اثر بخشی آموزش مهارت‌های زندگی بر خودکارآمدی و سازگاری اجتماعی مادران کودکان دارای اختلال نقص توجه و بیش فعال شهرستان مهاباد

نازی پری ¹ (کارشناس ارشد ، گروه روانشناسی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی ، اهر، ایران) وحید خدایی مجد ² (استادیارگروه روانشناسی ، واحد تبریز ، دانشگاه آزاد اسلامی ، تبریز، ایران ( نویسنده مسئول ))

تاريخ الإرسال : 23 الأربعاء , ربيع الأول, 1444 تاريخ التأكيد : 29 الإثنين , رجب, 1444

الکلمات المفتاحية: خودکارآمدی, سازگاری اجتماعی, آموزش مهارت‌های زندگی, اختلال نقص توجه و بیش فعالی,

ملخص المقالة :

پژوهش حاضر با هدف تعیین اثر بخشی آموزش مهارت‌های زندگی بر خودکارآمدی و سازگاری اجتماعی مادران کودکان دارای اختلال نقص توجه و بیش فعال شهرستان مهاباد انجام شد. روش پژوهش حاضر نیمه تجربی با استفاده از طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری کلیه مادران کودکان دارای اختلال ADHD شهرستان مهاباد بودند که فرزندان آنها در سال تحصیلی 1401-1400 در مراکز مشاوره روان‌شناختی تشخیص ADHD داده شده بودند. نمونه مورد مطالعه تعداد 30 نفر از مادران فرزندان دارای اختلال نقص توجه و بیش فعال بودند که در دو گروه 15 نفری (15 نفر گروه آزمایش و 15 نفر گروه کنترل) مورد مطالعه قرار گرفتند. ابزار جمع‌آوری داده ها ، پرسشنامه خودکارآمدی شرر و پرسشنامه سازگاری اجتماعی S.A.S و برنامه آموزشی مهارت‌های زندگی بود. بعد از اجرای پیش آزمون، پروتکل آموزشی در طی 10 جلسه 90 دقیقه‌ای صرفاً برای گروه آزمایش برگزار گردید و گروه کنترل هیچ مداخله‌ای را دریافت نکردند . بعد از برنامه آموزشی مجدداً از هر دو گروه پس آزمون پرسشنامه‌‌های یاد شده بعمل آمد و نتایج داده‌ها مورد ارزیابی قرار گرفت. برای آزمون فرضیه ‌ها از آزمون تحلیل کوواریانس استفاده گردید . نتایج حاصل نشان داد که آموزش مهارت‌های زندگی بر خودکارآمدی و سازگاری اجتماعی مادران کودکان دارای اختلال نقص توجه و بیش فعال موثر می‌باشد.

المصادر:

آجیل‌چی، ب. برجعلی، ا. و جان‌بزرگی، م. (1390). اثربخشی آموزش مهارت‌های فرزندپروری در کاهش تنیدگی مادران، فصلنامه مطالعات روان‌شناسی بالینی، شماره 4، صص 1- 17.

احدی، ب. نریمانی، م. ابوالقاسمی، ع. و آسیابی، م. (1388)، بررسی ارتباط هوش هیجانی، سبک اسناد و خودکارآمدی با رضایت از زندگی در زنان شاغل. مطالعات تربیتی و روانشناسی دانشگاه فردوسی، دوره 10، شماره 1، صفحات 117-127.

احمدی، ا. صفات، م. امینی، ف. خوندل، ا. بی‌باک، ا و عباسی، ه (1394). اثر بخشی آموزش مهارت‌های زندگی بر خود پنداره و خودکارآمدی دانش‌آموزان مدارس فنی. مجله علمی پژوهشی روان‌شناسی. 2 (7). 89-73.

اعرابی، ش. (1395). بررسی اثربخشی آموزش مهارت‌های زندگی بر سازگاری اجتماعی نوجوانان دختر شرکت‌کننده در برنامه‌های اوقات فراغت سازمان بهزیستی استان اصفهان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، اصفهان: دانشگاه آزاد واحد خوراسگان.

امامی نایینی، ن. (1390). مجموعه مهارت‌های زندگی، تهران: انتشارات هنرآبی به سفارش سازمان بهزیستی کشور

امیری، ع. فلاح، س. اسفندیاری، ح. و غلامی، م. (1394). اثربخشی آموزش مهارت‌های زندگی بر سلامت روانی و سازگاری اجتماعی همسران جانبازان. زنان و خانواده، 9 (30)، 149-139.

بخشایش، ع. (1389). تشخیص و درمان اختلال بیش فعالی و کمبود توجه (ADHD)، یزد؛ انتشارات دانشگاه یزد.

پورسید، س. حبیب‌اللهی، س. و فرامرزی، س. (1389). اثربخشی برنامه آموزش مهارت‌های زندگی بر میزان سازگاری دانشجویان نابینا و کم‌بینا، مجله راهبردهای آموزشی، 3(1)، صص 7- 11.

حاتمی، م. و کاوسیان، ج. (1392). اثربخشی آموزش مهارت‌های زندگی و سازگاری فرزندان شاهد و ایثارگر، مجله روان‌شناسی مدرسه.

حجاری، س (1384). بررسی اثر بخشی آموزش گروهی حل مسئله بر میزان سازگاری اجتماعی زنان مبتلا به اختلال دو قطبی شهرستان اصفهان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، روانشناسی دانشگاه اصفهان.

حسن زاده ، س ، امرایی ، ک ، صمد زاده ، س (1398) فراتحلیلی بر شیوع اختلال کاستی توجه و بیش فعالی در ایران ، نشریه توانمند سازی کودکان استثنایی ، دوره 10 ، شماره 2 ، 177-165

خلیلیان، ز. افلاکی‌فرد، ح. (1395). بررسی تأثیر آموزش مهارت‌های زندگی بر خودکارآمدی و افزایش شادکامی دانش‌آموزان دختر دورة دوم متوسطه. پژوهش‌های مشاوره، 15 (59)، 76-96.

رضایی، ز. میان‌بندی، ی. و ارقبایی، م. (1393). اثر بخشی آموزش مهارت‌های زندگی بر خودکارآمدی کودکان. ماهنامه علمی- پژوهشی دانشور رفتار، دانشگاه شاهد. سال نهم، شماره 20.

سرابی، م. (1390). تأثیر آموزش مهارت‌های زندگی بر خودکارآمدی مادران کودکان مبتلا به درخودماندگی، مجله روان‌شناسی، دوره 13، شماره 49، صص 84- 93.

سیف، ع. (1387). روان‌شناسی پرورشی، روانشناسی یادگیری و آموزش. تهران: آگه.

طارمیان، ف. ماهجویی، م. و فتحی، ط. (1387). مهارت‌های زندگی. چاپ دوم، تهران: انتشارات تربیت.

طهماسبیان، ک. اناری، آ. و فتح‌آبادی، م. (1392). عوامل پیش‌بینی‌کننده خود اثرمندی والدین مادران کودکان زیر دو سال. فصلنامه خانواده پژوهی، 9، صص 189- 204.

علایی‌فر، ش. و مرادی، ع. (1393). اثربخشی آموزش برنامه فرزندپروری مثبت به مادران بر افزایش توانایی خواندن کودکان نارساخوان. فصلنامه روان‌شناسی شناختی، شماره 4، صص 41- 49.

فضلی، ن. و سجادیان، ا. (1395). اثربخشی آموزش فرزندپروری ذهن آگاهانه بر مشکلات رفتاری کودک و استرس والدگری مادران دارای فرزند مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی. دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی، شماره 3، صفحات 26 تا 35.

گنجی ارجنگی، م. و فراهانی، م. (1388). رابطه استرس شغلی و خودکارآمد با رضایت از زندگی در امدادگران حوادث گاز استان اصفهان. پژوهش در سلامت روان‌شناختی، دوره 2، شماره 3، صص 15- 24.

محرری، ف. سلطانی‌فر، ع. خالصی، ح. و اسالمی، ن. (1395). بررسی تأثیر آموزش برنامه تربیت سازنده به مادران در بهبود روابط با فرزندان نوجوان. فصلنامه دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، شماره 2، صص 116- 123.

یادآوری، م. (1383). تأثیر آموزش مهارت‌های زندگی بر سلامت عمومی، عزت‌ نفس و خودابرازی دانش‌آموزان دختر مقطع متوسطه شهرستان اهواز. پایان‌نامه کارشناسی ارشد روان‌شناسی عمومی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اهواز.

Ajilchi, b. Barjali, A. and Jan Bozori, M. (1390). Effectiveness of parenting skills training in reducing mothers' stress, Clinical Psychology Quarterly, No. 4,  1-17. (In Persian)

Ahadi, b. Narimani, M. Abul Ghasemi, A. and Asaibi, M. (2008), investigating the relationship between emotional intelligence, attribution style and self-efficacy with life satisfaction in working women. Ferdowsi University Educational and Psychological Studies, Volume 10, Number 1, Pages 117-127. (In Persian)

Ahmadi, A. Safat, M. Amini, F. Khondal, A. Bibak, A. and Abbasi, H. (2014). Effectiveness of life skills training on self-concept and self-efficacy of technical school students. Scientific Research Journal of Psychology. 2 (7). 89-73. (In Persian)

Arabi, sh. (2015). Investigating the effectiveness of life skills training on the social adjustment of adolescent girls participating in the leisure programs of Isfahan Province Welfare Organization. Master's thesis, Isfahan: Azad University, Khorasgan branch. (In Persian)

Amiri, A. Falah, S. Esfandiari, H. and Gholami, M. (2014). The effectiveness of life skills training on mental health and social adjustment of spouses of veterans. Women and Family, 9(30), 149-139. (In Persian)

Alaifar, Sh. and Moradi, A. (2013). The effectiveness of teaching positive parenting program to mothers on increasing the reading ability of dyslexic children. Cognitive Psychology Quarterly, No. 4,  41-49. (In Persian)

Barkley, R. A (2006). Attention- Defict Hyperactivity Disorder: a handbook for diaqnosis and treamtnent. New York: Guilford Press.

Bakshaish, A. (1389). Diagnosis and treatment of attention deficit hyperactivity disorder (ADHD), Yazd; Yazd University Press. (In Persian)

Chhava, D., Kacker P. (2013). Effectiveness of life skill education on adolescents. The Maharaja Sayajirao University of Baroda. International journal of research in education methodology, 13, 213- 220.

Daley, D. & O'Brien, M. (2013). A small-scale randomized controlled trial of the self-help version of the new forest parent training programmer for children with ADHD symptoms. European Child & Adolescent Psychiatry, online ISSN, 1435-165X.

Danforth, J. S. Harvey, E. Ulazek, W. R. & Eberhardt, J. (2006). The outcome of group parent training for families of children with attention deficit/ aggressive Behavior. Journal of Behavior therapy and experimental psychiatry, 3, 188-205.

Emami Nayini, N. (1390). Collection of Life Skills, Tehran: Hanarabi Publications commissioned by the country's welfare organization. (In Persian)

Fazli, N. and Sajjadian, A. (2015). The effectiveness of mindful parenting training on children's behavioral problems and parenting stress of mothers with children with attention deficit hyperactivity disorder. Knowledge and research in applied psychology, number 3, pages 26 to 35. (In Persian)

Ganji Argengi, M. and Farahani, M. (1388). The relationship between occupational stress and self-efficacy with life satisfaction in gas accident rescue workers in Isfahan province. Research in psychological health, volume 2, number 3,  15-24. (In Persian)

Gupta, R. K., & Kaur. H. (2010). Stress among parents of child with. Intellectual disability.

Khalilian, Z. Aflaki Fard, H. (2015). Investigating the effect of life skills training on self-efficacy and increasing happiness of female students of the second year of high school. Counseling Research, 15(59), 76-96. (In Persian)

Hatami, M. and Kausian, J. (2012). Effectiveness of teaching life skills and adaptation of witness and self-sacrificing children, Journal of School Psychology. (In Persian)

Hajari, S. (2004). Investigating the effectiveness of problem-solving group training on the level of social adjustment of women with bipolar disorder in Isfahan city. Master's thesis, Psychology, University of Isfahan. (In Persian)

Haratiti, M.A.S., & Hendri, G. (2010). The role of life skill training on self- efficacy, self- esteem, life interest, and role behavior for unemployed youth. Global journal of management and business research. 10(1): 132- 139.

Hassall, R, Rose, J., & McDonald, J. (2005). Parenting stress in mothers of children with an intellectual disability. The effects of parental cognitions in relation to child characteristics and family support, Journal of Intellectual Disability Research. 49 (6), 405-18.

Jansen, S. L., van der putten, A. A. & Vlaskamp, C. (2017). Parents experiences of collaborating with professionals in the support of their child with profound intellectual and multiple disabilities: A multiple case study. Journal of Intellectual Disabilities. 21 (1), 53-67.

Kwok, S. Y., Leung, C.L., & Wong, D. F. (2014), Marital satisfaction of chinese mothers of children with autism and intellectual disabilities in Hong Kong. Journal of Intellectual Disability Research. 58(2), 1156-1171.

Lou, H. Wang, X., Tu, X. & Gao, E. (2008). Impact of life Skills Training to Improve Cognition on Risk of Sexual Behavior and Contraceptive Use among Vocational School Students in Shanghai, China. Journal of Reproduction & Contraception, 239- 251.

Masten, A. S., & Monn, A. R. (2015), Child and family resilience: A call for inteqrated science, practice, and professional training: interdisciplinary. Journal of Applied family studies. 64 (1), 5-21.

Mehrhari, F. Soltanifar, A. Khalsi, H. and Islami, N. (2015). Investigating the effect of teaching constructive education program to mothers in improving relationships with teenage children. Quarterly Journal of Mashhad University of Medical Sciences Faculty of Medicine, No. 2,  116-123. (In Persian)

Muafi, A.S., Hartati, H., Gusaptono, A. (2010). The role of life skills training of self- efficacy, self- esteem, life interest and role behavior for unemployed youth. Global journal of management and business research. 10(1): 136- 142.

Oshodi, YO, umeh, CS, Afolabi Lesi FE, eigbike-Aideyan M, Adeyemi JD. (2014). Burden and psychological challenges in caregivers of children with intellectual disabilities in a child neutology clinic, in Lagos, Nigeria, International Journal of Developmental Disabilities. 60(4): 226-34.

Pajates, F. (2002). Over view of social cognitive theory and of self- efficacy. 32 (5).

Palmer, J. (2015). The effectiveness of life skills training on valuable worth and happiness of single parent students. Teachers’ college record, 87, 393-409.

Pursid, S. Habibollahi, S. and Faramarizi, S. (1389). The effectiveness of the life skills training program on the level of adaptation of blind and visually impaired students, Journal of Educational Strategies, 3(1),  11-7. (In Persian)

Rezaei, Z. Intermediate, Y. and Arqabai, M. (2013). The effectiveness of life skills training on children's self-efficacy. Scientific-research monthly Daneshvar Behavat, Shahid University. Year 9, number 20. (In Persian)

Rewari, M. (1383). The effect of life skills training on general health, self-esteem and self-expression of female high school students in Ahvaz city. Master's thesis in general psychology, Islamic Azad. (In Persian)

Sarabi, M. (1390). The effect of life skills training on the self-efficacy of mothers of children with autism, Journal of Psychology, Volume 13, Number 49,  84-93. (In Persian)

Saif, A. (1387). Educational psychology, psychology of learning and education. Tehran: Ad.

Tarmian, F. Mahjooi, M. and Fathi, T. (1387). Life Skills. Second edition, Tehran: Tarbiat Publications. (In Persian)

Tahmasbian, K. Anari, A. and Fathabadi, M. (2012). Predictive factors of self-efficacy of parents of mothers of children under two years old. Family Research Quarterly, 9,  189-204. (In Persian)

Steinberg, L. (2013). Authorizative Parenting and adolescent adjustment across varied ecological Niches. Based in Part on a paper present at Biannal metting of the S. Washington, D.C. Press. 1-540.

Taylor, D. Lettia, A. & Shelly, T. (2014). Social Psychology. V.S.A: Prentice, Hall International, Inc. 1-310.

W.H.O., World Health Organization (1999). The Development and Dissemination of life skills education: An overview. Division of Mental Health, World Health Organization. Genera. .

Wichroski, M.A. (2010). Facilitating self-esteem and social supports in a family life skills program. Journal of woman and social work: 15(2), 271- 277.

Yadva, P., Igbal, N. (2015). Impact of life skill training on self- efficacy, adjustment among adolescents. Journal of Indian academy of applied psychology, 35, 61- 70.