مقایسه اثربخشی درمان گروهی فعال‌سازی رفتاری، شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر افسردگی و کیفیت زندگی افراد مبتلا به سرطان

الموضوعات :

محسن دربندی ¹ , ناصر امینی ² , شهدخت آزادی ³ , کامران میرزایی ⁴

1 - دانشجوی دکتری ، گروه روان‌شناسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران
2 - دانشیار ، گروه روان‌شناسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران. ( نویسنده مسئول )[e-mail]
3 - استادیار گروه روان‌شناسی واحد گچساران، دانشگاه آزاد اسلامی، گچساران، ایران
4 - دانشیار گروه پزشکی اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر، بوشهر، ایران. گروه روان‌شناسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران

تاريخ الإرسال : 15 الإثنين , ذو الحجة, 1444 تاريخ التأكيد : 12 الأحد , جمادى الأولى, 1445 تاريخ الإصدار : 18 الثلاثاء , رمضان, 1446

الکلمات المفتاحية: کیفیت زندگی, افسردگی, سرطان, ذهن‌آگاهی, پذیرش و تعهد, فعال‌سازی رفتاری, شناخت‌درمانی,

ملخص المقالة :

این پژوهش از حیث هدف از نوع کاربردی و از حیث روش یک مطالعه مقطعی از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون- پیگیری بود. جامعه‌ی آماری شامل کلیه‌ی افراد مبتلا به سرطان شهر بوشهر در آبان 1399 تا فروردین 1400 بود. از این جامعه 40 نفر به روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب و به صورت تصادفی در چهار گروه 10 نفری (سه گروه آزمایشی و یک گروه کنترل)، گمارده شدند. پرسشنامه‌های کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی(1996) و افسردگی بک(1998) به عنوان پیش‌آزمون بر روی کلیه‌ی شرکت‌کنندگان اجرا گردید. سپس افراد گروه آزمایش اول درمان گروهی فعال‌سازی رفتاری، گروه آزمایش دوم درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و گروه آزمایش سوم نیز شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی را در ده جلسه‌ی 90 دقیقه‌ای دریافت کردند. اما افراد گروه کنترل، مداخله‌ی دریافت نکردند. به دلیل شرایط کرونایی مداخلات درمانی، به صورت ویدیوکال برگزار گردید. در نهایت پرسشنامه‌های مذکور به عنوان پس آزمون بر رو کلیه‌ی شرکت‌کنندگان اجرا شد. به منظور پیگیری اثربخشی، پس از یک ماه، کلیه‌ی شرکت‌کنندگان مجدداً به پرسشنامه‌ها پاسخ دادند. یافته‌ها با استفاده از تحلیل واریانس با اندازه‌گیری‌های مکرر و آزمون‌های تعقیبی توکی و بونفرونی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. بر اساس نتایج، میانگین نمرات پس‌آزمون بیماران هر سه گروه آزمایش در متغیر‌های افسردگی و کیفیت‌زندگی به ترتیب کاهش و افزایش معناداری نسبت به گروه کنترل داشت(05/0P<). این تفاوت‌ها در مرحله‌ی پیگیری نیز معنادار بود(05/0P<). با این حال تفاوت میزان اثربخشی سه درمان مذکور بر کاهش افسردگی و افزایش کیفیت زندگی، در سطح معناداری نبود(05/0P>).

المصادر:

ایزدی، راضیه؛ نشاط دوست، حمیدطاهر؛ عسگری، کریم؛ عابدی، محمدرضا (1393). مقایسه اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و درمان شناختی- رفتاری بر علایم بیماران مبتلا به اختلال وسواس- اجبار. تحقیقات علوم رفتاری، 1(35):19-33.

براری بازیارخیلی، زهرا؛ ابراهیمی، صدیقه .(1400). پیش‌بینی درماندگی روانشناختی و تحمل ناکامی بر اساس نارسایی هیجانی در زنان مبتلا به سرطان پستان. نشریه پرستاری، 34(129): 96-108.

بنی اسدی فاطمه، پورشریفی حمید، برجعلی احمد و مفید بهرام. (1400). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر پریشانی روان شناختی افراد مبتلا به سرطان پروستات طب پیشگیری، 8(1):12-22.

بی غم لعل آبادی الهه، نریمانی محمد، حاجی مرادی راضیه. (1401). فراتحلیل اثربخشی درمان فعالسازی رفتاری بر میزان افسردگی نوجوانان، روش ها و مدل های روانشناختی، 13(47): 161-174.

پورعبداله، هما؛ جعفری ورجوشانی، نسرین؛ نمدیان، معصومه .(1401). بررسی کیفیت زندگی بیماران مبتلا به سرطان معده و عوامل مرتبط با آن در شهر زنجان. سلامت جامعه، 16(3): 27- 35.

جعفری، سالم؛ کردتمینی، بهمن؛ کهرازئی، فرهاد (1400). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کاهش افسردگی و نشخوار ذهنی زنان مبتلا به سرطان. مجله علوم پزشکی رازی، 28(3): 210-219.

خدایاری‌فرد، محمد ؛ محمدی‌حاصل، کورش؛ دیده‌دار، مریم .(1398). شناخت رفتار درمانگری یکپارچه شده با ذهن آگاهی: اصول و روش اجرا‏‫. انتشارات دانشگاه تهران.

سوره، جمال؛ حاجلو، نادر؛ عطادخت، اکبر؛ بشرپور، سجاد .(1402). مقایسه اثربخشی درمان شناختی مبتنی بر ذهن‌آگاهی و درمان مبتنی بر معنی و هدف در ارتقای رشد پس از آسیب و سازگاری روانی-اجتماعی بیماران مبتلا به سرطان پستان. رویش روانشناسی، 12(2): 27-38.

علیایی زهرا، محمدی مسعود، انوری کاظم و حسینی سید ابراهیم (1401). برررسی اثربخشی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر افسردگی، کیفیت زندگی و میزان کورتیزول سرم در افراد افسرده، زیست شناسی جانوری، 14(4):153-169.

محمدزاده، سلیمان؛ یوسفی، فایق؛ کمالی اردکانی، سارا؛ مرادویسی، برهان؛ سیدی‌نسب، سیده‌زهرا؛ طه‌زاده، سمیه .(1401). بررسی شیوع افسردگی در کودکان و نوجوانان مبتلا به سرطان بستری شده در بخش انکولوژی بیمارستان بعثت سنندج. مجله روانشناسی و روانپزشکی شناخت، 9(5): 66-76.

میراویسی، سحر؛ احمدیان، حمزه؛ مرادی، امید؛ قادری، بایزید (1402). اثربخشی برنامه آموزشی مبتنی بر سازش با درد بر افسردگی و اضطراب بیماران سرطانی. مجله روانشناسی و روانپزشکی شناخت، 10(2): 107-117.

وهابی ماشک، معصومه؛ مجتبایی، مینا .(1401). اثربخشی آموزش درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر افسردگی و کیفیت زندگی زنان مبتلا به سرطان پستان. مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد، 65(4): 1858-1869.

American Cancer Society. (2014). The History of Cancer. Available from: www.cancer.org/the-history-of-cancer-pdf. Accessed December 23.

Beck, A. T, Steer, A. R, Garbin, G. (1998). Analysis of the psychometric parties of the Spanish version of the Beck depression inventory in Argentina. Psychiatr Rev, 79(3): 275-85.

Cai T, Verze P, Johansen TE. (2021). The quality of life definition: Where are we going? Uro; 1(1):14-22. DOI: 10.3390/uro1010003

Chambless, D. L., Baker, M. J., Baucom, D. H., Beutler, L. E., Calhoun, K. S., & Crits Christoph, P. (1998). Update on Emprically Validated Therapies, ll. The Clinical Psychologist, 51, 3-16.

Chernyshov, P. V. Lallas, A. Tomas‐Aragones, L. Arenbergerova, M. Samimi, M. Manolache, L. ... & Finlay, A. Y. (2019). Quality of life measurement in skin cancer patients: literature review and position paper of the European Academy of Dermatology and Venereology Task Forces on Quality of Life and Patient Oriented Outcomes, Melanoma and Non‐Melanoma Skin Cancer. Journal of the European Academy of Dermatology and Venereology, 33(5): 816-827.

DeSantis, C. E., Lin, C. C., Mariotto, A. B., Siegel, R. L., Stein, K. D. Kramer, J. L., Alteri, R., Robbins, A. S., & Jemal, A. (2014). Cancer treatment and survivorship statistics, 2014. Article first published online: 1 JUN 2014 DOI: 10.3322/ caac.21235

Fish, J. A., Ettridge, K., Sharplin, G. R., Hancock, B., & Knott, V. E. (2014). Mindfulness‐based Cancer Stress Management: impact of a mindfulness‐based programme on psychological distress and quality of life. European journal of cancer care, 23(3): 413-421.

Frostadottir, A. D., & Dorjee, D. (2019). Effects of Mindfulness Based Cognitive Therapy (MBCT) and Compassion Focused Therapy (CFT) on Symptom Change, Mindfulness, Self-Compassion, and Rumination in Clients with Depression, Anxiety, and Stress. Frontiers in Psychology, 10. doi:10.3389/fpsyg.2019.01099

Gollan, J., Atlis, M., & Marlow-OConnor, M. (2003). Behavioral activation: Group treatment for depression (pilot version). Unpublished manual, University of Chicago.

Haun M, Sklenarova H, Hartmann M. (2014). Depression, anxiety and disease-related distress in couples affected by advanced lung cancer. Lung Cancer, 86(2): 274-280.

Hayes SC, Levin ME, Plumb-Vilardaga J, Villatte JL, & Pistorello J. (2013). Acceptance and commitment therapy and contextual behavioral science: examining the rogress of a distinctive model of behavioral and cognitive therapy. Behav Ther, 4(2):180-198.

Hayes, S. C., Strosahl, K. D. & Wilson, K. G. (2012). Acceptance and Commitment Therapy: The Process and Practice of Mindful Change. New York: Guilford.

Karekla M, & Constantinou M. (2010). Religious coping and cancer: Proposing an acceptance and commitment therapy approach. Cognitive and Behavioral Practice, 17(4): 371-381.

Kim MS, Kim SY, Kim JH, Park B, Choi HG. (2017). Depression in breast cancer patients who have undergone mastectomy: a national cohort study. PLoS One. 12(4): e0175395.

L.Pott Jaime, Delgadillo & StephenKellett. (2022).  Is behavioral activation an effective and acceptable treatment for co-occurring depression and substance use disorders? A meta analysis of randomized controlled trials, Journal of Substance Abuse Treatment, Volume 132, January 2022, 108478.

Leiter, U. Keim, U. & Garbe, C. (2020). Epidemiology of skin cancer: update 2019. Adv Exp Med Biol; 1268:123-139.  doi: 10.1007/978-3-030-46227-7_6.

Li P, Hu Y, Martikainen P. (2023). Pre-existing psychological disorders, diabetes, and pancreatic cancer: A population-based study of 38,952 Finns. Cancer Epidemiology, 82, 102307.

Martell CR, Dimidjian S, Herman-Dann R.(2010). Behavioral activation for depression: a clinician’s guide. New York. The Guilford Press.

May David,  Litvin d, Boris and Allegrante John(2022). Behavioral Activation, Depression, and Promotion of Health Behaviors: A Scoping Review, Journal of Psychosomatic Research, Impact Factor: 4.444 / 5-Year Impact Factor: 3.943

 

Mols F, Schoormans D, de Hingh I, Oerlemans S, Husson O. (2018). Symptoms of anxiety and depression among colorectal cancer survivors from the population based, longitudinal PROFILES Registry: Prevalence, predictors, and impact on quality of life. Cancer, 124(12), 2621-2628.

Petrillo L, El-Jawahri A, Heuer L, Post K, Gallagher E, Trotter C, Plotke R, Temel J, Greer J. (2022).Quality of Life and Depression Symptoms in a Cross-Section of Patients with Advanced Lung Cancer before and During the Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) Pandemic (RP322). Journal of Pain and Symptom Management, 63(6), 1079-1080.

Porter, J. F., Spates, R., & Smitham, S. (2004). International Psychotherapy for depression? The need to define its ecological niche. Journal of affective disorders, 95, 1-11.

Rieke K, Schmid KK, Lydiatt W, Houfek J, Boilesen E, Watanabe-Galloway Sh. (2017). Depression and survival in head and neck cancer patients. Oral Oncol, 65, 76-82.

Sánchez-Migallón J, Seignot I, Sendros Madroño MJ. (2023). Prevalence of Obesity in Cancer Patients and Its Concordance with the Pathological History of the Clinical History of the Cancer Patient. Clinical Nutrition ESPEN, 54, 587.

Segrin, C., Badger, T.A., Meek, P., Lopez, A.M., Bonham, E., & Sieger, A.  (2006) Dyadic interdependence on affect and quality of life trajectories among women with breast cancer and their partners. Journal of Social and Personal Relationships. 27,673-689.

Shrestha AD, Neupane D, Vedsted P, Kallestrup P. (2018). Cervical cancer prevalence, incidence and mortality in low and middle income countries: a systematic review. Asian Pacific journal of cancer prevention. Asian Pacific Journal of Cancer Prevention, 19(2), 319-324.

Spiegel D, Riba MB. (2015). Managing anxiety and depression during treatment. Breast J, 21(1): 97–103.

Steinmetz, J. L., Lewinsohn, P. M., & Antonuccio, D. O. (1983). Prediction of individual outcome in a group intervention for depression. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 51(3): 331.

Temple J, Salmon P, Smith CT, Huntley CD, Byrne A, Fisher PL. (2020). The questionable efficacy of manualized psychological treatments for distressed breast cancer patients: An individual patient data meta-analysis. Clinical Psychology Review, 80, 101883.

ToonTab Haqiqi S, The quality of sex life among women with breast cancer in fertility ages, M.A thesis in midwifery, Tarbiyat Modarres University, 2019.

 Weitz, Kleiboer, van Straten&  Cuijpers (2018).The effects of psychotherapy for depression on anxiety symptoms: a meta-analysis, 39, 241–254.

Wieman ST, Hall KA, Hall DL. (2023). Treatment-related changes in insomnia, anticipatory pleasure, and depression symptoms: A proof-of-concept study with cancer survivors. Sleep Medicine, 103, 29-32.

Zettle, R. D., & Raines, J. C. (1989). Group cognitive and contextual therapies in treatment of depression. Journal of Clinical Psychology, 45, 438-445.

Zimmermann FF, Burrell B, Jordan J. (2018). The acceptability and potential benefits of mindfulness-based interventions in improving psychological well-being for adults with advanced cancer: a systematic review. Complementary therapies in clinical practice, 30, 68-78.

 

Aliayi Zahra, Mohammadi Masoud, Anuri Kazem and Hosseini Seyyed Ebrahim (1401). Investigating the effectiveness of cognitive therapy based on mindfulness on depression, quality of life and serum cortisol levels in depressed people, Animal Biology, 14(4):153-169. ]persian[

American Cancer Society. (2014). The History of Cancer. Available from: www.cancer.org/the-history-of-cancer-pdf. Accessed December 23.

Beck, A. T, Steer, A. R, Garbin, G. (1998). Analysis of the psychometric parties of the Spanish version of the Beck depression inventory in Argentina. Psychiatr Rev, 79(3): 275-85.

Amiri, Sahar; Ehtshamzadeh, Parvin; Hafizi, Fariba; Barna, Mohammad Reza (2019). Comparison of the effectiveness of activation therapy and therapy based on acceptance and commitment on the executive functions of learning rules, impulsivity inhibition and flexibility in patients with depression. Shafai Khatam Journal of Neuroscience, 9(2): 68-78. ]persian[

Bani Asadi Fatemeh, Hamid Poursharifi, Barjali Ahmed and Mofid Bahram. (1400). The effectiveness of acceptance and commitment therapy on psychological distress of prostate cancer patients. Preventive Medicine, 8(1):12-22. ]persian[

Brari Baziarcheli, Zahra; Ebrahimi, Siddiqa. (1400). Prediction of psychological helplessness and tolerance of failure based on emotional failure in women with breast cancer. Journal of Nursing, 34(129): 96-108. ]persian[

Bigham Lalabadi Elaha, Narimani Mohammad, Haji Moradi Razieh. (1401). A meta-analysis of the effectiveness of behavioral activation therapy on adolescent depression, Psychological Methods and Models, 13(47): 161-174. ]persian[

Cai T, Verze P, Johansen TE. (2021). The quality of life definition: Where are we going? Uro; 1(1):14-22. DOI: 10.3390/uro1010003

Chambless, D. L., Baker, M. J., Baucom, D. H., Beutler, L. E., Calhoun, K. S., & Crits Christoph, P. (1998). Update on Emprically Validated Therapies, ll. The Clinical Psychologist, 51, 3-16.

Chernyshov, P. V. Lallas, A. Tomas‐Aragones, L. Arenbergerova, M. Samimi, M. Manolache, L. ... & Finlay, A. Y. (2019). Quality of life measurement in skin cancer patients: literature review and position paper of the European Academy of Dermatology and Venereology Task Forces on Quality of Life and Patient Oriented Outcomes, Melanoma and Non‐Melanoma Skin Cancer. Journal of the European Academy of Dermatology and Venereology, 33(5): 816-827.

DeSantis, C. E., Lin, C. C., Mariotto, A. B., Siegel, R. L., Stein, K. D. Kramer, J. L., Alteri, R., Robbins, A. S., & Jemal, A. (2014). Cancer treatment and survivorship statistics, 2014. Article first published online: 1 JUN 2014 DOI: 10.3322/ caac.21235

Fish, J. A., Ettridge, K., Sharplin, G. R., Hancock, B., & Knott, V. E. (2014). Mindfulness‐based Cancer Stress Management: impact of a mindfulness‐based programme on psychological distress and quality of life. European journal of cancer care, 23(3): 413-421.

Frostadottir, A. D., & Dorjee, D. (2019). Effects of Mindfulness Based Cognitive Therapy (MBCT) and Compassion Focused Therapy (CFT) on Symptom Change, Mindfulness, Self-Compassion, and Rumination in Clients with Depression, Anxiety, and Stress. Frontiers in Psychology, 10. doi:10.3389/fpsyg.2019.01099

Gifford, E.V. Does acceptance and relationship focused behavior therapy contribute to bupropion outcomes? A randomized controlled trial of functional analytic psychotherapy and acceptance and commitment therapy for smoking cessation. Behavior therapy, 2011. 42(4):700-15.

Gollan, J., Atlis, M., & Marlow-OConnor, M. (2003). Behavioral activation: Group treatment for depression (pilot version). Unpublished manual, University of Chicago.

Haun M, Sklenarova H, Hartmann M. (2014). Depression, anxiety and disease-related distress in couples affected by advanced lung cancer. Lung Cancer, 86(2): 274-280.

Hayes SC, Levin ME, Plumb-Vilardaga J, Villatte JL, & Pistorello J. (2013). Acceptance and commitment therapy and contextual behavioral science: examining the rogress of a distinctive model of behavioral and cognitive therapy. Behav Ther, 4(2):180-198.

Hayes, S. C., Strosahl, K. D. & Wilson, K. G. (2012). Acceptance and Commitment Therapy: The Process and Practice of Mindful Change. New York: Guilford.

Karekla M, & Constantinou M. (2010). Religious coping and cancer: Proposing an acceptance and commitment therapy approach. Cognitive and Behavioral Practice, 17(4): 371-381.

Khodayarifard, Mohammad; Mohammadi Hashel, Koresh; Deheddar, Maryam (2018). Cognitive behavior therapy integrated with mindfulness: principles and implementation method. Tehran University Publications. ]persian[

Kim MS, Kim SY, Kim JH, Park B, Choi HG. (2017). Depression in breast cancer patients who have undergone mastectomy: a national cohort study. PLoS One. 12(4): e0175395.

L.Pott Jaime, Delgadillo & StephenKellett. (2022).  Is behavioral activation an effective and acceptable treatment for co-occurring depression and substance use disorders? A meta analysis of randomized controlled trials, Journal of Substance Abuse Treatment, Volume 132, January 2022, 108478.

Leiter, U. Keim, U. & Garbe, C. (2020). Epidemiology of skin cancer: update 2019. Adv Exp Med Biol; 1268:123-139.  doi: 10.1007/978-3-030-46227-7_6.

Li P, Hu Y, Martikainen P. (2023). Pre-existing psychological disorders, diabetes, and pancreatic cancer: A population-based study of 38,952 Finns. Cancer Epidemiology, 82, 102307.

Martell CR, Dimidjian S, Herman-Dann R.(2010). Behavioral activation for depression: a clinician’s guide. New York. The Guilford Press.

May David,  Litvin d, Boris and Allegrante John(2022). Behavioral Activation, Depression, and Promotion of Health Behaviors: A Scoping Review, Journal of Psychosomatic Research, Impact Factor: 4.444 / 5-Year Impact Factor: 3.943

Miravisi, Sahar; Ahmadian, Hamza; Moradi, Omid; Qadri, Bayazid (1402). The effectiveness of an educational program based on compromise with pain on depression and anxiety in cancer patients. Journal of Cognitive Psychology and Psychiatry, 10(2): 107-117. ]persian[

Mohammadzadeh, Suleiman; Yousefi, Faiq; Kamali Ardakani, Sara; Moradavisi, proof; Sidi Nesab, Sidi Zahra; Tahzadeh, Samiya (1401). Investigating the prevalence of depression in children and adolescents with cancer admitted to the oncology department of Baath Hospital, Sanandaj. Journal of Cognitive Psychology and Psychiatry, 9(5): 66-76. ]persian[

Mols F, Schoormans D, de Hingh I, Oerlemans S, Husson O. (2018). Symptoms of anxiety and depression among colorectal cancer survivors from the population based, longitudinal PROFILES Registry: Prevalence, predictors, and impact on quality of life. Cancer, 124(12), 2621-2628.

Parsley, healthy; Kurdtmini, Bahman; Kehrazaei, Farhad (1400). The effectiveness of treatment based on acceptance and commitment on reducing depression and mental rumination in women with cancer. Razi Journal of Medical Sciences, 28(3): 210-219.

Petrillo L, El-Jawahri A, Heuer L, Post K, Gallagher E, Trotter C, Plotke R, Temel J, Greer J. (2022).Quality of Life and Depression Symptoms in a Cross-Section of Patients with Advanced Lung Cancer before and During the Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) Pandemic (RP322). Journal of Pain and Symptom Management, 63(6), 1079-1080.

Porter, J. F., Spates, R., & Smitham, S. (2004). International Psychotherapy for depression? The need to define its ecological niche. Journal of affective disorders, 95, 1-11.

Pourabdallah, Homa; Jafari Varjushani, Nasreen; Namdian, Masoumeh (1401). Investigating the quality of life of gastric cancer patients and related factors in Zanjan city. Community Health, 16(3): 27-35. ]persian[

Rieke K, Schmid KK, Lydiatt W, Houfek J, Boilesen E, Watanabe-Galloway Sh. (2017). Depression and survival in head and neck cancer patients. Oral Oncol, 65, 76-82.

Sánchez-Migallón J, Seignot I, Sendros Madroño MJ. (2023). Prevalence of Obesity in Cancer Patients and Its Concordance with the Pathological History of the Clinical History of the Cancer Patient. Clinical Nutrition ESPEN, 54, 587.

Segrin, C., Badger, T.A., Meek, P., Lopez, A.M., Bonham, E., & Sieger, A.  (2006) Dyadic interdependence on affect and quality of life trajectories among women with breast cancer and their partners. Journal of Social and Personal Relationships. 27,673-689.

Shrestha AD, Neupane D, Vedsted P, Kallestrup P. (2018). Cervical cancer prevalence, incidence and mortality in low and middle income countries: a systematic review. Asian Pacific journal of cancer prevention. Asian Pacific Journal of Cancer Prevention, 19(2), 319-324.

Spiegel D, Riba MB. (2015). Managing anxiety and depression during treatment. Breast J, 21(1): 97–103.

Steinmetz, J. L., Lewinsohn, P. M., & Antonuccio, D. O. (1983). Prediction of individual outcome in a group intervention for depression. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 51(3): 331.

Surah, Jamal; Hajlo, Nader; Atadakht, Akbar; Bashrpour, Sajjad. (1402). Comparing the effectiveness of cognitive therapy based on mindfulness and therapy based on meaning and goal in promoting post-traumatic growth and psychosocial adaptation of breast cancer patients. Psychological Development, 12(2): 27-38. ]persian[

Temple J, Salmon P, Smith CT, Huntley CD, Byrne A, Fisher PL. (2020). The questionable efficacy of manualized psychological treatments for distressed breast cancer patients: An individual patient data meta-analysis. Clinical Psychology Review, 80, 101883.

ToonTab Haqiqi S, The quality of sex life among women with breast cancer in fertility ages, M.A thesis in midwifery, Tarbiyat Modarres University, 2019.

Valian, A.M. The Effectiveness of Behavioral Activation Therapy on Depression Symptoms and Cog-nitive-Behavioral Avoidance for Students. Quarterly Journal of Social Work, 2017. 5(4): 31-25.

Wahabi Mashek, Masoumeh; Mojtabai, Mina (1401). The effectiveness of treatment education based on acceptance and commitment on depression and quality of life of women with breast cancer. Journal of the Faculty of Medicine of Mashhad University of Medical Sciences, 65(4): 1858-1869. ]persian[

Weitz, Kleiboer, van Straten&  Cuijpers (2018).The effects of psychotherapy for depression on anxiety symptoms: a meta-analysis, 39, 241–254.

Wieman ST, Hall KA, Hall DL. (2023). Treatment-related changes in insomnia, anticipatory pleasure, and depression symptoms: A proof-of-concept study with cancer survivors. Sleep Medicine, 103, 29-32.

Yazidi, Razia; Neshat Dost, Hamid Taher; Askari, Karim; Abedi, Mohammadreza (2014). Comparing the effectiveness of acceptance and commitment-based therapy and cognitive-behavioral therapy on the symptoms of patients with obsessive-compulsive disorder. Behavioral Science Research, 1(35):19-33.]persian[

Zettle, R. D., & Raines, J. C. (1989). Group cognitive and contextual therapies in treatment of depression. Journal of Clinical Psychology, 45, 438-445.

Zimmermann FF, Burrell B, Jordan J. (2018). The acceptability and potential benefits of mindfulness-based interventions in improving psychological well-being for adults with advanced cancer: a systematic review. Complementary therapies in clinical practice, 30, 68-78.

 

 

نص كامل:



مقایسه اثربخشی درمان گروهی فعال­سازی رفتاری،  درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد با شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر افسردگی و کیفیت زندگی افراد مبتلا به سرطان

چکیده

سرطان یک بیماری بالقوه کشنده است که به طور عمده به وسیله عوامل محیطی و جهش ژن­های سلولی ایجاد می­شود. پژوهش حاضر، با هدف تعیین تفاوت اثربخشی درمان گروهی فعالسازی رفتاری و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) با شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر افسردگی و کیفیت زندگی افراد مبتلا به سرطان انجام گرفت. این پژوهش از حیث هدف از نوع کاربردی و از حیث روش یک مطالعه مقطعی از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون- پیگیری بود. جامعه‌ی آماری شامل کلیه‌ی افراد مبتلا به سرطان مراجعه کننده به بخش‌های انکولوژی بیمارستان‌ها و کلینیک‌های شهر بوشهر در آبان ماه 1399 تا فروردین ماه 1400 بود. از این جامعه 40 نفر به روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب و به صورت تصادفی در چهار گروه 10 نفری (سه گروه آزمایشی و یک گروه کنترل)، گمارده شدند. پس از اخذ رضایت شرکت‌کنندگان و رعایت اصول اخلاقی، پرسشنامه‌های کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی(1996) و افسردگی بک(1998) به عنوان پیش‌آزمون بر روی کلیه‌ی شرکت‌کنندگان اجرا گردید. سپس افراد گروه آزمایش اول درمان گروهی فعال‌سازی رفتاری، گروه آزمایش دوم درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و گروه آزمایش سوم نیز شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی را در ده جلسه‌ی 90 دقیقه‌ای دریافت کردند. اما افراد گروه کنترل، هیچ مداخله‌ی روانشناختی دریافت نکردند. به دلیل شرایط کرونایی مداخلات درمانی برای هر سه گروه آزمایش، به صورت ویدیوکال و از طریق اسکایپ برگزار گردید. در نهایت پرسشنامه‌های مذکور به عنوان پس آزمون بر رو کلیه‌ی شرکت‌کنندگان اجرا شد. به منظور پیگیری اثربخشی، پس از گذشت یک ماه از مرحله‌ی پس‌آزمون، کلیه‌ی شرکت‌کنندگان مجدداً به پرسشنامه‌ها پاسخ دادند. یافته‌های حاصل، با استفاده از تحلیل واریانس با اندازه‌گیری‌های مکرر و آزمون‌های تعقیبی توکی و بونفرونی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. بر اساس نتایج این تحلیل، میانگین نمرات پس‌آزمون بیماران هر سه گروه آزمایش در متغیر‌های افسردگی و کیفیت‌زندگی به ترتیب کاهش و افزایش معناداری نسبت به گروه کنترل داشت(05/0P<). این تفاوت‌ها در مرحله‌ی پیگیری نیز معنادار بود(05/0P<). با این حال تفاوت میزان اثربخشی سه درمان مذکور بر کاهش افسردگی و افزایش کیفیت زندگی، در سطح معناداری نبود(05/0P>). می­توان نتیجه گرفت درمان گروهی فعال­سازی رفتاری، درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر کاهش افسردگی و بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به سرطان موثر است و می­تواند در جهت کاهش مشکلات روانشناختی این بیماران مورد استفاده قرار گیرد.

واژگان کلیدی: فعال­سازی رفتاری، پذیرش و تعهد، شناخت‌درمانی، ذهن‌آگاهی، افسردگی، کیفیت زندگی، سرطان.

مقدمه

بیماری سرطان¹، شامل گروهی از بیماری‌ها است که در آن سلول‌های غیر طبیعی بدون کنترل تقسیم می‌شوند و می‌توانند به سایر بافت‌ها آسیب بزنند(سانچیز-میگالون، سیگنات و سندروس-مادرانو²، 2023). در حال حاضر بیش از 7 میلیون نفر در جهان در اثر ابتلا به سرطان جان خود را از دست می‌دهند و پیش‌بینی می‌شود که تعداد موارد جدید ابتلا، سالانه به 15 میلیون نفر برسد(شریستا³ و همکاران، 2018). بر طبق آخرین بررسی‌های آماری در ایران، سرطان بعد از بیماری‌های قلبی عروقی و حوادث غیر عمد، سومین عامل مرگ و میر محسوب می‌شود؛ به طوری که سالانه بیش از 30 هزار نفر از جمعیت کشورمان در اثر این بیماری جان خود را از دست می‌دهند و تخمین زده می‌شود در هر سال بیش از 70 هزار مورد جدید ابتلا به سرطان شناسایی شود(میراویسی و همکاران، 1402).

بحران‌های ناشی از سرطان سبب عدم تعادل و ناهماهنگی فکر، جسم و روان می‌شود(لیتر، کیم و گارب⁴، 2020). بیماران سرطانی علاوه بر درد و رنج جسمانی دچار مشکلات روانشناختی زیادی از جمله اضطراب⁵ و افسردگی⁶ نیز می‌شوند(هاون، اسکلیناروا و هارتمن⁷، 2014). این مشکلات روانشناختی بر کیفیت زندگی⁸ ‌آن‌ها اثرات منفی دارد(مولس⁹ و همکاران، 2018) و حتی منجر به طولانی شدن مدت بستری و اختلال در روند درمان آن‌ها می‌شود(لی و مارتیکین¹⁰، 2023).

اگرچه جراحی¹¹، شیمی‌درمانی¹²، پرتودرمانی¹³ و هورمون‌درمانی¹⁴ به عنوان رایج‌ترین روش‌های مورد استفاده برای سرطان، میزان بقای این بیماران را افزایش داده‌اند(وهابی ماشک، مجتبایی، 1401)؛ اما این روش‌های درمانی به نوبه خود سبب بروز عوارض جانبی جسمی و روانشناختی زیادی می‌شوند. به طوری که بسیاری از این درمان‌های پزشکی، در ایجاد یا افزایش شدت افسردگی و علائمی مانند بی‌خوابی نقش دارند(ویمن، هال و هال¹⁵، 2023). از این رو، افسردگی از واکنش‌های شایع در بیماران مبتلا به سرطان است که با عدم احساس لذت، دوری کردن از دوستان یا خانواده، نداشتن انگیزه، کم یا زیاد شدن اشتها و وزن، کاهش انرژی و خستگی زودرس، اختلال خواب و افکار مرگ و خودکشی مشخص می‌شود(محمدزاده و همکاران، 1401). 

از طرفی، بیماران معمولاً با شنیدن کلمه سرطان، دچار شوک یا عوارض روانی همچون(احساس خشم، ناامیدی، خستگی و درماندگی)، اختلالات روانپزشکی(افسردگی و اضطراب) و سایر مشکلات روانی- اجتماعی می‌شوند که این امر به کاهش کیفیت زندگی آن‌ها منجر می‌شود(اسپیگال و ریبا¹⁶، 2015).

از این رو، امروزه تنها زنده ماندن بیماران سرطانی مد نظر نیست، بلکه بیماران خواهان یک زندگی با کیفیت مناسب هستند(پتریلو¹⁷ و همکاران، 2023). آنچه برای بیمار و خانواده‌اش در کنار درمان‌های معمول سرطان اهمیت دارد، تنها افزایش کمیت زندگی نیست، بلکه مهم آن است که بیمار با هر میزان طول عمر، دارای کیفیت زندگی مناسبی هم باشد(پورعبداله، جعفری ورجوشانی و نمدیان، 1401). سازمان بهداشت جهانی کیفیت زندگی را به عنوان درک افراد از وضعیت زندگی، در قالب و ارزش‌های حاکم بر جامعه و در ارتباط با اهداف و انتظارات و علایق خود معرفی می‌کند. بر اساس این تعریف، کیفیت زندگی، ارتباط تنگاتنگی با وضعیت سلامت روانی دارد(سای، ورز و جانسن¹⁸، 2021).

در حال حاضر به دلیل تأکید بر کیفیت زندگی در برابر کمیت زندگی، افزایش سرسام‌آور هزینه‌های مراقبت از سلامتی و شناسایی تفاوت در برآیندهای مراقبت‌های سلامتی، بر اهمیت مفهوم کیفیت زندگی بیش از گذشته افزوده شده است(کولینس، ساواس و دیرفلر¹⁹، 2019)؛ و در این رابطه رویکرد نوینی به نام کیفیت زندگی در تحقیقات پزشکی و اجتماعی مطرح گردیده است(چرنیشو²⁰ و همکاران، 2019). لذا کاهش افسردگی و بهبود کیفیت زندگی به عنوان یک موضوع مهم در مطالعات بیماری‌های مزمن، به ویژه سرطان مطرح است. در این زمینه، رویکردهای درمانی مختلفی برای کاهش مشکلات روانشناختی و ارتقاء کیفیت زندگی بیماران سرطانی به کار گرفته شده و گاهی از درمان‌های ترکیبی استفاده می‌شود. 

درمان گروهی فعال‌سازی رفتاری²¹ یکی از این مداخلات روانشناختی است. این رویکرد، نوعی رفتاردرمانی محض است که مبتنی بر تحلیل کارکردی رفتار است و از نظریه رفتاری افسردگی ریشه گرفته است(جیکوبسون، مارتل و دیمیجیان،٢٠٠١). اثرمندی این درمان در تحقیقات متعددی به اثبات رسیده است و نسبت به شناخت­درمانی و دارودرمانی در درمان بیماران افسرده شدید برتری دارد(دیمیجیان و همکاران،٢٠٠٦). این درمان را می­توان به صورت گروهی نیز اجرا کرد(گالن، اتلیس و مارلو اوکانر، ٢٠٠٣؛ پورتو، اسپیتس و اسمیتم، ٢٠٠٤). درمان فعال­سازی رفتاری از جمله درمان­های اثربخشی است که می­تواند برای درمان افسردگی و بهبود کیفیت زندگی به کار رود(بی غم لعل آبادی، نریمانی و حاجی مرادی، 1401؛ ال پات، دلگادیلو و کلت²² ، 2022).

یکی دیگر از این مداخلات روانشناختی، درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد(ACT)²³ می‌باشد که از درمان‌های رفتاری موج سوم است. این درمان، نامش را از پیام اصلی‌اش می‌گیرد: «آنچه خارج از کنترل شخصی‌ات است را بپذیر و به عملی که زندگی‌ات را غنی می‌سازد، متعد باش». هدف درمان پذیرش و تعهد، کمک به مراجع برای ایجاد یک زندگی غنی، کامل و معنادار، در عین پذیرش رنجی است که زندگی به ناچار با خود دارد(هایس²⁴ و همکاران، 2013). درمان متمرکز بر پذیرش و تعهد برای رسیدن به افزایش کیفیت زندگی در بیماران مبتلا به سرطان از طریق پذیرش، تمرکز بر لحظه‌های حال و تعهد به ارزش ناشی از زندگی تلاش می‌کند(وهابی ماشک و مجتبایی، 1401). تاکید این رویکرد درمانی بر پذیرش و ارزش‌ها(معنوی، شخصی و ...)، و زندگی کردن بر اساس ارزش‌های پذیرفته شده، آن را تبدیل به درمانی کرده که به طور ایده‌آلی، مناسب مبتلایان به سرطان است(کاریکلا و کانستنتینو²⁵، 2010).

پذیرش و تعهد رویکرد درمانی است که روی خلق و ایجاد انعطاف‌پذیری روانشناختی از طریق تضعیف اغراق آمیز شناخت‌ها و زبان ارزشیابانه، زمانمند و دقیق انسان تأکید می‌کند(کیم و همکاران، 2017). در این رویکرد تأکید بر این است که باید چالش و درگیری با باورها را کم کرد، چرا که فرآیند تقلا با افکار یا هیجانات مشکلات را بدتر می‌کند(ریک²⁶ و همکاران، 2017). یافته‌های پژوهشی حاکی از آن است که درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد، اثر معناداری در کاهش افسردگی بیماران سرطانی دارد(وایت و همکاران، 2015؛ جعفری، کردتمینی و کهرازئی، 1400).

از سوی دیگر، مرور ادبیات پژوهشی بیانگر این است که درمان‌های مبتنی بر ذهن‌آگاهی نیز، برای حل مشکلات روانشناختی بیماران مبتلا به سرطان بسیار امید بخش بوده‌اند(زیمرمن، بورل و جوردن²⁷، 2018). یکی از این درمان‌ها، شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی است. این رویکرد درمانی ترکیبی از اصول درمانگری شناختی و ذهن‌آگاهی برای جلوگیری از عود افسردگی و به صورت برنامه‌ای شامل کاربرد مهارت‌های ذهن‌آگاهی و مراقبه است(سوره و همکاران، 1402). شرکت‌کنندگان طی این برنامه می‌آموزند وخامت خلق و خوی خود را به رسمیت بشناسند و الگوهای نشخواری و افکار منفی را که به عود افسردگی می‌انجامد کنار بگذارند(فراستادوتیر و دورجی²⁸، 2019). از طریق ذهن‌آگاهی، بیمار از احساس‌های استرس، اضطراب و افسردگی در بدن خود و علل آن‌ها، آگاهی پیدا کرده و افکار مغشوش مرتبط با این احساسات را کشف و مجزا می‌کند. همچنین یاد می‌گیرد که چگونه به وسیله‌ی تکنیک‌های ذهن‌آگاهی، با این مشکلات کنار بیاید(تمپل²⁹ و همکاران، 2020).

پژوهش‌های زیادی کارایی این رویکردهای درمانی را در بهبود مشکلات روانشناختی بیماران سرطانی نشان داده‌اند(جعفری، کردتمینی و کهرازئی، 1400؛ وهابی، ماشک و مجتایی، 1401؛ سوره و همکاران، 1402)؛ اما کمتر پژوهشی به مقایسه اثربخشی این مداخلات روانشناختی بر کاهش افسردگی و بهبود کیفیت زندگی بیماران سرطانی پرداخته است. از آنجا که رویکردهای درمانی همچنان با چالش‌های زیادی مانند مشکل عود بیماری یا نرخ بازگشت بسیار بالای افسردگی پس از بهبودی و گاهی مقاومت نسبت به درمان مواجه هستند(امیری و همکاران، 1399)، لذا بررسی نقاط ضعف و قوت روش‌های درمانی و مقایسه کارآیی آن‌ها از ابعاد مختلف اهمیت فراوانی دارد.

از طرفی، با توجه به چند بعدی بودن مشکلات بیماران سرطانی و از آنجا که ابتلا به سرطان با نگرانی‌های وجودی و پیامدهای متعدد رفتاری، شناختی و هیجانی همراه است و می‌تواند فرد، خانواده و جامعه را از منظر روانی، اجتماعی و اقتصادی شدیدا مختل کند(براری بازیارخیلی، ابراهیمی، 1400)؛ نمی‌توان تنها بر روی یک رویکرد درمانی تمرکز کرد. لذا با توجه به چند بعدی بودن مشکلات بیماران سرطانی و تفاوت‌هایی که ممکن است بین مداخلات روانشناختی از نظر میزان اثرمندی و با صرفه بودن وجود داشته باشد، پژوهش حاضر در صدد است تا به این سؤالات پاسخ دهد:

آیا اثربخشی درمان گروهی فعال­سازی رفتاری،  درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر افسردگی و کیفیت زندگی افراد مبتلا به سرطان معنادار است؟

آیا بین  اثربخشی درمان گروهی فعال­سازی رفتاری،  درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد با شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر افسردگی و کیفیت زندگی افراد مبتلا به سرطان تفاوت معناداری وجود دارد؟

 

 

روش پژوهش

پژوهش حاضر از حیث هدف از نوع کاربردی و از حیث روش یک مطالعه مقطعی از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون-پیگیری بود. جامعه ی آماری شامل کلیه ی افراد مبتلا به سرطان مراجعه کننده به بخش های انکولوژی بیمارستان ها و کلینیک‌های شهر بوشهر در آبان ماه 1399 تا فروردین ماه 1400 بود. از این جامعه 40 نفر  از بیمارانی که بر اساس غربالگری اولیه نمرات 10 و بالاتر(افسردگی خفیف تا شدید) در پرسشنامه افسردگی بک و همچنین نمره 50 و پایین‌تر(کیفیت زندگی نامطلوب و تا حدودی مطلوب) در پرسشنامه کیفیت زندگی کسب کردند، به روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب و به صورت تصادفی در چهار گروه 10 نفری (سه گروه آزمایشی و یک گروه کنترل)، گمارده شدند. پس از اخذ رضایت شرکت‌کنندگان و رعایت اصول اخلاقی، پرسشنامه‌های کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی(1996) و افسردگی بک(1998) به عنوان پیش‌آزمون بر روی کلیه‌ی شرکت‌کنندگان اجرا گردید. سپس افراد گروه آزمایش اول درمان گروهی فعال‌سازی رفتاری، گروه آزمایش دوم درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و گروه آزمایش سوم نیز شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی را در ده جلسه‌ی 90 دقیقه‌ای دریافت کردند. اما افراد گروه کنترل، هیچ مداخله‌ی روانشناختی دریافت نکردند. به دلیل شرایط کرونایی مداخلات درمانی برای هر سه گروه آزمایش، به صورت ویدیوکال و از طریق اسکایپ برگزار گردید. در نهایت پرسشنامه‌های مذکور به عنوان پس آزمون بر رو کلیه‌ی شرکت‌کنندگان اجرا شد. به منظور پیگیری اثربخشی، پس از گذشت یک ماه از مرحله‌ی پس‌آزمون، کلیه‌ی شرکت‌کنندگان مجدداً به پرسشنامه‌ها پاسخ دادند. یافته‌های حاصل، با استفاده از تحلیل واریانس با اندازه‌گیری‌های مکرر و آزمون‌های تعقیبی توکی و بونفرونی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

ملاک‌های ورود به پژوهش: 1- افراد مبتلا به سرطان، 2- دامنه‌ی سنی 20 تا 60 سال، 3- سطح تحصیلات حداقل سیکل، 4- تمایل و رضایت آگاهانه برای شرکت در پژوهش 5- امکان دسترسی و شرکت از طریق ویدیوکال. 6- اخذ نمره 10 و بالاتر(ابتلا به افسردگی خفیف تا شدید) در پرسشنامه افسردگی بک، 7- کسب نمره کمتر از 50 در پرسشنامه کیفیت زندگی( کیفیت زندگی نامطلوب و تا حدودی مطلوب)؛ ملاک‌های خروج: 1- غیبت بیش از دو جلسه در مداخلات درمانی، 2- عدم تمایل و رضایت برای همکاری در هر مرحله از پژوهش.

قبل از پر کردن پرسشنامه‌ها از شرکت‌کنندگان یک رضایتنامه‌ی کتبی برای شرکت در پژوهش گرفته شد و در رابطه با اهداف پژوهش، محرمانه ماندن اطلاعات، حقوق شرکت‌کنندگان در پژوهشهای علمی و امکان انصراف از ادامه همکاری در هر مرحله از پژوهش، آگاهی‌های لازم ارائه گردید. و به کلیه شرکت کنندگان اطمینان داده شد که کلیه جلسات به صورت ویدیوکال و فایل پرسشنامه ها هم از طریق فضای مجازی ارسال می‌گردد.

ابزار گردآوري داده‌ها

1- پرسشنامه­ی کیفیت زندگی 36 SF: این پرسشنامه توسط سازمان بهداشت جهانی بررسی کیفیت زندگی تهیه شده و شامل ٣٦ سوال در دو حیطه ی اصلی جسمی و روانی می باشد که ٨خرده مقیاس مرتبط با سلامت را مورد سنجش قرار می دهد: عملکرد جسمانی: یک خرده مقیاس ١٠ سوالی است(٣،٤،٥،٦،٧،٨،٩،١٠،١١،١٢)، درد بدنی: شامل ٢ سوال است(٢١،٢٢)، عملکرد پایین: شامل ٤ سوال است(١٣،١٤،١٥،١٦)، سلامت عمومی: شامل ٥ سوال است(١،٣٣،٣٤،٣٥،٣٦)، سرزندگی: یک خرده مقیاس ٤ سوالی است(٢٣،٢٧،٢٨،٣٠)، عملکرد اجتماعی: خرده مقیاس ٢ سوالی است(٢٠،٣٢)، نقش هیجانی: شامل ٣ سوال است(٢٤،٢٦،٣١) و سلامت روانی: خرده مقیاس ٥ سوالی است(٢،١٧،١٨،١٩،٢٥،٢٩). این مقیاس شامل نمرات صفر تا ٥ می­باشد. در ١١ سوال پرسشنامه، نمره ی صفر نشانگر بدترین و نمره­ی ٥ بهترین حالت ممکن برای فرد است، و در ٢٥ سوال دیگر، نمره ی صفر بیانگر بهترین حالت ممکن برای فرد است. بنابراین ترتیب مقیاس اندازه گیری در ١١سوال(١،٢،٢٠،٢١،٢٢،٢٣،٢٦،٢٧ ،٣٠،٣٤،٣٦) با نمره­ی مربوط به اندازه­گیری کیفیت کلی زندگی رابطه ی مستقیم و در ٢٥ سوال دیگر رابطه معکوس دارد. نمره­ی کلی سوالات از صفر تا ١٠٠ بوده که بسته به پاسخ افراد، سطح کیفیت زندگی مطلوب(بین ٧١ تا١٠٠)، تا حدودی مطلوب(بین ٣١تا٧٠) و نامطلوب(بین صفر تا ٣٠) برای آن ها در نظر گرفته شده است(عرفانی و جورابچی، ١٣٨٣). در مطالعه جنیکسون و همکاران(١٩٩٣) ضرایب همسانی درونی خرده مقیاس­های هشتگانه SF36 بین ٧٦/٠تا ٩٠/٠گزارش شده است. ضرایب آلفای کرونباخ بین ٧٧/٠ تا٩٠/٠به دست آمده است. برای تعیین روایی آن از روایی همگرا استفاده شد که دامنه تغییرات ضرایب ٥٨/٠تا ٩٥/٠ بدست آمده است(به نقل از بختیار، ١٣٨٩).

  

2- پرسشنامه افسردگی بک: اين آزمون با تأكيد بر دو بعد رفتاري شناختي شامل ٢١سؤال است كه به صورت خود گزارشي تكميل مي گردد و هر شاخص تست بك با چهار جواب صفر،١، ٢و ٣نمره­گذاري، مي­شود كه نمره صفر نشان دهنده عدم اختلال و نمره ٣ نشان­دهنده شديدترين حالت اختلال مي­باشد و نمره كل آزمون از صفر تا ٦٣ متغير است. براي تحليل، نمرات افراد با هم جمع و افرادي كه نمره آنان ٠ تا ٩ بدون افسردگي، نمره ١٠ تا ١٨ افسردگي خفيف، ١٩ تا ٢٩ افسردگي متوسط و ٣٠ تا ٦٣ افسردگي شديد در نظر گرفته مي­شود. پایایی این آزمون ٨٧/٠ بدست آمده است(بک، استیر و گاربین، ١٩٩٨). استفان دابسون، محمدخانی و مساح چولابی (١٣٨٦) روایی و پایایی پرسشنامه را به ترتیب ٨٨/0 و ٨٣/٠عنوان کردند. 

پروتکل فعالسازی رفتاری:  شامل ده جلسه می باشد، ضمن اینکه درمانگر این اختیار را دارد که درصورت تشخیص با در نظر گرفتن جلسات اضافی درمان را ادامه داده تا فرصت بیشتري براي مرور و استمرار هرچه بهتر و کاملتر راهکارها، مفاهیم و حفظ منافع کسب شده فراهم گردد. جدول(1) ساختار کلی جلسات درمان فعال‌سازی رفتاری را نشان می‌دهد:

جدول1. ساختار کلی جلسات درمان فعال‌سازی رفتاری

جلسات	محتوای جلسات
اول	تعیین اهداف جلسه، تنظیم خط مشی کلی با در نظر گرفتن جنبه محرمانه بودن و زندگی شخصی افراد، دعوت افراد به معرفی خود با یکدیگر و سپس به اعضای گروه به عنوان یک واحد. تشریح کامل هدف از دوره.
دوم	بررسی تکلیف (فرم 1)، رفع اشکال، بررسی تکلیف، نکات مهم در مورد ساختار درمان: بررسی تکلیف، اجراي سیاهه حوزه هاي زندگی، ارزش ها و فعالیت ها (فرم 2)
سوم	بررسی تکلیف (فرم 1)، سیاهه حوزه هاي زندگی، ارزش ها و فعالیت ها: بررسی تکلیف (فرم 2)، انتخاب و رتبه بندي فعالیت ها (فرم 3)
چهارم	بررسی تکالیف (فرم 1)، بازبینی روزانه با برنامه ریزي فعالیت ها (فرم 1)
پنجم	بررسی تکلیف (فرم 1)، قراردادها (فرم 4)، بازبینی روزانه با برنامه ریزي فعالیت براي هفته آینده (فرم1)
ششم	بررسی تکلیف (فرم 1)، قراردادها: بررسی تکلیف (فرم 4)، بازبینی روزانه با برنامه ریزي فعالیت براي هفته آینده (فرم1)
هفتم	بررسی تکلیف (فرم 1)، سیاهه حوزهه هاي زندگی، ارزش ها و فعالیت ها: مرور و بازنگري مفاهیم (فرم2)
هشتم	بررسی تکلیف (فرم 1)، انتخاب و رتبه بندي فعالیت ها: مرور و بازنگري مفاهیم (فرم 3)، بازبینی روزانه با برنامه ریزي فعالیت براي هفته آینده (فرم 1)
نهم	بررسی تکلیف (فرم 1)، قراردادها: مرور و بازنگري مفاهیم (فرم 4)، بازبینی روزانه با برنامه ریزي فعالیت براي هفته آینده (فرم1)
دهم	بررسی تکلیف (فرم 1)، بازبینی روزانه با برنامه ریزي فعالیت براي هفته آینده (فرم 1)، آمادگی براي خاتمه (پایان دهی)

(گالن و همکاران، ٢٠٠٣).

پروتکل درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد

جدول(2) ساختار کلی جلسات درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد را نشان می‌دهد:

جدول2. ساختار کلی جلسات درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد

جلسات	محتوای جلسات
اول	1- قبل از شروع جلسه هر آزمودنی پرسشنامه افسردگی بک (BDI) را تکمیل کند. هر کدام را مرور کرده و به مواردی که از خودکشی صحبت شده است توجه ویژه ای شود. 2- معرفی درمانگر و کمک درمانگر، معرفی اعضای گروه به یکدیگر(15 دقیقه) 3- توصیه ها و دستور العمل ها 4- توضیح مختصر درباره طرح درمان( حدودا 10 دقیقه) 5- بررسی منطق درمان ( حدودا 20 دقیقه) 6-بحث منطقی بیشتر درباره فاصله گیری جامع
دوم	مرور تکالیف خانگی مرور جلسه اول بحث بیشتر درباره منطق درمان تحلیل تمایل به کنترل افکار و احساسات
سوم	مرور تکالیف خانگی مرور جلسه دوم بحث بیشتر از کنترل افکار و احساساتی که نشان دهنده تمرینات فاصله گرفتن است. تحلیل تمایل به کنترل افکار و احساسات
چهارم	مرور تکالیف خانگی مرور جلسه سوم قبل از شروع جلسه هر آزمودنی BDI را تکمیل کند. هر کدام را مرور کرده و به مواردی که از خودکشی صحبت شده است توجه ویژه ای شود.  مثال کامپیوتر را برای شناسایی افکار افسرده زا بزنید(حدودا 20دقیقه) مثال قطعه های پنیر(حدودا 20 دقیقه)
پنجم	مرور تکالیف خانگی مرور جلسه چهارم ادامه تحلیل سرمایه گذاری شخصی در وقایع خصوصی. تمرینات خودآگاهی را ارائه دهید. ( حدودا 30 دقیقه)
ششم	مرور تکالیف خانگی مرور جلسه پنجم قبل از شروع جلسه هر آزمودنی BDI را تکمیل کند. هر کدام را مرور کرده و به مواردی که از خودکشی صحبت شده است توجه ویژه ای شود. بحث بیشتر درباره شکاف و فاصله بین دلایل و علتها صحبت در مورد تعهد شخصی
هفتم	مرور تکالیف خانگی مرور جلسه ششم قبل از شروع جلسه هر آزمودنی BDI را تکمیل کند. هر کدام را مرور کرده و به مواردی که از خودکشی صحبت شده است توجه ویژه ای شود. تعیین تکالیف خانگی( حدودا 25 دقیقه).
هشتم	مرور تکالیف خانگی مرور جلسه هفتم قبل از شروع جلسه هر آزمودنی BDI را تکمیل کند. هر کدام را مرور کرده و به مواردی که از خودکشی صحبت شده است توجه ویژه ای شود. تعیین تکالیف جدید( حدودا 40 دقیقه)
نهم	مرور تکالیف خانگی مرور جلسه های فاصله گیر و در صورت نیاز تعیین تکالیف جدید قبل از شروع جلسه هر آزمودنی BDI را تکمیل کند. هر کدام را مرور کرده و به مواردی که از خودکشی صحبت شده است توجه ویژه ای شود. تعیین تکالیف جدید( حدودا 40 دقیقه) لیست فعالیت ها را برای انجام تکالیف خانگی، تغییر و تجدید نظر کنید.
دهم	جمع بندي مطالب مرور تکالیف خانگی مرور جلسه های فاصله گیر و در صورت نیاز تعیین تکالیف جدید قبل از شروع جلسه هر آزمودنی BDI را تکمیل کند. هر کدام را مرور کرده و به مواردی که از خودکشی صحبت شده است توجه ویژه ای شود. تعیین تکالیف جدید( حدودا 40 دقیقه) لیست فعالیت ها را برای انجام تکالیف خانگی، تغییر و تجدید نظر کنید. ختم دوره درمان

(زتل و راینس، 1989).

پروتکل شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی

جدول(3) ساختار کلی جلسات شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی را نشان می‌دهد:

جدول3. ساختار کلی جلسات شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی

جلسات	محتوای جلسات
اول	•       مرور و بررسی تکالیف خانگی پیش از مشاوره  •       مبحث اول: خوشامدگویی،مروری بر ساختار جلسات، قوانین و مقررات مربوطه  •       تمرین: آشنایی با یکدیگر  •       مبحث دوم: تفکر و احساس ، قدیس، استانداردهای وضع شده ما برای خودمان و دیگران، تمثیل چمدان برای مراحل شناخت درمانی  •       تمرین: آرامش تصویری هدایت شده  •       تکلیف خانگی برای هفته بعد
دوم	1-شرکت کنندگان دانش های زیر را به دست آورند: -مهم ترین جنبه های نظریه های شناختی افسردگی، اضطراب و خشم -خصوصیات افکار خودآیند و چگونگی دست یابی به آنها -تحریف های شناختی یا خطاهای منطقی مهم و امکان بازشناسی آنها در افکار خودتان 2-شرکت کنندگان مقاومت های بالقوه خود را که ممکن است در برابر شناخت درمانی بروز دهند، بشناسند و برای مقابله با این مقاومت ها راهبردهایی را در نظر بگیرند. مرور و بررسی تکالیف خانگی جلسه قبل
سوم	1-آشنایی شرکت کنندگان با این نکته که افکارشان درست مثل پیامدهای هیجانی دارای پیامدهای رفتاری می باشد و هم چنین اینکه خود این پیامدهای رفتاری ممکن است ناکارآمد باشد. 2-آموزش شرکت کنندگان در خصوص ماهیت طرحواره (باورهای مرکزی، اندیشه های، نگرش های ناکارآمد) و ارتباط بین طرحواره ها و افکار خودایند و هم چنین آموزش روش پیکان رو به پایین برای شناسایی طرحواره ها مرور و بررسی تکالیف خانگی جلسه قبل
چهارم	1-کار بر روی پیکان های رو به پایین که هفته گذشته معرفی شد، ادامه دهید و مشکلاتی را که شرکت کنندگان هنگام به کارگیری روش پیکان رو به پایین برای تعیین طرحواره های منفی داشته اند، حل کنید. 2-شرکت کنندگان باید بتوانند ده نوع از طرحواره های منفی رایج و معمول را تشخیص دهند و باورهایشان را درون آن ده طبقه معمول طبقه بندی کنند. مرور و بررسی تکالیف خانگی جلسه قبل
پنجم	اهداف این جلسه بیشتر به شرکت کنندگانی مربوط می شود که به تصویر بزرگ یعنی فهم اینکه چطور باورهای منفی شان با یکدیگر مربوط می شوند، دست یافته اند. در پایان آنها فهرست اصلی باورهای منفی، نقشه های شناختی از این که چطور باورها با یکدیگر مرتبط هستند را تهیه می کنید و باورهایشان را بر روی مقیاس واحدهای ناراحتی ذهنی بر اساس شدت هیجان مرتبط با آنها درجه بندی می کنند. مرور و بررسی تکالیف خانگی جلسه قبل
ششم	این جلسه دو هدف عمده دارد که هر دو شناختی هستند. اولین هدف این است که شرکت کنندگان این عقیده باید بپذیرند که باورها تغییر پذیر هستند. باورهای فرهنگی غالب طی تاریخ بشری تغییر می کنند و افراد هم چنین در طی زمان باورهایشان را تغییر می دهند. هدف دوم این است که شرکت کنندگان بپذیرند که این امکان وجود دارد که آنها بتوانند به باورهایشان به طور عینی توجه کنند. هدف اول از طریق واداشتن شرکت کنندگان به اینکه مثال هایی بزنند از باورهایی که طی تاریخ بشری تغییر کرده اند و باورهایی که طی مدت زندگی شان تغییر کرده است، برآورد خواهد شد. این مسئله راه را برای این عقیده می گشاید که باورهایی که آنها در روش پیکان رو به پایین شناسایی کرده اند نیز می توانند تغییر کنند. مرور و بررسی تکالیف خانگی جلسه قبل
هفتم	اهداف اصلي اين جلسه فهم اين مطلب است كه باورها ميتوانند بر پايه تعدادي از معيارها ارزيابي شوند. اين مساله تبيين ميشود كه باورها ميتوانند درجات متفاوتي از كارآيي را داشته باشند و افراد براي سازماندهي رفتارهايشان مجموعه­اي از باورها را بكار ميگيرند كه با باورهاي ديگر و باورهايي كه توسط افراد ديگر بكار گرفته ميشوند تا حدودي سازگار و هماهنگ است. مرور و بررسی تکالیف خانگی جلسه قبل
هشتم	استفاده از آنچه ياد گرفتيد براي روزهاي آتي آگاهي، پذيرش و حضور ذهن مزايايي دارند كه عبارتند از: پاسخ به موقعيت­ها به جاي فرار و واكنش­هاي خودكار از پيش برنامه­ريزي شده­اي كه در اين مدت رخ داده­اند. پذيرش براي برخي مهارت­ها مانند سكوي پرش است كه هدفش دنياي بيروني و دروني شركت كنندگان است. با تصميم­گيري هوشيارانه و حضور بدون از دست دادن كنترل و پذيرش موقعيت و در صورت امكان نگرش دوستانه به موقعيت و واكنش­هاي خود، به احساس لذت و كنترل برسيد. مرور و بررسی تکالیف خانگی جلسه قبل
نهم	استفاده از آنچه ياد گرفتيد براي روزهاي آتي آگاهي، پذيرش و حضور ذهن مزايايي دارند كه عبارتند از: پاسخ به موقعيت­ها به جاي فرار و واكنش­هاي خودكار از پيش برنامه­ريزي شده­اي كه در اين مدت رخ داده­اند. پذيرش براي برخي مهارت­ها مانند سكوي پرش است كه هدفش دنياي بيروني و دروني شركت كنندگان است. با تصميم­گيري هوشيارانه و حضور بدون از دست دادن كنترل و پذيرش موقعيت و در صورت امكان نگرش دوستانه به موقعيت و واكنش­هاي خود، به احساس لذت و كنترل برسيد. مرور و بررسی تکالیف خانگی جلسه قبل
دهم	استفاده از آنچه ياد گرفتيد براي روزهاي آتي آگاهي، پذيرش و حضور ذهن مزايايي دارند كه عبارتند از: پاسخ به موقعيت­ها به جاي فرار و واكنش­هاي خودكار از پيش برنامه­ريزي شده­اي كه در اين مدت رخ داده­اند. پذيرش براي برخي مهارت­ها مانند سكوي پرش است كه هدفش دنياي بيروني و دروني شركت كنندگان است. با تصميم­گيري هوشيارانه و حضور بدون از دست دادن كنترل و پذيرش موقعيت و در صورت امكان نگرش دوستانه به موقعيت و واكنش­هاي خود، به احساس لذت و كنترل برسيد.

(استیمنز و همکاران، 1983).

یافته­ها

در اين قسمت، به ارائه‌ی شاخص‌هاي توصيفي متغيرهاي پژوهش مي‌پردازيم. جدول 1 میانگین و انحراف استاندارد متغیرهای افسردگی و کیفیت زندگی را به تفکیک گروه و مرحله‌ی آزمون، نشان می‌دهد.

جدول 1- میانگین و انحراف استاندارد متغیر های افسردگی و کیفیت زندگی

متغير	گروه	درمان فعالسازی رفتاری )BAT(		درمان مبتتی بر ذهن آگاهی )MBCT(		درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد )ACT(		گروه کنترل
	مرحله	ميانگين	انحراف استاندارد	میانگین	انحراف استاندارد	میانگین	انحراف استاندارد	ميانگين	انحراف استاندارد
افسردگی	پیش‌آزمون	60/16	01/2	20/17	57/2	40/16	17/2	10/17	85/2
	پس‌آزمون	13	2	50/13	96/1	90/12	13/2	60/17	76/2
	پیگیری	50/14	41/2	20/12	48/2	11	76/1	50/18	27/2
کیفیت زندگی	پیش‌آزمون	35	56/6	70/34	01/6	90/33	86/4	40/33	23/5
	پس‌آزمون	10/39	48/5	80/40	08/6	70/42	52/4	10/34	34/5
	پیگیری	20/38	11/6	43	74/4	90/44	07/4	20/33	22/5

با توجه به نتایج مندرج در جدول(1)، میانگین نمرات بیماران مبتلا به سرطان در متغیر افسردگی، در سه گروهِ درمان فعال سازی رفتاری، شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد در مرحله ی پس آزمون و پیگیری، در مقایسه با میانگین این نمرات در گروه‌کنترل و مرحله‌ی پیش‌آزمون پایین تر است. همچنین میانگین نمرات بیماران مبتلا به سرطان در متغیر کیفیت زندگی، در تمامی گروه‌های درمان در مرحله ی پس آزمون و پیگیری، در مقایسه با میانگین این نمرات در گروه‌کنترل و مرحله‌ی پیش‌آزمون بالاتر است. به همین ترتیب تفاوت‌هایی در بین میانگین نمرات گروه‌های درمانی در متغیرهای افسردگی و کیفیت زندگی در مراحل پس‌آزمون و پیگیری مشاهده می‌شود.

با توجه به نتایج حاصل از بخش آمار توصیفی و به منظور مقایسه‌ی اثربخشی درمان فعال سازی رفتاری، شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد، بر بهبود افسردگی و کیفیت زندگی، یافته‌های حاصل در قالب فرضیه‌های پژوهش و با استفاده از‌ تحلیل واریانس به روش اندازه گیری مکرر مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد.

فرضیه‌ی اول: اثربخشی درمان گروهی فعالسازی رفتاری، شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر افسردگی و کیفیت زندگی افراد مبتلا به سرطان معنادار است.

فرضیه‌ی دوم: بین اثربخشی درمان گروهی فعالسازی رفتاری، شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر افسردگی و کیفیت زندگی افراد مبتلا به سرطان تفاوت معناداری وجود دارد.

به منظور آزمون فرضیه‌های پژوهش، از تحلیل واریانس به روش اندازه گیری مکرر استفاده می‌شود. جدول(2)، نتایج تحلیل واریانس به روش اندازه گیری مکرر، برای نمرات افسردگی و کیفیت زندگی، در گروه‌های آزمایش و گروه کنترل و مراحل آزمون(پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری)، با تخمین اپسیلن فرض کرویت، ارائه شده است:

جدول 2- نتایج تحلیل واریانس اندازه‌گیری مکرر برای اثرات اصلی و تعاملی زمان در متغیر های افسردگی و کیفیت زندگی

متغیر	منبع تغییر	اپسیلن	مجموعه مجذورات	درجه آزادی	میانگین مجذورات	F	مجذور اتا	معنی‌داری
افسردگی	زمان	فرض کرویت	62/191	2	81/95	76/27	43/0	0001/0
	زمان*گروه		517/168	6	09/28	14/8	40/0	0001/0
	خطا		53/248	72	45/3
کیفیت زندگی	زمان		45/743	2	72/371	37/48	57/0	0001/0
	زمان*گروه	فرض کرویت	28/401	6	88/66	70/8	42/0	0001/0
	خطا		26/553	72	68/7

همانطور که در جدول (2) مشاهده می‌شود اثر اصلی زمان، معنی‌دار شده است. به عبارت دیگر، تفاوت میانگین نمرات شرکت‌کنندگان گروه‌های آزمایش، در متغیر افسردگی(05/0P<، 76/27F=) و کیفیت زندگی(05/0P<، 37/48F=)، از زمان پیش‌آزمون تا پیگیری معنی‌دار است. مجذور اتا برای نمرات افسردگی برابر 43/0 و برای نمرات کیفیت زندگی 57/0 است. به عبارت دیگر ، 43 درصد از تغییرات واریانس نمرات افسردگی و 57 درصد از تغییرات واریانس نمرات کیفیت زندگی ناشی از اثر اصلی زمان (پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری) بوده است. با این حال مشخص نیست که تفاوت نمرات افسردگی و کیفیت زندگی، بین کدام یک از مراحل متغیر زمان(پیش‌آزمون-پس‌آزمون یا پیش‌آزمون-پیگیری یا هردو حالت) معنی‌دار است. به منظور آگاهی از این موضوع، لازم است تا از آزمون تعقیبی بونفرونی استفاده شود.

همچنین، نتایج مندرج در جدول (2)  برای اثر تعامل زمان*گروه، نشان می‌دهد که این اثر، برای متغیر افسردگی (05/0P<، 14/8F=) و کیفیت زندگی (05/0P<، 70/8F=) معنی‌دار است. به عبارت دیگر، تفاوت نمرات شرکت‌کنندگان گروه‌های آزمایش نسبت به گروه کنترل، در متغیرهای افسردگی و کیفیت زندگی، از زمان پیش‌آزمون تا پیگیری‌ معنی‌دار بوده است.

به منظور مشخص شدن آنکه تفاوت نمرات افسردگی و کیفیت زندگی، بین کدام یک از مراحل متغیر زمان(پیش‌آزمون-پس‌آزمون یا پیش‌آزمون-پیگیری یا هردو حالت) معنی‌دار است، از آزمون تعقیبی بونفرونی استفاده شد. جدول(3) نتایج آزمون تعقیبی بونفرونی را نشان می‌دهد:

جدول 3- نتایج آزمون بونفرونی برای متغیر زمان

متغیر	زمان	تفاوت میانگین	خطای استاندارد	معنی‌داری
افسردگی	پیش‌آزمون-پس‌آزمون	57/2	38/0	0001/0
	پیش‌آزمون-پیگیری	77/2	42/0	0001/0
کیفیت زندگی	پیش‌آزمون-پس‌آزمون	92/4-	53/0	0001/0
	پیش‌آزمون-پیگیری	57/5-	71/0	0001/0

نتایج مندرج در جدول(3) نشان می‌دهد که تفاوت میانگین نمرات افسردگی و کیفیت زندگی در بین گروه‌های درمانی فعال سازی رفتاری، شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد، در هر دو مرحله‌ی پس‌آزمون و پیگیری، نسبت به پیش‌آزمون معنی‌دار است(05/0P<).

جدول(4) نتایج تحلیل واریانس به روش اندازه گیری مکرر برای بررسی اثر اصلی گروه، یعنی مقایسه‌ی میانگین نمرات افسردگی و کیفیت زندگی، در گروه‌های آزمایش(درمان فعال سازی رفتاری، شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد) و گروه کنترل را نشان می‌دهد:

جدول 4- نتایج تحلیل واریانس اندازه گیری مکرر برای اثر اصلی گروه در متغیر افسردگی و کیفیت زندگی

متغیر	منبع تغییر	مجموعه مجذورات	درجه آزادی	میانگین مجذورات	F	مجذور اتا	معنی‌درای
افسردگی	گروه	96/314	3	98/104	62/11	49/0	0001/0
	خطا	17/325	36	03/9
کیفیت زندگی	گروه	77/846	3	25/282	91/3	25/0	01/0
	خطا	73/2595	36	10/72

همان گونه که در جدول(4) مشاهده مي شود، نتایج تحلیل واریانس با روش اندازه گیری مکرر برای بررسی اثر اصلی گروه، بیانگر آن است که تفاوت معناداری بین میانگین نمرات افسردگی(05/0P<،62/11F=) و کیفیت زندگی(05/0P<،91/3F=) در گروه‌های آزمایش و کنترل وجود دارد. اندازه اثر 49/0 برای متغیر افسردگی و 25/0 برای متغیر کیفیت زندگی، حاکی از آن است که 49 درصد از تفاوت نمرات افسردگی و 25 درصد از تفاوت نمرات کیفیت زندگی گروه‌های آزمایش و کنترل، ناشی از عضویت گروهی (تأثیر درمان های فعال سازی رفتاری، شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد)، بوده است. با این حال به منظور تعیین اینکه، این تفاوت در بین کدام یک از گروه‌ها معنی‌دار بوده، لازم است تا از آزمون تعقیبی توکی استفاده شود.

در این قسمت به منظور مشخص شدن آنکه تفاوت در متغیر‌های افسردگی و کیفیت زندگی در بین کدام یک از گروه‌های درمانی معنی‌دار بوده است از آزمون تعقیبی توکی استفاده شد. جدول(5) نتایج آزمون تعقیبی توکی را نشان می‌دهد:

جدول 5- نتایج آزمون تعقیبی توکی برای مقایسه‌ی میانگین افسردگی و کیفیت زندگی در گروه‌های آزمایش و کنترل

متغیر	مقایسه گروه‌ها	تفاوت میانگین	خطای استاندارد	معنی‌داری
افسردگی	کنترل- فعال سازی رفتاری	03/3	77/0	002/0
	کنترل- شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی	43/3	77/0	0001/0
	کنترل- پذیرش و تعهد	30/4	77/0	0001/0
	فعال سازی رفتاری- شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی	40/0	77/0	95/0
	فعال سازی رفتاری- درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد	26/1	77/0	37/0
	درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد- شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی	86/0-	77/0	68/0
کیفیت زندگی	کنترل- فعال سازی رفتاری	86/3-	19/2	307/0
	کنترل- شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی	93/5-	77/0	04/0
	کنترل- پذیرش و تعهد	93/6-	77/0	02/0
	فعال سازی رفتاری- شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی	06/2-	77/0	78/0
	فعال سازی رفتاری- درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد	06/3-	77/0	51/0
	درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد- شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی	1	77/0	97/0

با توجه به نتایج مندرج در جدول(5)، تفاوت میانگین نمرات افسردگی ، بین هر سه گروه آزمایش با گروه کنترل، معنی‌دار است(05/0P<)؛ به عبارت دیگر، اثربخشی هر سه درمان مذکور در کاهش افسردگی و بهبود کیفیت زندگی معنی‌دار است.

همچنین، تفاوت میانگین نمرات کیفیت زندگی، بین شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد با گروه کنترل، معنی‌دار است(05/0P<)؛ ولی بین درمان فعال سازی رفتاری و گروه کنترل معنی دار نیست (05/0<P).

تفاوت میانگین نمرات افسردگی و کیفیت زندگی، بین هیچ یک از سه روش درمانی مذکور، معنی‌داری نیست(05/0P>). بنابراین فرضیه‌ی دوم پژوهش رد می‌شود. به عبارت دیگر، بین اثربخشی درمان گروهی فعالسازی رفتاری، شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر افسردگی و کیفیت زندگی افراد مبتلا به سرطان تفاوت معناداری وجود ندارد(05/0P>).

 

بحث و نتیجه­گیری

پژوهش حاضر با هدف مقایسه اثربخشی درمان گروهی فعال­سازی رفتاری،  درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد با شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر افسردگی و کیفیت زندگی افراد مبتلا به سرطان انجام گرفت. نتایج تحلیل واریانس به روش اندازه‌گیری‌های مکرر نشان داد که هر سه مداخله‌ی درمانی، اثر معنی‌داری بر افسردگی و کیفیت زندگی افراد مبتلا به سرطان دارد. به عبارت دیگر هر سه درمان گروهی فعال‌سازی رفتاری، شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد، می‌تواند اثر معناداری بر کاهش افسردگی و بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به سرطان داشته باشد. 

این نتایج همسو با پژوهش‌های بی غم لعل آبادی(1401)، علیایی و همکاران (1401)، بنی اسدی و همکاران (1400)، می، لیتوین و آلگران (2022) و ویتز و همکاران(2018) می‌باشد. علیایی و همکاران (1401)، در پژوهش خود به این نتیجه رسیدند که شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی در مرحله پیش آزمون-پس آزمون باعث کاهش افسردگی و افزایش کیفیت زندگی افراد افسرده می‌شود. یافته‌های حاصل از پژوهش بنی‌اسدی و همکاران (1400) نشان داد که درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد می‌تواند به صورت معنادار باعث کاهش افسردگی، اضطراب و استرس در بیماران سرطانی شود. می، لیتوین و آلگران نیز در پژوهشی نشان دادند که درمان مبتی بر ذهن‌آگاهی و درمان پذیرش و تعهد اثر معناداری در کاهش افسردگی یماران پس از سکته مغزی دارد. ویتز و همکاران(2018) نیز در یک پژوهش فراتحلیل، مشاهده کردند که درمان‌های شناختی و رفتاری و درمان‌های نسل سوم(مثل اکت، مایندفولنس، رفتار درمانی دیالکتیکی، فعالسازی رفتاری و ...) اثر ماندگاری بر درمان افسرگی و به نسبت اثر ماندگاری کمتری بر اضطراب دارند.

در تبیین این نتایج می‌توان گفت: دادن آگاهی در زمینه‌ی اختلالات و بیماری‌ها یکی از اصول درمان‌های موج سوم است. در این رویکردهای درمانی سعی می شود تا با دادن اطلاعات کافی در زمینه ی مشکلات( مثلا: اضطراب شما ناشی از فعالیت خودکار سیستم اعصاب مرکزی تان می باشد) از بار روانی زیاد ناشی از سرکوبی این احساسات کاسته شود و با تمرکز بر فعالیت های واقع بینانه و با تکیه بر تمرکز زدایی مانع نشخوارهای فکری در مراجعین شود. دادن این آگاهی به مراجعین که اگر سعی در سرکوبی افکار و احساسات خود شوید و تعمداً مانع ورود آنها به ذهنتان شوید، آنها همچون بهمن بر سرتان آوار می شوند، رویکرد بسیار مناسبی برای آماده کردن مراجعین برای پذیرش افکار و احساسات شان می­باشد.

در رابطه با اثربخشی درمان فعال‌سازی رفتاری می‌توان گفت این درمان با تشویق افراد به شروع کردن فعالیت «از بیرون به درون»، از آن‌ها می‌خواهد که به جای عمل کردن بر اساس خلق، با فعالیت بر اساس یک هدف، آزمایشی را انجام دهند. بخش مرکزی فعال‌سازی رفتاری، آغاز کردن انجام فعالیت است؛ حتی زمانی که خلق و انگیزش پایین هستند(مارتل و همکاران، 2010). با درگیر شدن بیشتر فرد با فعالیت‌های شخصی و اجتماعی، روابط اجتماعی گسترده‌تر از قبل می‌شود و به احتمال بیشتری از تجارب مثبت برخوردار خواهد شد و این امر موجب احساس لذت و پیشرفت بیمار در زندگی می‌گردد و در نتیجه منجر به کاهش افسردگی و افزایش کیفیت زندگی او می‌شود.

اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر بهبود کیفیت زندگی بیماران را نیز می‌توان از پیام اصلی آن استنباط کرد: «آنچه خارج از کنترل شخصی‌ات است را بپذیر و به عملی که زندگی‌ات را غنی می‌سازد، متعهد باش». در واقع بنای این رویکرد، بر ارزش‌ها و غنی‌سازی زندگی افراد استوار شده است. لذا درمانگر اکت(ACT)، راهبردهای کنترل و اجتناب ناکارآمد را از راه پرورش تکنیک‌هایی که باعث انعطاف‌پذیری روانشناختی می‌شوند، مورد هدف قرار می‌دهد و به بیماران در پذیرش درد و یا افکار مرتبط با آن و ارتقای جنبه‌های معنادار زندگی کمک می‌کند. از این رو بیمار به جای تلاش بیهوده بر علیه درد و بیماری، به سوی آنچه می‌توان تغییر داد(انجام فعالیت‌های ارزشمند، برای بهبود کیفیت زندگی) ترغیب می‌شود.

همچنین، ذهن‌آگاهی یکی از مفاهیم کلیدی در درمان‌های موج سوم است که بر اساس نتایج پژوهش‌ها، نقش مهمی در مدیریت استرس سرطان و کاهش رنج روانشناختی و ارتقای کیفیت‌زندگی بیماران می‌تواند ایفا کند(فیش و همکاران، 2014). استرس و نگرانی‌های افراد مبتلا به سرطان بیشتر جنبه‌ی ذهنی و شناختی دارد. در درمان شناختی مبتنی بر ذهن‌آگاهی به افراد آموزش داده می‌شود که تجربه کردن در لحظه‌ی حال را انجام دهند و به طور موقت از نگرش و باورهای خود که ریشه در گذشته دارد و متأثر از ترس‌ها و نگرانی‌های آینده است، رها شوند. همچنین این درمان به دنبال آن است تا نگرشی را در بیماران ایجاد کند که نسبت به تمامی امور(خوشایند و ناخوشایند)، پذیرش بدون داوری داشته باشند. این سطح بالا از ذهن‌آگاهی، با افزایش عواطف مثبت، انتظارات خلقی منظم و پذیرش خود همراه خواهد بود و باعث کاهش افسردگی افراد مبتلا به سرطان می‌شود.

با این حال تفاوت‌های نمرات کیفیت زندگی افراد برخوردار از درمان فعال‌سازی رفتاری با گروه کنترل در سطح معنی‌داری نبود. به عبارت دیگر، اگرچه نمرات کیفیت زندگی بیماران گروه فعال‌سازی رفتاری در مرحله‌ی پس‌آزمون و پیگیری، نسبت به نمرات پیش‌آزمون آن‌ها افزایش معناداری پیدا کرد(اثرات درون‌گروهی)؛ اما تفاوت این نمرات نسبت به افراد گروه کنترل در سطح معناداری نبود(اثرات بین گروهی).

این نتایج با پژوهش جعفری، صالحی و محمدخانی(1393) همسو می‌باشد. جعفری و همکاران(1393) در پژوهشی به منظور مقایسه اثربخشی درمان شناختی مبتنی بر حضور ذهن با درمان فعال سازی رفتاری در کاهش علایم، بهبود کیفیت زندگی و کاهش افکار خودکشی افراد مبتلا به افسردگی، به این نتیجه رسیدند که اگرچه هر دو مداخله درمانی باعث کاهش علایم و بهبود کیفیت زندگی بیماران در مراحل پس آزمون و پیگیری، نسبت پیش‌آزمون شده است(اثرات درون‌گروهی)، اما این تفاوت نسبت به گروه کنترل معنادار نبود(اثرات بین گروهی).

در رابطه با عدم معناداری تفاوت نمرات کیفیت زندگی گروه برخوردار از درمان فعال‌سازی رفتاری نسبت به گروه کنترل می‌توان گفت: کیفیت زندگی سازه‌ای است که زمان زیادی لازم است تا تغییر کند و یک یا دو ماه حضور در جلسات نمی‌تواند تغییرات زیادی در کیفیت زندگی افراد ایجا کند. شرایط زندگی بیماران در بیمارستان یا در جلسات درمان با شرایط طبیعی زندگی بسیار متفاوت است. بنابراین، سطحی‌نگری است که انتظار داشته باشیم فرد مبتلا به سرطان که مدت طولانی با مشکلات و دردهای مزمن ناشی از بیماری خود مواجه بوده و طبیعتاً تلاش‌های ناموفق و شکست‌های زیادی در جریان مقابله با آن داشته، بتواند در مدت کوتاهی بر این ناکارآمدی و ناتوانی‌ شکل گرفته از گذشته‌ی خود غلبه کرده و در برابر بیماری، خود را کارآمد ببیند. از سوی دیگر، لازمه‌ی تأثیر پایدار مداخلات روانشناختی، ازجمله فعال‌سازی رفتاری، تکرار و به کارگیری مهارت‌های آموخته شده در زمان طولانی و در موقعیت‌های مختلف زندگی توسط بیماران می‌باشد.

در نهایت، نتایج آزمون تعقیبی توکی برای بررسی فرضیه دوم پژوهش نشان داد که، بین سه درمان مذکور، از نظر میزان اثربخشی بر کاهش افسردگی و افزایش کیفیت‌زندگی افراد مبتلا به سرطان، تفاوت معنی‌داری وجود ندارد. این نتایج با پژوهش ایزدی و همکاران(1393)؛ می، لیتوین و آلگران(2022) همسو می‌باشد.

ایزدی و همکاران(1393)در پژوهشی باهدف مقایسۀ اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و درمان شناختی-رفتاری بر انعطاف‌پذیری روانشناختی، افسردگی و علائم بیماران مبتلا به اختلال وسواس-اجبار به این نتیجه رسیدند که تفاوت معنی‌داری بین اثربخشی دو درمان وجود ندارد و صرفا اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر افزایش انعطاف‌پذیری روانشناختی بیشتر بود.

اگرچه در پژوهش حاضر، تفاوت معنی‌داری بین میزان اثربخشی سه درمان فعال‌سازی رفتاری، درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و  شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی وجود نداشت، اما نتایج حاکی از آن است که به ترتیب میزان اثربخشی درمان‌ مبتنی بر پذیرش و تعهد و شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی در مقایسه با درمان فعال‌سازی رفتاری، بر کاهش افسردگی و بهبود کیفیت زندگی بیماران بیشتر است. همچنین میزان یا مدت زمان ماندگاری نتایج درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی نسبت به درمان فعال‌سازی رفتاری بیشتر بود.

چنین به نظر می‌رسد که افراد مبتلا به سرطان به دلیل افسردگی ناشی از بیماری، دائماً به رخدادهای گذشته و اتفاقات ناگواری مثل مرگ که ممکن است در آینده برایشان رخ دهد، فکر می‌کنند. در فرآیند درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد از طریق تأکید بر انعطاف‌پذیری روانشناختی، ایجاد ارتباط با زمان حال و تعهد نسبت به ارزش‌ها و عمل بر اساس آن، مراجع به سمت و سوی یک زندگی غنی و مبتنی بر ارزش‌ها سوق پیدا می‌کند. همین ویژگی‌ها می‌تواند دلیلی اثربخشی بیشتر درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کاهش افسردگی و افزایش کیفیت زندگی در این بیماران باشد.

از سوی دیگر در تمرین‌های مبتنی بر ذهن‌آگاهی نظیر شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی، بیماران آموزش می‌بینند تا بر فعالیت‌های خود نظیر پیاده‌روی و تنفس تمرکز کنند و در هر لحظه از احوال خود آگاهی داشته باشند و هر گاه هیجان‌ها، حس‌ها یا شناخت‌ها پردازش می‌شوند، بدون قضاوت آن‌ها را مشاهده کنند. این مشاهده‌ی بدون قضاوت می‌تواند منجر به یک ارزیابی بهتر از ابعاد مختلف زندگی شده و نمرات کیفیت زندگی بیماران را افزایش دهد.

در حالی که درمان فعال‌سازی رفتاری بر مبنای نظریه‌ی رفتاری افسردگی و رفتار درمانی مبتنی بر تحلیل تابعی رفتار شکل گرفته و بر این باور است که الگوهای ناکارآمد اجتناب و عدم فعالیت، در گسترش و حفظ افسردگی نقش دارد و می‌تواند اثر منفی بر کیفیت زندگی بیماران داشته باشند. از این رو در همان ابتدا در صدد است تا بیمار را به استفاده راهبردهای مبتنی بر فعالیت به جای الگوهای اجتنابی، ترغیب می‌کند(ولیان³⁰، 2017). یعنی از بیماران می‌خواهد تا با الگوهای رفتاری مشکل‌ساز روبرو شوند و با فعال‌سازی راهبردهای ساختار یافته و مسأله گشایی به جنگ با اجتناب بروند. به نظر می‌رسد این اقدامات به ویژه برای بیماران سرطانی که با مشکلات زیادی مواجه هستند و راهبردهای مقابله‌ای اجتنابی به سبک زندگی آن‌ها تبدیل شده است، کاری دشوار و زمان بر باشد. اما هدف درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد ایجاد تغییر مستقیم در مراجع نیست؛ بلکه هدف آن کمک به مراجع برای ارتباط با تجاربش از طریق افزایش انعطاف‌پذیری روانشناختی و پس از آن کاهش اجنتناب است به گونه‌ای که بتواند به طور کامل با زندگی معنی‌دار و مبتنی بر ارزش درگیر شود(گیلفورد، 2011). شاید همین امر دلیلی بر اثربخشی کمتر این درمان به ویژه نسبت به درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بوده است.

در پایان باید در نظر داشت که اگرچه درمان‌های موج سوم نظیر فعال‌سازی رفتاری، شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد به دلیل دارا بودن تکنیک‌های آگاهانه و به دور از قضاوت می‌تواند در کاهش افسردگی و بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به سرطان اثرات سودمندی داشته باشد، اما تداوم این اثربخشی به ویژه در درمان فعال‌سازی رفتاری، مستلزم انجام تمرینات مستمر و گسترش تکنیک‌های روانشناختی در سراسر زندگی می‌باشد؛ به طوری که این رویکردهای درمانی، به یک سبک برای زندگی بیماران تبدیل شود.

بدون شک هر پژوهش و تحقیقی با توجه به ماهیت موضوع و طرح پژوهش، با محدودیت‌هایی مواجه است که در تعمیم نتایج باید آن‌ها را مد نظر قرار داد. پژوهش حاضر نیز از این قاعده مستثنی نیست و مانند سایر مطالعات روانشناختی با محدودیت‌هایی روبرو بوده که از آن میان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: محدود بودن جامعه و حجم نمونه‌ی آماری و انتخاب روش نمونه‌گیری در دسترس در این پژوهش، تعمیم نتایج به سایر افراد و جوامع را دشوار می‌سازد. برگزاری جلسات به صورت مجازی؛ استفاده از پرسشنامه‌های خودگزارش‌دهی، که ممکن است مشارکت‌کنندگان را به استفاده از شیوه‌های مبتنی بر تأیید اجتماعی یا اجتناب از بدنامی ترغیب کند. عدم بررسی نتایج مداخلات بر اساس جنسیت و دامنه‌ی سنی شرکت‌کنندگان. پیشنهاد می‌شود این پژوهش در گروه‌های بزرگتر و با روش نمونه‌گیری در دسترس مورد ارزیابی قرار گیرد تا اعتبار اثربخشی این روش‌های درمانی با اطمینان بالاتری برآورد شود. جهت افزایش قابلیت تعمیم­پذیری یافته‌های پژوهش، پیشنهاد می­شود درمان‌های گروهی فعال‌سازی رفتاری، درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر روی سایر جوامع و افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن دیگر مانند سرطان سینه، بیماری‌های قلبی و نقص دستگاه ایمنی(HIV) تکرار شود. پیشنهاد می شود در آینده در صورت فراهم شدن شرایط، جلسات آموزشی و درمانی به صورت حضوری برگزار شود. آموزش این نوع از مداخلات روانشناختی به پرستاران و روان‌پرستارانی که در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی افراد مبتلا به سرطان مشغول به فعالیت‌هستند، می‌تواند کمک شایانی در بهبود افسردگی و افزایش کیفیت زندگی بیماران به همراه داشته باشد.با توجه به مشکلات فراوان بیماران سرطانی و آسیب‌هایی ناشی از این بیماری بر سلامت روان افراد مبتلا و حتی آشنایان و اطرافیان این بیماران، پيشنهاد مي‌شود که مداخلات روانشناختی مانند فعال‌سازی رفتاری و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد  به عنوان یک برنامه‌ی درمانی مکمل در جهت بهبود خلق و ارتقاء کیفیت زندگی بیماران، در مراکز درمانی و بیمارستان‌ها مورد استفاده قرار گیرد. در نهایت با توجه به ضرورت اجرا و همچنین تأیید اثربخشی مداخلات روانشناختی مذکور، پیشنهاد می‌شود بیمارستان‌ها و مراکز درمانی با به کارگیری روانشناسان بالینی آموزش دیده و اجرای این مداخلات روانشناختی، زمینه‌ی کاهش افسردگی و افزایش کیفیت زندگی این بیماران را فراهم سازند.

 

 

منابع

ایزدی، راضیه؛ نشاط دوست، حمیدطاهر؛ عسگری، کریم؛ عابدی، محمدرضا (1393). مقایسه اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و درمان شناختی- رفتاری بر علایم بیماران مبتلا به اختلال وسواس- اجبار. تحقیقات علوم رفتاری، 1(35):19-33.

امیری، سحر؛ احتشامزاده، پروین؛ حافظی، فریبا؛ برنا، محمدرضا (1399). مقایسه‌ی اثربخشی درمان فعال‌سازی و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کارکردهای اجرایی یادگیری قوانین، بازداری تکانشگری و انعطاف‌پذیری در بیماران مبتلا به افسردگی. مجله علوم اعصاب شفای خاتم، 9(2): 68-78.

براری بازیارخیلی، زهرا؛ ابراهیمی، صدیقه .(1400). پیش‌بینی درماندگی روانشناختی و تحمل ناکامی بر اساس نارسایی هیجانی در زنان مبتلا به سرطان پستان. نشریه پرستاری، 34(129): 96-108.

بنی اسدی فاطمه، پورشریفی حمید، برجعلی احمد و مفید بهرام. (1400). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر پریشانی روان شناختی افراد مبتلا به سرطان پروستات طب پیشگیری، 8(1):12-22.

بی غم لعل آبادی الهه، نریمانی محمد، حاجی مرادی راضیه. (1401). فراتحلیل اثربخشی درمان فعالسازی رفتاری بر میزان افسردگی نوجوانان، روش ها و مدل های روانشناختی، 13(47): 161-174.

پورعبداله، هما؛ جعفری ورجوشانی، نسرین؛ نمدیان، معصومه .(1401). بررسی کیفیت زندگی بیماران مبتلا به سرطان معده و عوامل مرتبط با آن در شهر زنجان. سلامت جامعه، 16(3): 27- 35.

جعفری، سالم؛ کردتمینی، بهمن؛ کهرازئی، فرهاد (1400). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کاهش افسردگی و نشخوار ذهنی زنان مبتلا به سرطان. مجله علوم پزشکی رازی، 28(3): 210-219.

خدایاری‌فرد، محمد ؛ محمدی‌حاصل، کورش؛ دیده‌دار، مریم .(1398). شناخت رفتار درمانگری یکپارچه شده با ذهن آگاهی: اصول و روش اجرا‏. انتشارات دانشگاه تهران.‬‬‬‬‬‬

سوره، جمال؛ حاجلو، نادر؛ عطادخت، اکبر؛ بشرپور، سجاد .(1402). مقایسه اثربخشی درمان شناختی مبتنی بر ذهن‌آگاهی و درمان مبتنی بر معنی و هدف در ارتقای رشد پس از آسیب و سازگاری روانی-اجتماعی بیماران مبتلا به سرطان پستان. رویش روانشناسی، 12(2): 27-38.

علیایی زهرا، محمدی مسعود، انوری کاظم و حسینی سید ابراهیم (1401). برررسی اثربخشی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر افسردگی، کیفیت زندگی و میزان کورتیزول سرم در افراد افسرده، زیست شناسی جانوری، 14(4):153-169.

محمدزاده، سلیمان؛ یوسفی، فایق؛ کمالی اردکانی، سارا؛ مرادویسی، برهان؛ سیدی‌نسب، سیده‌زهرا؛ طه‌زاده، سمیه .(1401). بررسی شیوع افسردگی در کودکان و نوجوانان مبتلا به سرطان بستری شده در بخش انکولوژی بیمارستان بعثت سنندج. مجله روانشناسی و روانپزشکی شناخت، 9(5): 66-76.

میراویسی، سحر؛ احمدیان، حمزه؛ مرادی، امید؛ قادری، بایزید (1402). اثربخشی برنامه آموزشی مبتنی بر سازش با درد بر افسردگی و اضطراب بیماران سرطانی. مجله روانشناسی و روانپزشکی شناخت، 10(2): 107-117.

وهابی ماشک، معصومه؛ مجتبایی، مینا .(1401). اثربخشی آموزش درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر افسردگی و کیفیت زندگی زنان مبتلا به سرطان پستان. مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد، 65(4): 1858-1869.

 

Reerences

American Cancer Society. (2014). The History of Cancer. Available from: www.cancer.org/the-history-of-cancer-pdf. Accessed December 23.

Beck, A. T, Steer, A. R, Garbin, G. (1998). Analysis of the psychometric parties of the Spanish version of the Beck depression inventory in Argentina. Psychiatr Rev, 79(3): 275-85.

Cai T, Verze P, Johansen TE. (2021). The quality of life definition: Where are we going? Uro; 1(1):14-22. DOI: 10.3390/uro1010003

Chambless, D. L., Baker, M. J., Baucom, D. H., Beutler, L. E., Calhoun, K. S., & Crits Christoph, P. (1998). Update on Emprically Validated Therapies, ll. The Clinical Psychologist, 51, 3-16.

Chernyshov, P. V. Lallas, A. Tomas‐Aragones, L. Arenbergerova, M. Samimi, M. Manolache, L. ... & Finlay, A. Y. (2019). Quality of life measurement in skin cancer patients: literature review and position paper of the European Academy of Dermatology and Venereology Task Forces on Quality of Life and Patient Oriented Outcomes, Melanoma and Non‐Melanoma Skin Cancer. Journal of the European Academy of Dermatology and Venereology, 33(5): 816-827.

DeSantis, C. E., Lin, C. C., Mariotto, A. B., Siegel, R. L., Stein, K. D. Kramer, J. L., Alteri, R., Robbins, A. S., & Jemal, A. (2014). Cancer treatment and survivorship statistics, 2014. Article first published online: 1 JUN 2014 DOI: 10.3322/ caac.21235

Fish, J. A., Ettridge, K., Sharplin, G. R., Hancock, B., & Knott, V. E. (2014). Mindfulness‐based Cancer Stress Management: impact of a mindfulness‐based programme on psychological distress and quality of life. European journal of cancer care, 23(3): 413-421.

Frostadottir, A. D., & Dorjee, D. (2019). Effects of Mindfulness Based Cognitive Therapy (MBCT) and Compassion Focused Therapy (CFT) on Symptom Change, Mindfulness, Self-Compassion, and Rumination in Clients with Depression, Anxiety, and Stress. Frontiers in Psychology, 10. doi:10.3389/fpsyg.2019.01099

Gifford, E.V. Does acceptance and relationship focused behavior therapy contribute to bupropion outcomes? A randomized controlled trial of functional analytic psychotherapy and acceptance and commitment therapy for smoking cessation. Behavior therapy, 2011. 42(4):700-15.

Gollan, J., Atlis, M., & Marlow-OConnor, M. (2003). Behavioral activation: Group treatment for depression (pilot version). Unpublished manual, University of Chicago.

Haun M, Sklenarova H, Hartmann M. (2014). Depression, anxiety and disease-related distress in couples affected by advanced lung cancer. Lung Cancer, 86(2): 274-280.

Hayes SC, Levin ME, Plumb-Vilardaga J, Villatte JL, & Pistorello J. (2013). Acceptance and commitment therapy and contextual behavioral science: examining the rogress of a distinctive model of behavioral and cognitive therapy. Behav Ther, 4(2):180-198.

Hayes, S. C., Strosahl, K. D. & Wilson, K. G. (2012). Acceptance and Commitment Therapy: The Process and Practice of Mindful Change. New York: Guilford.

Karekla M, & Constantinou M. (2010). Religious coping and cancer: Proposing an acceptance and commitment therapy approach. Cognitive and Behavioral Practice, 17(4): 371-381.

Kim MS, Kim SY, Kim JH, Park B, Choi HG. (2017). Depression in breast cancer patients who have undergone mastectomy: a national cohort study. PLoS One. 12(4): e0175395.

L.Pott Jaime, Delgadillo & StephenKellett. (2022). Is behavioral activation an effective and acceptable treatment for co-occurring depression and substance use disorders? A meta analysis of randomized controlled trials, Journal of Substance Abuse Treatment, Volume 132, January 2022, 108478.

Leiter, U. Keim, U. & Garbe, C. (2020). Epidemiology of skin cancer: update 2019. Adv Exp Med Biol; 1268:123-139. doi: 10.1007/978-3-030-46227-7_6.

Li P, Hu Y, Martikainen P. (2023). Pre-existing psychological disorders, diabetes, and pancreatic cancer: A population-based study of 38,952 Finns. Cancer Epidemiology, 82, 102307.

Martell CR, Dimidjian S, Herman-Dann R.(2010). Behavioral activation for depression: a clinician’s guide. New York. The Guilford Press.

May David, Litvin d, Boris and Allegrante John(2022). Behavioral Activation, Depression, and Promotion of Health Behaviors: A Scoping Review, Journal of Psychosomatic Research, Impact Factor: 4.444 / 5-Year Impact Factor: 3.943

 

Mols F, Schoormans D, de Hingh I, Oerlemans S, Husson O. (2018). Symptoms of anxiety and depression among colorectal cancer survivors from the population based, longitudinal PROFILES Registry: Prevalence, predictors, and impact on quality of life. Cancer, 124(12), 2621-2628.

Petrillo L, El-Jawahri A, Heuer L, Post K, Gallagher E, Trotter C, Plotke R, Temel J, Greer J. (2022).Quality of Life and Depression Symptoms in a Cross-Section of Patients with Advanced Lung Cancer before and During the Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) Pandemic (RP322). Journal of Pain and Symptom Management, 63(6), 1079-1080.

Porter, J. F., Spates, R., & Smitham, S. (2004). International Psychotherapy for depression? The need to define its ecological niche. Journal of affective disorders, 95, 1-11.

Rieke K, Schmid KK, Lydiatt W, Houfek J, Boilesen E, Watanabe-Galloway Sh. (2017). Depression and survival in head and neck cancer patients. Oral Oncol, 65, 76-82.

Sánchez-Migallón J, Seignot I, Sendros Madroño MJ. (2023). Prevalence of Obesity in Cancer Patients and Its Concordance with the Pathological History of the Clinical History of the Cancer Patient. Clinical Nutrition ESPEN, 54, 587.

Segrin, C., Badger, T.A., Meek, P., Lopez, A.M., Bonham, E., & Sieger, A. (2006) Dyadic interdependence on affect and quality of life trajectories among women with breast cancer and their partners. Journal of Social and Personal Relationships. 27,673-689.

Shrestha AD, Neupane D, Vedsted P, Kallestrup P. (2018). Cervical cancer prevalence, incidence and mortality in low and middle income countries: a systematic review. Asian Pacific journal of cancer prevention. Asian Pacific Journal of Cancer Prevention, 19(2), 319-324.

Spiegel D, Riba MB. (2015). Managing anxiety and depression during treatment. Breast J, 21(1): 97–103.

Steinmetz, J. L., Lewinsohn, P. M., & Antonuccio, D. O. (1983). Prediction of individual outcome in a group intervention for depression. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 51(3): 331.

Temple J, Salmon P, Smith CT, Huntley CD, Byrne A, Fisher PL. (2020). The questionable efficacy of manualized psychological treatments for distressed breast cancer patients: An individual patient data meta-analysis. Clinical Psychology Review, 80, 101883.

ToonTab Haqiqi S, The quality of sex life among women with breast cancer in fertility ages, M.A thesis in midwifery, Tarbiyat Modarres University, 2019.

Valian, A.M. The Effectiveness of Behavioral Activation Therapy on Depression Symptoms and Cog-nitive-Behavioral Avoidance for Students. Quarterly Journal of Social Work, 2017. 5(4): 31-25.

 Weitz, Kleiboer, van Straten&  Cuijpers (2018).The effects of psychotherapy for depression on anxiety symptoms: a meta-analysis, 39, 241–254.

Wieman ST, Hall KA, Hall DL. (2023). Treatment-related changes in insomnia, anticipatory pleasure, and depression symptoms: A proof-of-concept study with cancer survivors. Sleep Medicine, 103, 29-32.

Zettle, R. D., & Raines, J. C. (1989). Group cognitive and contextual therapies in treatment of depression. Journal of Clinical Psychology, 45, 438-445.

Zimmermann FF, Burrell B, Jordan J. (2018). The acceptability and potential benefits of mindfulness-based interventions in improving psychological well-being for adults with advanced cancer: a systematic review. Complementary therapies in clinical practice, 30, 68-78.

 

 

Comparing the effectiveness of group therapy of behavioral activation, acceptance and commitment therapy and commitment with cognitive therapy based on mindfulness on depression and quality of life of people with cancer

 

Mohsen darbandi1, Naser Amini2*, Kamran Mirzaei3, Shahdokht Azadi4

1. Department of Psychology, Bushehr Branch, Islamic Azad University, Bushehr, Iran.

2. Department of Psychology, Bushehr Branch, Islamic Azad University, Bushehr, Iran.

3. Community Medicine Specialist, Bushehr University of Medical Sciences, Bushehr, Iran. Department of Psychology, Bushehr Branch, Islamic Azad University, Bushehr, Iran.

4. Department of Psychology, Gachsaran Branch, Islamic Azad University, Gachsaran, Iran.

*Corresponding Author: Department of Psychology, Bushehr Branch, Islamic Azad University, Bushehr, Iran. Email: [e-mail]

Abstract

Cancer is a potentially fatal disease that is mainly caused by environmental factors and mutation of cellular genes. The present study was conducted with the aim of determining the difference between the effectiveness of behavioral activation group therapy and acceptance and commitment-based therapy (ACT) with cognitive therapy based on mindfulness on depression and quality of life of people with cancer.This research was applied in terms of purpose and in terms of method it was a semi-experimental cross-sectional study with a pre-test-post-test-follow-up design. The statistical population included all people with cancer referred to the oncology departments of hospitals and clinics in Bushehr city in November 2019 to April 2020. From this population, 40 people were selected by available sampling method and randomly assigned to four groups of 10 people (three experimental groups and one control group). After obtaining the consent of the participants and following the ethical principles, the quality of life questionnaires of the World Health Organization (1996) and Beck's depression (1998) were administered as a pre-test on all the participants. Then the people of the first experimental group received behavioral activation group therapy, the second experimental group received therapy based on acceptance and commitment, and the third experimental group also received cognitive therapy based on mindfulness in ten 90-minute sessions. But the people in the control group did not receive any psychological intervention. Due to the corona situation, therapeutic interventions were conducted for all three experimental groups in the form of video calls and through Skype. Finally, the aforementioned questionnaires were administered to all participants as a post-test. In order to follow up the effectiveness, after one month of the post-test phase, all the participants answered the questionnaires again. Finally, the findings of the mentioned questionnaires were analyzed using analysis of variance with repeated measurements and Tukey and Bonferroni post hoc tests. Based on the results of this analysis, the mean post-test scores of the patients of all three test groups in the variables of depression and quality of life had a significant decrease and increase, respectively, compared to the control group (P<0.05). However, the difference in the effectiveness of the three mentioned treatments on reducing depression and increasing quality of life was not significant (P>0.05). It can be concluded that group therapy of behavioral activation, therapy based on acceptance and commitment, and cognitive therapy based on mindfulness are effective in reducing depression and improving the quality of life of people with cancer and can be used to reduce the psychological problems of these patients.

Keywords: behavioral activation, acceptance and commitment therapy, depression, quality of life, cancer.

---

[1]  Cancer

[2]  Sánchez-Migallón, Seignot, Sendros Madroño

[3]  Shrestha

[4]  Leiter, Keim & Garbe

[5]  Anxiety

[6]  Depression

[7]  Haun, Sklenarova & Hartmann

[8]  Quality of Life

[9]  Mols

[10]  Li & Martikainen

[11]  Surgery

[12]  Chemotherapy

[13]  Radiotherapy

[14]  Hormone therapy

[15]  Wieman, Hall & Hall

[16]  Spiegel & Riba

[17]  Petrillo

[18]  Cai, Verze & Johansen

[19]  Collins, Savas & Doerfler

[20]  Chernyshov

[21]  behavioral activation group therapy

[22]  L.Pott, Delgadillo & Kellettb

[23]  Acceptance and commitment therapy

[24]  Hayes

[25]  Karekla & Constantinou

[26]  Rieke

[27]  Zimmermann, Burrell & Jordan

[28]  Frostadottir & Dorjee

[29]  Temple

[30]  Valian

---