فراتحلیل مطالعات ابعاد و مولفه‌های گوناگون الگوهای معماری بومی

الموضوعات : دو فصل‌نامه فضای زیست

ساره اسمعیل بیگی کرمانی ¹ , رضا میرزائی ² , احمد حیدری ³

1 - گروه معماری ،دانشکده هنر و معماری ، دانشگاه آزاد اسلامی ، بیرجند،ایران
2 - استادیار گروه هنر و معماری،واحد بیرجند،دانشگاه آزاد اسلامی،بیرجند،ایران(نویسنده مسئول)
3 - دانشکده معماری دانشگاه آزادبیرجند

تاريخ الإرسال : 09 الإثنين , ذو القعدة, 1444 تاريخ التأكيد : 01 الإثنين , ربيع الثاني, 1445 تاريخ الإصدار : 16 الأحد , رجب, 1445

الکلمات المفتاحية: فراتحلیل, معماری بومی, الگوهای معماری, الگوهای معماری بومی,

ملخص المقالة :

معماری بومی ایران، سابقه‌ای کهن دارد. در هر گوشه از آن، بناهایی با معماری‌های متفاوت به چشم می‌خورد که درعین‌حال اشتراکاتی باهم دارند، این ویژگی، آن‌ها را نیازمند بررسی کرده است. معماری امروز حاصل غفلت ما از شرایط فیزیکی ساکنین و تجربیات گذشته و وارد کردن معماری غربی بدون بومی‌سازی است. استمرار این جریان اولویت زیبایی‌شناسی بر آسایش را تشدید کرده و به مرور استفاده از انرژی‌های فسیلی را افزایش و هویت ما را از بین خواهد برد. ازاین‌رو مقاله حاضر در نظر دارد تا با واکاوی حوزه‌ نظری پژوهش‌های انجام‌شده در حوزه الگوهای معماری بومی، به فراتحلیل مطالعات انجام شده در این خصوص بپردازد. با توجه به اینکه معماری بومی در جوامع مختلف می‌تواند معانی و نوع عوامل و الگوهای متفاوتی داشته باشد، ازاین‌رو در این مقاله سعی شده که جمع‌بندی نظری در حوزه عوامل در تحلیل‌ها صورت گیرد. جامعه آماری 61 مقاله (31 مقاله داخلی و 30 مقاله خارجی) در بازه زمانی 1390 تا 1402 است. گردآوری داده‌ها از مقالات بر اساس پروتکل پریسما بوده که با نظر متخصصین مورد انطباق قرار گرفته است. پس از مرور نظام‌مند مقالات، جهت تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها از روش فرا‌تحلیل و نرم‌افزار CMA2 استفاده شد. همچنین پس از تحلیل استنباطی داده‌ها از طریق نمودار قیفی، روش رگرسیون خطی اگر، خطای انتشار و آزمون Q ناهمگونی، با استفاده از روش رگرسیون خطی و رگرسیون چند متغیره، ابتدا میزان ارتباط بین یکایک متغیرهای مستقل و سپس کلیه متغیرهای مستقل در ابعاد مختلف با متغیر وابسته یعنی الگوهای معماری بومی مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته‌های تحقیق نشان می دهد، در مطالعات صورت گرفته، از میان کل متغیرها، نخست متغیر وابستگی شکل ساختمان به اقلیم مؤثرترین متغیر بر الگوی معماری بومی است و سپس به ترتیب متغیرهای انعطاف‌پذیری فضا به‌منظور کارکرد چندگانه در تمامی فصول استفاده از مصالح بومی و میزان تابش و دما بیشترین تأثیر را بر الگوی معماری بومی دارد.

نص كامل:



 

 

­

فراتحلیل مطالعات ابعاد و شاخص­های گوناگون الگوهای معماری بومی

 

¹ ساره اسمعیل بیگی کرمانی1، رضا میرزائی2*، احمد حیدری3

 

1 پژوهشگر دکتری، گروه معماری، واحد بیرجند، دانشگاه آزاد اسلامی، بیرجند، ایران.

2 استادیار، گروه معماری، واحد بیرجند، دانشگاه آزاد اسلامی، بیرجند، ایران. نویسنده مسئول.

3 استاد، گروه معماری، واحد بیرجند، دانشگاه آزاد اسلامی، بیرجند، ایران.

 

تاریخ دریافت: 02/12/1401                تاریخ پذیرش نهایی: 04/04/1402

 

n چکیده

معماری بومی ایران، سابقه­ای کهن دارد. در هر گوشه از آن، بناهایی با معماری­های متفاوت به چشم می‌خورد که درعین‌حال اشتراکاتی باهم دارند، این ویژگی، آن‌ها را نیازمند بررسی کرده است. معماری امروز حاصل غفلت ما از شرایط فیزیکی ساکنین و تجربیات گذشته و واردکردن معماری غربی بدون بومی‌سازی است. استمرار این جریان اولویت زیبایی‌شناسی بر آسایش را تشدید کرده و به‌مرور استفاده از انرژی­های فسیلی را افزایش و هویت ما را از بین خواهد برد. ازاین‌رو مقاله حاضر در نظر دارد تا با واکاوی حوزه­ نظری پژوهش‌های انجام‌شده در حوزه الگوهای معماری بومی، به فراتحلیل مطالعات انجام‌شده در این خصوص بپردازد. با توجه به اینکه معماری بومی در جوامع مختلف می‌تواند معانی و نوع عوامل متفاوتی داشته باشد، ازاین‌رو در این مقاله سعی شده که جمع‌بندی نظری در حوزه عوامل در تحلیل‌ها صورت گیرد. جامعه آماری 69 مقاله (35 مقاله داخلی و 34 مقاله خارجی) در بازه زمانی 1390 تا 1402 ه.ش است. گردآوری داده­ها بر اساس پروتکل پریسما بوده که با نظر متخصصین مورد انطباق قرار گرفته است. پس از مرور نظام­مند مقالات، جهت تجزیه­و­تحلیل داده­ها از روش فرا­تحلیل و نسخه 8 نرم­افزار  CMA2 استفاده شد. همچنین پس از تحلیل استنباطی داده‌ها از طریق نمودار قیفی، روش رگرسیون خطی اگر، خطای انتشار و آزمون Q ناهمگونی، با استفاده از روش رگرسیون خطی و رگرسیون چند متغیره، ابتدا میزان ارتباط بین یکایک متغیرهای مستقل و سپس کلیه متغیرهای مستقل در ابعاد مختلف با متغیر وابسته یعنی الگوهای معماری بومی مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته­های تحقیق نشان می‌دهند، در مطالعات صورت گرفته، از میان کل متغیرها، نخست متغیر وابستگی شکل ساختمان (فرم) به اقلیم مؤثرترین متغیر بر الگوی معماری بومی و سپس  به ترتیب متغیرهای انعطاف‌پذیری فضا به‌منظور کارکرد چندگانه در تمامی فصول، استفاده از مصالح بومی و میزان تابش و دما بیشترین تأثیر را بر الگوی معماری بومی دارند.

 

n واژگان کلیدی: فراتحلیل، الگوهای معماری، معماری بومی، الگوهای معماری بومی.

 

 

n مقدمه

معماري بومی؛ معماري است که به نیازهاي انسان، در ارتباط با خود، جامعه، جهان پیرامون و طبیعت (نیازهاي اساسی) پاسخ مناسب داده و بنا بر اتفاقی خاص، در یک بازه زمانی خاص رخ نداده است، یک معماري انسان‌مدار بوده و بر مبناي هویت وي، به‌صورت یک حرکت پویا در طول زمان شکل گرفته است (نیک فطرت و بی‌طرف، 1395، 133). معماری گذشته ما دارای هویت بوده چراکه متناسب با فرهنگ، اقلیم کاربران و منطقه طراحی می‌شد که در آن آرامش و راحتی احساس می‌شد (احمدی و همکاران، 1392) به‌واقع معماری گذشته ارزش‌های گونه شناسانه را در مفهوم گونه تبلور و آن را انتقال می‌داده است معمار به‌وسیله مفهوم گونه و عمل بر اساس آن پیوند بین حال و گذشته را به وجود آورده است. این پیوند به زنجیره‌ای از حلقه‌های به‌هم‌پیوسته که در طول تاریخ تکامل‌یافته، تبدیل‌شده است. آنچه در زمان حال ساخته می‌شود یک حلقه از آن زنجیر است. برای عمل صحیح و مناسب در زمان حال باید حلقه‌های یک زنجیر را خواند. نقطه آغازین این زنجیر یک‌گونه پایه است. به‌طورکلی معماری دیروز، ایران ارزشمند بود و سربلند؛ خاک را شرافت می­بخشید و انسان را کرامت کارایی پایایی و زیبایی را پشت سر گذاشته بود و به والایی می­اندیشید.(تفکر و همکاران، 1398، 109)

امروزه با بررسی دنیای پیرامونی قاعده‌مندی خاصی در نظام پیچیده طبیعت و ذهن انسان‌ها دیده می‌شود که برای برقراری نظم و تعادل در زندگی ضروری است. ازاین‌رو تصمیم‌گیری در شرایط متفاوت ملزم به ساده کردن پیچیدگی‌ها ازلحاظ ذهنی و یافتن نوعی قاعده‌مندی در نظم و بی‌نظمی است تا از این طریق الگوهایی را شناسایی و به خاطر بسپارند الگوهایی که کشف آگاهانه الگوهای طراحی را در پی دارد. (حمزه­نژاد و ثروتی، 1396، 68). کریستوفر الكساندر اولین بار با مطرح کردن نظریه زبان الگو گامی مؤثر در این زمینه برداشت، اما امروزه، علی‌رغم طرح الگوهای متعددی بر مبنای شناخت شهودی الکساندر، هنوز برخی اندیشمندان به این مبحث معماری توجه ای نکرده‌اند. به عقیدۀ الکساندر تمامی بناهایی که تاکنون ساخته‌شده‌اند چه سنتی و چه نوین همگی آن‌ها شکلشان را از زبان‌هایی می‌گیرند که سازندگانشان به کار می‌برند؛ و این زبان است که به ساختار معنا و مفهوم می‌بخشد و آن را از بی‌هویتی ناشی از آن نجات می‌دهد (ترابی و همکاران، 1394، 5).

معماری پیوندی ناگسستنی با روح جامعه دارد. به بیانی دیگر معماری هر جامعه معرف هویت آن جامعه است. از سویی معماری می‌توان بیان سیر تحولات فرهنگی، تاریخی و ویژگی‌های بومی هر منطقه به شمار آورد. توجه به بستر، ویژگی‌های فرهنگی و اقلیمی و تاریخچه محیط ساخته‌شده در معماري همواره موردتوجه بوده است، اما نیاز به دانش بومی از آنجایی آغاز می‌شود که سازوکارها، ارزش‌های بنیادین، نگاه فلسفی خاص به جهان و همچنین شرایط اقلیمی شهرهاي غربی و ایرانی باهم تفاوتی جدي دارند کـه ایـن موضـوع کم‌وبیش مدنظر معماران ایران بوده است. این امر در حالی است که فضاهای‌ معماری ‌در‌ جوامع‌ مختلف ‌با ‌توسعه ‌فناوری ‌و ‌تغییر‌ شکل ‌پاسخگویی ‌به ‌نیازهای‌ برآمده ‌از‌ فرهنگ انسانی‌، تحولات‌ قابل‌توجهی‌ پیدا ‌کرده‌اند. این ‌در حالی ‌است ‌که‌ ناکارآمدی ‌الگوهای ‌معماری ‌بومی‌ در ‌پاسخگویی ‌به ‌نیازهای‌ فرهنگی تحول یافته‌ در‌ جوامع ‌معاصر ‌از ‌یک‌سو‌ و‌ کم‌توجهی ‌الگوهای ‌معماری ‌مدرن ‌نسبت ‌به ‌نیازهای طبیعی بومی و ‌البته‌ فرهنگ‌ بومی از‌ سوی ‌دیگر‌، موجب‌ شده‌اند ‌تا ‌معماری ‌بومی ‌با ‌تمامی‌ پتانسیل‌هایش‌ منفعل‌ شود.

با توجه به اهمیت الگوهای معماری بومی و مزایاي ناشی از آن و تجارب مفید و مؤثر دولت‌هاي پیشرو درزمینه اجرای الگوهای معماری بومی، این پژوهش سعی دارد تا با واکاوی حوزه­ نظری پژوهش‌های انجام‌شده در حوزه الگوهای معماری بومی، به فراتحلیل مطالعات انجام‌شده در این خصوص بپردازد به دنبال پاسخ به ایـن مسـئله اسـت:

در تحقیقات مربوط به استقرار و به‌کارگیری الگوهای معماری بومی در داخل و خارج از کشور ایران، به چه دستاوردهایی رسیده­اند و از چه معیارهای برای سنجش استفاده نموده‌اند؟

 

n پیشینه پژوهش

n معماری بومی

کلمه «بومی» مشتق شده از Vernaculus لاتین و به معنای «اهلی، بومی، اهل منطقه» است. این کلمه خود از یک کلمه اتروسک قدیمی مشتق شده است (ایرانمنش و همکاران، 1394، 352). این اصطلاح در زبان‌شناسی، اشاره به‌اصطلاح «زبان مادری» دارد که زبانی متعلق به یک‌زمان، محل یا یک گروه خاص است (دوست محمدی و همکاران، 1400، 16). در معماری، آن را به سبکی از معماری نسبت می‌دهند که بومی یک‌زمان خاص و یا در یک مکان خاص (که از منطقه‌ای دیگر وارد و یا کپی نشده) است. این سبک معماری به طور معمول به ساختمان‌های مسکونی اشاره می‌کند(خالقي، 1399، 25).

امروزه معماری بومی به‌عنوان ظرف و میراثی از گذشتگان تلقی می‌شود میراث مردمانی آموزش ندیده که از به کار بردن عناصر معماری به آفرینش معماری پرداختند(فلامكي، 1384، 12). معماری بومی یعنی مجموعه‌ای از واحدهای معماری و شهرسازی که در سرزمین گرد هم آمده‌اند و با هماهنگی‌هایی درزمینه شکل، حجم گذاری یا «پلان ولونومتریک» در زمینه‌های کاربردی، رنگ‌آمیزی و آهنگ سطوح پر و خالی و همچنین در زمینه مصالح و تمام نظام‌های ساختمانی که در آن پدیدار است رکن اساسی را در بردارد. (فلامكي، 1384، 17). معماری بومی به‌واسطه فن ساخت مردمی و الگوهای مشارکتی ساخت، نمونه قابل‌استفاده‌ای برای معماری پایدار است(اكرمي و داميار، 1396، 38). معماری بومی، تفکر عاقلانه‌ نسلی است که توسط فرهنگ منطقۀ خاصی که در آن شکوفا شده، شکل گرفته است. طراحی بومی، تبلور محدودیت‌های اعمال‌شده به‌واسطۀ خطوط راهنمای منطقه و فرهنگ، در معمای یک منطقه است. یا به‌نوعی آموزش زندگی با این محدودیت‌ها با به‌کارگیری حداکثر توان بالقوه یک بوم به شمار می‌رود؛ بنابراین معماری بومی نتیجۀ عواملی است که آن را شکل می‌دهد(اكرمي و داميار، 1396، 34).

معماری بومی، به طور عمده به‌نوعی از معماری اطلاق می‌شود که برخاسته از سنت‌های محلی غیررسمی بوده و توسط یک طراح خاص بیان نشده است. معماری بومی، گونه‌ای از معماری بوده که بر پایه‌ی نیازهای استفاده‌کنندگان شکل‌گرفته و منعکس‌کننده‌ی سنت‌های محلی است (آلپاگوونه و فلامكي، 1385، 36). معماری بومی بر اساس نیازهای ساکنین یک منطقه و محدودیت‌های اقلیم شکل گرفته است(طباطبائي و صابر نژاد، 1395، 70) و تکنولوژی‌های مربوط به آن به دلیل توجه به بستر و زمینه طراحی، بالاترین تأثیر را در مسئله پایداری ایفا می‌کند(جعفري و مهدوي پور، 1392، 51). در شکل‌گیری معماری بومی، برخی روابط اجتماعی و اقتصادی با محیط طبیعی و نمادهای فرهنگی، ماهرانه انعكاس می‌یابند. این معماری جوابگوی نیازهای یك جامعه در ارتباط با عوامل طبیعی و با خواسته‌های معنوی انسان‌ها است(دادخواه، 1384، 98). محیط طبیعی یکی از مهم‌ترین پدیده‌های مؤثر در چگونگی شکل‌گیری ساختار معماری بومی و سنتی بوده است. فناوری‌های محدود گذشته سبب می‌شد که در طراحی و ساخت این واحدها بیشترین بهره‌برداری از عوامل محیطی صورت گیرد (سلطان‌زاده و قاسمي نيا، 1390، 1).

معماری بومی یک سبک معماری است که بر اساس نیازهای محلی، در دسترس بودن مواد و مصالح ساختمانی و سنت‌های محلی شکل می‌گیرد. حداقل در ابتدا، آموزشی به‌طور رسمی برای افراد وجود نداشته و تنها با تکیه‌بر مهارت‌های طراحی بومی و سنت سازندگان محلی اجرا می‌شده است(خالقي، 1399، 25). گیبسون (1979)، مفهوم قابلیت محیط را به بعضی از مفاهیم پیشین خود مرتبط می‌داند. همان‌طور که کافکا (1388) نیز معتقد بود؛ اشیاء کیفیتی درخواست‌کننده یا دعوت‌کننده دارند به‌عنوان‌مثال و به بیان لویی کان یک آجر می‌خواهد یک قوس باشد. لذا؛ معلوم می‌گردد که برای طراحی یک فضا و یا زندگی در آن نمی‌توان از پیشینۀ رفتاری و عملکردی آن مغفول ماند. در این زمینه فلامکی (1385) بیان می‌دارد:

«معماری بومی یعنی مجموعه واحدهای معماری شهری‌ای که در سرزمینی معین گرد هم آمده‌اند و هماهنگی مبتنی بر تفاوت، تشخص مبتنی بر ضابطه‌ها و رسوم و سلیقه‌های زاده از فرهنگ محیطی و ... و قراردادهای نانوشته ولی زنده دارد». معماری بومی در طول زمان بر اساس پیشینه محیطی، فرهنگی، فناوری و تاریخی که در آن وجود داشته تکامل یافته و با عناصر سبک طراحی، به‌صورت غیراتفاقی برای اهداف زیبایی شناسانه کنار هم قرار گرفته که فراتر از نیازهای ضروری ساختمان است(فلامکی، 1394، 28).

n پیشینه معماری بومی

ریشه‌های تاریخی توجه به معماری بومی را می‌توان در قرن 18 میلادی یافت. در این زمان، با استعمار کشورهای آفریقا و اقیانوسیه به‌وسیله اروپائیان تغییراتی در هنر و ادبیات دنیای غرب به وقوع پیوست (Turan,1990, 307). در نیمه دوم قرن 18 مطالعات علمی و خاص‌تری در مورد نحوه زندگی، فرهنگ و هنر و معماری جوامع استعمار شده صورت گرفت. لیکن این تحقیقات و بررسی‌ها بلافاصله اثر خود را بر روی حرفه معماری و آموزش معماران ظاهر نکرد و این امر تا اوایل سال‌های 1960 م. اثر بارز و خیلی آشکاری از خود بروز نداد(صادقی پی، 1391، 8). در سال 1964 م. برنارد1 نمایشگاهی را با عنوان «معماری بدون معمار» به همراه کتابی با همین نام فراهم کرد. به عقیده برخی، این واقعه همچون نقطه عطفی در شروع توجه جدی غرب به معماری بومی واقع گردید و سرآغاز تحقیقات بسیاری در این زمینه شد(صادق پی، 1391، 16). وود هاوس2 در مقدمه کتاب خود توصیف دقیقی از جستجوها و مطالعات صورت گرفته در پیرامون موضوع معماری بومی را قبل و بعد از سال 1980 م. ذکر کرده است (Wodehouse, 1980, 4).

پس از رشد سریع جوامع صنعتی و مدرنیزه شدن آن‌ها، مشکلات و کمبودهای حاصل از این تغییرات یکی پس از دیگری آشکار شد و متصدیان را به فکر واداشت. این امر در تمامی زمینه‌های جامعه و ازجمله در معماری به وقوع پیوست. ازجمله راهکارهایی که برای اصلاح و بهبود شرایط حاکم بر معماری جامعه تدبیر گردید، توجه دوباره به معماری قبل از دوران مدرن و یادگیری از جنبه‌های مثبت آن و به‌کارگیری دوباره ارزش‌ها و اصول آن بود(سلطانی و همکاران، 1391، 11). لذا پس از سال 1960 م. معماری بومی به‌عنوان منبعی برای پیدا کردن راهکارهای رفع برخی نواقص و کمبودها و مشکلات حاصل از معماری مدرن، در نقاط مختلف جهان، نگاه می‌شد (صادقی پی، 1391، 8). معماری بومی باآنکه در طول تاریخ دستخوش پدیده‌های دگرگون‌کننده بوده است اما به‌خوبی توانسته هویت ویژه خود را حفظ کند. در برخورد با مجموعه‌ها و واحدهای معماری، تأثیرات محیط طبیعی و فرهنگی به‌گونه‌ای متجلی می‌شود که می‌توانند مصداق خوبی برای پایداری در زمان و مکان خودشان باشند(ارمغان و گرجی، 1388، 21).

n پیشینه معماری بومی در ایران

ایران همچون بسیاری دیگر از کشورهای اسلامی، تغییرات عمیقی را از سیستم سنتی به سیستم معاصر یا همان سیستم مدرن و غربی شاهد بوده است. روند این تغییرات از ابتدای قرن بیستم آغاز و تا سال 1979 م. که انقلاب اسلامی ایران به وقوع پیوست، ادامه داشت(فلامکی، 1394، 28). پس از انقلاب اسلامی سال 1979 م. روند مدرنیزه شدن و غرب‌گرایی که در تمامی ابعاد فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و غیره انجام‌شده بود، متوقف گردید و روندی معکوس به ساختارهای ایرانی و اسلامی آغاز گردید. این رویکرد در تمامی زمینه‌های جامعه و از آن جمله در قلمرو معماری نیز نمودی پیدا کرد.(طباطبائیان، 1394، 107)

چرخش جامعه ایرانی از ارزش‌های ایرانی و اسلامی به‌سوی ارزش‌های مدرن و غربی به‌تفصیل در کتاب «مدرنیزه شدن ایران» و به‌وسیله بنانی3 تشریح شده است. او توضیح می‌دهد که چگونه جنبه‌های گوناگونی از کشور همچون اقتصاد، آموزش‌وپرورش، دادگستری و سیستم قضاوت، ارتش و ساختار اداری از روش‌های سنتی خود به‌سوی الگوهای غربی تغییریافته است (نیک فطرت و بی‌طرف، 1395، 131). با ظهور دیدگاه تازه نسبت به معماری، روند پیگیری و دنباله‌روی از سبک جهانی معماری4 به زیر سال رفت. این شیوه طراحی که به طورکامل با روند غرب‌گرایی و مدرنیزه شده کشور در زمان قبل از انقلاب هماهنگی داشت، در شرایط جامعه پس‌ازآن دیگر چندان منطقی و مناسب به نظر نمی‌رسید. لذا از دیدگاه برخی از صاحب‌نظران چاره کار نگاهی دوباره به گذشته بود، همان‌جا که انقطاع از معماری خودی و بومی رخ داده بود(نجار نژاد،42:1400). این عده معتقد بودند که با دقت در معماری اصیل ایرانی قبل از جامعه مدرن و غربی ایران، می‌توان ایده‌های جدید و راه‌های بهبود و ارتقاء آن را در پیوند با معماری زمان حاکم پیدا کرد. درنتیجه این گرایش جدید جامعه، توجه دوباره به معماری سنتی و بومی ایران افزون گرفت و این موضوع موردبحث و مطالعه و تمرین حرفه‌ای برخی از معماران و منتقدین و مدارس معماری واقع شد(صادقی پی، 1391، 20).

 در معماری بومی ایرانی همواره راهکارها و شیوه‌های ارزشمندی در جهت فراهم کردن شرایط زندگی مناسب در ساختمان‌ها مطرح شده است(محسنی و همکاران، 1400، 593). شرایط گوناگون اقلیمی و جغرافیایی متفاوت و متغیر در پهنه این سرزمین معماران را بر آن داشته است که با اصول ابداعی خویش بهترین و مناسب‌ترین شیوه‌های تطبیق با اقلیم و استفاده مناسب از شرایط اقلیمی را فراهم آورند. این اصول و الگوها امروزه می‌تواند با تلفیق مناسب با فناوری جدید در ساختار معماری معاصر قرار گرفته و ضمن دارا بودن هویت خاص خود، معماری به‌روز و به اصطلاح پایداری را ایجاد کند(ناری قمی و دامیار، 1394، 81). نگرشی بر آثار ارزشمند معماری بومی ایرانی در همه جای این سرزمین وسیع و در مقیاس مختلف، نشان‌دهنده تفکری جامع و هدفمند در استفاده از شرایط اقلیمی در بناهای متفاوت است. تفکری که بازشناخت آن به همراه استفاده صحیح و ترکیب مناسب با اصول معماری معاصر، می‌تواند ارتقا این معماری را در پی داشته باشد(مولانایی و سلیمانی، 1395، 58).

معماری بومی شكل پیشرفته‌ای از نوع مردمی است و در ارتباط با آب‌وهوا، فرهنگ و مصالح ساختمانی آن منطقه خاص، شكل می‌گیرد. این نوع معماری، پیش از آنكه درخور تحسین باشد، شایسته دوست داشتن است؛ مانند یك عضو خانواده که هرچند زیبا نباشد، بازهم والدین و نزدیكانش او را دوست می‌دارند(نیک فطرت و بی‌طرف، 1395، 129). مرحوم میرمیران معمار شاخص دوره معاصر با دیدگاهی خاص به معماری ایران می‌نگریست و همین دیدگاه خاص، او را در بین معماران هم‌نسل خود برجسته ساخته بود. به عقیده‌ی وی معماری سنتی ایران نشان می‌دهد که به‌رغم کثرت، تنوع و پیچیدگی بناها اصول، مبانی و الگوهای معدودی در طول زمان به اشكال مختلف در این معماری به کار گرفته شده است(نوروزی و شایسته، 1392، 19). افزون بر آن، تكامل معماری ایران بیشتر بر تعالی این اصول، مبانی، الگوها و بر جریان نوعی فعالیت هوشمندانه و ماهرانه استوار بوده است تا ایجاد آن‌ها (بانی مسعود، 1388، 356).

n الگوهای معماری بومی

بر اساس مطالعات؛ دیردن و فینلاى، گابریل5، دنینگ و دارگان6، کلاین7، جانسون و کانینگام8 و بورچرز9 بر این نظر متمرکز شده‌اند که الگوها، پدیده‌ها یا ساختارهاى تکرارپذیرى هستند که باید لحاظ و کشف شوند، می‌گوید: «ما دنیای اطراف خود را می‌بینیم و با خلاصه کردن به‌صورت علت و معلول و استناد به راه‌حل‌هایی که در شرایط مختلف تکرار می‌شوند، ساختار آن را درك می‌کنیم. این قوانین تجربی که نمایان گر نظم و قاعده رفتار هستند«الگو» نامیده می‌شوند» (نجار نژاد،1400، 26). مشتاق گوهری (2017) معتقد است؛ بیشترین بازآموزی معماری معاصر از معماری بومی می‌تواند درزمینه مفاهیم و شیوه‌های تعامل با چالش‌های محیطی باشد. ناری قمی(1392) نیز بیان می‌دارد؛ منظور از الگو، رویکردی است که معماری بومی را به‌عنوان یک‌شکل قابل تکرار(به‌صورت کامل یا در برخی وجوه) در دوران معاصر می‌نگرد و «دیگر زمان آن گذشته» را نسبت به این معماری نفی می‌کند. همچنین می‌افزاید: استفاده از الگو زمانی است که نوعی ضرورت بیرونی، تداوم استفاده از فرم‌ها و فن‌های ساخت بومی را تجویز کند (ناری قمی و دامیار، 1394، 83).

آلپاگونوولو (1995) بیان می‌دارد؛ در معماری بومی علاوه بر طبیعت و بوم مؤلفه دیگری به نام فرهنگ نیز در طول تاریخ تأثیرات بسیاری بر ساختار معماری گذاشته است. درواقع این در نفس معماری بومی است که دو گونه پیوند اساسی را محترم بدارد: پیوند با محیط فرهنگی و سلسله ارزش‌های فرهنگی و قوانینی که در آن جاری است از یک‌سو و از سوی دیگر پیوند با محیط طبیعی، یا با مجموعه داده‌هایی که سرزمین بنا به انسان عرضه می‌دارد. در این مورد شولتز (1381)بیان می‌کند: «سکنی گزیدن با مفاهیم کیفی آن از شروط مقدماتی انسان بودن است». به‌این‌ترتیب علاوه بر توجه به‌صورت فیزیکی محل سکونت، درك ویژگی‌های کیفی و غیرمادی مسکن الزامی می‌نماید. راپاپورت در کتاب خود «انسان‌شناسی مسکن» بیان می‌دارد؛ «خانه یک کنش انسانی است و حتی در سخت‌ترین شرایط و در میان شدیدترین تنگناها و قیود فیزیکی و با فن‌های محدود، انسان بازهم با چنان روش‌های متفاوتی اقدام به احداث بناکرده که آن‌ها را جز به عامل انتخاب، به چیز دیگری نمی‌توان نسبت داد؛ موضوعی که نقش ارزش‌های فرهنگی را روشن می‌سازد» ازنظر الیور(2006) در ساختمان‌ها تنها ساختار و یا واکنش به اقلیم مهم نبوده ... لذا، آن‌ها تفاوت‌های فرهنگی دارند و ساختمان‌ها را نمی‌توان خارج از فرهنگ و محیط‌های آن‌ها در نظر گرفت و این واقعیتی است که مسئله معماران بومی را مطرح می‌کند. (نجار نژاد، 1400، 58).

n الگوهای ماندگار معماری بومی ایران

با مطرح‌شدن توجه دوباره به ارزش‌ها و اصول ماندگار در معماری ایران در چند دهه اخیر، نگاه به معماری بومی به‌عنوان موجودیتی که می‌تواند دارای الگو و مدل برای معماری معاصر باشد مطرح‌شده، چراکه الگوهای مانای ساخت‌وساز برای مردم هر سرزمینی و در هر دوره تاریخی به حفظ ارزش‌های بومی و فرهنگی آن، منجر می‌شود(ضرغامی و همکاران، 1395، 17). از طرفی، رابطه الگوهای معماری بومی ایران و ماندگاری امری بدیهی فرض می‌شود اما عدم وجود یک چارچوب ساختاریافته نظری برای این دو، کاربرد الگوهای بومی را برای ایجاد ماندگاری در معماری معاصر با چالش مواجه کرده است(حمزه­نژاد و ثروتی، 1396، 57). تاکنون، صاحب‌نظرانی چون نقی زاده (1391)، دیبا (1378)، اردلان (1374)، نصر (1374) و نیز صارمی(1376) در منابع متعدد، به الگوها و ارزش‌های ماندگار در معماری ایران اشاره داشته‌اند. اصولی چون مردم واری، پرهیز از بیهودگی و خودبسندگی نیز که پیرنیا در بیان ویژگی‌های معماری ایرانی مطرح نموده همان کلیدواژه‌های ماندگاری یک اثر هستند که می‌توانند در معماری امروز بکار گرفته شوند(نجار نژاد، 1400، 57).

n روش تحقیق

روش تحقیق پژوهش مذکور ازنظر هدف کاربردی و رویکرد محقق در سامان‌دهی مطالعات، فراتحلیل بوده و فرایند اکتشافی طی شده است. اصطلاح فرا تحلیل را نخستین بار «گلس10»، در سال 1976 به کار برد. به علت گستردگی مطالعات صورت گرفته در هر حوزه، این روش کمک می‌کند بتوان نتیجه‌ای واحد مستخرج کرد. دیگر مزیت‌ها به شرح زیر است:

1-توانایی در ترکیب مطالعات کمی در مورد یک مطالعه خاص.(Rosenthal & Dimatteo, 2001, 61)

2- تمایل به راهنمایی برای انتخاب متغیر و طرح تحقیق در پژوهش‌های آینده.

3- نقش آن در پالایش مستمر و توسعه تئوری‌های موجود

جهت گردآوری اطلاعات متناسب با راهبرد پژوهش از روش مرور نظام­مند11 استفاده شده است. مرور نظام­مند ابزاری جهت مطالعه جامع، تفسیر و تحلیل متون است(Dulark & Lipsey, 1991, 293).

در این راستا سعی گردید تا با جستجوی اینترنتی در پایگاه­های اطلاعاتی داخلی و خارجی به جمع­آوری پژوهش­های منتشر شده اقدام شود؛ اما ازآنجایی‌که دسترسی به طرح­های پژوهشی و پایان­نامه­ها در موارد بسیاری برای پژوهشگر با محدودیت رو­به­رو بود، ازاین‌رو، ابتدا زمینۀ کار با بررسی ادبیات موضوع از طریق مطالعه اسنادی آغاز و سپس منابع لازم جست‌وجو شد. پس از بررسی، 98 اثر با بیشترین ارتباط محتوایی با موضوع تحقیق انتخاب شد. با غربالگری مقالات، 69 مقاله (35 مقاله داخلی و 34 مقاله خارجی) در بازه زمانی 1390 تا 1402 ه.ش مرتبط با موضوع و روش تحقيق انتخاب ‌شد. در فرا تحلیل، برای بررسی میزان درستی تعداد مطالعات، فراتحلیلگران تفاوت‌های مطالعات را ازلحاظ اندازه اثر آزمون می‌کنند(Fini et al., 2009, 381). رزینتال تعداد مطالعات گمشده (با میانگین اثر صفر) پیشنهاد می‌کند؛ یعنی تعداد مطالعات مؤید فرضیه صفر که اگر به تحلیل اضافه شود، ازلحاظ آماری یک اثر کلی غیر معنادار به‌دست‌آمده و نتیجه را تغییر می‌دهد. کوبپر این تعداد را تعداد ناکامل بی‌خطر  نامیده است.

جدول 1. محاسبات N ایمن (تعداد ناکامل بی‌خطر) کلاسیک (Fini et al., 2009)

مقدار Z برای مطالعات مشاهده‌شده	18.46191
مقدار p برای مطالعات مشاهده‌شده	0.00000
آلفا	0.05000
باقیمانده (دنباله)	2.00000
Z برای آلفا	1.95996
تعداد مطالعات مشاهده‌شده	69
تعداد مطالعات گمشده‌ای که مقدار P را به آلفا می‌رساند.	3621

 باتوجه به جدول فوق، می­بایستی 3621 مطالعه دیگر بررسی شود تا مقدار p دوسویه ترکیب‌شده از 0.05 تجاوز نکند. به این معنی که باید 3621 مطالعه دیگر انجام شود تا در نتایج نهایی محاسبات و تحلیل‌ها، خطایی رخ دهد و این نتیجه حاکی از دقت و صحت بالای اطلاعات به‌دست‌آمده از این پژوهش است درنتیجه 3621 موردمطالعه فاصله از خطا مقدار مناسب و قابل‌توجهی است. در این پژوهش روندها و فنون ذیل به‌منظور افزایش روایی و پایایی تحقیق در مرکز توجه قرار گرفتند:

·       طیف وسیعی از یافته‌های مطالعات قبلی در کانون توجه قرار گرفت.

·       از کلیدواژه­­هایی چون معماری بومی، سیمومرفی معماری بومی، آیتم­های معماری بومی، معماری محلی و معادل انگلیسی این کلمات استفاده گردید.

·       فهرست آثار انتخاب‌شده از حیث علمی بودن، به نظر سه نفر از اعضای هیئت‌علمی آشنا با موضوع رسید.

·       اعتباربخشی نتایج به این صورت تائید شد که سه داور فرم­های استخراج‌شده را با متن مقالات تطبیق دادند.

·       ایجاد کدهاي مفهومی اولیه: در این مرحله از پژوهش، جهت گردآوری داده­ها از مقالات از پروتکل پریسما12 (Fini et al., 2009, 381) استفاده گردید. حدود 230 کد مفهومی اولیه از 69 مقاله معرفی‌شده، احصاء شد.

·       شکل‌گیری زمینه‌های فرعي (مؤلفه‌ها): این مرحله، شامل دو مرحله بازبیني و تصفیه و شکل‌دهی به زمینه‌های فرعي است. با انجام این دور مرحله، 60 مؤلفه حاصل گردید.

جدول 2. مقالات و کدهای مفهومی استخراج شده

نتایج و یافته‌ها	متغیرهای استخراج­شده	عنوان	نویسنده (گان)	ردیف
معماری امروز و فردای ما نمی‌تواند بی رابطه با معماری گذشته باشد و همچنین ساختمان‌های قدیمی که با استفاده از مصالح بوم آورد ساخته‌شده‌اند، خود به‌عنوان یک ساختمان خودکفا در تأمین انرژی عمل می‌کنند.	روابط همسایگی، اعتقادات و باورها، دین و مذهب، آداب‌ورسوم، هویت منطقه­ای، نوع معیشت، نسبت سطوح سبز، توجه به فضای باز (طبیعت) و تلفیق بنا با آن، وابستگی شکل ساختمان به اقلیم، نوع مصالح	معماری بومی در ایران	فلامکی (1384)	1
عصر مدرن، زندگی شهری و بازتاب‌های تکنولوژیکی، تولید فضای معماری به شکل گذشته را با دگرگونی‌های قابل‌توجهی مواجه ساخته است و با در پیش گرفتن راهی صحیح در شناخت فرهنگی ملی و بومی بتوان به علل پیدایش این گسست و راه‌حلی برای پیوند این دو دوره دست‌یافت.	میزان دریافت نور، تابش و دما جهت و شدت باد، میزان بارش و نوع آن، جمع‌آوری، دفع مناسب آب باران، نوع و تراکم پوشش گیاهی، نسبت سطوح سبز، توجه به فضای باز (طبیعت) و تلفیق بنا با آن، وجود درخت در کنار بنا جهت سایه‌اندازی تابستان و جلوگیری از نفوذ سوز سرمای زمستان	گذری درد گستره معماری بومی نگاهی به تصویرها و پدیده‌ها	دادخواه (1384)	2
در نظر گرفتن عناصر کالبدی به‌عنوان کلمه‌های سازنده جمله‌هایی فضایی-زمانی و پیگیری نحوه ترکیب و چیدمان این عناصر در چارچوب دستوری که حاصلش شکل دادن به یک الگو و ترکیب معنادار است و کلی واحد را شکل می‌دهد، خلاصه‌ای است از شیوه نقدی که در این مقاله برگزیده‌شده است.	نوع مصالح، استفاده از مصالح جدید متناسب با شرایط منطقه‌ای، بهره‌گیری از مصالح با ظرفیت و مقاومت حرارتی متناسب با شرایط زیست‌بوم، تعداد پنجره­ها، فرم پنجره­ها، محل قرارگیری پنجره­ها، رنگ، ارتفاع دیوار خانه­ها، ضخامت دیوارها، جنس دیوارها	مقدمه‌ای بر تحليل «ساختاري-دستوري» کالبد شهر	لطفی (1384)	3
نتایج نشان می‌دهد در الگوی تعاملی حاصله از روش‌های کیفی پژوهش، شش عامل کلیدی تاب‌آوری، زمینه‌گرایی، استفادۀ همه‌شمول، راحتی، حقوق و مدیریت دخیل هستند و مطابق نتایج کمی تاب‌آوری بیشترین سهم در نظام تعاملی را داراست.	جمع‌آوری، دفع مناسب آب باران، نوع و تراکم پوشش گیاهی، نسبت سطوح سبز، توجه به فضای باز (طبیعت) و تلفیق بنا با آن، وجود درخت در کنار بنا جهت سایه‌اندازی تابستان و جلوگیری از نفوذ سوز سرمای زمستان	معماری بومی	آلپاگونولو و فلامکی (1385)	4
به‌منظور بررسی شرایط اقلیمی، بادهای غالب منطقه‌ای و محلی و همچنین تعیین بادهای مطبوع و مزاحم با استفاده از آمار سه ساعت به سه ساعت باد، تقویم باد به کمک نرم‌افزاری ترسیم شده است. روی این تقویم بادهای مهم ازنظر زمان و جهت و سرعت وزش آن‌ها تعیین شدند.	بارندگی، یخبندان، دمای نقطه شبنم، روز درجه گرمایش و سرمایش، تعداد ساعات آفتابی، وضعیت آسمان	روش تحلیل آمار هواشناسی برای طراحی معماری همساز با اقلیم	طاهباز (1388)	5
با رفع موانع از طریق توجه به ارزش‌ها و ویژگی‌های معماری بومی، می‌توان آن را کامل نمود. چراکه این بناها در زمان و مکان خود به‌خوبی با اهداف رویکرد پایداری، مطابقت می‌کردند؛ در شکل‌گیری معماری بومی، برخی روابط اجتماعی و اقتصادی با محیط طبیعی و نمادهای فرهنگی ماهرانه انعکاس می‌یابد. بدین ترتیب پیوستگی موضوعات موردنظر معماری پایدار در معماری بومی قابل‌مشاهده است.	بهره‌گیری از مصالح با ظرفیت و مقاومت حرارتی متناسب با شرایط زیست‌بوم، تعداد پنجره­ها، فرم پنجره­ها، محل قرارگیری پنجره­ها، رنگ، ارتفاع دیوار خانه­ها، ضخامت دیوارها، جنس دیوارها، ارتفاع بازشوها، تأثیر جهت و نوع بازشوها، میزان تهویه در بناها، ظرفیت حرارتی و وضعیت گرمایی هوای داخل، عایق‌کاری حرارتی دیوارها، عایق‌کاری حرارتی سقف و کف، سایه­بان­های متحرک و ثابت	ارزش‌های معماری بومی ایرانی در رابطه با رویکرد معمار پایدار	ارمغان و گرجی (1388)	6
باوجودآنکه در سیمای کلی معماری بومی استان، نوعی وحدت و یکپارچگی وجود دارد، ولی می‌توان به سبب برخی از پدیده‌ها، مانند ویژگی‌های اقلیمی محلی، محیط فرهنگی- اجتماعی و خصوصیات جمعیتی سکونتگاه‌ها، انواع واحدهای مسکونی بومی این استان را به سه گونه واحدهای واقع در نواحی دشت، واحدهای واقع در نواحی کوهپایه‌ای و واحدهای مسکونی واقع در نواحی کوهستانی طبقه‌بندی کرد.	سطوح انعکاس نور در خارج از بنا ثابت و یا متحرک، میزان دریافت نور، تابش و دما، جهت و شدت باد، میزان بارش و نوع آن، جمع‌آوری، دفع مناسب آب باران، نوع و تراکم پوشش گیاهی، نسبت سطوح سبز، توجه به فضای باز (طبیعت) و تلفیق بنا با آن	گونه شناسي ساختار كالبدي-كاركردي معماري مسكوني استان گيلان	سلطان­زاده و قاسمی نیا (1390)	7
معماری بومی به‌عنوان منبعی ارزشمند برای درس و عبرت و الهام گرفتن راهکارهایی جهت رفع مشکلات پدید آمده در معماری موردتوجه دقیق و بررسی‌های علمی قرار گرفته است. این نگرش نه‌تنها در کشورهای غربی بلکه متعاقب آن در کشورهای درحال‌توسعه و کشورهای اسلامی نیز بروز پیدا کرده است.	وجود درخت در کنار بنا جهت سایه‌اندازی تابستان و جلوگیری از نفوذ سوز سرمای زمستان، اتصال و انفصال هم‌زمان با طبیعت پیرامونی، روابط همسایگی، اعتقادات و باورها، دین و مذهب، آداب‌ورسوم، هویت منطقه­ای، نوع معیشت	تاریخچه و علل گرایش به معماری بومی در غرب، کشورهای اسلامی و ایران	صادقی پی (1391)	8
در مفهوم قرارگاه رفتاری بیشتر ما کانسپت قرارگاه شهری را همراه نام جان لنگ شناخته می­شود. کانسپت قرارگاه رفتاری نخستین بار در دهه‌ی شصت سده‌ی بیستم در رشته‌ی روانشناسی و توسط راجر بارکر و جریان روانشناسی مطرح شد.	بهره‌گیری از مصالح با ظرفیت و مقاومت حرارتی متناسب با شرایط زیست‌بوم، تعداد پنجره­ها، فرم پنجره­ها، محل قرارگیری پنجره­ها، رنگ، ارتفاع دیوار خانه­ها، ضخامت دیوارها، جنس دیوارها، ارتفاع بازشوها، تأثیر جهت و نوع بازشوها، میزان تهویه در بناها	قرارگاه رفتاری، واحدی پایه برای تحلیل محیط	گلرخ (1391)	9
اگرچه میان الگو و برخی دیگر از مفاهیم و تعابیر در فضای معماری تشابهات شکلی و محتوایی به چشم می‌خورد، لیکن تنها الگو است که می‌تواند با پرهیز از تقلید یا تکرار کار گذشتگان، تجربیات آنان را در قالب آثار متنوع معماری نمایان سازد. دیگر مفاهیم ازاین‌دست یا به بازتولید محصولات گذشته پرداخته، یا قابلیت تولید فضا را ندارند.	فرم کلی بنا و اندازه­گیری الگوی طراحی، استفاده از الگوی معماری مطلوب، جهت پاسخگویی مناسب منطبق باارزش‌های اجتماعی و کنش‌های اقتصادی منطقه، جهت­گیری ساختمان، وابستگی شکل ساختمان به اقلیم، نوع مصالح	تطبیق نقش الگو و مفاهیم مبتنی بر تجربه در فضای معماری	سلطانی و همکاران (1391)	10
مقوله مسکن گسترده و پیچیده است که ابعاد متنوعی دارد. اهمیت نگرش به مفاهیم آن ازنظر بعد، نقش و کاربرد آن است و اینکه به مقوله مسکن به‌ویژه در قالب مفاهیم و بخش‌های فعالیت چگونه نگاه شود.	انعطاف‌پذیری فضا به‌منظور کارکرد چندگانه در تمامی فصول، وجود فضاهای نیمه‌باز باقابلیت تبدیل به فضای بسته به کمک انعطاف‌پذیری جداره‌ها، هم‌جواری‌های اطراف بنا، تأثیر هندسه بر میزان دریافت انرژی، حجم فعال بنا جهت دریافت نور و تهویه	تأثیر فرهنگ بر معماری بومی	نوروزی و شایسته (1392)	11
در این پژوهش با بررسی میدانی بناهای بومی روستای هلسم، مشاهده گردید که بافت و ساختمان‌های این روستا بر اساس اقلیم شکل گرفته است. استفاده از ایوان کوچک در نما برای بهره‌مندی از نسیم در تابستان، یا ساخت دیوارهای قطور، بازشوهای کوچک، فرم و نحوه استقرار بنا، جهت‌گیری معابر و استفاده از مصالح محلی در جهت اصولی شکل گرفته‌اند.	استفاده از مصالح جدید متناسب با شرایط منطقه‌ای، بهره‌گیری از مصالح با ظرفیت و مقاومت حرارتی متناسب با شرایط زیست‌بوم، تعداد پنجره­ها، فرم پنجره­ها، محل قرارگیری پنجره­ها، رنگ، ارتفاع دیوار خانه­ها، ضخامت دیوارها، جنس دیوارها، ارتفاع بازشوها	جايگاه الگوهاي معماري پايدار در معماري بومي روستايي(مطالعه موردي: روستاي هلسم، استان ايلام)	رضایی و همکاران (1392)	12
پیاده‌سازی تکنولوژی‌های بومی در کیفیت فضاهای مسکونی باعث حفاظت از محیط‌زیست می‌شود. استفاده از مصالح بومی و انرژی‌های تجدید پذیر باعث کاهش آلودگی هوا و حفاظت از منابع طبیعی می‌شود.	انعطاف‌پذیری فضا به‌منظور کارکرد چندگانه در تمامی فصول، وجود فضاهای نیمه‌باز باقابلیت تبدیل به فضای بسته به کمک انعطاف‌پذیری جداره‌ها، هم‌جواری‌های اطراف بنا، تأثیر هندسه بر میزان دریافت انرژی، حجم فعال بنا جهت دریافت نور و تهویه، فرم کلی بنا و اندازه­گیری الگوی طراحی	نقش تکنولوژی‌های بومي در كيفيت فضاهاي مسكوني	جعفری و مهدوی­پور (1392)	13
وی در کتاب خود به شرایط اقلیمی ایران و تأثیر آن بر ساختمان‌های مسکونی پرداخته و نسبت به نمونه‌گیری روش‌های تعیین روابط اقلیم پرداخته و به ارائه پیشنهادها معماری همساز با آب و هوایی و رهنمودهایی در مورد ایجاد فضای مناسب برای ساختمان‌سازی و آسایش حرارتی و آسایش زیست پرداخته است.	جهت آفتاب و جریان هوا بر احساس آسایش و نحوه تنظیم و کنترل آن به‌وسیله پنجره‌ها، نورگیرها و دهانه­های باز	اقلیم و معماری	کسمایی (1392)	14
چند اصل کلی برای طراحی اقلیمی در مناطق گرم و خشک وجود دارد كه عبارت‌اند از: 1-جلوگیری از تأثیر هوای گرم در فضاهای داخلی مجموعه، 2- طراحی مناطق نیمه محافظت‌شده در خارج بنا؛ 3- استفاده از پوشش گیاهی برای خنک کردن محوطه؛ 4-استفاده از گیاهان در کنار دیوارهای خارجی ساختمان؛ 5- استفاده از بام و دیوار دو جداره جهت تهویه در داخل پوسته ساختمان؛ 6-استفاده از پوسته‌های دوجداره جهت جابجایی حرارت.	نوع مصالح، استفاده از مصالح جدید متناسب با شرایط منطقه‌ای، بهره‌گیری از مصالح با ظرفیت و مقاومت حرارتی متناسب با شرایط زیست‌بوم	ارائه شاخص‌های طراحی مسکن بومی با تأکید بر مؤلفه‌های طراحی شهری اقلیمی؛ مورد پژوهی: شهر کرمان	ایرانمنش و همکاران (1394)	15
در این کتاب کالبدهای معماری و فضاهایی که تمامی گروه‌های سنی ساعات زیادی از عمر خود را در آن سپری کنند موردبررسی و تجزیه‌وتحلیل قرار گرفته است. همچنین در این کتاب به بررسی نیازهای انسانی، نقشه‌های شناختی، بازآفرینی و بازخوانی معماری، عوامل کالبدی-محیطی فضا، تطبیق‌پذیری و انعطاف‌پذیری فضا موردبررسی قرار می‌گیرد.	سطوح انعکاس نور در خارج از بنا ثابت و یا متحرک، تابش و دما، جهت و شدت باد، میزان بارش و نوع آن، جمع‌آوری، دفع مناسب آب باران، نوع و تراکم پوشش گیاهی، نسبت سطوح سبز، توجه به فضای باز (طبیعت) و تلفیق بنا با آن، وجود درخت در کنار بنا جهت سایه‌اندازی تابستان و جلوگیری از نفوذ سوز سرمای زمستان، اتصال و انفصال هم‌زمان با طبیعت پیرامونی	انسان و محیط با رویکرد روان‌شناختی به معماری و شهرسازی	طباطباییان (1394)	16
دسته‌بندی سه‌گانه‌ای كه اينجـا مورداستفاده قـرار می‌گیرد، بر اساس مقيـاس بهـره بـرداري از كيفيـات معمـاري بـومي در نظـر و عمـل معمارانـه در دوران نظریه‌پردازی معمـاري بعـد از رنسـانس اسـت؛ اصـالت، ارجـاعي اسـت بـه کیفیت‌های معمـاري بـومي برمبنـاي فـرض بـدوي و اصـيل بـودن آن‌که آن را نقطه‌ای براي حركت كه بازگشتي در آن نيست، موردنظر قرار می‌دهند.	وجود درخت در کنار بنا جهت سایه‌اندازی تابستان و جلوگیری از نفوذ سوز سرمای زمستان، اتصال و انفصال هم‌زمان با طبیعت پیرامونی، روابط همسایگی، اعتقادات و باورها، دین و مذهب، آداب‌ورسوم، هویت منطقه­ای، نوع معیشت	رویکردها به معماری بومی در نظریه‌پردازی مدرن معماری	ناری قمی و دامیار (1394)	17
نتایج به‌دست‌آمده از این پژوهش، با هدف معماری پایدار و استفاده از این اصول برای رسیدن به خانه‌ای پایدار است. در آخر به ارائه راه‌کارهایی مفید جهت طراحی «معماری پایدار» و «توسعه پایدار» دست‌یافت.	محل قرارگیری پنجره­ها، رنگ، ارتفاع دیوار خانه­ها، ضخامت دیوارها، جنس دیوارها، ارتفاع بازشوها، تأثیر جهت و نوع بازشوها، میزان تهویه در بناها، ظرفیت حرارتی و وضعیت گرمایی هوای داخل، عایق‌کاری حرارتی دیوارها، عایق‌کاری حرارتی سقف و کف	بررسي تطبيقي معماري پايدار و مطابقت آن با معماري بومي خانه‌های سنتي در شهر_اسلامي	ضرغامی و همکاران (1395)	18
نتایج حاصل بیانگر این است که حفظ و تلفیق ارزش‌های معماری بومی، بیانگر راز پیوستگی انسان‌ها به تاریخ و محیط کالبدی خود و در پی آن موجب پایداری در هر زبان و فرهنگی است.	سایه­بان­های متحرک و ثابت، سطوح انعکاس نور در خارج از بنا ثابت و یا متحرک، تابش و دما، جهت و شدت باد، میزان بارش و نوع آن، دین و مذهب، آداب‌ورسوم، هویت منطقه­ای	بررسی تأثیرات فرهنگی در معماری بومی ایران از منظر پایداری	نیک فطرت و بیطرف (1395)	19
در پژوهش حاضر، نقش اقلیم بر الگوی رفتاری استفاده‌کنندگان از فضا به‌عنوان مهم‌ترین عامل در تعیین رفتار مردم مدنظر قرار گرفته است و تلاش بر این بوده با بررسی و مقایسه و در انتها تحلیل الگوهای رفتاری مردم در دو اقلیم سرد و کوهستانی و گرم و مرطوب (شهرکرد و بوشهر) ضوابطی تدوین شود که فضاهای شهری این دو پهنه اقلیمی در ماه‌ها و ساعات مختلف شبانه‌روز، دارای تجمع پذیری جمعیتی بیشتری باشند.	حجم فعال بنا جهت دریافت نور و تهویه، فرم کلی بنا و اندازه­گیری الگوی طراحی، استفاده از الگوی معماری مطلوب، جهت پاسخگویی مناسب منطبق باارزش‌های اجتماعی و کنش‌های اقتصادی منطقه، جهت­گیری ساختمان، وابستگی شکل ساختمان به اقلیم	تدوین ضوابط طراحی شهری بر مبنای شناخت و مقایسه الگوهای رفتاری با تأکید بر نقش اقلیم در فضاهای شهری در دو اقلیم سرد و کوهستانی و گرم و مرطوب جنوبی(نمونه موردی شهرکرد و بوشهر)	بحرینی و آقاکریمی (1395)	20
سکونتگاه‌های بومی ازنظر 3 شاخصه الگوی استقرار بنا، فاصله‌گذاری میان ساختمان‌ها و فرم پلان با اصول پیشنهادی ماهانی سازگار است. این در حالی است که نحوه استقرار و درصد اشغال بازشوهای داخلی و خارجی با پیشنهادات ماهانی سازگاری کامل ندارد	میزان تهویه در بناها، ظرفیت حرارتی و وضعیت گرمایی هوای داخل، عایق‌کاری حرارتی دیوارها، عایق‌کاری حرارتی سقف و کف، سایه­بان­های متحرک و ثابت	ارزيابي سازگاري اقليمي شاخصه‌های فرمي مسكن بومي لافت بتني بر مدل ماهاني	طباطبایی و صابر نژاد (1395)	21
استفاده از عواملی نظیر خارخانه، دورچه، کولک، سورک و نظایر آن راهکارهای اقلیمی بسیار مناسبی هستند که در طول قرن‌های متمادی به‌عنوان مؤلفه‌هایی از اصول معماری بومی این منطقه در جهت تقابل با اقلیم سخت آن و تسهیل شرایط زندگی تعریف شده‌اند	وجود فضاهای نیمه‌باز باقابلیت تبدیل به فضای بسته به کمک انعطاف‌پذیری جداره‌ها، هم‌جواری‌های اطراف بنا، تأثیر هندسه بر میزان دریافت انرژی، حجم فعال بنا جهت دریافت نور و تهویه، فرم کلی بنا و اندازه­گیری الگوی طراحی، استفاده از الگوی معماری مطلوب	عناصر با ارزش معماری بومی منطقه سیستان بر مبنای مؤلفه‌های اقلیمی معماری پایدار	مولانایی و وسلیمانی (1395)	22
شهر نوشهر دارای اقلیم فرامرطوب می­باشد و به­لحاظ آب و هوایی، شش ماه از سال دارای هوای سرد و کمی سرد، چهار ماه راحت و دو ماه گرم و شرجی است. دستورالعمل­های به­دست آمده از شاخص­ها با معماری بومی منطقه در یک راستا قرار دارند، لذا بهره­گیری از الگوهای معماری بومی به­عنوان الگویی اثبات شده پیشنهاد می­شود.	جهت قرارگیری، نوع پلان، تراکم بنا، حجم ساختمان، ارتباط با زمین، بازشوها، بام، نوع مصالح، رنگ مصالح، رنگ مصالح، تراس	مروری بر رابطه معماری بومی و اقلیم با بررسی شاخص­های آسایش حرارتی، مورد مطالعاتی: شهر نوشهر	دلفانیان و همکاران (1395)	23
این تحقیق، سعی دارد با تنظیم آن‌ها در یک نظام یکپارچه، تعریف جامعی از معماری و شهرسازی بوم‌گرا و زمینه‌گرا، ارائه دهد. این نظام با بیان مبانی مزاجی وابسته به هر منطقه، دستوراتی در حوزه‌ی آسایش جسمی، عرضه می‌دارد. آسایش جسمی با بیان قواعد بهره‌مندی و پرهیز از باد، آب، آفتاب و خاک در مزاج‌ها و شرایط محیطی متفاوت، شکل می‌گیرد.	استفاده از مصالح جدید متناسب با شرایط منطقه‌ای، بهره‌گیری از مصالح با ظرفیت و مقاومت حرارتی متناسب با شرایط زیست‌بوم، تعداد پنجره­ها، فرم پنجره­ها، محل قرارگیری پنجره­ها، رنگ، ارتفاع دیوار خانه­ها، ضخامت دیوارها، جنس دیوارها، ارتفاع بازشوها	مؤلفه‌های بومی محیط به‌منظور تأمین سلامت انسان بر مبنای طب سنتی و اسلامی	حمزه­نژاد و ثروتی (1396)	24
در این مقاله سعی شده تا پایه‌ی مدل‌های پنج‌گانه‌ای از رویکردهای معماری بومی را تشکیل دهد که عبارت‌اند از: 1-رویکرد مبتنی بر مشارکت مردم 2-رویکرد مبتنی بر ساخت‌گرایی طبیعی 3-رویکرد مبتنی بر الگوگرایی طبیعی 4-رویکرد مبتنی بر مطلق‌گرایی طبیعی 5-رویکرد مبتنی بر کل‌نگری.	انعطاف‌پذیری فضا به‌منظور کارکرد چندگانه در تمامی فصول، وجود فضاهای نیمه‌باز باقابلیت تبدیل به فضای بسته به کمک انعطاف‌پذیری جداره‌ها، هم‌جواری‌های اطراف بنا، تأثیر هندسه بر میزان دریافت انرژی، حجم فعال بنا جهت دریافت نور و تهویه، فرم کلی بنا و اندازه­گیری الگوی طراحی	رويكردي نو به معماري بومي در رابطه ي ساختاري آن با معماري پايدار	اکرمی و دامیار (1396)	25
در این پژوهش اثبات شد الگوهای رفتاری مختلف شامل راه رفتن، ایستادن و نشستن تحت تأثیر سه مؤلفه اصلی عملکردی-فعالیتی، محیطی-کالبدی و فرهنگی-اجتماعی شکل گرفته است. الگوهای رفتاری به‌شدت تحت تأثیر کاربری‌ها هستند و ارائه تسهیلات در فضاهای شهری موجب تشویق شهروندان برای بروز الگوهای رفتاری مختلف می‌گردد.	نوع مصالح، استفاده از مصالح جدید متناسب با شرایط منطقه‌ای، بهره‌گیری از مصالح با ظرفیت و مقاومت حرارتی متناسب با شرایط زیست‌بوم	تبیین و ارزیابی تأثیرات مؤلفه‌های محیطی بر شکل‌گیری الگوهای رفتاری در فضای شهری (ازنظریه تا عمل: مطالعه میدان تجریش)	پاک­نژاد و لطیفی (1397)	26
دو مقر رفتاری از جنبه‌ی سه عامل «کیفیت حرکت»، «قابلیت پذیرش تنوع رفتاری و تغییر استفاده در زمان» و «کیفیت تعاملات انسانی» در ساختار کالبدی و به‌ویژه «کیفیت کنترل رفتاری» در ساختار اجتماعی و درنتیجه ماهیت رفتاری متمایز از یکدیگرند. این پژوهش نتیجه‌گیری می‌کند که هم ساختی قوی و منعطف ساختارهای محیطی بازار با الگوهای رفتاری به تولید مداوم روابط ابتکاری میان محیط اکولوژیک و افراد و هم ساختی ضعیف و غیر منعطف در مرکز خرید ارگ به محدودسازی تنوع رفتارهای محیطی منجر شده است.	روابط همسایگی، اعتقادات و باورها، دین و مذهب، آداب‌ورسوم، هویت منطقه­ای، نوع معیشت، نسبت سطوح سبز، توجه به فضای باز (طبیعت) و تلفیق بنا با آن، وابستگی شکل ساختمان به اقلیم، نوع مصالح	بررسی تطبیقی معماری بازار تاریخی تجریش و مرکز خرید ارگ تهران بر اساس نظریه سینومرفی (هم ساختی کالبد_رفتار)	تفکر و همکاران (1398)	27
در الگوی تعاملی حاصله از روش‌های کیفی پژوهش، شش عامل کلیدی تاب‌آوری، زمینه گرایی، استفاده همه‌شمول، راحتی، حقوق و مدیریت دخیل هستند و مطابق نتایج کمی تاب‌آوری بیشترین سهم در نظام تعاملی را داراست.	تابش و دما، جهت و شدت باد، میزان بارش و نوع آن، جمع‌آوری، دفع مناسب آب باران، نوع و تراکم پوشش گیاهی، نسبت سطوح سبز، توجه به فضای باز (طبیعت) و تلفیق بنا با آن، وجود درخت در کنار بنا جهت سایه‌اندازی تابستان و جلوگیری از نفوذ سوز سرمای زمستان	واکاوی منطق پنهان طراحی همه‌شمول در معماری بومی ایران با رویکرد پایداری مطالعه موردی: منطقه 12 تهران(حصار صفوی)	اسلامی و همکاران (1398)	28
امکان بهره‌گیری از طراحی‌های اقلیمی به‌کاررفته در سقف‌های گنبدی و مسطح، دیوارهای قطور و ابعاد و تعداد پنجره خانه‌های سنتی اقلیم گرم و خشک در خانه‌های امروزی که بدون توجه به مسائل اقلیمی و با مصالح غیربومی و نامناسب برای این اقلیم ساخته می‌شوند وجود ندارد و لازم است از روش‌هایی مانند تعبیه مواد دوفازی در همان بخش‌های ساختمان‌های بومی استفاده کرد.	مصالح ساختمانی، سقف، دیوار، بلوک­ها و دیوارهای پیش­ساخته، عایق­های شفاف، کرکره، پمپ گرمایی خورشیدی.	بررسی تطبیقی معماری بومی خانه‌های اقلیم گرم و خشک و کاربرد مواد دوفازی در ساختمان­های امروزی در کاهش مصرف انرژی	امیدی و افلاکی (1398)	29
معماری بومی را می‌توان متقابل معماری رسمی (که با عناصر سبکی طراحی که به‌صورت غیر اتفاقی برای اهداف زیبایی شناسانه کنار هم قرار گرفته که فراتر از نیازهای ضروری ساختمان هستند) دانست. اصطلاح معماری بومی نباید با آنچه معماری سنتی گفته می‌شود اشتباه شود، هرچند پیوندهایی میان این دو وجود دارد.	فرم کلی بنا و اندازه­گیری الگوی طراحی، استفاده از الگوی معماری مطلوب، جهت پاسخگویی مناسب منطبق باارزش‌های اجتماعی و کنش‌های اقتصادی منطقه	معماري بومي، سبك معماري	خالقی (1399)	30
دو معیار اقلیم و فرهنگ به‌طور یکسان در شکل‌گیری معماری بومی تأثیرگذار است. نتایج آن می‌تواند در راستای توسعه روستایی در مطابقت با معماری بومی مناطق مختلف کارایی داشته باشد.	عایق‌کاری حرارتی سقف و کف، سایه­بان­های متحرک و ثابت، سطوح انعکاس نور در خارج از بنا ثابت و یا متحرک، تابش و دما، جهت و شدت باد، میزان بارش و نوع آن، جمع‌آوری، دفع مناسب آب باران، نوع و تراکم پوشش گیاهی، نسبت سطوح سبز	سنجش میزان تأثیرپذیری معماری بومی از مؤلفه‌های اقلیم و فرهنگ بومی با استفاده از تکنیک تحلیل شبکه‌ای	اسماعیل بیگی و میرزایی (1400)	31
استفاده از گراف‌های جامع و الگوریتم‌های ترکیبی، از کارایی لازم برای معرفی جنتایپ معماری برخوردارند. معماران و طراحان می‌توانند بر اساس جنتایپ استخراج شده، یک معماری روزآمد، متناسب با فینوتایپ زمان خود، برای کاربران امروز و آینده بیافرینند.	توجه به فضای باز (طبیعت) و تلفیق بنا با آن، وجود درخت در کنار بنا جهت سایه‌اندازی تابستان و جلوگیری از نفوذ سوز سرمای زمستان، اتصال و انفصال هم‌زمان با طبیعت پیرامونی، روابط همسایگی	معاصر سازي ژنوم معماري ايراني با استفاده از الگوریتم‌های تركيبي، موردمطالعه: مسكن معاصر سمنان	دوست محمدی و همکاران (1400)	32
یافته‌ها حاکی از آن است که نسبت بالاتر فضای باز مسکونی در قرارگاه رفتاری در تبیین مؤلفه‌های سینومورفی معناداری ایجاد می‌کند.	محل قرارگیری پنجره­ها، رنگ، ارتفاع دیوار خانه­ها، ضخامت دیوارها، جنس دیوارها، ارتفاع بازشوها، تأثیر جهت و نوع بازشوها، میزان تهویه در بناها، ظرفیت حرارتی و وضعیت گرمایی هوای داخل، عایق‌کاری حرارتی دیوارها، عایق‌کاری حرارتی سقف و کف، سایه­بان­های متحرک و ثابت	برهم‌کنش مؤلفه‌های رفتاری _کالبدی فضای باز مجتمع‌های مسکونی نمونه موردی: مجتمع‌های مسکونی منتخب کلان‌شهر کرمان	ضیا و همکاران (1400)	33
براساس یافته‌های تحقیق مؤلفه‌های معماری را تحت کدهای معماری در ساختار فضایی به‌صورت فرم معماری همخوان، تناسبات مقیاس انسانی، فرم و ساختار عملکردی بنای معماری، استفاده از مصالح خوانا و بادوام و پرداخت به نمای ساده و دارای هماهنگی با بافت، می‌توان در فرآیند انطباق‌پذیری معماری بافت مورد کاربرد قرار داد.	هم‌جواری‌های اطراف بنا، تأثیر هندسه بر میزان دریافت انرژی، حجم فعال بنا جهت دریافت نور و تهویه، فرم کلی بنا و اندازه­گیری الگوی طراحی، استفاده از الگوی معماری مطلوب، جهت پاسخگویی مناسب منطبق باارزش‌های اجتماعی و کنش‌های اقتصادی منطقه	تأثیر و تاثرات مؤلفه‌های ساختار فضایی بافت تاریخی بر انطباق‌پذیری شرایط کنونی بافت(نمونه موردبررسی بافت کهن کرمان)	محسنی و همکاران (1400)	34
نتایج و یافته‌ها به شکل مقایسه‌ای نشان می‌دهند که بین مفاهیم انطباق یافته معماری بومی و سنتی و برخی از شاخص‌های مفهومی سنتی رابطه معنادار و به عبارتی همبستگی مثبت وجود دارد که بر این اساس از طریق تطابق مفاهیم سنتی با مفاهیم بومی و مطابقت این دو با شاخص‌های سنتی به شاخص‌های ماندگار بومی دست‌یافته شد.	حجم فعال بنا جهت دریافت نور و تهویه، فرم کلی بنا و اندازه­گیری الگوی طراحی، استفاده از الگوی معماری مطلوب، جهت پاسخگویی مناسب منطبق باارزش‌های اجتماعی و کنش‌های اقتصادی منطقه، جهت­گیری ساختمان، وابستگی شکل ساختمان (فرم) به اقلیم	معاصر سازي الگوهاي ماندگار معماري بومي؛ در راستاي بهینه‌سازی مجموعه‌های آپارتماني در شهر مشهد	نجارنژاد (1400)	35
وی نتیجه گرفت که روند افزایش آسایش حرارتی ناشی از تغییرات پوشش زمین به‌ویژه ساختمان‌ها است.	تغییرات پوشش زمین، آسایش حرارتی، شرایط زیست‌محیطی، اقلیم داخل ساختمان	Thermal comfort implications of urbanization in a warm humid city: The Colombo metropolitan region	Emmanual (2005)	36
وی به مطالعه و تعیین شرایط آسایش بیوکلیماتیک در شهر ارزوروم در سه منطقه روستایی، شهری و منطقه شهری جنگلی ترکیه پرداختند و نتیجه گرفتند که مناطق شهری جنگلی، سازگاری بیشتری با شاخص آسایش حرارتی مورداستفاده دارند	درجه حرارت ساختمان، مواد و مصالح، وابستگی شکل (فرم) ساختمان به اقلیم، جهت­گیری	Determination of bioclimatic comfort in three different land uses in the city of Erzurum, Turkey	Toy et al (2007)	37
وی به نقش ساختمان توجه کرد، در این روش ابتدا با توجه به دما و رطوبت نسبی هوا در هریک از ماه‌های سال، نوسان روزانه، نوسان سالانه، متوسط دمای هوا و وضعیت هوا در ارتباط با آسایش انسان بررسی و سپس با به دست آوردن شاخص‌هایی، ویژگی‌های عناصر ساختمانی تعیین می‌شود.	ترکیب ساختار و توده به مساحت ساخته‌شده، نرخ پوشش ساختمان مساحت کل و نسبت سطح ساختمان به زمین، انسداد و بازشدگی فرم بنا نسبت به محیط بیرون، مشارکت جمعی، فاقد طرح و طراح معین، ادراک معنایی و فضایی	Exploring Leadership Influence Behaviors in the Context of Behavior Settings	Francovich (2008)	38
این مقاله توضیح می‌دهد که چگونه به زبان‌های الگوهای موجود در معماری بومی در ایران اعتبار لازم بایستی داده شود. چگونه آن‌ها پرورش یابدو اینکه چگونه آن‌ها تکال بخشیده شود. هندسۀ اتصال‌دهنده مرزهاي مشترك شهري از الگوهاي معماري کریستوفر الکساندر نتیجه گرفته می‌شوند.	انسداد و بازشدگی فرم بنا نسبت به محیط بیرون، ارتباط بین فضاهای داخلی و فضاهای سرپوشیده خارجی، استفاده از پلان‌های کشیده با مقاطع باریک، پیوند باارزش، پاسخ به نیازها، میراث مشترک، حس مکان، تعلق به بستر، دارای سازمان فضایی، مقیاس انسانی، همسازی با محیط، تغییر تدریجی	Bioclimatic Analysis of Vernacular Iranian Architecture	Pourvahidi (2010)	39
الگوها، حاوي قابلیت‌های لازم جهت شکل‌دهی به محیط هستند. از طریق بازشناسی آن‌ها می‌توان دنیاي اطراف خویش را درك نموده و نوعی زبان توصیف و تحلیل را شکل داده شود که بر اساس آن میزان تأثیر هر مؤلفه‌ای را بر زندگی درک شود.	میزان پیش‌بینی فضاهای خارجی قابل‌استفاده برای فعالیت‌های مختلف، انعطاف‌پذیری فضا به‌منظور کارکرد چندگانه در تمامی فصول، وجود فضاهای نیمه‌باز باقابلیت تبدیل به فضای بسته به کمک انعطاف‌پذیری جداره‌ها	Ancient vernacular architecture: characteristics categorization and energy performance evaluation	Zhai & Previtali (2010)	40
قدرمسلم ارتقاء کیفیت مسکن روستایی زمینه‌ساز سلامتی و زیست پذیری بیشتر و مصون ماندن آنان در برابر سوانح طبیعی خواهد شد ازآنجایی‌که مسکن و کیفیت آن نقش بسزایی در مناطق روستایی دارد و در این مناطق کمتر به بعد کیفی آن توجه شده است و مساکن غیراستاندارد و داراي استحکام ضعیف و به لحاظ بهداشتی در سطح پایینی قرار دارد.	هم‌جواری‌های اطراف بنا، تأثیر هندسه بر میزان دریافت انرژی، حجم فعال بنا جهت دریافت نور و تهویه، فرم کلی بنا و اندازه­گیری الگوی طراحی	Vernacular Architecture Values	Khatibi (2012)	41
دیگر نمی‌توان از طریق دستور زبان امروز که از انعطاف و پاسخگویی به نیازهاي شهروندي برخوردار نیست، اصول و نحوه استفاده از فضاهاي شهري را به شهروندان، دیکته کرد و هرگونه اقدام مداخلاتی در ساختار شهري باید در چارچوب ادبیاتی مبتنی بر زبان الگوها شکل گیرد تا از اقدامات ناکارآمد و ناشایست که می‌تواند بر وخامت اوضاع شهر برافزاید، پرهیز شود.	ارتباط بین فضاهای داخلی و فضاهای سرپوشیده خارجی، استفاده از پلان‌های کشیده با مقاطع باریک، میزان پیش‌بینی فضاهای خارجی قابل‌استفاده برای فعالیت‌های مختلف، انعطاف‌پذیری فضا به‌منظور کارکرد چندگانه در تمامی فصول، وجود فضاهای نیمه‌باز باقابلیت تبدیل به فضای بسته به کمک انعطاف‌پذیری جداره‌ها، هم‌جواری‌های اطراف بنا	Can the Identify of a Behavior Setting Be Perceived Through Patterns of Joint Action? An Investigation of Place Perception	Heft et al (2014)	42
زبان معماري امروزه از واژگانی مانند فرم مصالح و عملکرد شکل می‌گیرد حال‌آنکه ترکیباتی که از واژگان این زبان ساخته می- شود، نمی‌تواند ارتباط یا پیوستگی اندکی براي نزدیک شدن به یک زبان الگو برقرار کند. این واژگان محدود، ادبیات جدیدي را جایگزین زبان الگوها می‌کند که از کارایی و کارآمدي بهینه، بهره­اي ندارد و از توانمندي براي ارتباط با دیگر زبان‌های الگو برخوردار نیست.	نرخ پوشش ساختمان مساحت کل و نسبت سطح ساختمان به زمین، انسداد و بازشدگی فرم بنا نسبت به محیط بیرون، ارتباط بین فضاهای داخلی و فضاهای سرپوشیده خارجی	Lessons from Old Iranian Climate Architecture from Modern Architects	Fathi Najaf Abadi & Pakdaman Tirani (2014)	43
محیط طبیعی یکی از مهم‌ترین پدیده‌های مؤثر در چگونگی شکل- گیري ساختار معماري بومی و سنتی بوده است. فناوری‌های محدود گذشته سبب می‌شد که در طراحی و ساخت این واحدها بیشترین بهره‌برداری از عوامل محیطی صورت گیرد.	حجم فعال بنا جهت دریافت نور و تهویه، فرم کلی بنا و اندازه­گیری الگوی طراحی، استفاده از الگوی معماری مطلوب، جهت پاسخگویی مناسب منطبق باارزش‌های اجتماعی و کنش‌های اقتصادی منطقه، جهت­گیری ساختمان، وابستگی شکل ساختمان به اقلیم، نوع مصالح، استفاده از مصالح جدید متناسب با شرایط منطقه‌ای، بهره‌گیری از مصالح با ظرفیت و مقاومت حرارتی متناسب با شرایط زیست‌بوم	Comprehending Vernacular Architecture in the Architectural Educational System in Iran	Masrour & Karbaschi (2015)	44
نتایج بددست آمده نشان می‌دهد که باوجودآنکه در سیماي کلی معماري بومی استان، نوعی وحدت و یکپارچگی وجود دارد، ولی می‌توان به سبب برخی از پدیده‌ها، مانند ویژگی‌های اقلیمی محلی (خرده اقلیم‌ها)، محیط فرهنگی- اجتماعی و خصوصیات جمعیتی سکونتگاه‌ها، انواع واحدهاي مسکونی بومی این استان را به سه گونه واحدهاي واقع در نواحی دشت، واحدهاي واقع در نواحی کوهپایه‌ای و واحدهاي مسکونی واقع در نواحی کوهستانی طبقه‌بندی کرد.	تعداد پنجره­ها، فرم پنجره­ها، محل قرارگیری پنجره­ها، رنگ، ارتفاع دیوار خانه­ها، ضخامت دیوارها، جنس دیوارها، ارتفاع بازشوها، تأثیر جهت و نوع بازشوها	Users’ Perception and Evaluation of Environmental Functions: Developing a Conceptual Model	Jalili et al (2015)	45
پایداری معماری بومی هدف برخی از پروژه‌های تحقیقاتی است که در آن‌ها باید از همین روش استفاده شود تا قابل‌مقایسه باشد. از طریق تحلیل جغرافیایی، سنگ‌شناسی، تأثیرات اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی و همچنین مصالح و سیستم‌های سازنده، معماری بومی تحلیل می‌شود. اما تمام این اطلاعات در کنار چشم‌انداز طبیعی (توپوگرافی و پوشش گیاهی) و داده‌های اقلیمی (دما، باد، باران و قرار گرفتن در معرض خورشید) قرار می‌گیرد.	توپوگرافی، مصالح، باد، تغییرات پوشش زمین، آسایش حرارتی، شرایط زیست‌محیطی، اقلیم داخل ساختمان.	Climatic analysis methodology of vernacular architecture	Gil Crespo et al., (2015)	46
مرور زمان و استفاده نامناسب از پیشرفت‌های تکنولوژیک، منجر به فراموشی روش‌های بومی و کاربرد نامحدود از انرژی‌های فسیلی تجدیدناپذیر شد. مطالعه آن­ها و ویژگی‌های آن‌ها از یکسو و مقایسه آن با اصول پایداري از سوي دیگر، آن‌ها را به‌عنوان الگویی کهن در معماري پایدار و مدیریت انرژي قرار می‌دهد.	انعطاف‌پذیری فضا به‌منظور کارکرد چندگانه در تمامی فصول، وجود فضاهای نیمه‌باز باقابلیت تبدیل به فضای بسته به کمک انعطاف‌پذیری جداره‌ها، توجه به فضای باز (طبیعت) و تلفیق بنا با آن، وجود درخت در کنار بنا جهت سایه‌اندازی تابستان و جلوگیری از نفوذ سوز سرمای زمستان	A taxonomy of vernacular architecture: An addendum to “Ancient vernacular architecture: Characteristics categorization and energy performance evaluation” (Zhai and Previtali, 2010)	Previtali & Zhai (2016)	47
در پژوهش خود تحت عنوان الگوهاي متناسب زیست‌محیطی در معماري روستایی، معتقد است در ارتباط با سکونتگاه‌های سنتی روستایی در شهر ارزوروم، مطالعات و تحلیل‌های تاریخی کمی صورت گرفته است. همین کمبود شواهد متنی در مورد معماري سنتی روستایی یک مشکل مهم براي تاریخ‌نگاری معماري روستایی است. لذا شواهد بصري از معماري روستایی به‌ناچار منبع اصلی درك تاریخی و زمینه فرهنگی می‌شود.	هم‌جواری‌های اطراف بنا، تأثیر هندسه بر میزان دریافت انرژی، حجم فعال بنا جهت دریافت نور و تهویه، فرم کلی بنا و اندازه­گیری الگوی طراحی، استفاده از الگوی معماری مطلوب، جهت پاسخگویی مناسب منطبق باارزش‌های اجتماعی و کنش‌های اقتصادی منطقه	Learning from Vernacular Architecture: Ecological Solutions in Traditional Erzurum Houses	Kırbaş and Hızlı (2016)	48
خصوصیات کالبدي بناها تحت تأثیر دو گروه کلی عوامل مرتبط با محیط یا طبیعت و انسان شکل می‌گیرد. چینی‌جاهای سکونتگاهی حاوي اطلاعات مفیدي براي ارزیابی میزان تأثیرپذیري فرایند شکل‌گیری و توسعه طبیعی کالبد سکونتگاه‌ها از عوامل مختلف محیطی اقلیمی، اقتصادي و اجتماعی فرهنگی هستند که در بسیاري از شهرها نیز حضور و تداوم دارند.	وجود فضاهای نیمه‌باز باقابلیت تبدیل به فضای بسته به کمک انعطاف‌پذیری جداره‌ها، هم‌جواری‌های اطراف بنا، تأثیر هندسه بر میزان دریافت انرژی	Review of energy efficient features in vernacular architecture for improving indoor thermal comfort conditions	Chandel et al (2016)	49
با فهم کاربردي بودن ارزش‌های استخراج شده این نوع از معماري پایدار، می‌توان به‌گونه‌ای از معماري دست‌یافت که همچون معماري گذشته به‌خوبی کار می‌کند و پاسخگوي نیازهاي انسانی است. این بررسی با در نظر گرفتن سه جنبه پایداري محیطی، پایداري فرهنگی و پایداري اقتصادي که سه جنبه اصلی معماري پایدارند، صورت پذیرفت.	تأثیر هندسه بر میزان دریافت انرژی، حجم فعال بنا جهت دریافت نور و تهویه، فرم کلی بنا و اندازه­گیری الگوی طراحی، استفاده از الگوی معماری مطلوب، پیوند باارزش، پاسخ به نیازها، میراث مشترک، حس مکان، تعلق به بستر، دارای سازمان فضایی	Environmentally responsive design in Eastern Mediterranean. The case of vernacular architecture in the coastal, lowland and mountainous regions of Cyprus	Philokyprou et al (2017)	50
بررسی ویژگی‌های طراحی کالبدي معماري در منطقه خاورمیانه و مصالح و روش‌های اجرایی، نشان می‌دهد که در طراحی معماري، علاوه بر استفاده از پتانسیل‌های محیطی، از آلودگی و تخریب محیط‌زیست نیز جلوگیري به عمل آورده و مصداق بارزي از معماري پایدار است.	نرخ پوشش ساختمان مساحت کل و نسبت سطح ساختمان به زمین، انسداد و بازشدگی فرم بنا نسبت به محیط بیرون، ارتباط بین فضاهای داخلی و فضاهای سرپوشیده خارجی، استفاده از مصالح جدید متناسب با شرایط منطقه‌ای، بهره‌گیری از مصالح با ظرفیت و مقاومت حرارتی متناسب با شرایط زیست‌بوم	The color in the vernacular bioclimatic architecture in Mediterranean region	Convertino et al (2017)	51
در این مقاله ضمن بررسی معماری بومی خاورمیانه به این نتیجه رسیده‌اند که بناهای ساخته‌شده در این منطقه، ضمن برخورداري از تعدادي مشابهت‌های ساختاري، داراي هویت خاصی متناسب با خصوصیات اقلیمی و محیطی روستا می‌باشند. این هویت، منتج از تأثیر عوامل و الگوهاي معمارانه­اي است.	میزان پیش‌بینی فضاهای خارجی قابل‌استفاده برای فعالیت‌های مختلف، انعطاف‌پذیری فضا به‌منظور کارکرد چندگانه در تمامی فصول، وجود فضاهای نیمه‌باز باقابلیت تبدیل به فضای بسته به کمک انعطاف‌پذیری جداره‌ها، هم‌جواری‌های اطراف بنا، تأثیر هندسه بر میزان دریافت انرژی	Natural ventilation for cooling in mediterranean climate: A case study in vernacular architecture of Cyprus	Michael et al (2017)	52
الگوهاي شناخت و رفتار در فرایند تطبیق با محیط یا تأثیر از آن، براي ایجاد سازگاري در محیط کالبدي شکل می‌گیرند.	هم‌جواری‌های اطراف بنا، تأثیر هندسه بر میزان دریافت انرژی، حجم فعال بنا جهت دریافت نور و تهویه، فرم کلی بنا و اندازه­گیری الگوی طراحی، استفاده از الگوی معماری مطلوب، جهت پاسخگویی مناسب منطبق باارزش‌های اجتماعی و کنش‌های اقتصادی منطقه	Investigating climate responsive solutions in vernacular architecture of Bushehr city	Motealleh et al (2018)	53
در سرزمین پهناور ایران با توجه به تنوع شرایط اقلیمی، سکونتگاه‌های روستایی ازنظر شکل‌گیری بافت کالبدي متفاوت هستند و همین امر باعث به وجود آمدن گونه‌های منحصربه‌فرد مسکن در این مناطق شده است.	انعطاف‌پذیری فضا به‌منظور کارکرد چندگانه در تمامی فصول، وجود فضاهای نیمه‌باز باقابلیت تبدیل به فضای بسته به کمک انعطاف‌پذیری جداره‌ها، هم‌جواری‌های اطراف بنا، تأثیر هندسه بر میزان دریافت انرژی، حجم فعال بنا جهت دریافت نور و تهویه، دارای سازمان فضایی، مقیاس انسانی، همسازی با محیط، تغییر تدریجی، مشارکت جمعی، فاقد طرح و طراح معین، ادراک معنایی و فضایی	Effects of vernacular architecture structure on urban sustainability case study: Qeshm Island, Iran	Mohammadi Mazraeh & Pazhouhanfar (2018)	54
این مقاله نشان داده می‌شود که چرا در جوامع ابتدایی فرم‌هایی تولید می‌شد که نسبت به فرم‌هایی امروزي از بسیاري جهات بهتر بود؛ و درنهایت به این بحث می‌پردازند که آیا می‌توان با استفاده از الگوها به فرم‌های مطلوب در معماري معاصر دست‌یافت؟	تأثیر هندسه بر میزان دریافت انرژی، حجم فعال بنا جهت دریافت نور و تهویه، فرم کلی بنا و اندازه­گیری الگوی طراحی، استفاده از الگوی معماری مطلوب، ظرفیت حرارتی و وضعیت گرمایی هوای داخل، عایق‌کاری حرارتی دیوارها، عایق‌کاری حرارتی سقف و کف	Javanese vernacular architecture and environmental synchronization based on the regional diversity of Joglo and Limasan	Cholis Idham (2018)	55
با توجه به اینکه پایداري اجتماعی تعریف مطلقی ندارد و نسبت به ویژگی‌های منطقه‌ای و نیز نوع بناي موردمطالعه که همان زبان الگوي منطقه و اجتماع آن است می‌تواند متفاوت باشد، ضمن بررسی ویژگی‌های معماري معاصر، به تحلیل پایداري اجتماعی در معماري و نقش زبان الگو در پایداري اجتماعی پرداخته شده است.	جهت­گیری ساختمان، وابستگی شکل ساختمان به اقلیم، نوع مصالح، استفاده از مصالح جدید متناسب با شرایط منطقه‌ای، بهره‌گیری از مصالح با ظرفیت و مقاومت حرارتی متناسب با شرایط زیست‌بوم	Assessment of the efficiency of traditional earthquake resistant techniques for vernacular architecture	Ortega et al (2018)	56
مطالعه ایشان و ویژگی‌های الگوهاي کهن معماري از یک‌سو و مقایسه آن با اصول پایداري از سوي دیگر، آن‌ها را به‌عنوان الگویی کهن در معماري پایدار و مدیریت انرژي قرار می‌دهد. بدیهی است که همسویی این فضاها با اصول معماري پایدار نمی‌تواند تصادفی و اتفاقی باشد.	انعطاف‌پذیری فضا به‌منظور کارکرد چندگانه در تمامی فصول، وجود فضاهای نیمه‌باز باقابلیت تبدیل به فضای بسته به کمک انعطاف‌پذیری جداره‌ها، هم‌جواری‌های اطراف بنا، تأثیر هندسه بر میزان دریافت انرژی، حجم فعال بنا جهت دریافت نور و تهویه، فرم کلی بنا و اندازه­گیری الگوی طراحی	Use of post-earthquake damage data to calibrate, validate and compare two seismic vulnerability assessment methods for vernacular architecture	Ortega et al (2019)	57
تأثیر تمامی عوامل اقلیمی در زوایاي مختلف این شهر موردتوجه و کنکاش قرار گیرد، بههمین علت با به‌کارگیری روش قیاسی، بامطالعه کلیات موجود در معماري و طراحی، جزئیات مؤثر در طراحی اقلیمی ازجمله تأثیر باد بر جهت‌گیری بناها، چگونگی مهار این بادها جهت آسایش اقلیمی، تأثیر هواي سرد منطقه بر نحوه قرارگیري ساختمان‌ها در کنار یکدیگر، چگونگی طراحی فضاها براي استفاده از تابش آفتاب در فصل زمستان، تأثیر مصالح مورداستفاده از ساختمان‌ها بر آسایش دمایی فضاهاي داخلی، تبیین شده است.	ارتباط بین فضاهای داخلی و فضاهای سرپوشیده خارجی، استفاده از پلان‌های کشیده با مقاطع باریک، میزان پیش‌بینی فضاهای خارجی قابل‌استفاده برای فعالیت‌های مختلف، انعطاف‌پذیری فضا به‌منظور کارکرد چندگانه در تمامی فصول، وجود فضاهای نیمه‌باز باقابلیت تبدیل به فضای بسته به کمک انعطاف‌پذیری جداره‌ها، هم‌جواری‌های اطراف بنا	A vulnerability index formulation for the seismic vulnerability assessment of vernacular architecture	Ortega et al (2019)	58
در این نوشتار به بررسی زیبایی‌شناسی فرمی (مصالح، رنگ و کالبد) و زیبایی‌شناسی (معانی و نمادها) در کنار سنجش دیگر ادراک‌های عموم مردم بر اساس ابعاد چهارگانه ایتلسون پرداخته شده است. قابلیت ایجاد تصویر ذهنی از فضا در ذهن انسان، قابلیتی موجود در فضاي معماري است که می‌تواند به ایجاد حس مکان بیانجامد.	نرخ پوشش ساختمان مساحت کل و نسبت سطح ساختمان به زمین، انسداد و بازشدگی فرم بنا نسبت به محیط بیرون، ارتباط بین فضاهای داخلی و فضاهای سرپوشیده خارجی	Studies on sustainable features of vernacular architecture in different regions across the world: A comprehensive synthesis and evaluation	Nguyen et al (2019)	59
در الگوهای معماری بومی، فضاهاي باز و نیمه‌باز مابین و مقابل فضاهاي بسته قرار دارند و کشیدگی فضاهاي بسته در جهت حیاط است. لذا در عین تراکم کلی حجم، فضاهاي بسته زیستی ازنظر تهویه طبیعی به‌صورت گسترده عمل می‌کنند.	ترکیب ساختار و توده به مساحت ساخته‌شده، نرخ پوشش ساختمان مساحت کل و نسبت سطح ساختمان به زمین، انسداد و بازشدگی فرم بنا نسبت به محیط بیرون	Synomorph of Behavior Setting in Architecture Enhance the Green Design	Abioso (2020)	60
مشخصه‌های فضاهاي عملکردي در نمونه‌های موردمطالعه با مؤلفه‌های اقلیم میانه منطبق بوده و همچنین از الگوهاي باد محلی پیروي می‌کند.	هم‌جواری‌های اطراف بنا، تأثیر هندسه بر میزان دریافت انرژی، حجم فعال بنا جهت دریافت نور و تهویه، فرم کلی بنا و اندازه­گیری الگوی طراحی، استفاده از الگوی معماری مطلوب، جهت پاسخگویی مناسب منطبق باارزش‌های اجتماعی و کنش‌های اقتصادی منطقه	Comparative study in traditional bazaars focusing on sense-marking components in order to develop tourism (Case study: Sanandaj and Sulaymaniyah Bazaar)	Fatemi (2020)	61
در همۀ فرهنگ‌های سنتی انسانی، چیزهایی که عالم از آن ساخته‌شده است همواره در سیطره زبان‌های الگویی است که مردم به کار می‌برند. این الگوها با توجه به یک زبان سیستماتیک به هم پیوند می‌خورند و نقاط مشترك این بازخورد با کهن‌الگوها به‌عنوان نماینده هر فرهنگ و سنتی مطرح می‌گردند؛ که این کهن‌الگوها در بسیاري از جهات و نقاط با مفاهیمی که الکساندر از الگو بیان می‌دارد نگاهی مشترك و یگانه دارد.	وجود فضاهای نیمه‌باز باقابلیت تبدیل به فضای بسته به کمک انعطاف‌پذیری جداره‌ها، هم‌جواری‌های اطراف بنا، تأثیر هندسه بر میزان دریافت انرژی، دارای سازمان فضایی، مقیاس انسانی، همسازی با محیط، تغییر تدریجی، مشارکت جمعی، فاقد طرح و طراح معین، ادراک معنایی و فضایی	Identification Of Components Affecting Synomorphy and Utilization of It in Planning Educational Spaces (Case: Faculties of Art and Architecture of Tehran)	Feli et al (2020)	62
به‌کارگیری عناصر معماري متناسب با اقلیم، شرایط آسایش را براي ساکنان منطقه ایجاد کرده است. گستردگی خانه و پرهیز از فشردگی فضاها، تعداد زیاد بازشوها، ارتباط بسیار زیاد فضاهاي بسته با باز و احاطه اتاق‌ها از 2 یا 3 طرف توسط فضاي باز، جرزهاي قطور و جهت‌گیری مناسب بنا، از ویژگی‌های معماري اقلیمی در گرگان هستند که رسیدن به هدف آسایش محیطی را با تسهیل و تشدید کوران هوا و دوري از تابش مستقیم آفتاب گرم تابستان به‌وسیله سقف‌های پیش‌آمده، ممکن می‌سازند.	نوع مصالح، استفاده از مصالح جدید متناسب با شرایط منطقه‌ای، بهره‌گیری از مصالح با ظرفیت و مقاومت حرارتی متناسب با شرایط زیست‌بوم، پیوند باارزش، پاسخ به نیازها، میراث مشترک، حس مکان، تعلق به بستر	The effect of environment and behavior synomorph based on the type of activity selected in urban space	Sharifkazemi & Ghalambor Dezfuly (2021)	63
نوشتار حاضر به معرفی جایگاه پایداري در معماري سنتی با محوریت فرهنگ می‌پردازد. نتایج حاصل بیانگر این است که حفظ و تلفیق ارزش‌های معماري بومی، بیانگر راز پیوستگی انسان‌ها به تاریخ و محیط کالبدي خود و در پی آن موجب پایداري در هر زبان و فرهنگی است.	انعطاف‌پذیری فضا به‌منظور کارکرد چندگانه در تمامی فصول، وجود فضاهای نیمه‌باز باقابلیت تبدیل به فضای بسته به کمک انعطاف‌پذیری جداره‌ها، هم‌جواری‌های اطراف بنا، تأثیر هندسه بر میزان دریافت انرژی، حجم فعال بنا جهت دریافت نور و تهویه، فرم کلی بنا و اندازه­گیری الگوی طراحی، استفاده از الگوی معماری مطلوب، جهت پاسخگویی مناسب منطبق باارزش‌های اجتماعی و کنش‌های اقتصادی منطقه	Comparative analysis of user comfort and thermal performance of six types of vernacular dwellings as the first step towards climate resilient, sustainable and bioclimatic architecture in western sub-Saharan Africa	Widera (2021)	64
ساختمان‌های تاریخی بناهاي پویایی هستند که می‌توانند نیازهاي خود را نسبت به آب و انرژي در سایت خود تأمین کنند و نه‌تنها با سایت و اقلیم خودسازگارند بلکه خود را در تغییرات محیط سهیم می‌دانند، بدون آلودگی کار می‌کنند و هیچ نوع ضایعاتی را که براي نوع دیگري از فرایندهاي ساختمانی مضر باشد یا به‌طور مستقیم در محیط‌زیست قابل‌مصرف نباشند تولید نمی‌سازند.	ارتباط بین فضاهای داخلی و فضاهای سرپوشیده خارجی، استفاده از پلان‌های کشیده با مقاطع باریک، میزان پیش‌بینی فضاهای خارجی قابل‌استفاده برای فعالیت‌های مختلف	Traditional roofing with sandstone slabs: Implications for the safeguarding of vernacular architecture	Elert et al (2021)	65
پرداختن به الگوها درنتیجه این پژوهش به‌عنوان موضوعی دست‌دوم تلقی می‌شد یا به الگویی روشن، واقعی و قابل‌استفاده منتهی نمی‌شد یا گاهی محصول همان دستیابی به‌نظام طبقه‌بندی گونه‌ها تلقی می‌گردید.	استفاده از الگوی معماری مطلوب، جهت پاسخگویی مناسب منطبق باارزش‌های اجتماعی و کنش‌های اقتصادی منطقه، جهت­گیری ساختمان	A typological, environmental and socio-cultural study of semi-open spaces in the Eastern Mediterranean vernacular architecture: The case of Cyprus	Philokyprou et al (2021)	66
روند شکل‌گیری گونه‌های معماري مبتنی بر مفاهیم زبانشناسانه، ناشی از پیوند واژگان (عناصر محیطی) و قواعد دستوري زبان (الگو) برآمده از ضمیر ناخودآگاه انسان و توجه به معناي عناصر در قالب الگوها است.	ظرفیت حرارتی و وضعیت گرمایی هوای داخل، عایق‌کاری حرارتی دیوارها، عایق‌کاری حرارتی سقف و کف، سایه­بان­های متحرک و ثابت، سطوح انعکاس نور در خارج از بنا ثابت و یا متحرک، تابش و دما، جهت و شدت باد، میزان بارش و نوع آن، جمع‌آوری، دفع مناسب آب باران، نوع و تراکم پوشش گیاهی، نسبت سطوح سبز، توجه به فضای باز (طبیعت) و تلفیق بنا با آن	Evolutionary mechanism of vernacular architecture in the context of urbanization: Evidence from southern Hebei, China	Wen et al (2023)	67
الگوهاي کالبدي، به‌عنوان نظامی برجای‌مانده از جریانات محیطی گذشته گونه‌ها در طول زمان متحول می‌شوند، در زمان حاضر واجد هویت خاص و اطلاعات ارزشمندتر نسبت به گذشته هستند.	الگوی طراحی، استفاده از الگوی معماری مطلوب، جهت پاسخگویی مناسب منطبق باارزش‌های اجتماعی و کنش‌های اقتصادی منطقه، جهت­گیری ساختمان	Smart Vernacular Architecture: A Framework for Assessment and Virtual Reality-based Visualization of Indigenous Toda Dwellings	Bhaumik et al (2023)	68
ساختمان‌ها از مقدار قابل‌توجهی انرژی اولیه استفاده می‌کنند و درنتیجه منبع قابل‌توجهی از انتشار گازهای گلخانه‌ای هستند که به گرم شدن کره زمین و تغییرات آب و هوایی کمک می‌کند. تغییر قابل‌توجهی در ایده‌های طراحی ساختمان، روش‌ها، فناوری‌ها و سیستم‌های طراحی و ساخت با توجه به نگرانی‌های انرژی و زیست‌محیطی در سراسر جهان ضروری است. معماری بومی منبع ارزشمندی است که توانایی کمک قابل‌توجهی به تعریف اصول طراحی پایدار دارد. آن را با سبک خاصی از بیان رسمی متمایز می‌کند که در واکنش به عناصر مختلف - جغرافیایی، اقلیمی، اجتماعی و اقتصادی - که موقعیت محلی یا منطقه موردنظر را توصیف می‌کند، تکامل یافته است.	نور، استفاده از الگوی معماری مطلوب، جهت­گیری ساختمان، وابستگی شکل ساختمان به اقلیم، نوع مصالح، استفاده از مصالح جدید متناسب با شرایط منطقه‌ای، بهره‌گیری از مصالح با ظرفیت و مقاومت حرارتی متناسب با شرایط زیست‌بوم	Return to the Basics: Vernacular Architecture as a Tool to Address Climate Change	Emekci (2023)	69

جهت تجزیه‌وتحلیل اطلاعات از نرم­افزار CMA2 نسخه 8 ستفاده شد و اندازه اثر13 هريک از متغيرها محاسبه گردید. براي تفسير اندازه اثر از جدول کوهن14 بهره گرفته شد(Zhao, 1991: 383). در روش فراتحلیل، آماره‌ها به شاخص r تبدیل می‌شود. برای تحلیل استنباطی داده‌ها نیز ابتدا فرضیات فراتحلیل بررسی شده، به‌طوری‌که به كمک نمودار قیفی15 و روش رگرسیون خطی اگر، خطای انتشار16 و با آزمون Q، ناهمگونی17 مطالعات ارزیابی گردید. سپس با استفاده از روش رگرسیون خطی و رگرسیون چند متغیره، ابتدا میزان ارتباط بین یکایک متغیرهای مستقل و سپس کلیه متغیرهای مستقل در ابعاد مختلف با متغیر وابسته یعنی معماری بومی مورد ارزیابی قرار گرفتند.

جدول 3. توزيع طبقات اندازه اثر بر مبناي برآورد آماره­ها

معني اندازه اثر	مقدار r	مقدار d
اندازه اثر کم	< 0.3	< 0.5
اندازه اثر متوسط	0.3- 0.5	0.5- 0.8
اندازه اثر زياد	0.5 <	0.8<

 

 

n  تحلیل یافته‌ها

یافته­های پژوهش پیش رو در دو بخش ساختاری و محتوایی ارائه شده­اند. بخش ساختاری وضعیت عمومی مطالعات در حوزه الگوهای معماری بومی را بررسی می­نماید. بخش محتوایی پژوهش نیز عواملي که بيشترين تأثير را الگوهای معماری بومی داشته­اند را به تفضیل موردبررسی قرار داده است.

n تحلیل ساختاری مقاله­ها

در این بخش، مشخصات عمومی مقاله­های مطالعه شده در نشریات موردمطالعه به شرح زیر است.

در ارتباط با حوزه تخصصی مجریان پژوهش از میان 69 مقاله (35 مقاله داخلی و 34 مقاله خارجی)، 13 مقاله در حوزه شهرسازی و 56 مقاله در حوزه معماری به انجام رسیده­اند. این امر حاکی از نیاز به توجه بیشتر به موضوع الگوهای معماری بومی در گرایش شهرسازی دارد. البته لازم به ذکر است که این روند در طول زمان برای متخصصان شهرسازی روندی افزایشی بوده است و تعداد 24 مقاله از 69 مقاله مربوط به پنج سال اخیر بوده که نشان از افزایش استقبال از این موضوع بوده است. بسندگی مبانی نظری ارائه شده در مقاله­ها از منظر کیفیت متون نظری، ارتباط بین مبانی نظری بیان شده و اهداف پژوهش نیز موردبررسی قرار گرفت. با توجه به نتایج بررسی 69 مقاله از منظر بسندگی مبانی نظری، از منابع به روز و دسته اول بهره گرفته بودند و ساختار مطالب ارائه شده در راستای پاسخگویی به اهداف اصلی مقاله در ارتباط با الگوهای معماری بومی شکل گرفته بود.

جدول 4. رویکرد نظری غالب مقاله­های موردبررسی

مقوله­ها	کدها	تعداد	درصد
گروه فصلنامه چاپ‌شده	شهرسازی	13	18.84
	معماری	56	81.16
بسندگی مبانی نظری	خوب	61	88.4
	متوسط	6	8.53
	ضعیف	2	3.07

بر اساس مطالعات انجام شده، 41 درصد مطالعات به روش پیمایش، 23 درصد به‌صورت تحلیل محتوا و 19 مقایسه­ای، 17 درصد به‌صورت رویدادی انجام گرفته بود. رویکردهای مورداستفاده در مقالات به دو قسمت رویکردهای تجربی و رویکردهای تئوری تقسیم می­شدند. در رویکردهای تجربی، 57 درصد از تحلیل رگرسیون، 24 درصد از تحلیل همبستگی، 11 درصد از تحلیل حساسیت و 8 درصد از تحلیل­های سری­های زمانی بهره گرفته بودند. در رویکرد تئوری، 64 درصد از سناریونویسی، 27 درصد از مدل­سازی و 9 درصد از شبیه­سازی استفاده کرده بودند. به‌طورکلی اهداف این مطالعه مروری عبارت‌اند از: 1- شناسایی موضوعات پژوهشی مختلف که تا به امروز در زمینه الگوهای معماری بومی صورت گرفته است؛2- تحلیل مطالعات انجام شده در این رابطه در مقیاس­های فضایی و زمانی مناسب؛ 3- شناسایی رویکردها، روش­ها و تکنیک­های به کار گرفته شده در آن‌ها. بررسی توزیع جغرافیایی مقالات منتشر شده در حوزه موضوع این پژوهش، بیش از 52 % منابع منتخب مربوط به کشورهای آسیا، 39% مربوط به کشورهای توسعه‌یافته اروپایی، 7% آن‌ها مربوط به کشورهای آمریکایی و تنها 2% مربوط به اقیانوسیه است.

n تحلیل محتوایی مقاله­ها

در این قسمت همگن بودن مطالعات انجام شده و خطای انتشار در میان مطالعات بررسی گردید. برای تعیین مدل نهایی و اطمینان از وجود متغیرهای تعدیل‌کننده، آزمون­های ناهمگنی انجام شد (جدول5). در این آزمون به‌شرط وجود ناهمگنی معنادار، مدل تصادفی انتخاب و در بررسی­ها فرض می‌شود که ماهیت روابط بین متغیر مستقل و وابسته، از متغیر تعدیل‌کننده تأثیر می­پذیرد. بر اساس نتایج حاصل از آزمون (0.00= p، 66.236=Q) باید گفت که با اطمینان 99 درصد، فرض صفر مبنی بر همگن بودن مطالعات انجام‌شده رد و فرض ناهمگونی میان پژوهش­ها تائید می‌شود. از این گذشته، شاخص مجذور I مؤید این مطلب است که به طور تقریبی 27 درصد از پراکنش­ها واقعی و ناشی از کل مطالعات حاضر و ناهمگنی آن‌ها است؛ بنابراین تلفیق آن‌ها با مدل اثر ثابت موجه نیست و برای ترکیب نتایج، باید از مدل تصادفی استفاده کرد. درواقع، این آزمون بیانگر این است که متغیرهای الگوهای معماری بومی متفاوت­اند و بایستی از متغیرهای تعدیل­گری برای مشخص کردن علت تفاوت واریانس استفاده نمود.

جدول 5. نتایج حاصل از آزمون Q

شاخص آماری	مقدار آزمون (Q)	درجه آزادی (Df)	سطح معناداری (P-Value)	(
نتایج	66.236	48	0.042	27.532

n بررسی فرض سوگیری انتشار

بخش ديگر فرايند فراتحلیل بررسی خطای انتشار است. يکی از مشکلاتی كه موجب می‌شود اعتبار نتايج فراتحلیل مخدوش شود، دسترسی نداشتن محقق به تمام مطالعاتی است كه درباره موضوع مدنظر انجام شده‌اند. برای بررسی اين فرض، از نمودار قیفی (معمول‌ترین روش شناسايی سوگیری انتشار، كه در آن، اثر مداخله برآورد شده از هر مطالعه در مقابل اندازه نمونه آن مطالعه رسم می‌شود.) و روش رگرسیونی اگر18 است.

 

تصویر 1. نمودار قیفی براي بررسی خطاي انتشار

ازنظر تفسیری در نمودارهای قیفی، مطالعاتی كه در بالای قیف جمع می‌شوند، سوگیری انتشار ندارند؛ اما هرچه مطالعات به سمت پايین قیف كشیده می‌شوند، خطای استاندارد آن‌ها زياد می‌شود. نتايج حاصل از نمودار قیفی وارونه، تداعی‌کننده تقارن نسبی مطالعات انجام‌شده است؛ اما در این خصوص، قضاوت صريحی انجام نمی‌شود و برای اطمینان بیشتر، بايد از آزمون‌های مرتبط مانند روش رگرسیونی خطی اگر استفاده كرد. در اين روش، فرض صفر بیانگر متقارن بودن نمودار قیفی و سوگیری نداشتن انتشار اطلاعات و فرض خلاف بیانگر نامتقارن بودن نمودار قیفی و سوگیری انتشار یافته‌ها است.

n نتایج روش رگرسیون خطی اگر

در نبود سوگیری انتشار انتظار می‌رود اثر استاندارد خط رگرسیونی را ايجاد کند كه برشی از خط رگرسیون اصلی است. اگر برش خط رگرسیونی با سطح مدنظر تفاوت داشته باشد، علت آن ممکن است سوگیری انتشار باشد.

جدول 6. نتایج حاصل از بررسی روش رگرسیون خطی اگر

شاخص آماری	برش(B)	خطای استاندارد(SE)	(t-Value)	سطح معناداری (P-Value)
				یک دامنه	دو دامنه
نتایج	0.275	3.160	0.087	0.0465	0.933

براساس نتايج رگرسیون خطی اگر (جدول 6)، برش برابر با 0.275 و فاصله اطمینان 95 درصد، برابر با 0.087 است به دلیل آنکه مقدار P یک دامنه 0.465 و دو دامنه 0.933 است، فرض صفر مبنی بر متقارن بودن نمودار قیفی و سوگیری نداشتن انتشار تأيید می‌شود. با توجه به نتايج حاصل از ناهمگونی مطالعات در اين قسمت سعی بر اين است كه برای مشخص كردن اين ناهمگنی از متغیر تعدیل‌کننده استفاده شود تا از اين طريق، تفاوت واريانس بین مطالعات مشخص شود. در اين پژوهش از متغیر سال انجام پژوهش (متغیر كمی) به‌صورت متغیر تعدیل‌کننده استفاده شده است.

 

تصویر 2. نتایج متارگرسیون براي هر یک از مطالعات

جدول 7. نتایج متارگرسیون بر اساس تعدیل­گري متغیر سال انجام

تلفیق با سال­های انجام پژوهش­ها		برآورد ناهمگنی
	(Q)	(Df)	(P-Value)
	10.874	1	0.000

بر اساس اطلاعات تصویر 2 و جدول 7 مقدار (Q)به میزان 99 درصد ازنظر آماری معنادار است. با افزایش متغیر سال انجام پژوهش، نتایج حاصل از آزمون(Q) نشان‌دهنده کاهش چشمگیر مقدار (Q) از 122.814 به 10.874 و اندازه اثر افزایش یافته و معنادار است؛ بنابراین با گذر زمان شدت رابطه مستقیم بین متغیرهای الگوی معماری بومی افزایش می­یابد.

n تحلیل رگرسیون خطی متغیرها

قبل از اجرای رگرسیون چند متغیره، میزان ارتباط بین یکایک متغیرهای مستقل با متغیر وابسته یعنی الگوی معماری بومی بررسی شده و از آماره دوربین – واتسون19 برای سنجش مستقل بودن همبستگی باقیمانده‌ها استفاده شده است. نتایج آماره­ نشان می‌دهد که باقیمانده­ها با هم همبستگی ندارند و مستقل از هم هستند.

جدول 8. رگرسیون هرکدام از متغیرها

فراوانی	حد پایین	حد بالا	واریانس	متغیر	ردیف	فراوانی	حد پایین	حد بالا	واریانس	متغیر	ردیف
8	0.040	0.320	0.27	عایق‌کاری حرارتی سقف و کف	31	8	0.072	0.550	0.25	ترکیب ساختار و توده به مساحت ساخته‌شده،	1
7	0.030	1.544	1.01	سایه­بان­های متحرک و ثابت	32	29	0.055	0.734	2.21	انعطاف‌پذیری فضا به‌منظور کارکرد چندگانه در تمامی فصول	2
1	0.000	0.028	1.45	سطوح انعکاس نور در خارج از بنا ثابت و یا متحرک	33	28	0.080	0.271	2.02	استفاده از مصالح بومی	3
12	0.090	1.489	0.050	میزان پیش‌بینی فضاهای خارجی قابل‌استفاده برای فعالیت‌های مختلف	34	18	0.040	0.183	0.14	ارتباط بین فضاهای داخلی و فضاهای سرپوشیده خارجی	4
9	0.075	0.515	0.23	جهت و شدت باد،	35	16	0.016	0.080	0.16	استفاده از پلان­های کشیده با مقاطع باریک	5
27	0.027	0.467	1.99	تابش و دما	36	12	0.081	0.441	0.18	میزان بارش و نوع آن	6
7	0.030	1.544	1.01	جمع‌آوری، دفع مناسب آب باران	37	1	0.023	5.999	2.00	نرخ پوشش ساختمان مساحت کل و نسبت سطح ساختمان به زمین،	7
24	0.30	1.544	1.83	نوع و تراکم پوشش گیاهی،	38	11	0.032	0.203	0.22	وجود فضاهای نیمه‌باز باقابلیت تبدیل به فضای بسته به کمک انعطاف‌پذیری جداره‌ها	8
25	0.30	1.544	1.52	نسبت سطوح سبز،	39	7	0.124	1.051	0.29	هم‌جواری‌های اطراف بنا،	9
4	0.37	0.467	0.50	توجه به فضای باز (طبیعت) و تلفیق بنا با آن	40	3	0.025	0.619	0.69	تأثیر هندسه بر میزان دریافت انرژی،	10
2	0.090	1.489	0.51	وجود درخت در کنار بنا جهت سایه‌اندازی تابستان و جلوگیری از نفوذ سوز سرمای زمستان	41	2	0.007	1.958	0.91	حجم فعال بنا جهت دریافت نور و تهویه،	11
2	0.051	0.856	1.00	اتصال و انفصال هم‌زمان با طبیعت پیرامونی	42	9	0.036	0.266	0.95	فرم کلی بنا و اندازه­گیری الگوی طراحی،	12
4	0.030	1.544	0.5	روابط همسایگی،	43	3	0.073	1.851	0.67	استفاده از الگوی معماری مطلوب، جهت پاسخگویی مناسب منطبق باارزش‌های اجتماعی و کنش‌های اقتصادی منطقه	13
4	0.037	0.467	1.00	اعتقادات و باورها،	44	11	0.149	0.836	0.19	جهت­گیری ساختمان،	14
4	0.090	1.489	1.02	دین و مذهب،	45	31	0.179	0.537	0.07	وابستگی شکل ساختمان به اقلیم	15
2	0.051	0.856	0.5	آداب‌ورسوم	46	17	0.163	0.691	0.12	انسداد و بازشدگی فرم بنا نسبت به محیط بیرون،	16
4	0.052	2.659	0.69	هویت منطقه­ای	47	12	0.153	0.803	0.17	استفاده از مصالح جدید متناسب با شرایط منطقه‌ای	17
2	0.090	1.489	1.02	نوع معیشت،	48	5	0.104	1.282	0.4	بهره‌گیری از مصالح با ظرفیت و مقاومت حرارتی متناسب با شرایط زیست‌بوم	18
2	0.052	2.659	1.00	پیوند باارزش	49	7	0.124	1.051	0.29	تعداد پنجره­ها،	19
4	0.016	0.858	1.00	پاسخ به نیازها	50	8	0.040	0.320	0.27	فرم پنجره­ها،	20
3	0.090	1.489	1.00	میراث مشترک	51	4	0.033	0.564	0.52	محل قرارگیری پنجره­ها،	21
2	0.023	0.999	2.00	حس مکان	52	9	0.039	0.349	0.31	رنگ،	22
2	0.042	1.070	0.65	تعلق به بستر	53	2	0.037	0.218	0.2	ارتفاع دیوار خانه­ها،	23
2	0.023	5.999	2.00	دارای سازمان فضایی	54	2	0.041	0.297	0.25	ضخامت دیوارها	24
2	0.052	2.659	1.00	مقیاس انسانی	55	3	0.027	0.467	0.52	جنس دیوارها،	25
2	0.154	0.215	2.00	همسازی با محیط	56	2	0.148	0.217	2.00	ارتفاع بازشوها،	26
8	0.040	0.320	0.27	تغییر تدریجی	57	4	0.033	0.564	0.52	تأثیر جهت و نوع بازشوها	27
7	0.124	1.051	0.29	مشارکت جمعی	58	9	0.30	1.544	0.52	میزان تهویه در بناها	28
3	0.090	1.489	1.00	فاقد طرح و طراح معین	59	3	0.027	0.467	0.52	ظرفیت حرارتی و وضعیت گرمایی هوای داخل	29
9	0.30	1.544	0.52	ادراک معنایی و فضایی	60	3	0.090	1.489	1.00	عایق‌کاری حرارتی دیوارها	30

نتایج به‌دست‌آمده از رگرسیون خطی ساده حاکی از آن است که از میان کل متغیرها، نخست متغیر وابستگی شکل ساختمان (فرم) به اقلیم مؤثرترین متغیر بر الگوی معماری بومی است و سپس به ترتیب متغیرهای انعطاف‌پذیری فضا به‌منظور کارکرد چندگانه در تمامی فصول استفاده از مصالح بومی و میزان تابش و دما بیشترین تأثیر را بر الگوی معماری بومی دارد.

n تحلیل رگرسیون چندمتغیره

در رگرسیون چند متغیره از روش گام‌به‌گام برای ورود کلیه متغیرهای مستقل برای تبیین مطالعات الگوی معماری بومی استفاده شده است. مقدار آماره دوربین واتسون برابر با 1.99 است که نشان می‌دهد باقیمانده­ها با هم همبستگی ندارند و از هم مستقل­اند.

جدول 9. مدل رگرسیونی گام‌به‌گام متغیرهای مستقل برای تبیین ارتقاي شاخص هاي الگوی معماری بومی

مدل	ضریب همبستگیR	ضریب تعیین(R Square)	مقدار آزمونF	مقدار آزمونT	سطح معناداری	مقدار ثابت
گام‌به‌گام	0.372	0.138	37.224	2.634	0.000	1.955

با توجه به جدول 9، ضریب همبستگی مدل رگرسیون گام‌به‌گام متغیرهای موردبررسی برای تبیین مطالعات الگوی معماری بومی برابر با 0.372 است. مقدار F دلالت بر آن دارد که مدل رگرسیونی پژوهش، مدل مناسبی برای تبیین متغیر وابسته (الگوی معماری بومی) است. همچنین میزان مقدار ثابت نشان می‌دهد که اگر تأثیر متغیرهای مستقل کنترل شود، مقدار پایه مطالعات الگوی معماری بومی برابر با 1.955 است. لازم به ذکر است متغیر وابستگی شکل ساختمان (فرم) به اقلیم اولین متغیری بود که وارد مدل شده است و بیشترین رابطه را با الگوی معماری بومی دارد. مقدار t و سطح معناداری نشان‌دهنده اهمیت نسبی حضور هر متغیر در مدل است. بدین ترتیب که اگر قدر مطلق مقدار t بیشتر از 2.634 باشد، سطح خطای آن کوچک‌تر از 0.01 خواهد بود. درنتیجه متغیر موردنظر تأثیر آماری معنی­داری در تبیین تغییرات متغیر وابسته دارد. بر این اساس، متغیرهایی که وارد مدل شده­اند تأثیر معنی­داری در تبیین الگوی معماری بومی دارند و تأثیرات متغیرهای دیگر به طور تقریبی ثابت است.

طبق یافته­های پژوهش، وابستگی شکل ساختمان (فرم) به اقلیم مهم‌ترین متغیری است که بر الگوی معماری بومی تأثیر می­گذارد، زیرا بناهای بومی ایران ارتباط معنی‌داری با مؤلفه‌های اقلیمی محل خود دارند. راهکارهاي اقلیمی براي ساختمان‌ها به‌غیراز ماهیت بیرونی ساختمان مانند تشکل احجام، تناسبات و جهت قرارگیري، می‌تواند مرتبط با انتظام پلان و ویژگی‌های فیزیکی و مکانی فضاهاي عملکردي و همچنین انعطاف‌پذیری آن‌ها با توجه به حرکت خورشید در طول روز و در فصول مختلف باشد که می‌تواند بر مصرف انرژي تأثیر گذاشته و به بالا بردن سطح آسایش در ساختمان کمک کند. اقلیم­گرایی دیدگاهی بنیادي در طراحی خانه‌های بومی ایران بوده، ازاین‌رو به‌کارگیری الگوهاي فضاهاي عملکردي خانه‌های بومی در طراحی مسکن معاصر هر مکان، می‌تواند سبب ارتقاي سطح آسایش شود. این عامل بر دومین متغیر تأثیرگذار یعنی انعطاف‌پذیری فضا به‌منظور کارکرد چندگانه در تمامی فصول نیز اثر می­گذارد. مفهوم انعطاف‌پذیری در معماری بومی در سه گونه تنوع‌پذیری (فضاهاي چند عملکردي)، تطبیق‌پذیری (جابه‌جایی فصلی و روزانه) و تغییرپذیري (تفکیک و تجمیع) اثرگذار است.

سومین عامل، استفاده از مصالح بومی است. بخصوص در مقالات فارسی که مربوط به معماری بومی است، تولید مواد و مصالح ساختمانی در ابنیه سنتی با حداقل تخریب و آسیب­رسانی به محیط‌زیست و با حداقل انرژی­های فسیلی، عدم ایجاد زباله­های ساختمانی سخت و غیرقابل جذب در طبیعت انجام می­شده است. به‌کارگیری فنون محلی و استفاده از مصالح بوم­آورد، اغلب فرایندی ساده داشته و به‌راحتی بخشی از نیازهای عملکردی ساکنان را برآورده می­کرده است. معماران ایرانی بر این باور بودند که ساخت مایه باید بوم آورد باشد. به گفته دیگر، فرآورده و محصول همان‌جایی باشد که ساختمان ساخته می‌شود و تا آنجا که شدنی است از امکانات محلی بهره­گیری شود. همچنین مصالح بومی دارای دوام در برابر عوامل جوی هستند. استفاده از مصالح بومی، برای شکل‌دهی به محیط نشان‌دهنده نقش تعیین‌کننده طبیعت در شکل‌دهی و هویت کالبدی است.

عامل چهارم تابش و دما است. معماران و مهندسان ایرانی از قرن­ها پیش با استفاده از جریان باد، اختلاف دمای هوا در شب و روز در فصول مختلف توانسته­اند شاهکارهایی خلق کنند که در شرایط جوی حاکم بر منطقه با کمترین مصرف انرژی در ساختمان‌ها برای خود به وجود آورند. طراحی ساختمان، اولین خط دفاعی در مقابل عوامل اقلیمی در فضاهای خارجی بنا است. در معماری ایرانی، جهت تنظیم دما از فضاهایی شامل: ایوان، راهرو و تراس، استفاده از جلوآمدگی بام، ایوان سرپوشیده، بالكن یا سایبان برای ایجاد سایه كامل بر سطح خارجی پنجره‌های شیشه‌ای، بازشوها و دیوارهای رو به آفتاب استفاده می­کردند. این عامل بیشترین اثرگذاری را در تعبیه تعداد پنجره­ها بنا، فرم بنا و استفاده از مصالح بوم­آورد داشته است.

 

n  نتیجه‌گیری

الگوها را می‌توان از مؤلفه‌های اصلی تشکیل‌دهنده محیط بازشناخت، زیرا الگوها خود را در قالب نظمی سازگار در سراسر بافت محیط تکرار می‌کنند. بازشناسی آن‌ها ازاین‌جهت اهمیت دارد که می‌توان به یاری‌شان، محیط اطراف را درک نموده و نوعی زبان توصیف و تحلیل را بسط داده شود که بر اساس آن‌ها میزان تأثیر هر مؤلفه‌ای را بر زندگی خویش درک شود. این مؤلفه‌ها در عمده‌ترین شکل خود شامل تمام نیروهایی از محیط مؤثر (طبیعی و انسانی) هستند که به پیدایش محیط کالبدی منجر می‌گردند. ازاین‌رو می‌بایست تأثیر آن‌ها را از این محیط تجربه نمود و آنگاه به معنای مشخص هر یک در محیط پی برد. نظام مذکور در بررسی الگوها، به چارچوبی سامانه‌ای و انعطاف‌پذیر می­ماند که بر اساس آن نه‌تنها انتظار می‌رود بتوان تأثیر هر عامل را به‌صورت روشن بر محیط ادراک نمود، بلکه این امید وجود دارد تا با استنتاج از نتایج آن بتوان معماری بومی را شکل داد. آنچه در محیط می‌گذرد و منجر به شکل‌گیری زندگی می‌گردد، پیچیده‌تر از این نظام است. بااین‌وجود تمام سعی پژوهش حاضر در بیان این نکته است که علی‌رغم پیچیدگی‌های مذکور، نمی‌توان به واقعیات موجود در محیط بی‌تفاوت بود و اگرچه نظام بررسی الگوها بدین شکل، قادر نخواهد بود تا زندگی را در کل منسجم خویش پدید آورد، اما در تدوین زبانی آشنا و قابل‌فهم در ادراک جنبه­های مختلف شکل‌گیری زندگی، تحت تأثیر نیروهای محیط پیرامون با در نظر داشتن ذهن محدود بشری در جامعیت نگرش‌های مختلف نسبت به موضوع، می‌تواند تا حدودی کارساز باشد. در این پژوهش با استفاده از روش فراتحلیل الگوی معماری بومی مورد تحلیل و ارزیابی قرار گرفت.

عامل اول وابستگی ساختمان به اقلیم است. در دوران مختلف تاریخ معماری، معماری هوشمندانه انسان در جهت سازگاری با شرایط اقلیمی و استفاده از امکانات طبیعی جهت ایجاد بهترین شرایط زیستی شکل گرفته است. تکنیک­های طراحی اقلیمی که برگرفته از معیارهای آب و هوایی معماری بومی ‌باشد دارای حداکثر کارایی خواهد بود. چراکه محیط طبیعی یکی از مهم‌ترین پدیده‌های مؤثر در چگونگی شکل‌گیری ساختار معماری بومی و سنتی بوده است. عامل دوم انعطاف‌پذیری فضا به‌منظور کارکرد چندگانه در تمامی فصول بوده است. مفهوم انعطاف‌پذیری و کاربرد آن در طراحی بناها بخصوص مساکن سنتی و تحولات بعدی آن نشان می‌دهد که این مفهوم جهت ایجاد آسایش محیطی در تمام فصول در معماری گذشته در کشورهای مختلف از نکات مهم و قابل‌توجه طراحی بوده است. در طراحی و ساخت مساکن سنتی ایرانی، انعطاف‌پذیری فضا به‌صورت عملکردی، ساختاری و فضایی همیشه الگویی نظم‌دهنده داشته است. در معماری سنتی ایران پیمون (بزرگ، کوچک و خرده پیمون) و در معماری کشورهای خارجی، مدول این نظام پایه را به وجود می‌آوردند. اگرچه ویژگی نظام‌های مبنا متفاوت بوده است، ولی بدون وجود هرکدام در فرهنگ خاص خود، امکان طراحی یکپارچه و هماهنگ به وجود نمی­آمد. عامل سوم، استفاده از مصالح بوم­آورد بومی است. یکی از خصوصیات معماری ایرانی استفاده از مصالح محلی یا به‌اصطلاح بوم آورد بوده است به این معنی است که هر وقت بنا نیاز به تعمیر یا بازسازی داشت مصالح موردنیاز همیشه در طبیعت اطراف بنا مهیا بوده نکته دیگری که در مصالح به‌کاررفته در ابنیه سنتی جلب‌توجه می‌کند این است که مصالح بوم آورد در صورت تخریب و دور ریختن نه‌تنها به محیط طبیعی آسیب نمی‌زند بلکه به‌راحتی جزئی از آن می‌شدند و خللی به چرخه طبیعی بازیافت وارد نمی‌شد با توجه به ویژگی‌های فوق و ویژگی‌های یک ساختمان پایدار مصالح بوم آورد را می‌توان جزء اصلی معماری بومی ذکر نمود. عامل چهارم دما و تابش است. بناهای شهری نه‌تنها باید جواب گوی نیاز انسان باشد، بلکه باید آسایش اقلیمی را به‌طور نسبی به همراه داشته باشد. بدین لحاظ بناها باید به‌گونه‌ای ساخته شود که حتی تا جایی که امکان دارد رطوبت بیش‌ازحد تحمل انسان را در محیط‌زیست کاهش دهد تا شرایط دما و رطوبت، در حد آسایش قرار گیرد. آسایش در تابستان‌ها، به علت رطوبت نسبی زیاد هوا در تمام اوقات شبانه‌روز است؛ بنابراین امکان حرکت راحت باد به‌منظور دفع رطوبت اطراف بدن و محیط انسان مطرح می‌گردد، این نیاز موجب شده تا بناها دارای ویژگی‌های معماری بومی خاصی باشند.

 

 

n  پی‌نوشت‌

 .1Bernard Rudofsky

 .2Wodehouse

 .3Banani

 .4International Style

 .5R. Gabriel

 .6P. Denning & P. Dargan,“Action Centred Design”.

 .7M.P. Cline,“The Pros and Cons of Adopting and Applying Design Patterns in the Real World”.

 .8R. Johnson & W. Cunningham, “Introduction”.

 .9J. Borchers, A Pattern Approach to Interaction Design.

 .10Glass

 .11Systematic Review

 .12Prisma

 .13Effect size

 .14Cohen

 .15Funnel plot

 .16Publication bias

 .17Q tset for heterogeneity

 .18Egger,s linear regression method

 .19Durbin-Watson

 

n  فهرست منابع

§       احمدی، فضل اله، نصیریانی، خدیجه، ابازری، پروانه. (1387). تکنیک دلفی: ابزاری برای تحقیق، مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، 1(8)، 175-185.

§       اسمعیل بیگی، ساره، میرزائی، رضا. (1400). سنجش میزان تأثیرپذیری معماری بومی از مؤلفه‌های اقلیم و فرهنگ بومی با استفاده از تکنیک تحلیل شبکه‌ای، ششمین همایش معماری و شهر پایدار، دانشگاه شهید رجائئ تهران، 1-7.

§       اسلامی، لیدا، ماجدی، حمید، اعتصام، ایرج. (1398). واکاوی منطق پنهان طراحی همه‌شمول در معماری بومی ایران با رویکرد پایداری (مطالعه موردی: منطقه 12 حصار صفوی)، نشریه علمی باغ نظر، 77(16)، 73-88.

§       ارمغان، مریم، گرجی، یوسف. (1388). ارزش‌های معماری بومی ایرانی در رابطه با رویکرد معمار پایدار، فصلنامه مسکن و محیط روستا، 126(28)، 20-35.

§       اكرمي، غلامرضا، داميار، سجاد. (1396). رويكردي نو به معماري بومي در رابطه‌ی ساختاري آن با معماري پايدار، نشريه هنرهاي زيبا، 1(22)، 29-40.

§       امیدی، میلاد، افلاکی، اردلان. (1398). بررسی تطبیقی معماری بومی خانه­های اقلیم گرم و خشک و کاربرد مواد دو فازی در ساختمان­های امروزی در کاهش مصرف انرژی، معماری­شناسی، 2(13)، 1-10.

§       آلپاگونولو، آدریانو، فلامکی، منصور. (1385). معماری بومی، تهران، موسسه علمی و فرهنگی نشر فضا.

§       ایرانمش، الهه، نصرت پور، دریا، میرشک داغیان، مریم، هادی، مرضیه. (1394). ارائه شاخص‌های طراحی مسکن بومی با تأکید بر مؤلفه‌های طراحی شهری اقلیمی؛ مورد پژوهی: شهر کرمان، فصلنامه مدیریت شهری، شماره 38، 370-347.

§       بانی مسعود، امیر. (1388). معماری معاصر ایران: در تکاپوی بین سنت و مدرنیته، چاپ دوم، انتشارات هنر و معماری قرن.

§       بحرینی، حسین، آقا کریمی، آرش. (1395). تدوین ضوابط طراحی شهری بر مبنای شناخت و مقایسه الگوهای رفتاری با تأکید بر نقش اقلیم در فضاهای شهری در دو اقلیم سرد و کوهستانی و گرم و مرطوب جنوبی(نمونه موردی شهرکرد و بوشهر)، محیط‌شناسی، 1(42)، 168-151.

§       پاک نژاد، نوید، لطیغی، غلامرضا. (1397). تبیین و ارزیابی تأثیرات مؤلفه‌های محیطی بر شکل‌گیری الگوهای رفتاری در فضای شهری (ازنظریه تا عمل: مطالعه میدان تجریش)، ماهنامه باغ نظر، 69(15)، 66-51.

§       ترابی، مرضیه، پاکزاد، جهانشاه، قاسمی، مروارید، ترکزاد، نغمه. (1385). مبانی نظری و فرایند طراحی شهری، چاپ اول، انتشارات شهیدی.

§       تفکر، ثریا، شاهراغی، آزاده، حبیب، فرح. (1398). بررسی تطبیقی معماری بازار تاریخی تجریش و مرکز خرید ارگ تهران بر اساس نظریه سینومرفی (هم ساختی کالبد_رفتار)، دو فصلنامه علمی دانشکده معماری و هنر دانشگاه کاشان، مطالعات معماری ایران، 16(8)، 133-105.

§       جعفري، عاطفه، مهدوي پور، حسين. (1392). نقش تکنولوژی‌های بومي در كيفيت فضاهاي مسكوني، نشريه مسكن و محيط روستا، 141(42)، 68-51.

§       حمزه نژاد، مهدی، ثروتی، زهرا. (1396). مؤلفه‌های بومی محیط به‌منظور تأمین سلامت انسان بر مبنای طب سنتی و اسلامی، مجله پژوهش‌های معماری اسلامی، 4(5)، 55-77.

§       خالقي، نيكو. (1399). معماري بومي، سبك معماري، گاهنامه كميته علمي معماري بومي ايكوموس ايران، شماره 5، 94-99.

§       دادخواه، مهیار. (1384). گذری درد گستره معماری بومی نگاهی به تصویرها و پدیده‌ها، تهران، موسسه علمی و فرهنگی فضا.

§       دلفانیان، حمیدرضا، خاک­زند، مهدی، کامیابی، سعید. (1395). مروری بر رابطه معماری بومی و اقلیم با بررسی شاخص‌های آسایش حرارتی، مورد مطالعاتی: شهر نوشهر، آرمان­شهر، 25(7)، 69-79.

§       دوست محمدي، حامد، مهدوي نژاد، محمدجواد، كاميابي، سعيد. (1400). معاصرسازي ژنوم معماري ايراني با استفاده از الگوریتم‌های تركيبي، موردمطالعه: مسكن معاصر سمنان، فصلنامه معماري و شهرسازي آرمان‌شهر، 37(14)، 15-27.

§       رضايي، مسعود، وثيق، بهزاد، مرادي، ابراهيم. (1392). جايگاه الگوهاي معماري پايدار در معماري بومي روستايي(مطالعه موردي: روستاي هلسم، استان ايلام)، فصلنامه علمي فرهنگ ايلام، شماره 44 و 45، دوره پانزدهم، 77-58.

§       سلطانی، مهرداد، منصوری، سید امیر، فرزین، احمد علی. (1391). تطبیق نقش الگو و مفاهیم مبتنی بر تجربه در فضای معماری، مجله علمی-پژوهشی باغ نظر، 21(9)، 3-14.

§       سلطان‌زاده، حسين، قاسمي نيا، مازيار. (1390). گونه­شناسي ساختار كالبدي-كاركردي معماري مسكوني استان گيلان، فصلنامه علمي پژوهشي آرمان‌شهر، 7(4)، 1-15.

§       صادقي پي، ناهيد. (1391). تاریخچه و علل گرایش به معماری بومی در غرب، کشورهای اسلامی و ایران، دو فصلنامه علمی معماری و اقلیم گرم و خشک، 2(2)، 7-24.

§       ضرغامي، اسماعيل، خاكي، علي، سادات، سيده اشرف. (1395). بررسي تطبيقي معماري پايدار و مطابقت آن با معماري بومي خانه‌های سنتي در شهر اسلامي، معماري و شهرسازي پايدار، 1(4)، 15-30.

§       ضیاء، ملیحه، قاسمی، محسن، معینی، مهدیه، نوروزی، ملیحه. (1400). برهم‌کنش مؤلفه‌های رفتاری _کالبدی فضای باز مجتمع‌های مسکونی نمونه موردی: مجتمع‌های مسکونی منتخب کلان‌شهر کرمان، فصلنامه علمی و پژوهشی نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، 2(13)، 821-829.

§       طاهباز، منصوره. (1388). روش تحلیل آمار هواشناسی برای طراحی معماری همساز با اقلیم، نشریه هنرهای زیبا، 1(38)، 61-72.

§       طباطبائي، فاطمه، صابر نژاد، ژاله. (1395). ارزيابي سازگاري اقليمي شاخصه‌های فرمي مسكن بومي لافت بتني بر مدل ماهاني، مطالعات محيطي هفت حصار، 18(5)، 69-84.

§       طباطبائیان، سیده مرضیه. (1394). انسان و محیط با رویکرد روان‌شناختی به معماری و شهرسازی، چاپ اول، انتشارات دانشگاه آزاد، واحد خوراسگان.

§       فلامكي، منصور. (1384). معماري بومي در ايران، چاپ اول، انتشارات موسسه علمي و فرهنگي فضا.

§       کسمایی، مرتضی. (1392). اقلیم و معماری، نشر خاک اصفهان، ویراست دوم.

§       گلرخ، شمین. (1391). قرارگاه رفتاری، واحدی پایه برای تحلیل محیط، چاپ اول، تهران، انتشارات آرمان‌شهر.

§       لطفي، سهند. (1384). مقدمه‌ای بر تحليل «ساختاري-دستوري» كالبد شهر، نشريه هنرهاي زيبا، شماره 22، 15-24.

§       محسنی، کاظم، نیک پور، محسن، رشیدی، سیاوش. (1400). تأثیر و تأثرات مؤلفه‌های ساختار فضایی بافت تاریخی بر انطباق‌پذیری شرایط کنونی بافت(نمونه موردبررسی بافت کهن کرمان)، فصلنامه علمی-پژوهشی جغرافیا و برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 1(12)، 608-589.

§       مولانایی، صلاح‌الدین، سلیمانی، سارا. (1395). عناصر با ارزش معماری بومی منطقه سیستان بر مبنای مؤلفه‌های اقلیمی معماری پایدار، مجله علمی-پژوهشی باغ نظر، 41(13)، 66-57.

§       ناری قمی، مسعود، دامیار، سجاد. (1394). رویکردها به معماری بومی در نظریه‌پردازی مدرن معماری، دو فصلنامه علمی معماری و اقلیم گرم و خشک، 3(3)، 95-79.

§       نجارنژاد، مرجانه. (1400). معاصرسازي الگوهاي ماندگار معماري بومي؛ در راستاي بهینه‌سازی مجموعه‌های آپارتماني در شهر مشهد، پایان‌نامه دكتري معماري، دانشكده معماري، دانشگاه آزاد اسلامي واحد مشهد.

§       نوروزی، ملیحه، شایسته، شیما. (1392). تأثیر فرهنگ بر معماری بومی، همایش ملی معماری، شهرسازی و توسعه پایدار با محوریت از معماری تا شهر پایدار. مشهد.

§       نیک فطرت، مرتضی، بیطرف، احسان. (1395). بررسی تأثیرات فرهنگی در معماری بومی ایران از منظر پایداری، ماهنامه شباک، جلد 4: مطالعات هنر و معماری، شماره 4 و 5، دوره دوم، 134-126.

§       Abioso, W. (2020). Synomorph of Behaviour Setting in Architecture Enhance the Green Design, Material Science and Engineering, 879, 1-6.

§       Bhaumik, R., Prajapati, S., Kumar, T., Bhalla, K., Ashok, S. S. (2023). Smart Vernacular Architecture: A Framework for Assessment and Virtual Reality-based Visualization of Indigenous Toda Dwellings, Procedia Computer Science, 218, 651-670.

§       Chandel, S.S., Sharma, V., Marwah, NB. M. (2016). Review of energy efficient features in vernacular architecture for improving indoor thermal comfort conditions, Renewable and Sustainable Energy Reviews, 65, 459-477.

§       Cholis Idham, N. (2018). Javanese vernacular architecture and environmental synchronization based on the regional diversity of Joglo and Limasan, Frontiers of Architectural Research, 7(3), 317-333.

§       Convertino, F., Turi, S. D., Stefanizzi, P. (2017). The color in the vernacular bioclimatic architecture in Mediterranean region, Energy Procedia, 126, 211-218.

§       Dulark, J. A., & Lipsey, M. W. (1991). A Practitioner's Guide to Meta-Analysis, American journal of Community Psychology, 19(291), 291-332.

§       Elert, K., Banos, E. G., Velasco, A. I., Bel-Anzue, P. (2021). Traditional roofing with sandstone slabs: Implications for the safeguarding of vernacular architecture, Journal of Building Engineering, 33, 1-9.

§       Emekci, S. (2023). Return to the Basics: Vernacular Architecture as a Tool to Address Climate Change, Climate Change, World Consequences, and the Sustainable Development Goals for 2030, 215-228.

§       Emmanual R. (2005). Thermal comfort implications of urbanization in a warm humid city: The Colombo metropolitan region (CMR), Srilanka, Building and Environment, vol. 4.

§       Fatemi, E. (2020). Comparative study in traditional bazaars focusing on sense-marking components in order to develop tourism (Case study: Sanandaj and Sulaymaniyah Bazaar), Journal of Tourism & Hospitality Research, 3(7),1-24.

§       Fathi Najaf Abadi, A., Pakdaman Tirani, M. (2014). Lessons from Old Iranian Climate Architecture from Modern Architects, European Online Journal of Natural and Social Sciences, 3(3), 476-487.

§       Feli, S., Habibm, F., Shahcheraghi, A. (2020). Identification Of Components Affecting Synomorphy and Utilization of It in Planning Educational Spaces (Case: Faculties of Art and Architecture of Tehran), Space Ontology International Journal, 4(9), 43-56.

§       Fini, R., Grimaldi, R., & Sobrero, M. (2009). Factors Fostering Academics to Start Up New Ventures: An Assessment of Italian Founders’ incentives, Journal of Technology Transfer, 34(4), 380-402.

§       Francovich, C. (2008). Exploring Leadership Influence Behaviors in the Context of Behavior Settings, International Journal of Leadership Studies, 1(4), 38-50.

§       Gil Crespo, I. J., Barbero Barrera, M. M., Maldonado Ramos, L. (2015). Climatic analysis methodology of vernacular architecture, Vernacular Architecture: Towards a Sustainable Future, 327-332.

§       Heft, H., Hoch, H., Edmunds, T., Weeks, J. (2014). Can the Identify of a Behavior Setting Be Perceived Through Patterns of Joint Action?, An Investigation of Place Perception behavioral science, 4, 371-393.

§       Jalili, M., Einifar, A., Talischi, G. (2015). Users’ Perception and Evaluation of Environmental Functions: Developing a Conceptual Model, Armanshahr Architecture & Urban Development, 14(8), 33-43.

§       Khatibi, S. (2012). Vernacular Architecture Values, International Journal of Architecture and Urban Development, 4(2), 39-42.

§       Kırbaş, B., Hızlı, N. (2016). Learning from Vernacular Architecture: Ecological Solutions in Traditional Erzurum Houses, Procedia - Social and Behavioral Sciences, 216, 788-799.

§       Masrour, M., Karbaschi, M. (2015). Comprehending Vernacular Architecture in the Architectural Educational System in Iran, American Journal of Civil Engineering, and Architecture, 2(3), 45-51.

§       Michael, A., Demosthenous, D., Philokyprou, M. (2017). Natural ventilation for cooling in mediterranean climate: A case study in vernacular architecture of Cyprus, Energy and Buildings, 144, 333-345.

§       Mohammadi Mazraeh, H., Pazhouhanfar, M. (2018). Effects of vernacular architecture structure on urban sustainability case study: Qeshm Island, Iran, Frontiers of Architectural Research,7(1), 11-24.

§       Motealleh, P., Zolfaghari, M., Parsaee, M. (2018). Investigating climate responsive solutions in vernacular architecture of Bushehr city, HBRC Journal, 14(2), 215-223.

§       Nguyen, A. T., Truong, N. S. H., Rockwood, D., Tran Le, A. D. (2019). Studies on sustainable features of vernacular architecture in different regions across the world: A comprehensive synthesis and evaluation, Frontiers of Architectural Research, 8(4), 535-548.

§       Ortega, J., Vasconcelos, G., Rodrigues, H., Correia, M. (2018). Assessment of the efficiency of traditional earthquake resistant techniques for vernacular architecture, Engineering Structures, 173, 1-27.

§       Ortega, J., Vasconcelos, G., Rodrigues, H., Correia, M. (2019). A vulnerability index formulation for the seismic vulnerability assessment of vernacular architecture, Engineering Structures, 197, 1-20.

§       Ortega, J., Vasconcelos, G., Rodrigues, H., Correia, M., Ferreira, T. M., Vicente, R. (2019). Use of post-earthquake damage data to calibrate, validate and compare two seismic vulnerability assessment methods for vernacular architecture, International Journal of Disaster Risk Reduction, 39, 1-17.

§       Pourvahidi, P. (2010). Bioclimatic Analysis of Vernacular Iranian Architecture, Master of Science in Architecture, Eastern Mediterranean University.

§       Previtali, J. M., Zhai, Z. (2016). A taxonomy of vernacular architecture: An addendum to “Ancient vernacular architecture: Characteristics categorization and energy performance evaluation” (Zhai and Previtali, 2010), Energy and Buildings, 110, 71-78.

§       Philokyprou, M., Michael, A., Malaktou, E., Savvidws, A. (2017). Environmentally responsive design in Eastern Mediterranean. The case of vernacular architecture in the coastal, lowland and mountainous regions of Cyprus, Building and Environment, 111, 91-109.

§       Philokyprou, M., Michael, A., Malaktou, E. (2021). A typological, environmental and socio-cultural study of semi-open spaces in the Eastern Mediterranean vernacular architecture: The case of Cyprus, Frontiers of Architectural Research, 10(3), 483-501.

§       Rosenthal, R., & Dimatteo, M. R. (2001). Meta-Analysis: Recent Developments in Quantitative Methods for Literature Review, Annual Review Psychology, 52, 59-82.

§       Sharif kazemi, S., Ghalambor Dezfuly, M. (2021). The effect of environment and behavior synomorph based on the type of activity selected in urban space, International Journal of Human Capital in Urban Management, 6(4), 477-496.

§       Toy S., Yilmaz S., Yilmaz H. (2007). Determination of bioclimatic comfort in three different land uses in the city of Erzurum, Turkey, Building and Environment, Vol, 42.

§       Turan, M. (1990). Vernacular architecture: Paradigms of Environmental Response, England, Published by Avebury, Aldershot.

§       Wen, B., Yang, Q., Peng, F., Liang, L., Wu, S., Xu, F. (2023). Evolutionary mechanism of vernacular architecture in the context of urbanization: Evidence from southern Hebei, China, Habitat International, 137, 1-10.

§       Widera, B. (2021). Comparative analysis of user comfort and thermal performance of six types of vernacular dwellings as the first step towards climate resilient, sustainable and bioclimatic architecture in western sub-Saharan Africa, Renewable and Sustainable Energy Reviews, 140, 1-21.

§       Wodehouse, L. (1980). Indigenous architecture worldwide: A guide to information source (Art and Architecture information guide series), V12, Gale Research.

§       Zhai, Z., Previtali, J. M. (2010). Ancient vernacular architecture: characteristics categorization and energy performance evaluation, Energy and Buildings, 42(3), 357-365.

21

---

[1]  * نویسنده مسئول: E-mail: [e-mail]

این مقاله برگرفته از رساله دکتری نویسنده اول با عنوان “تبیین مدل مفهومی کالبد-رفتار منطبق بر الگوهای معماری بومی (نمونه مورد مطالعه : راسته شرقی-غربی مجموعه بازار کرمان)” می‌باشد که به راهنمایی نویسنده دوم و مشاوره نویسنده سوم در دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند انجام شده است.