به طور گسترده در ادبیات مالی مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به تئوری سیگنال دهی سود سهام، پرداخت سود سهام می‌تواند توسط بازار به عنوان یک سیگنال مثبت از عملکرد آینده یک شرکت در نظر گرفته شود[24]. با این وجود، پرداخت سود سهام به طور کلی محدودیت‌های نقدینگی و مالی را بدتر می‌کند، به خصوص برای شرکت‎هایی که با کاهش نقدینگی مواجه هستند شرایط بدتر است که همین مسئله سبب کاهش سرمایه گذاری ‌شده و در نهایت منجر به از دست رفتن سرمایه گذاری می‌شود.

محدودیت‌های مالی زمانی اتفاق می‌افتد که تفاوت قابل توجهی بین هزینه تامین مالی و هزینه فرصت سرمایه گذاری وجود داشته باشد. در نتیجه، شرکت‎ها با محدودیت‌های مالی نمی‌توانند تامین مالی پروژه‌هایی با ارزش خالص مثبت داشته باشند. مطالعات قبلی نشان داده‌اند که محدودیت‌های مالی تأثیرات منفی بر روی سیاست پرداخت سود سهام شرکت‎ها داشته است[22]. با این حال، مطالعات تجربی اخیر نشان داده‌اند که شرکت‎های دارای محدودیت مالی به سهامداران سود سهام پرداخت می‌کنند و تعداد شرکت‎های محدودی که سود سهام پرداخت می‌کنند در طول زمان افزایش می‌یابند[17 و 25]. ظاهراً از نظر مالی شرکت‎های محدود انگیزه‌ای برای استفاده از سود سهام برای ایجاد شهرت خوب برای کاهش هزینه‌های تامین مالی خارجی در آینده دارند[20 و 12].

شرکتهای دولتی در کشورهای در حال توسعه در خاورمیانه به صورت تاریخی همواره نقش مهمی را در پیشرفت اقتصاد، اشتغال زایی و ارائه خدمات حیاتی ایفا کرده اند. این نوع شرکتها، در بخش های کلیدی متنوعی از بازار همچون بانکداری، انرژی و ساخت و ساز حضور دارند. شرکتهای دولتی به شرکت هایی اطلاق می شوند که بیش از 50% سرمایه آنها متعلق به دولت یا دستگاههای دولتی است. این نوع شرکت ها به واسطه میزان سهام خود در سیاست گذاریها از قوانین دولتی استفاده می کنند که این موضوع برای سهامداران خرد که به دنبال کسب سود بیشتر هستند خوشایند نمی باشد. شرکت های دولتی عمدتا به شرکت های بزرگ اقتصادی مانند ایران خودرو و سایپا، فولادی و پتروشیمی ها طبقه بندی می شوند که ذخایر بزرگ مالی، اقتصادی و فرهنگی را با خود به همراه دارند و دولت دوست ندارد این ذخایر را از دست بدهد. از سوی دیگر، شرکتهای غیردولتی از آنجا که درصدد کسب منفعت و سود هستند در سیاست گذاری ها انعطاف بیشتری خرج می کنند که این موضوع هم می تواند به سود این شرکت ها باشند. طبیعتا در بسیاری از موارد این امر، به لحاظ حرفه‌ای، باید از سوی کارشناسان مالی و حسابداران تعیین شود. همین‌طور در بسیاری از موارد که اختلاف حقوقی در این خصوص به‌وجود آمده و کار به دادگاه برای تشخیص وضعیت می‌کشد که شرکت های دولتی کمتر به این موارد مواجه می شوند. به طور کلی، فعالیت‌های شرکت‎های دولتی و غیردولتی در شرایط پاندمی کووید 19 با دشواری‌هایی همراه بوده است که اثرات منفی بر بهره‌وری و ارزش گذاری بازار دارد و این موضوع شرایط محدودیت مالی شرکت‎ها را با دشواری‌های بیشتری همراه ساخته است.

ما در این تحقیق قصد داریم بررسی نماییم که آیا همه گیری بیماری کووید 19 بر محدودیت‌های مالی و سیاست پرداخت سود سهام در شرکت‎های پذیرفته در بورس اوراق بهادار تهران تاثیر معناداری داشته است یا خیر؟ همچنین در صورت تایید آن، بررسی خواهد شد آیا میزان تاثیرگذاری این همه گیری بر شرکت‎های دولتی و غیردولتی یکسان بوده است؟ یا خیر.

2-       پیشینه تحقیق 

گرانپایه و عسکرزاده (1400) به بررسی تاثیر محدودیت مالی بر رابطه بین سیاست تقسیم سود و ارزش شرکت پرداخته است. هدف تحقیق فوق، بررسی تاثیر محدودیت مالی بر رابطه بین سیاست تقسیم سود و ارزش شرکت در شرکت‎های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بوده است. جامعه آماری تحقیق، شرکت‎های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در دوره زمانی ۱۳۹۰-۱۳۹۹ است. نتایج پژوهش نشان دهنده رابطه مستقیم و معنادار بین سیاست تقسیم سود و ارزش شرکت و همچنین رابطه مستقیم و معنادار سیاست تقسیم سود با محدودیت مالی و ارزش شرکت را نشان داده است[4].

عزیزی (1400) به بررسی تأثير محدودیت‌های مالی بر رابطه بين فرصت‌های سرمايه گذاري و هزينه تأمين مالی پرداخته است. نمونه آماري پژوهش شامل 133 شركت پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال‌های 1394 تا 1398 است. براي پردازش و آزمون فرضیه‌ها از روش رگرسيونی و داده‌هاي تابلويی و همچنين مدل اثرات ثابت استفاده شده است. نتايج حاصل از تجزيه وتحليل داده ها نشان داد كه محدودیت‌های مالی بر رابطه بين فرصت‌های سرمايه گذاري و هزينه تأمين مالی تأثير مثبت و معناداري دارد. با توجه به نتايج پژوهش به تحليلگران اطلاعات مالی و فعالان بازار سرمايه پيشنهاد گردید كه در تصمیم‌های سرمايه گذاري و ارزيابی بازار سهام به هزينه تأمين مالی شرکت‎ها و همچنين به نسبت ارزش بازار بر ارزش دفتري حقوق صاحبان سهام و تأثير آن بر بازده مازاد سهام توجه خاصی داشته باشند.

طاهری نیا (1399) به بررسی پیامدهای اقتصادی ناشی از بیماری کووید-19 بر اقتصاد ایران با تأکید بر اشتغال پرداخت است. نتایج تحقیق نشان داد که تغییرات اشتغال و بیکاری طی زمستان 1398 و بهار 1399 نسبت به فصول مشابه سال قبل، دارای روند کاهشی در اشتغال و افزایشی در بیکاری بوده است. این تغییرات که با توجه به اوج گرفتن شیوع کرونا افزایش یافته دلالت بر تغییرات بازار نیروی کار و سایر بخش‌های حوزه اقتصادی داشته است[3].

امام قلی (1399) تحقیقی با عنوان تحلیلی بر پیامدهای اقتصادی کووید-19 و کارکرد بسته‌های مالی دولت‌ها در مدیریت آن انجام داده است. این تحقیق به توصیف مداخلات اقتصادی با جمع‌آوری داده‌های آماری از گزارش‌های دولتی و سازمان‌های بین‌المللی صورت ‌پرداخته است. نمونه آماری شامل 46 کشور با بیشترین تعداد مبتلایان تا 31 اردیبهشت 1399 است. موفقیت نظام سلامت (نسبت خالص تعداد بهبودیافتگان به تعداد مبتلایان کووید-19) و سهم حمایت دولت در کشورهای متأثر از ویروس کرونا مثبت بوده است. نسبت بالای بهبودیافتگی بیماران کووید-19 در ایران در حالی تحقق‌یافته است که اقتصاد ایران در تحت تحریم‌ غیرانسانی آمریکا قرار دارد. تجربه مدیریت بحران کرونا در ایران نشان می‌دهد که بسیج عمومی امکانات و قابلیت‌ها، می‌تواند هرگونه تهدیدی را به فرصتی برای پیشرفت، رشد و تعالی کشور تبدیل کند [1].

موسوی و همکاران (1399) به بررسی تأثیر کووید- 19 بر تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران در بازار سهام، طلا و ارز با تاکید بر معیارهای ارزش پرداخته‌اند. این تحقیق ارزش در معرض ریسک بازارهای سهام، طلا و ارز ایران قبل و بعد از کرونا، با رویکرد شبیه‌سازی تاریخی، مورد ارزیابی و مقایسه قرار گرفته است. همچنین با به‌کارگیری معیارهای بازده، ریسک، پناهگاه امن و حمایت‌های دولت و به کمک تکنیک فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، دیدگاه سرمایه‌گذاران مختلف نسبت به بازارها در این دو دوره مقایسه شده‌اند. با بررسی بازارهای مذکور در دوره زمانی فروردین‌ماه 1392 تا مهرماه 1399 مشاهده شد، قبل و پس از کرونا بازار سهام بیشترین بازدهی را در بین بازارهای مالی ایران داراست و بازار سرمایه ایران برخلاف بازار سایر کشورها پس از کرونا رشد چشمگیری داشته است. نتایج نشان داده است که سرمایه‌گذاران با توجه به معیار بازده، بازار سهام را بهترین بازار می‌دانند. اما با اضافه شدن معیار ریسک، سرمایه‌گذاران ریسک گریز و خنثی نسبت به ریسک، استراتژی معاملاتی را تغییر داده و بازار طلا را برمی‌گزینند. علیرغم سیاست‌های دولت مبنی بر حمایت همه‌جانبه از بازار سهام، همچنان افراد ریسک گریز تمایلی به سرمایه‌گذاری در بازار سهام نشان نمی‌دهند. چرا که در بحران اخیر، سرمایه‌گذاران بر این باورند که طلا می‌تواند به‌عنوان پناهگاه امن و پوشش ریسک بازار سهام، گزینه مناسب‌تری باشد[6].

کیم¹ (2021) به بررسی تأثیر شدت تحقیق و توسعه، محدودیت‌های مالی بر سیاست پرداخت سود سهام شرکت‎های کره‌ی جنوبی پرداخته است. این تحقیق نشان داد که تأثیر تحقیق و توسعه بر ارزش شرکت‎های دارای محدودیت مالی با سیاست‌های تقسیم سود، بسیار قوی‌تر از ارزش شرکت‎های بدون سیاست‌های تقسیم سود است. انتظار می‌رود شرکت‎های دارای محدودیت مالی از تقسیم سود سهام اجتناب کنند. سیاست‌های تقسیم سود سهام در شرکت‎های دارای محدودیت مالی می‌تواند برای ارائه سیگنال مثبت به بازار مالی مورد استفاده قرار گیرد. تحقیق و توسعه به طور معناداری تأثیر مثبت بیشتری بر ارزش شرکت‎های دارای محدودیت مالی با سیاست‌های تقسیم سود نسبت به ارزش شرکت‎های دارای محدودیت مالی بدون سیاست‌های تقسیم سود دارد، و اینکه مدیران شرکت‎های دارای محدودیت مالی انگیزه‌هایی دارند که از تقسیم سود سهام برای تأمین تأثیر مثبت عملکرد تحقیق و توسعه بر ارزش شرکت خود استفاده کنند[18] 

فتیتی² (2021) به بررسی تأثیر ویروس کووید-19 بر بازده بازار سهام پرداخته است. هدف تحقیق فوق، بررسی تأثیر اخبار غیراساسی مربوط به همه‌گیر کووید-19 بر نقدینگی و بازده بازار سهام چین است. نتایج نشان داد که اخبار غیررسمی از تعداد مرگ و میر و موارد مبتلا ناشی از کووید-19 نوسانات بازده بازار سهام را افزایش و سطح نقدینگی بازار سهام را کاهش داده است. همچنین، عدم توانایی سیستم بهداشتی در مدیریت و معالجه تعداد زیادی از بیماران کووید-19 اقتصاد جهانی را بیش از پیش تحت تاثیر قرار داده است[13].

اودین³ (2021) به بررسی تأثیر همه‌گیر کووید-19 بر نوسانات بازار سهام پرداخته است. هدف تحقیق فوق، بررسی تأثیر همه‌گیر کووید-19 بر نوسانات بازار سهام جهانی است. جامعه تحقیق فوق شامل داده‌های 34 بازار توسعه‌یافته و در حال ظهور است. نتایج نشان داده است که همه‌گیر کووید-19 تاثیر منفی بر بازار سرمایه داشته است. همچنین، عوامل اقتصادی و واکنش‌های سیاسی تاثیر بسزایی در این کاهش داشته است[26].

یوسفی⁴ (2021) به بررسی اثرات همه‌گیر کووید-19 بر بازار سهام پرداخته است. هدف تحقیق فوق، اثرات همه‌گیر کووید-19 بر بازار سهام و عدم اطمینان آن در ایالات‌متحده و چین است. تجزیه‌وتحلیل سطوح همبستگی تأثیر اخبار نشان داد که شوک‌های واردشده به بازارهای ایالات‌متحده و چین تأثیرات نامتقارنی بر ارتباط بین دو بازار دارد. همچنین، همه‌گیری عواقب منفی برای بازارهای مالی به‌طورکلی و اقتصاد ایالات‌متحده به‌طور خاص نشان داده است. [29].

سان⁵ (2020) به بررسی تاثیر ویروس کووید-19 بر بازار سهام چین پرداخته است. هدف تحقیق فوق، بررسی تأثیر کووید-19 بر بازار سهام چین و بررسی تأثیر تمایلات سرمایه‌گذاران بر بازده سهام چین است. نتایج نشان داد که ویروس کووید-19 بر بازار سهام چین تاثیر منفی داشته و بین احساسات سرمایه‌گذار فردی و بازده سهام همبستگی مثبت و قوی‌تر و بیش از حد معمول وجود دارد[25].

باتوجه به بررسی های انجام شده در ایرانداک و گوگل پژوهشی با این عنوان در ایران انجام نشده است.

3-       روش شناسی تحقیق

3-1-روش پژوهش  :

 این پژوهش  از نظر روش، از نوع پژوهش‌های توصیفی ـ همبستگی و از نظر هدف، از نوع پژوهش‌های کاربردی می باشد.

3-2-جامعه آماری و حجم آن :

جامعه آماري اين تحقیق شامل كليه شرکت‌های پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال‌های 1395-1400 بوده و انتخاب نمونه با استفاده از روش غربالگری و با کمک فیلترهای زیر انجام شده است:

1-                      شرکت‎ از ابتدای سال 1395 در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته‌ شده باشد.

2-                       شرکت‎ از شرکت‎های سرمایه‌گذاری و واسطه‌گری نباشد.

3-                      شرکت‎هایی که سال مالی آن‌ها 29 اسفند باشد.

4-                      شرکت‎ در طی دوره مورد بررسی تغییر سال مالی نداشته باشد.

5-                      حقوق صاحبان سهام شرکت منفی نباشد.

 

3-3-فرضیه های تحقیق :

فرضیه اصلی اول: شیوع بیماری کووید 19 بر محدودیت‌های مالی شرکت‎های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تاثیر معناداری داشته است.

فرضیه اصلی دوم: شیوع بیماری کووید 19 بر سیاست پرداخت سود سهام شرکت‎های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تاثیر معناداری داشته است.

فرضیه فرعی اول: تاثیر شیوع بیماری کووید 19 بر محدودیت‌های مالی شرکت‎های دولتی و غیردولتی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران متفاوت بوده است.

فرضیه فرعی دوم: تاثیر شیوع بیماری کووید 19 بر سیاست پرداخت سود سهام شرکت‎های دولتی و غیردولتی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران متفاوت بوده است.

3-4-روش گرد آوري داده ها و اطلاعات :

 مطالب مربوط به ادبيات نظري و پيشينه تحقيقات قبل به روش کتابخانه­اي جمع­آوري گردیده و داده­هاي مورد نياز تحقيق از طریق اطلاعات صورت­هاي مالي سالانه حسابرسی شده، بانکهای اطلاعاتي سازمان بورس و اوراق بهادار و بانک اطلاعاتی ره‌آورد نوین گردآوری ­شده است.

3-5-روش تجزیه و تحلیل داده ها:

تجزیه و تحلیل داده­ها، بخش مهم پژوهش  محسوب می­شود و برای این منظور از نرم افزار ‏ايويوز استفاده مي­شود. تجزیه و تحلیل­ها شامل آمار توصیفی و آمار استنباطی است. ابتدا شاخص های مرکزی و پراکندگی متغيرها در بخش آمار توصيفي تشریح ­شده و سپس در بخش آمار استنباطی برای آزمون فرضيه­هاي تحقيق از مدل رگرسيون ترکيبي چند متغيره و آزمونهای مربوطه استفاده شده است.

3-6-مدل پژوهش :

جهت برآورد فرضیه ها از رگرسیون های 1 و 2 استفاده می شود[27].

WWi,t= β + θ1Covid19+θ2LogMEi,t+ θ3LogPBi,t+ θ4Momentumi,t+ θ5ROAi,t+e.(1)                        

 

DPRi,t= β + θ1Covid19+θ2LogMEi,t+ θ3LogPBi,t+ θ4Momentumi,t+ θ5ROAi,t +e. (2)                      

 

متغیرهای تحقیق:

 متغیر وابسته:

محدودیت‌های مالی[28]:

·       شاخص WW:

WW=-0.091Cash Flow-0.062Div+ 0.021Leverage-0.044Size+0.102ISG-0.035Grow(3)

جهت اندازه گیریر محدودیت‌های مالی از رابطه 3 استفاده می گردد که اجزای آن به شرح زیر است:

Cash Flow (جريان نقدي): نسبت وجه نقد به ارزش دفتري دارایی‌ها در ابتداي دوره

Div (نسبت سود تقسیمی): به صورت متغير دامي كه اگر بنگاه سود پرداخت نموده باشد، مقدار آن برابر 1 است؛

Lev (اهرم مالی): نسبت كل بدهيها به كل داراييها

Size (اندازه شرکت): لگاريتم طبيعي كل داراييها

ISG (رشد فروش صنعت): رشد فروش شرکت در صنعت

GROWth (تغييرات فروش): تغيير در فروش خالص تقسيم بر فروش خالص دوره قبل

سیاست پرداخت سود سهام[27]:

خط مشی و سیاست پرداخت سود سهام در این مطالعه با استفاده از DPR محاسبه شده است.

DPR نسبت سود سهام پرداخت شده به سود خالص شرکت

COLLAS دارایی‌های قابل وثیقه برابر مقدار دارایی‌هایی است که می‌تواند توسط شرکت به طلبکاران به عنوان وثیقه گذاشته باشد به مجموع دارایی است.

Growth رشد خالص دارایی‌های شرکت برای استفاده فعالیت‌های عملیاتی به مجموع دارایی است.

CR نسبت جاری برابر نسبت دارایی جاری به بدهی‌های جاری است.

DER برابر نسبت کل بدهی به کل حقوق صاحبان سهام است.

ROA سودآوری شرکت برابر نسبت سود خالص به مجموع دارایی است.

بررسی عوامل تاثیر گذار بر خط مشی سیاست پرداخت سود سهام از رابطه 4 استفاده شده است:

DPR = b0+b1COLLAS+b2Growth+b3CR+b4DER+b5ROA+e;(4)                                       

 

 

 

                        

متغیر مستقل:

شیوع کووید_ ۱۹

اطلاعات مربوط به نرخ رشد مبتلایان COVID-19 در کشور است.

متغیر تعدیلگر:

شركت دولتي: اگر شرکت‎های دولتی باشد 1 و در غیر این صورت 0 اختصاص داده شده است.

شركت غير دولتي: اگر سرمایه گذاران شرکت، شرکت‎های غیر دولتی باشد 1 و در غیر این صورت 0 است.

متغیرهای کنترلی[18]:

نسبت ارزش (logPB): لگاریتم طبیعی نسبت ارزش بازار به دفتری است.

ارزش بازار (logME): لگاریتم طبیعی ارزش بازار حقوق صاحبان سرمایه است.

مومنتوم (Momentum):تفاوت ارزش شرکت در پایان سال مالی و سال ماقبل است.

4-       یافته‌‌های تحقیق

1-4-آمار توصیفی تحقیق

شاخص های آمار توصیفی متغیرهای پژوهش به شرح جدول (1) می باشد.

جدول (1) :آمار توصیفی متغیرهاي پژوهش

مینیمم	ماکزیمم	میانه	میانگین	متغیرها
492.0189	58516.98	13714.13	13118.85	محدودیت های مالی
0.003097	0.671141	0.030747	0.038866	نسبت سود سهام
0.000000	124100.0	13938.00	39115.91	شیوع  کووید ۱۹
0.000000	1.000000	0.000000	0.488739	شركت دولتي
0.000000	1.000000	1.000000	0.511261	شركت غير دولتي
0.315872-	0.293706	0.111138	0.140914	بازده دارایی
0.758752	4.000000	2.600177	2.707250	نسبت ارزش
2.673021	5.033488	3.920071	3.952228	ارزش بازار
47171-	19068.50	129.1000	400.8829	مومنتوم

 اصلی ترین شاخص مرکزی، میانگین است که نشان دهنده نقطه تعادل و مرکز ثقل توزیع است. مقدار ميانگين محدودیت‌های مالی برابر 13118 می‌باشد که نشان می‌دهد بیشتر داده‌ها حول این نقطه تمركز یافته اند. میانه نقطه ای است که یک نمونه را به دو قسمت 50 درصد مشاهدات قبل و قسمت 50 درصد مشاهدات بعد از آن قرار دارند. همان‌طور که در جدول(1) نشان داده شده است، مقدار میانه متغیر محدودیت‌های مالی 13714 است. انحراف معیار برای متغیر محدودیت‌های مالی 497 است. بیشترین مقدار متغیر محدودیت‌های مالی برابر با 58516 و کمترین مقدار آن برابر 492 است. چولگی و کشیدگی متغیر مذکور نیز به ترتیب برابر 7 و 70 است. ویژگی‌های توصیفی سایر متغیرها نیز در جدول (1) مشهود است.

2-4-بررسی پایایی متغیرهاي پژوهش

لازم است که قبل از تخمین مدل، مانایی متغیرهاي آن مورد بررسی قرار بگیرد. یک متغیر، وقتی ماناست که میانگین، واریانس و کوواریانس آن در طول زمان ثابت باقی بماند. به طور کلی اگر مبدأ زمانی یک متغیر، تغییر کند و میانگین و واریانس و کوواریانس تغییري نکند، در آن صورت متغیرماناست و در غیر این صورت متغیر، نامانا خواهد بود.

فرضیه‌هاي مربوط به مانایی متغیرها به صورت زیر می‌باشد:

متغیر ناماناستH0:

متغیر ماناستH1:

مانایی متغیرها در سه حالت "در سطح"، "روي تفاضل اول" و" روي تفاضل دوم" می‌تواند بررسی شود. متغیرهایی که احتمال حاصل از آزمون آنها "در سطح" کمتر از 5% می‌باشد فرضیه صفر در مورد آن رد شده وآن متغیر در سطح ماناست و درصورتیکه بیشتر از 5% باشد، نامانا است.

جدول (2) مانایی متغیرها

نماد	متغیر	آماره آزمون	سطح معناداری	نتیجه
WW	محدودیت های مالی	13.496-	0.000	مانا/ I(0)
DPR	نسبت سود سهام	48.964-	0.000	مانا/ I(0)
COVID-19	شیوع  کووید ۱۹	4.147-	0.000	مانا/ I(0)
ROA	بازده دارایی	10.309-	0.000	مانا/ I(0)
LogPB	نسبت ارزش	26.573-	0.000	مانا/ I(0)
LogME	ارزش بازار	25.836-	0.000	مانا/ I(0)
Momentum	مومنتوم	60.984-	0.000	مانا/ I(0)

نتایج آزمون مانایی در جدول (2) درج گردیده است. بر اساس آزمون " لوین لین و چو " چون سطح معناداری همه متغیر ها کمتر از 0.05 است. همه متغیرهاي مستقل، وابسته و کنترلی در دوره پژوهش در سطح 95%  قابلیت اتکا دارند.

3-4- آزمون فرضیه های تحقیق

طبق فرضیه اصلی اول، شیوع بیماری کووید 19 بر محدودیت‌های مالی شرکت‎های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تاثیر معناداری داشته است. نتایج آزمون فرضیه فوق به شرح جدول (3) است: 

جدول(3): نتایج آزمون مدل اول

WWi,t= β + θ1Covid19+θ2LogMEi,t+ θ3LogPBi,t+ θ4Momentumi,t+ θ5ROAi,t+e.
متغیر	ضرایب	t-آزمون	سطح معناداری	VIF
شیوع  کووید ۱۹	0.441343	1.965166	0.0492	1.458197
بازده دارایی	0.638045-	3.127577-	0.0018	1.009104
نسبت ارزش	8151.431	0.663387	0.5073	1.061502
ارزش بازار	44937.71	1.096167	0.2734	1.760071
مومنتوم	0.295489-	0.364932-	0.7153	1.708780
عرض از مبدا	473025.7	1.268282	0.2051	-
وقفه زمانی	0.950949	40.47633	0.0000	1.007013
ضریب تعیین			0.697916
ضریب تعیین تعدیل‌شده			0.695004
آماره F			239.6152
احتمال آماره F			0.000
دوربین واتسون			2.233645

 در اين پژوهش براي بررسي برقرار بودن فرض عدم خودهمبستگی بین باقیمانده ها در معادله رگرسيوني از آزمون دوربين ـ واتسون استفاده مي‌شود. ازآنجاکه مقدار آماره دوربين واتسن 2.23 مي‌باشد، نشان از عدم خودهمبستگی بين اجزا اخلال مي‌باشد. همچنین آماره فیشر با سطح اطمینان 99 درصد معنادار است، بنابراین مدل  پژوهش در کل معنادار بوده و متغیرهای مستقل و کنترلی توانایی توضیح متغیر وابسته را دارند. ضريب تعيين، مناسب بودن مدل رگرسيون برازش شده بر اساس مجموعه‌اي از داده‌ها را مورد بررسی قرار مي‌دهد. هرچه مقدار اين ضريب بالاتر باشد نشان‌دهنده اين است که متغيرهاي مستقل توان بيشتري در تبيين رفتار متغير وابسته را دارند. مقدار ضريب تعيين، در نتايج برآورد شده مدل اول پژوهش برابر با  0.69 است و گوياي اين مطلب است که حدود 69% رفتار متغير وابسته توسط متغيرهاي مستقل توضيح داده مي‌شود.

براساس فرضیه فرعی اول: تاثیر شیوع بیماری کووید 19 بر محدودیت‌های مالی شرکت‎های دولتی و غیردولتی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران متفاوت بوده است.

نتایج آزمون مدل اول در شرکت های دولتی به شرح زیر است:

جدول(4): آزمون مدل اول در شرکت های دولتی

WWi,t= β + θ1Covid19+θ2LogMEi,t+ θ3LogPBi,t+ θ4Momentumi,t+ θ5ROAi,t+e.
متغیر	ضرایب	t-آزمون	سطح معناداری	VIF
شیوع  کووید ۱۹	0.416184-	2.455802-	0.0143	1.005641
بازده دارایی	0.663441-	1.961589-	0.0499	1.008866
نسبت ارزش	0.4974	0.678863-	0.4974	1.061422
ارزش بازار	0.2661	1.113006	0.2661	1.759790
مومنتوم	0.6475	0.457425-	0.6475	1.704696
عرض از مبدا	0.2048	1.269228	0.2048	-
وقفه زمانی	0.0000	40.48789	0.0000	1.005894
ضریب تعیین			0.696404
ضریب تعیین تعدیل‌شده			0.693899
آماره F			277.9386
احتمال آماره F			0.000
دوربین واتسون			2.238985

 

مقدار آماره دوربين واتسن 2.23 و آماره فیشر با سطح اطمینان 99 درصد معنادار است. ضريب تعيين، مناسب بودن خط رگرسيون برازش شده بر اساس مجموعه‌اي از داده‌ها را موردبررسی قرار مي‌دهد. مقدار ضريب تعيين در مدل برآورد شده فوق برابر با  0.69 مي‌باشد.

 نتایج آزمون مدل اول در شرکت های غیردولتی به شرح زیر است:

 

 

جدول(5): نتایج آزمون مدل اول در شرکت های غیردولتی

WWi,t= β + θ1Covid19+θ2LogMEi,t+ θ3LogPBi,t+ θ4Momentumi,t+ θ5ROAi,t+e.
متغیر	ضرایب	t-آزمون	سطح معناداری	VIF
شیوع  کووید ۱۹	0.0132-	2.484852-	0.0132	1.005287
بازده دارایی	74522.62-	1.618114-	0.1061	1.009723
نسبت ارزش	7002.972-	0.568474-	0.5699	1.066323
ارزش بازار	43267.01	1.054501	0.2920	1.762098
مومنتوم	0.336992-	0.416474-	0.6772	1.705736
عرض از مبدا	512305.3	1.325065	0.1856	-
وقفه زمانی	0.951803	40.52123	0.0000	1.006062
ضریب تعیین			0.697485
ضریب تعیین تعدیل‌شده			0.694569
آماره F			239.1263
احتمال آماره F			0.000
دوربین واتسون			2.237801

مقدار دوربين - واتسون برآورد شده در مدل جدول (5)، 2.23 نشان از عدم خودهمبستگی بين اجزا اخلال مي‌باشد. آماره فیشر نیز در سطح اطمینان 99 درصد معنادار است، بنابراین مدل پژوهش در کل معنادار بوده و متغیرهای مستقل و کنترلی توانایی توضیح متغیر وابسته را دارند. مقدار ضريب تعيين، در نتايج مدل برآورد شده فوق برابر با  0.69 مي‌باشد.

تاثیر کوید 19 در شرکتهای دولتی با توجه به مقدار ضریب 0.416184- بیشتر از شرکت های  غیر دولتی با ضریب  0.0132- است. زیرا شرکت های دولتی تنها پشتوانه دولت را داشته اند و دولت هیچ برنامه مدون برای کنترل پاندمی نداشته است.

طبق فرضیه اصلی دوم، شیوع بیماری کووید 19 بر سیاست پرداخت سود سهام شرکت‎های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تاثیر معناداری داشته است. نتایج آزمون مدل فرضیه فوق به شرح جدول (6) می باشد:

 

 

 

 

جدول(6): نتایج آزمون مدل دوم

DPRi,t= β + θ1Covid19+θ2LogMEi,t+ θ3LogPBi,t+ θ4Momentumi,t+ θ5ROAi,t+e.
متغیر	ضرایب	t-آزمون	سطح معناداری	VIF
شیوع  کووید ۱۹	0.00002-	2.540525-	0.0392	1.009958
بازده دارایی	0.019285-	1.857093-	0.0637	1.011858
نسبت ارزش	0.023162	6.070898	0.0000	1.048424
ارزش بازار	0.107257-	11.41154-	0.0000	1.323526
مومنتوم	0.0000002	0.775346	0.4384	1.326800
عرض از مبدا	0.406295	10.71513	0.0000	-
ضریب تعیین			0.210049
ضریب تعیین تعدیل‌شده			0.201989
آماره F			26.05838
احتمال آماره F			0.000
دوربین واتسون			1.952942

مقدار آماره دوربين واتسون 1.95 و مقدار آماره فیشر 26.058 که در سطح اطمینان 99 درصد معنادار است. مقدار ضريب تعيين تعدیل شده مدل دوم پژوهش برابر با  0.20 مي‌باشد که گوياي اين مطلب است که حدود 20% رفتار متغير وابسته توسط متغيرهاي مستقل توضيح داده مي‌شود.

براساس فرضیه فرعی دوم، تاثیر شیوع بیماری کووید 19 بر سیاست پرداخت سود سهام شرکت‎های دولتی و غیردولتی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران متفاوت بوده است.

نتایج آزمون مدل دوم در شرکت های دولتی به شرح جدول (7) می باشد:

جدول(7) نتایج آزمون مدل دوم در شرکت های دولتی

DPRi,t= β + θ1Covid19+θ2LogMEi,t+ θ3LogPBi,t+ θ4Momentumi,t+ θ5ROAi,t+e.
متغیر	ضرایب	t-آزمون	سطح معناداری	VIF
شیوع  کووید ۱۹	0.00002-	2.436128-	0.0384	1.004030
بازده دارایی	0.010340-	1.874091-	0.0613	1.007116
نسبت ارزش	0.045187	1.136678	0.2560	1.047393
ارزش بازار	0.009386-	11.43514-	0.0000	1.326012
مومنتوم	0.000002	0.743493	0.4574	1.331268
عرض از مبدا	0.037791	10.76857	0.0000	-
ضریب تعیین			0.201904
ضریب تعیین تعدیل‌شده			0.195327
آماره F			22.3057
احتمال آماره F			0.000
دوربین واتسون			1.956377

مقدار آماره دوربين واتسن 1.95 و مقدار آماره فیشر 22.305 که در  سطح اطمینان 99 درصد معنادار است، بنابراین مدل  پژوهش در کل معنادار بوده و متغیرهای مستقل و کنترلی توانایی توضیح متغیر وابسته را دارند. مقدار ضريب تعيين، در نتايج برآورد شده مدل فوق پژوهش برابر با  0.19 مي‌باشد. مقدار ضريب تعيين برآورد شده، گوياي اين مطلب است که حدود 19% رفتار متغير وابسته توسط متغيرهاي مستقل توضيح داده مي‌شود.

 نتایج آزمون مدل دوم در شرکت های غیردولتی به شرح زیر است:

جدول(8) نتایج آزمون مدل دوم در شرکت های غیردولتی

DPRi,t= β + θ1Covid19+θ2LogMEi,t+ θ3LogPBi,t+ θ4Momentumi,t+ θ5ROAi,t+e.
متغیر	ضرایب	t-آزمون	سطح معناداری	VIF
شیوع  کووید ۱۹	0.00001	2.149623	0.0319	1.004030
بازده دارایی	0.020672-	1.997418-	0.0462	1.007116
نسبت ارزش	0.023330	6.133349	0.0000	1.047393
ارزش بازار	0.107129-	11.40503-	0.0000	1.326012
مومنتوم	0.000001	0.684884	0.4936	1.331268
عرض از مبدا	0.401419	10.61150	0.0000	-
ضریب تعیین			0.204693
ضریب تعیین تعدیل‌شده			0.201138
آماره F			31.22832
احتمال آماره F			0.000
دوربین واتسون			1.956060

مقدار آماره دوربين واتسن 1.95 و مقدار آماره فیشر 31.228 که در سطح اطمینان 99 درصد معنادار است، بنابراین مدل  پژوهش در کل معنادار بوده و متغیرهای مستقل و کنترلی توانایی توضیح متغیر وابسته را دارند. مقدار ضريب تعيين، در نتايج برآورد شده مدل اول پژوهش برابر با  0.20 مي‌باشد. مقدار ضريب تعيين برآورد شده، گوياي اين مطلب است که حدود 20% رفتار متغير وابسته توسط متغيرهاي مستقل توضيح داده مي‌شود.

تاثیر کوید 19 در شرکتهای دولتی با توجه به مقدار ضریب 0.00002- بیشتر از شرکت های  غیر دولتی با ضریب  0.00001 است. زیرا شرکت های دولتی تنها پشتوانه دولت را داشته اند و دولت هیچ برنامه مدون برای کنترل پاندمی نداشته است. این موضوع تاثیر خود را بر روی عملکرد سیاست تقسیم سود شرکت های تابعه نیز گذاشته است.

5-       بحث و نتیجه گیری

 فرضیه اصلی1: شیوع بیماری کووید 19 بر محدودیت‌های مالی شرکت‎های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تاثیر معناداری داشته است.

کووید 19 ، پاندمی را شکل داده که بسیار متفاوت از پاندمی های قبل بوده و تقریبا تمامی کشورهای جهان به ویژه اقتصادهای بزرگ را در برگرفته است. همین امر حکایت از شکل گیری یک اتفاق متفاوت از بحران‌های دیده شده در سطح جهانی بوده است[28-29]. ایران نیز همانند سایر کشورهای جهان درگیر این ویروس گردیده و کوچک‌تر شدن اقتصاد کشور که در نتیجه تحریم‌های موجود به شدت تحت تاثیر قرار گرفته بود به همراه گسترش بیکاری، تورم و فقر از جمله پیامدهای این پاندمی می‌باشد. از سوی دیگر کاهش منابع ارزی در نتیجه شکل گیری تحریم‌ها به همراه کاهش چشمگیر صادرات غیرنفتی در نتیجه شیوع بیماری کووید 19 از عوامل افزایش شدید نرخ ارز طی دوره کرونا بوده است. محدودیت‌های مالی زمانی اتفاق می‌افتد که تفاوت قابل توجهی بین هزینه تامین مالی و هزینه فرصت سرمایه گذاری وجود داشته باشد[6-5].  در نتیجه، شرکت‎ها با محدودیت‌های مالی نمی‌توانند تامین مالی پروژه‌هایی با ارزش خالص مثبت داشته باشند. مطالعات تجربی اخیر نشان داده‌اند که شرکت‎های دارای محدودیت مالی به سهامداران سود سهام پرداخت می‌کنند و تعداد شرکت‎های محدودی که سود سهام پرداخت می‌کنند در طول زمان افزایش می‌یابند. ظاهراً از نظر مالی شرکت‎های محدود انگیزه‌ای برای استفاده از سود سهام برای ایجاد شهرت خوب برای کاهش هزینه‌های تامین مالی خارجی در آینده دارند. نتایج نشان داد که شیوع بیماری کووید 19 بر محدودیت‌های مالی شرکت‎های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تاثیر مثبت و معناداری داشته است. تحقیق حاضر با تحقیق (فتیتی، 2021) همسو است.

فرضیه فرعی اول: تاثیر شیوع بیماری کووید 19 بر محدودیت‌های مالی شرکت‎های دولتی و غیردولتی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران متفاوت بوده است.

ورود به موج‌های شیوع بیماری کووید 19 حکایت از شکل گیری یک بحران عمیق در اقتصاد جهانی و به تبع آن در اقتصاد ایران داشت. اختلال در هر دو سمت عرضه و تقاضا و همچنین اختلال در زنجیره تامین کالاها و خدمات باعث گردیده که رشد اقتصاد جهانی روندی کاهنده به خود گرفته، بطوریکه پیش بینی می‌گردد اقتصادهای بسیار بزرگ جهانی نظیر ایالات متحده، چین و اروپا، بطور متوسط رشدی معادل 7/6 - در سال را تجربه نمایند. از سوی دیگر عدم اطمینان شکل گرفته ناشی از شیوع بیماری باعث کاهش مصرف و سرمایه گذاری و تغییر الگوی شکل گیری این دو متغیر مهم اقتصادی شده است. ویروس کووید 19، اقتصاد را از طریق دو تکانه عرضه و تقاضا مورد مخاطره قرار می‌دهد[29].  در آستانه هجوم ویروس کرونا به کشورمان، اقتصاد کشور با چالش‌های پرشماری روبه‌رو بوده است. بیماری تاریخی رکود-تورمی در صدر سیاهه این چالش‌ها می‌نشیند. ویروس کووید19 فقط یک شوک بزرگ به مبانی اقتصادی نیست، این شوکی به کل بازار است. این شوک باعث ایجاد یک دیوار میان عرضه و تقاضا با بازخوردهای تکمیلی در اقتصاد واقعی می‌شود[6-5].  نظرسنجی اقتصاددانان برتر نشان می‌دهد که تأثیر شوک تقاضا بزرگ‌تر از شوک عرضه در شرکت‎های دولتی و غیردولتی خواهد بود، بدین معنی که اثرات اقتصادی کووید 19 به دلیل کاهش هزینه کرد افراد، بزرگ‌تر از اثرات ناشی از اختلال در زنجیره‌های عرضه و کاهش نیروی کار در ارتباط با بیماری در شرکت‎های دولتی و غیردولتی خواهد بود. تاثیر کوید 19 در شرکتهای دولتی با توجه به مقدار ضریب 0.416184- بیشتر از شرکت های  غیر دولتی با ضریب  0.0132- است. زیرا شرکت های دولتی تنها پشتوانه دولت را داشته اند و دولت هیچ برنامه مدون برای کنترل پاندمی نداشته است.

نتایج نشان داد که تاثیر شیوع بیماری کووید 19 بر محدودیت‌های مالی شرکت‎های دولتی و غیردولتی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران متفاوت بوده است. تحقیق حاضر با تحقیق (فتیتی، 2021) همسو است.

فرضیه اصلی دوم: شیوع بیماری کووید 19 بر سیاست پرداخت سود سهام شرکت‎های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تاثیر معناداری داشته است.

پاندمی جهانی کووید 19 به‌طورجدی جوامع و اقتصاد کشورهای سرتاسر جهان را تحت تاثیر قرار داده و به روش‌های مختلف به بخش‌های مختلفی از جامعه ضربه زده است. این موقعیت بی‌سابقه دارای عواقب متعددی برای زندگی روزانه‌ی مصرف‌کنندگان می‌باشد و به‌طور قابل‌توجهی نحوه‌ی فعالیت کسب و کارها و رفتار مصرف‌کنندگان را تغییر داده است[29].  پرداخت سود سهام روي ارزش سهام شركت و آينده آن تأثير دارد. به دست آوردن سود و كسب ثروت هدف مشترك تمامي سهامداران است. تصميم گيري نادرست در اين زمينه ممكن است منجر به از دست دادن سهامداران شركت و در پي آن كاهش در ارزش شركت شود. شیوع بیماری کووید 19 سبب تاثیر گذاری منفی بر سود سهام شده است[27].  نتایج نشان داد که شیوع بیماری کووید 19 بر سیاست پرداخت سود سهام شرکت‎های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تاثیر منفی و معناداری داشته است. تحقیق حاضر با تحقیق (فتیتی، 2021) و (یوسفی، 2021) همسو است.

فرضیه فرعی دوم: تاثیر شیوع بیماری کووید 19 بر سیاست پرداخت سود سهام شرکت‎های دولتی و غیردولتی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران متفاوت بوده است.

ویژگی مهم گسترش کرونا از نظر اقتصادی این است که این بحران هم باعث شوک منفی عرضه و هم شوک منفی تقاضا است. شوک منفی عرضه به دلیل بر هم خوردن زنجیره تأمین، کاهش عرضه نیروی کار و کاهش بهره‌وری رخ داده است و شوک منفی تقاضا هم ناشی از نااطمینانی مصرف کنندگان و افزایش پس انداز احتیاطی، کاهش مسافرت‌ها و کاهش قدرت خرید است. بخش خدمات شامل مجموعه فعالیت‌هایی است که به تولید ارزش از طریق محصولات غیرقابل مشاهده یا ناملموس منجر می‌شود. بخش خدمات بخش وسیعی از فعالیت‌ها از جمله حمل‌ونقل، خدمات شهری و خدمات وابسته به فناوری‌های اطلاعاتی پوشش می‌دهد. با شیوع ویروس کرونا و نگرانی مردم از ورود به اماکن عمومی نظیر فروشگاه‌ها، مراکز خدماتی و.. . بسیاری از مشاغل و کسب‌وکارها با کاهش تقاضا و فروش کالاها و خدمات خود مواجه شدند[27].

پیامدهای ویروس کووید-19 تا ژرفای مناسبات و لایه‌های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی کشور نفوذ و آن‌ها را دگرگون خواهد کرد. کرونا به رغم تهدیدات جدی، فرصتی تاریخی برای اقتصاد کشور گشوده است تا از چالش‌های ساختاری خود رهایی یابد. کرونا با تصحیح زیرسیستم‌های اقتصادی، شرایط جدیدی را در دوره پساکرونا برای اقتصاد کشور رقم خواهد زد. کرونا بر بی ثباتی اقتصادی مهر تأیید نهاد[7]. شرکت‎های دولتی و غیردولتی را به رکود ناخواسته برد. تاثیر کوید 19 در شرکتهای دولتی با توجه به مقدار ضریب 0.00002- بیشتر از شرکت های  غیر دولتی با ضریب  0.00001 است. زیرا شرکت های دولتی تنها پشتوانه دولت را داشته اند و دولت هیچ برنامه مدون برای کنترل پاندمی نداشته است. این موضوع تاثیر خود را بر روی عملکرد سیاست تقسیم سود شرکت های تابعه نیز گذاشته است.  بنابراین، شرکت‎های دولتی و غیردولتی ناچار به اتخاذ سیاست پرداخت سود سهام هستند. نتایج نشان داد که تاثیر شیوع بیماری کووید 19 بر سیاست پرداخت سود سهام شرکت‎های دولتی و غیردولتی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران متفاوت بوده است. تحقیق حاضر با تحقیق (فتیتی، 2021) و (یوسفی، 2021) همسو است.

منابع و ماخذ :

[1]  امام‌قلی‌پور سارا، عاقلی لطفعلی. (1399). تحلیلی بر پیامدهای اقتصادی کووید-۱۹ و کارکرد بسته‌های مالی دولت‌ها در مدیریت آن. نشريه فرهنگ و ارتقاء سلامت، ۴ (۱) :۷۱-۷۸

[2] بهرنگ فاطمه ، کمال باقرزاده هوشمندی. (1399). تاثیر ویروس کرونا بر بی ثباتی اقتصاد ایران و جهان. پژوهش های نوین در حوزه علوم انسانی.

[3] طاهری نیا مسعود، علی حسنون . (1399). پیامدهای اقتصادی ناشی از بیماری کووید-19 بر اقتصاد ایران؛ با تأکید بر اشتغال. فصلنامه مدیریت پرستاری.

[4] گرانپایه، ناصر و عسکرزاده، غلامرضا.(1400). بررسی تاثیر محدودیت مالی بر رابطه بین سیاست تقسیم سود و ارزش شرکت در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. چهارمین همایش ملی توسعه علوم فناوریهای نوین در مدیریت، حسابداری و کامپیوتر،تهران.

[5] منتی حسین. (1399). بررسی اثرات ویروس کرونا کووید 19 بر اقتصاد جهانی .ارزیابی تاثیرات اجتماعی.

[6] موسوی، سمیه السادات و جعفری ندوشن، عباسعلی و غلامی حقیقی، مجتبی. (1399). بررسی تأثیر کووید- 19 بر تصمیم گیری سرمایه گذاران در بازار سهام، طلا و ارز با تاکید برمعیارهای ارزش در معرض ریسک و پناهگاه امن. هفدهمین کنفرانس بین‌المللی مهندسی صنایع،مشهد.

[7] هنری عزیز، حسین. (1399). بررسی تأثیر محدودیت مالی بر رابطه بین کیفیت گزارشگری مالی و سیاست تقسیم سود. ششمین همایش ملی پژوهش های نوین در حوزه علوم انسانی، اقتصاد و حسابداری ایران،تهران.

[8]        Al-Awadhi, K. Al-Saifi, A. Al-Awadhi et al. (2020). Death and contagious infectious diseases: Impact of the COVID-19 virus on stock market returns. Journal of Behavioral and Experimental Finance, doi: https://doi.org/10.1016/j.jbef.2020.100326.

[9]        Bash, A., & Alsaifi, K. (2019). Fear from uncertainty: An event study of Khashoggi and stock market returns. Journal of Behavioral and Experimental Finance, 23, 54-58.

[10]        Buhagiar, R., Cortis, D., & Newall, P. W. (2018). Why do some soccer bettors lose more money than others?. Journal of Behavioral and Experimental Finance, 18, 85-93.

[11]        Chen, C. D., Chen, C. C., Tang, W. W., & Huang, B. Y. (2009). The positive and negative impacts of the SARS outbreak: A case of the Taiwan industries. The Journal of Developing Areas, 281-293.

[12]        Cheng, L.T.W., Fung, H.G., Leung, T.Y., (2009). Dividend preference of tradable-share and non-tradable-share holders in mainland China. Account. Finance 49, 291–316.

[13]        Ftiti Zied.(2021). Does non-fundamental news related to COVID-19 matter for stock returns? Evidence from Shanghai stock market. Economic Modelling, 141-169.

[14]        Hananeh Shahteimoori Ardestani, Siti Zaleha Abdul Rasid, Rohaida Basiruddin and Mohammadghorban Mehri (2013). Dividend Payout Policy, Investment Opportunity Set and Corporate Financing in the Industrial Products Sector of Malaysia. Journal of Applied Finance & Banking, 123-136 .

[15]        He, G. Ren, H. (2019). Financial Constraints and Future Stock Price Crash Risk. Coventry,United Kingdom CV4 7AL. SSRN.Com.

[16]        Ichev, R., & Marinč, M. (2018). Stock prices and geographic proximity of information: Evidence from the Ebola outbreak. International Review of Financial Analysis, 56, 153-166.

[17]        Jiang, W., Stark, A.W., (2013). Dividends, research and development expenditures, and the value relevance of book value for UK loss-making firms. Br. Account. Rev. 45, 112–124.

[18]        Kim JooMan .(2021). The impact of R&D intensity, financial constraints, and dividend payout policy on firm value. Finance Research Letters.

[19]        Kowalewski, O., & Śpiewanowski, P. (2020). Stock market response to potash mine disasters, Journal of Commodity Markets, 24, 1-14.

[20]        Li, K, Zhao, X., (2008). Asymmetric information and dividend policy. Financ. Manage. 37, 673–694. https://doi.org/10.1111/j.1755-053X.2008.00030.x.

[21]        Li, K. (2018). Reaction to news in the Chinese stock market: A study on Xiong’an New Area Strategy. Journal of Behavioral and Experimental Finance, 19, 36-38.

[22] Pathan, S., Faff, R., M´endez, C.F., Masters, N., (2016). Financial constraints and dividend policy. Aust. J. Manage. 41, 484–507.

[23]        Shanaev, S., & Ghimire, B. (2019). Is all politics local? Regional political risk in Russia and the panel of stock returns. Journal of Behavioral and Experimental Finance, 21, 70-82.

[24]        Skinner, D.J., Soltes, E., (2011). What do dividends tell us about earnings quality?. Rev. Account. 16, 1–28. https://doi.org/10.1007/s11142-009-9113-8.

[25]        Sun.Z.(2020). The impact of COVID-19 on the Chinese stock market: Sentimental or substantial?. Finance Research Letters.

[16]        Uddin.M.(2021). The effect of COVID – 19 pandemic on global stock market volatility: Can economic strength help to manage the uncertainty?. Journal of Business Research, 31-44.

[27]        Wahjudi Eko .(2018). Factors affecting dividend policy in manufacturing companies in Indonesia Stock Exchange. Journal of Management Developmen.

[28]        Whited, T. M., & Wu. G .(2006). Financial Constraints Risk. Review of Financial Studies, 19(2), 531-559.

[29]        Yousfi.M.(2021). Effects of the COVID-19 pandemic on the US stock market and uncertainty: A comparative assessment between the first and second waves. Technological Forecasting and Social Change.

 

 

 

 

 

---

[1]  Kim

[2]  Ftiti

[3]  Uddin

[4]  Yousfi

[5]  Sun