کاوش اثرگذاری «رابطه مرکز - پیرامون» بر ظهور و تداوم «قوم گرایی» در ایران معاصر: مطالعه موردی شمال غرب کشور
محرمعلی عرفانی
1
(
دانشجوی دکتری، گروه علوم سیاسی: گرایش مسائل ایران، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان،
)
مالک ذوالقدر
2
(
استادیار، گروه علوم سیاسی و روابط بین الملل، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی زنجان، ایران.(نویسنده مسئول).malekdwal.zolgqhadr@gmail.comiauc.ac.ur
)
مهدی خوش خطی
3
(
استادیار گروه علوم سیاسی و روابط بین الملل، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی زنجان، ایران
)
الکلمات المفتاحية: محرومیت, قومگرایی, سیاست های قومی, رابطة مرکز-پیرامون, استثمار,
ملخص المقالة :
جنبش اتنیسیسم (در برابر اتنوسنتریسم گروه قومی مسلط در ایران) در قالب ناسیونالیسم پیرامونی بخش مهمی از حیات سیاسی در شمال‌غرب را تشکیل می دهد. این پژوهش با روش تحقیق تاریخی - کتابخانه ای و متدولوژی تئوریک - کیفی در پی این هدف است که ریشه ها و علل رویدادهای سیاسی شدن تفاوت های فرهنگی، نژادی، زبانی و منطقه ای در شمال‌غرب دورۀ معاصر را در هر دو رهیافت کهن و مدرن دربارۀ قومیت و ناسیونالیسم جستجوکند. تبیین جریان های سیاسی قومی ملی آذربایجانی، رهیافت های پیچیده تری را درخصوص مسئلۀ ملیّت و ملّت به طور عام و ناسیونالیسم و قوم گرایی به طور خاص می طلبد. لذا براین اساس، یکی از نظریههای مدل علمی مایکل هشتر (به عنوان یک مدل مطلوب) با تبیین ساختاری (یعنی تأثیر وجود رابطۀ مرکز پیرامون) برای تحلیل قوم گرایی در آذربایجان، استخوان بندی و مسیر مقاله را تشکیل می دهد. مقالۀ پیش رو تنوعات قومی، فرهنگی و هویتی در ایران را نعمتی بزرگ می داند. زیرا بقا، تداوم و عرض اندام ایران در صحنه های مختلف، قائم به تنوعات آن می باشد. هرچند که در سدۀ اخیر درخت تناور هستیِ فرهنگ و هویت متکثر ایرانی از زخم هایی با منشأ درونی و بیرونی بر خود می پیچد. یافته های حاصل شده مقاله، اثرگذاری بلاواسطه شاخص ها و متغیرهای برآمده از نظریۀ مرکز-پیرامون در ظهور و تداوم تحولات ناسیونالیستی و قوم گرایانه در آذربایجان در سدۀ اخیر را به وضوح نشان می‌دهد.
آبراهامیان، یارواند (1384)، )ایران بین دو انقلاب؛ از مشروطه تا انقلاب اسلامی(، ترجمۀ احمد گل محمدی و محمدابراهیم فتاحی، چاپ یازدهم، تهران، نشر نی.
آندرسون، بندیکت (۱۳۹۳)، «اجتماعهای خیالی (جماعتهایتصوری)»، ترجمۀ محمد محمدی، تهران: نشر رخداد نو.
اسمیت، برایان کلایو (پاییز ۱۳۸۷)، (جهان سوم: نظریههای توسعه و دگرگونی سیاسی)، ترجمۀ امیراحمد حاجییوسفی و محمدسعید قائنینجفی، چاپ دوم، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بینالمللی انتشارات وزارت امور خارجه.
اسمیت، آنتونی دی (۱۳۸۳)، «ناسیونالیسم؛ نظریه، ایدئولوژی، تاریخ»، ترجمۀ منصور انصاری، تهران: مؤسسه مطالعات ملی - تمدن ایرانی.
اسپرویت، هندریک (۱۳۸۳)،«امپراتوری‌ها و امپریالیسم»، سرپرستان ترجمه: کامران فانی - محبوبه مهاجر، «دایرة المعارف ناسیونالیسم»، جلد ۱، تهران: کتابخانۀ تخصصی وزارت امور خارجه.
احمدی، حمید (۱۳۹۵)، (قومیت و قومگرایی در ایران: افسانه و واقعیت)، چاپ دوازدهم، تهران: نشر نی.
اصغرزاده، علیرضا (2007م/1386ش)، (ایران و چالش تنوع: بنیادگرایی اسلامی-راسیسم آریائیستی و مبارزات دموکراتیک)، چاپ اول، کانادا: دانشگاه تورنتو.
ائلچیبیگ (قدیراوغلو)، ابوالفضل (1997م/1376ش)، «بوتوو آذربایجان یولوندا (در راه آذربایجان واحد)»، باب (بوتوو آذربایجان بیرلیگی) تشکیلاتی یایین ائوی.
برنجیان، سکینه (۱۳۸۵)، (ادبیات آذری و فارسی در آذربایجان ایران در سدۀ بیستم)، ترجمۀ اسماعیل فقیه، تهران: انتشارات مرکز.
برتون، رولان (۱۳۹۹)، (قومشناسی سیاسی)، ترجمۀ ناصر فکوهی، چاپ چهارم، تهران: نشر نی.
بیجارلی، سهند (۱۳۹۷)، (استعمار داخلی آذربایجان جنوبی)، چاپ اول، تبریز: بینام.
خوبرویپاک، محمدرضا (۱۳۹۱)، (نقدی بر فدرالیسم)، چاپ اول، تهران: پردیس دانش.
رحمانزادۀ هروی، محمد (۱۳۹۳)، «نژاد، قوم و ملت در ایران»، چاپ اول، تهران: نشر کتاب آمه.
روزنامه فرهیختگان- 24 شهریور سال 1399 http://fdn.ir/45765
زارع کهنمویی، اصغر (۱۳۹۴)، (پایان تکزبانی؛ سیزده گفتگوی پژوهشی دربارۀ حق زبان مادری)، چاپ اول، تبریز: نشر موغام.
الف، (دی ۱۳۹۴ ب)، (برابری و رفع تبعیض؛ پانزده گفتگوی پژوهشی دربارۀ حقوق قومیتها)، چاپ دوم، تبریز: نشر موغام.
ب، (زمستان ۱۳۹۴)، «خودشرقیگرایی و بیجاسازی؛ استفاده و سوءاستفاده از گفتمان آریاییگرایی در ایران»، ترجمۀ علی‌محمد طرفداری، ایراننامه، سال سیام، شماره ی ۴، صفحه ۱۰۴-143.
سعید، ادوارد (۱۳۷۱)، (شرقشناسی)، ترجمۀ عبدالرحیم گواهی، چاپ اول، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
شیفر، براندا (۱۳۸۱)، (مرزها و برادری؛ ایران و چالش هویت آذربایجانی)، ترجمۀ یاشار صدقیانیآذر، ویراستار: سودا محسنینمین، چاپ اول، تهران: اولوس نشریه دانشجویی دانشگاه تهران.
ضیاءابراهیمی، رضا (1398)، (پیدایش ناسیونالیسم ایرانی؛ نژاد و سیاست بیجاسازی)، ترجمۀ حسن افشار، چاپ سوم، تهران: انتشارات مرکز.
عارفقزوینی، ابوالقاسم (1923 م / 1302 ش)، (مجموعۀ اشعار)، چاپ برلین.
کاتم، ریچارد (۱۳۷۱)، (ناسیونالیسم در ایران)، ترجمۀ فرشتۀ سرلک، تهران: نشر گفتار.
کشاورزقاسمآباد، بهمن (اسفند ۱۳۹۲)، (به سوی جامعهشناسی سیاسی جدید)، چاپ اول، زنجان: چاپ سپهر.
کلهون، کریگ (۱۳۹۵)، (ملت‌ها مهماند؛ فرهنگ، تاریخ و رویای جهانوطنی)، ترجمۀ محمدرضا فدایی، تهران: شیرازۀ کتاب.
گوتسه، دیوید (۱۳۸۳)، «نظریۀ تکاملی»، سرپرستان ترجمه: کامران فانی- محبوبه مهاجر، «دایرةالمعارف ناسیونالیسم»، جلد ۲، تهران: کتابخانۀ تخصصی وزارت امور خارجه.
گیدنز، آنتونی (۱۳۷۹)، (جامعهشناسی)، ترجمۀ منوچهر صبوری، چاپ ششم، تهران: نشر نی.
ماتیل، الکساندر (زمستان ۱۳۸۳)، (دایرةالمعارف ناسیونالیسم)، سرپرستان ترجمه: کامران فانی- محبوبه مهاجر، جلد اول (مفاهیم اساسی آ-خ)، تهران: ناشر کتابخانۀ وزارت خارجه.
الف( 1383).
ب، (1383).
مرکز آمارایران، 1996 م / 1375 ش)، «سالنامۀ آماری ۱۳۷۵»، تهران: مرکزآمار.
میریمینق، سیدجواد (۱۳۹۷)، (تأملی دربارۀ ایران: واکاوی هویت، ملیت، ایرانیت و سیاستگذاریهای زبانی)، چاپ اول، تهران: نشر نقد فرهنگ.
نفیسی، ابراهیم (۱۳۹۶)، (استعمار (2)): رهایی ملی و برونرفت از استعمار فارس»، چاپ اول، تبریز، ناشر: کمیتۀ نشر تشکیلات مقاومت ملی آذربایجان (دیرهنیش).
وویاچیچ، ولیکو (۱۳۸۳)، «جامعهشناسی، ترجمۀ محبوبۀ مهاجر، (دایرةالمعارف ناسیونالیسم)»، جلد اول، تهران، نشر: وزارت امور خارجه.
Aghazadeh, A(Alireza),)2010 Aygust2019), “the anatomy of Iranian racism: reflections outroot causes of south Azerbaijan’s resistance movement”, in (www.Achiq.org.olayLar; www.eldeniz.com).
Gudykunst, William B (1994), “Bridging Japanese/North American differences, (communicating Effectively in multicultural contexts)”, p: sage publications.
A, (1988), “Language and Ethnic Identity”, P: multilingual matters, Ltd.
Hechter, Michael (1985),” Internal colonialism”, U.S.A university of California press.
Nagel, Joanne and olzak, Susan (1982).” Ethnic mobilization in the new and old states”, p.128.
https://telegram.me.aydinliq, 31 march 2017.
https://t.me/bildirish channel. 10 may2020.
_||_
