واکاوی اثربخشی نظریه ساختارهای زنده کریستوفر الکساندر در معماری دست‌کند در راستای تحقق بومی‌سازی در معماری (مطالعه موردی: دست‌کندهای استان اصفهان)

الموضوعات : دو فصل‌نامه فضای زیست

نرگس درویش طالخونچه ¹ (دانشجوی دکتری معماری، گروه معماری، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.)
سید غلامرضا اسلامی ² (استاد، گروه معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.)
حسین سلطان زاده ³ (استاد، گروه معماری و شهرسازی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.)

تاريخ الإرسال : 26 الأربعاء , ربيع الثاني, 1443 تاريخ التأكيد : 08 الجمعة , شعبان, 1443 تاريخ الإصدار : 08 الجمعة , شعبان, 1443

الکلمات المفتاحية: اصفهان, ساختارهای زنده, کریستوفر الکساندر, معماری دست‌کند, بومی‌ سازی,

ملخص المقالة :

کریستوفر الکساندر بر‌اساس ایده سرشت نظم، همه پدیده های جهان هستی را تحت دو عنوان ساختارهای زنده و ساختارهای غیر‌زنده مطالعه می کند و به بررسی و شناخت الگوی ساختارهای زنده با توجه به پانزده خصلت بنیادی می‌پردازد. او معماری مدرن را قبول ندارد و ساختارهای زنده را درمعماری بومی می یابد. در این میان معماری دست‌کند، به‌عنوان یک نمونه معماری بومی است که به نیازهای انسان، در ارتباط با خود، جامعه، ساختارهای اجتماعی، موقعیت جغرافیایی، اقلیم، حوادث و طبیعت پاسخ مناسب داده است. بر همین اساس پژوهش حاضر قصد دارد با هدف تبیین نقاط مشترک بین معماری دست‌کند و نظریه الکساندر و تطبیق آن ها با یکدیگر زمینه مناسب تری برای بهره از تجربه معماران گذشته و شناخت هوشمندی به‌کار‌رفته در این آثار و تطبیق آن با بومی سازی و نیازها و ضرورت های معماری امروز ایران در جهت تداوم برای آینده را فراهم آورد. از همین‌روی، این پژوهش از نظر هدف، بنیادی و در رده پژوهش های کیفی و از نظر روش، از نوع تحقیقات اقدام پژوهی مبتنی بر مطالعات اسنادی و مشاهدات میدانی ‌-‌پیمایشی طبقه بندی می شود، که بررسی تعمیم پذیری نظریه در حوزه استان اصفهان و به‌صورت هدفمند در 6 شهر زیرزمینی انجام شده است. یافته های پژوهش نشان می دهند که این مجموعه ها به‌طور نسبی بر پانزده خصلت، قابل تطبیق هستند، اما از این پانزده خصلت، نقش مقیاس‌های مختلف، مراکز نیرومند، مرزها، ابهام و انسجام عمیق، تضاد، درجه بندی، ناهمگونی، سادگی و آرامش درونی و جدایی ناپذیری در بومی سازی بسیار زیاد و چشمگیر و نقش تکرار متناوب، فضای معین، شکل خوب، تقارن موضعی، پژواک و فضای خالی کمتر است.

المصادر:

• اسدی، شهام و ترابی، زهره. (1396). انطباق پانزده خصلت بنیادی کریستوفر الکساندر با فرش ایرانی. مطالعات هنر اسلامی، 13(26)، 50-25.


• اشرفی، مهناز. (1399). پایداری در معماری استقرارگاه ­های منظر فرهنگی میمند. مطالعات معماری ایران، 9(17)، 122-97.


• اکبری، علی. (1392). از زبان ریاضیات تا ساختارگرایی در معماری، بررسی تحولات در آرای سه دهه کریستوفر الکساندر با مروری بر آثار وی. ماه هنر،180، 29-22.


• الکساندر، کریستوفر. (1977). الگوهای استاندارد در معماری. ترجمه: فرشید حسینی. تهران: دایره دانش، چاپ سوم.


• الکساندر، کریستوفر. (1977). معماری و راز جاودانگی (راه بی ­زمان ساختن). ترجمه: مهرداد قیومی بیدهندی. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.


• الکساندر، کریستوفر. (1964). یادداشت­ هایی بر ترکیب فرم. ترجمه: سعید زرین­مهر. تهران: روزنه.


• الکساندر، کریستوفر. (1965). شهر درخت نیست. ترجمه: فرناز فرشاد و شمین گلرخ. تهران: آرمان­شهر.


• الکساندر، کریستوفر. (1394). سرشت نظم. ترجمه: رضا سیروس­صبری. تهران: پرهام ­نقش.


• بل، سایمون. (1382). منظر، الگو، ادراک و فرآیند. ترجمه: بهناز امین ­زاده. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.


• بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان اصفهان. (1400). مطالعات استان اصفهان. اصفهان: بنیاد مسکن.


• بیرانوند، مسلم. (1392). بررسی و ارزیابی میراث کهن شهرسازی ایران؛ با تاکید بر ضرورت بازشناسی سکونت‌گاه‌های زیرزمینی ایران. پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 4 (12)، 78-63.


• جمعه­ پور، محمود. (1393). بومی ­سازی در عرصه توسعه روستایی و نقش دانش بومی در فرآیند آن. دانش­ های بومی ایران، 1 (2)، 79-50.


• سازمان مدیریت و برنامه­ ریزی استان اصفهان. (1399). مطالعات آمایش استان اصفهان. اصفهان: سازمان مدیریت و برنامه ­ریزی.


• سیروس صبری، رضا و اکبری، علی. (1392). مفهوم نظم، کریستوفر الکساندر و علم جدید. مجله صفه، 23(2)، 42-31.


• شکاری نیری، جواد و سلطان­ زاده، حسین. (1399). تبیین کارکرد دفاعی سکونت‌گاه­های زیرزمینی ایران (مطالعه موردی: شهر زیرزمینی گلستان نیر). پژوهش­ های جغرافیایی انسانی، 2‌(52)، 568-551.


• فلاحی، علیرضا. (1393). مستندسازی طراحی شهر زیرزمینی گوجی در ویتنام از منظر پدافند غیرعامل. مسکن و محیط روستا، 33(147)، 64-51.


• قویدست، شایان و قویدست، علیرضا و حمله­ داری، شهزاد. (1398). میدان امام (نقش جهان) اصفهان به‌مثابه یک کلیت یکپارچه، بررسی تطبیقی ویژگی­ های میدان امام (نقش جهان) اصفهان با خصلت­ های بنیادی پانزده­ گانه کریستوفر الکساندر. معماری­ شناسی، 2(13)، 11-1.


• مولائی، اصغر. (1397). مطالعه قابلیت‌های شهرسازی زیرزمینی در ارتقای ایمنی شهر با رویکرد پدافند غیرعامل. شهر ایمن، 1(4)، 17-1.


• مهاجری، ناهید و قمی، شیوا. (1387). رویکردی تحلیلی بر نظریه ­های طراحی کریستوفر الکساندر. هویت شهر، 2(2)، 56- 45.

 

• Alshaikh, Ziyad & Alarifi, Abdulrahman & Alsaleh, Mansour. (2013). Christopher Alexander’s Fifteen Properties: Toward Developing Evaluation Metrics for Security Visualizations. IEEE International Conference on Intelligence and Security Informatics, Seattle, Washington, USA, PP.295-300.


• Bloch, Oscar & Von Wartburg, Walther. (1989). Dictionnaire Etymologique  de  la  langue, française. Presses universitaires de France, 8 Edition.


• Hatefi Shogae, Somayeh. (2015). Generalization Rate of Christopher Alexanders Living Structure Theory case Study: Chaharbagh and Isfahan Gardens. Bagh-e Nazar, 12(36), 37-46.


• Juhasz, Joseph. B. (1981). Christopher Alexander and the language of Architect. Journal of Environmental Psychology, 1(3), 241-246.


• Robinson, John. (1994). The Question of Type, In Karen Frank and Lynda Schneckloth, Ordering Space, Van Nostrand Reinhold. New York.