ساختار خانواده در قرآن و روایات با تاکید بر رابطه والدین - فرزندان
الموضوعات :
1 - استادیار گروه معارف اسلامی، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشان، ایران ( نویسنده مسئول ) dr.mnasehi@gmail.com
الکلمات المفتاحية: قرآن, ساختار خانواده, روایات امامیه, جامعه شناسی خانواده, رابطه والدین-فرزندان,
ملخص المقالة :
جامعه شناسان خانواده مفاهیم مختلفی چون توزیع قدرت، وجوه تصمیم گیری، نقش های خانوادگی، تکالیف اعضاء و ... را برای تحلیل ساختار خانواده و تعریف و تبیین نوع و الگوی آن مورد توجه قرار داده اند. پژوهش حاضر در قالب مطالعه ای توصیفی و با نگاهی به تعاریف و اصطلاحات دانش جامعه شناسی خانواده، سعی دارد با تمرکز بر نقش های خانوادگی و حقوق و تکالیف متناظر اعضاء به ویژه در رابطه والدین- فرزندان به توصیف و شناسایی ساختار خانواده و الگوی آن بپردازد. مطالعه آیات قرآن کریم و روایات اهل بیت (ع) در منابع متقدم با تکیه بر دیدگاه های مفسران متقدمی چون طوسی و طبرسی، نوعی خانواده پدرمرکز را در برابر خانواده پدرسر تعریف می کند. مسائل مختلفی چون ولایت، پدرنسبی و پدرنامی، حضانت، موقعیت پسر بزرگ، استیذان، نفقه، قصاص و حد قذف، مسائل مهمی در رابطه والدین و فرزندان است که نظام حاکم بر هر یک، توصیف گر چنین ساختاری است.
قرآن مجید، مترجم: محمدمهدی فولادوند (1376) (چاپ سوم)، تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی
نهج البلاغه، گردآورنده: سید رضی، محمد بن حسین بن موسی (1379)،ترجمه، شرح و تحقیق فیض الإسلام (چاپ پنجم)، تهران: موسسه چاپ و نشر تالیفات فیض الإسلام، انتشارات فقیه
بحرانی، یوسف بن احمد بن ابراهیم (1405ق)، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة(چاپ اول)، تحقیق شیخ محمد تقی ایروانی و سید عبد الرزاق مقرم، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
بستان، حسین، و همکاران (1385)، اسلام و جامعه‌شناسی خانواده (چاپ دوم) قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
(جواد علی) علی، جواد (1976م)، المفصل فی تاریخ العرب قبل الإسلام (چاپ اول)، بیروت: دار العلم للملایین، با مشارکت مکتبة النهضة بغداد
حرّانی، حسن ابن شعبه (1404ق)، تحف العقول، قم: انتشارات جامعه مدرسین
حرّ عاملی، محمد بن حسن بن علی (1409ق)، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة (چاپ اول)، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام
خمینی، روح الله الموسوی (1434ق)، تحریر الوسیله(چاپ سوم)، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى (ره)
ساروخانی، باقر(1384)، «زن، قدرت و خانواده: پژوهشی در جایگاه زن در هرم قدرت در خانواده»، فصلنامه پژوهش زنان، شماره 12: ص29
ساروخانی، باقر (1385)، مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی خانواده (چاپ هشتم) تهران: انتشارات سروش
سگالن، مارتین(1370)، جامعه‌شناسی تاریخی خانواده، ترجمه حمید الیاسی، تهران: نشر مرکز
شهید ثانی، زین الدین بن علی بن احمد عاملی (1410ق) ، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، تحقیق سید محمد کلانتر (چاپ اول)، قم: کتابفروشی داوری
صدوق، محمدبن علی (1413ق)، من لا یحضره الفقیه، قم: انتشارات جامعه مدرسین
طباطبایی، سید محمد حسین (1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن (چاپ پنجم)، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
طبرسی، فضل بن حسن (1372)، مجمع البیان فی علوم القرآن، با مقدمه محمد جواد بلاغی (چاپ سوم)، تهران: انتشارات ناصر خسرو
طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن (1390ق)، الإستبصار فی ما اختلف من الأخبار، تهران: دار الکتب الإسلامیة
طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن(بی تا) ، التبیان فی تفسیر القرآن، با مقدمه شیخ آغا بزرگ تهرانی و تحقیق احمد قصیر عاملی، بیروت: دار احیاء التراث العربی
طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن(1365)، تهذیب الأحکام، تهران: دار الکتب الإسلامیة
طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن (1387ق)، المبسوط فی فقه الإمامیة، تحقیق سید محمد تقی کشفی (چاپ سوم)، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة
طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن (بی‌تا)، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی (چاپ دوم)، بیروت: دار الکتاب العربی
(علامه حلّی) حلّی، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی(بی تا)، تذکرة الفقها (چاپ اول)، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام
فخر رازی، ابو عبدالله محمد بن عمر (1420ق)، مفاتیح الغیب (چاپ سوم)، بیروت: دار احیاء التراث العربی
قرطبی، محمد بن احمد (1364ق)، الجامع لاحکام القرآن (چاپ اول)، تهران: انتشارات ناصر خسرو
کلینی، محمد بن یعقوب(1365)، الکافی، تهران: دار الکتب الإسلامیة
مغنیة، محمد جواد (1421ق)، فقه الإمام الصادق علیه السلام (چاپ دوم)، قم: مؤسسه انصاریان
مفید، محمد بن محمد بن نعمان عکبری (1413ق) ، المقنعة، (چاپ اول)، قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید،
مهریزی، مهدی (1382)، شخصیت و حقوق زن در اسلام (چاپ اول)، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی
مهدوی، محمد صادق، و صبوری خسروشاهی، حبیب (1382)، «بررسی ساختار توزیع قدرت در خانواده»، مجله مطالعات زنان، سال اول، شماره 2: ص5
_||_1- (Allamah Helli) Helli, Hassan bin Yusuf bin Mutahhar Asadi, Tadhkirat al-Fiqhah (1st edition), Qom: The institute of Aal al-Bayt
2- Bahrani, Yosef ibn ahmad ibn Ibrahim (1405 AH), al-hadaiq al-nazira fi ahkam al-itra al-tahira (1st edition), researched by shaykh mohammad taqi irvani and sayyed abd al-razzaq moqarram, Qom, Islamic publishing office affiliated with the clergy community of the seminary of Qom
3- Bustan, Hossein, et al. (1385 SH), Islam and Sociology of the Family (2nd edition), Qom: Seminary and University Research Institute
4- Fakhr Razi, Abu Abdullah Muhammad bin Omar (1420 AH), mafatih al-qayb (3rd edition), Beirut: dar ihya' al-turath al-arabi
5- Harrani, hasan ibn shoaba (1404 AH), Tuhaf al-uqul, Qom, publishing office of jameah al-modarresin
6- Holy Quran, translated by mohammad mahdi fooladvand (1376 SH), Tehran, Office of History and Islamic Studies
7- Horr al-amili, mohammad ibn hasan (1409 AH), tafsil vasail al-shiaa ila tahsil masail al-shariaa, Qom, Institute of aal al-bayt
8- (Javad Ali) Ali, Javad (1976 AC), almufassal fi tarikhe al-arab qabla al-islam, Beirut, dar al-ilm lilmalaeen, with the participation of the al-nnahza School of Baghdad
9- Khomeini, ruh allah al-musavi (1434 AH), tahrir al-vasila, the works Publishing Institute of imam Khomeini
10- Kulayni, Muhammad ibn Yaqoub (1365 SH), al-Kafi, Tehran: Dar al-Kutub al-Islamiyya
11- Mahdavi, Mohammad Sadegh, and Sabouri Khosrowshahi, Habib (1382 SH), "Investigation of the power distribution structure in the family", Journal of Women's Studies, first year, number 2: p.5
12- Mehrizi, Mehdi (1382 SH), Women's Personality and Rights in Islam (1st edition), Tehran: Scientific and Cultural Publishing Company
13- Mofid, Muhammad bin Muhammad bin Nu'man Al-ukbari (1413 AH), Al-Muqni'a, (1st edition), Qom: World Congress of Millennium of Sheikh Mofid.
14- Muqniyeh, Muhammad Jawad (1421 AH), Fiqh al-Imam Al-Sadiq (2nd edition), Qom: Ansarian Foundation
15- Nahj al-balqa, compiled by sayyed razi, mohammad ibn hosayn ibn musa (1379 SH), translation, description and research by fayz al-islam, Tehran, the works Publishing Institute of fayz al-islam, faqih Publications
16- Qortubi, Muhammad bin Ahmad (1364 AH), Al-Jami Lahkam Al-Qur'an (1st edition), Tehran: Nasser Khosrow Publications
17- Sadouq, Mohammad bin Ali (1413 AH), Man la yahzorho al-faqih, Qom: Modarresin Society Publications
18- Saroukhani, baqer (1384 SH), "Women, power and family: a research on the position of women in the pyramid of power in the family", Women's Research Quarterly, No. 12: p. 29
19- Saroukhani, baqer (1385 SH), An introduction to family sociology (8th edition) Tehran: Soroush Publications
20- Segalen, Martin (1370 SH), Historical Sociology of the Family, translated by Hamid Eliyasi, Tehran: Markaz Publications
21- Shahid thani, Zain al-Din bin Ali bin Ahmed Amili (1410 AH), Al-Rawdah Al-Bahiya fi Sharh Al-Luma’ Al-Damashqiah, Investigated by Seyyed Muhammad Kalanter (first edition), Qom: Davari bookstore
22- Tabrisi, Fazl bin Hasan (1372 SH), Majum al-Bayan fi Ulum al-Qur'an, with an introduction by Mohammad Javad Balaghi (3rd edition), Tehran: Nasser Khosrow Publications
23- Tabatabayi, Sayyed Muhammad Hossein (1417 AH), Al-Mizan fi Tafsir al-Qur'an (5th edition), Qom: Islamic Publications Office of the Qom Theological Seminary Society
24- Tusi, Abu Jaafar Muhammad bin Hassan (1365 SH), Tahdheeb al-Ahkam, Tehran: Dar al-Kutub al-Islamiyya
25- Tusi, Abu Jaafar Muhammad bin Hassan (1387 AH), Al-Mabsoot in the Fiqh of the Imamiyyah, investigated by Seyyed Muhammad Taqi Kashfi (3rd edition), Tehran: almaktabat almurtadwiat li'iihya' al-athar al-jaefaria
26- Tusi, Abu Jaafar Muhammad bin Hassan (1390 AH), Al-istebsar fi ma ikhtalaf fihe min al-akhbar, Tehran: Dar al-Kutub al-Islamiyya
27- Tusi, Abu Jaafar Muhammad bin Hassan, al-nihayat fi mujarad al-fiqh wa al-fitawi (2nd edition), Beirut: Dar Al-Kitab Al-Arabi
28- Tusi, Abu Jaafar Muhammad bin Hassan, Al-Tibayan fi Tafsir al-Qur’an, by Sheikh Agha Bozorg Tehrani and investigated by Ahmad Qasir Amili, Beirut: dar ihya' alturath al-arabi
