مردم‌شناسی مخاطب تئاتر با رویکرد شناخت نیاز فرهنگی (نمونه موردی تئاتر شهر و تالار وحدت)
الموضوعات :شراره جلالی‌فراهانی 1 , جلال‏الدین رفیع‏فر 2 , علیرضا کلدی 3
1 - دانشجوی دکتری جامعهشناسی دانشگاه آزاد اسلامی گرمسار
2 - استاد و عضو هیات علمی دانشگاه تهران.
3 - استاد و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.
الکلمات المفتاحية: تئاتر, مخاطب, اوقات فراغت, نیاز فرهنگی,
ملخص المقالة :
در پژوهش حاضر نه به دنبال آسیب شناسی بحران مخاطب و نه در پی راهکار های جذب مخاطب در تئاتر بودیم، بلکه با رویکردی مردم شناختی و با استفاده از مؤلفه های این رشته سعی بر آن داشتیم با طرح پرسش هایی مرتبط به هم، شناختی نسبی از مردمی که در حال حاضر جمعیت مخاطبان تئاتر را تشکیل می دهند و به تئاتر شهر و تالار وحدت به عنوان دو قطب اصلی تئاتر کشور مراجعه می کنند، به نتایجی برسیم. بر این اساس وارد میدان شده و از بین مخاطبان با توجه به سن و جنسیت آن ها 70 نفر را به صورت اتفاقی انتخاب کرده و با هر یک در حدود 40 تا 50 دقیقه به مصاحبه پرداختیم. روش تحقیق در این پژوهش، کیفی بوده و ابزار تحقیق مصاحبه نیمه ساختار یافته است. پس از جمع بندی مصاحبه ها و دسته بندی مضامین به تفسیر داده های به دست آمده پرداخته و در نهایت به این نتایج رسیدیم که اکثر مخاطبان صرفاً جهت گذران اوقات فراغت و نه بر اساس نیاز فرهنگی به تماشای تئاتر می نشینند و چنان چه به لحاظ اقتصادی در مضیقه نباشند، سفر و تفریحات دیگر را به تئاتر ترجیح می دهند. مصاحبه شوندگان در مجموع به ده علت برای مراجعه به تئاتر اشاره کردند که مهم ترین آن ها صرفا جهت پر کردن اوقات فراغت بود. اکثر مخاطبان تئاتر دارای ذائقه های مشابه و در نتیجه ترجیحات فرهنگی یکسان می باشند. بالای 40 % از جامعه آماری مورد نظر دارای میزان بالایی از سرمایه فرهنگی عینیت یافته بوده و در سرمایه فرهنگی تجسدیافته دچار فقر هستند. برخلاف ذهینت حاکم بر فضای تئاتر، بیش از 60% از مخاطبان را فارغ‌التحصیلان و یا دانشجویان رشته هایی غیر از هنر تشکیل می دهند.
امانی، فاطمه. (1392). مخاطبشناسی و تأثیر آن بر تبلیغات (تبریز و اصفهان). پایاننامه کارشناسی ارشد، موسسه آموزش عالی نبیاکرم، گروه ارتباط تصویری.
اربابی، محمود. (1374). تئاتر در ایران و عوامل بازدارنده آن. پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشکده هنر، دانشگاه تربیت مدرس.
بوردیو، پیر. (1384). شکل‌های سرمایه، در سرمایه اجتماعی: اعتماد، دموکراسی و توسعه. (گردآوری: کیان، تاجبخش). ترجمه: افشین، خاکباز؛ و حسن، پویان. تهران: نشر شیرازه.
بوردیو، پیر. (1380). نظریه کنش: دلایل عملی و انتخاب عقلانی. ترجمه: مرتضی، مردیها. تهران: نقش و نگار.
بنیهاشمی، مژگان. (1376). مخاطب تئاتر. پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشکده هنر، دانشگاه تربیت مدرس.
جمشیدی‌ها، غلامرضا؛ و پرستش، شهرام. (1386). دیالکتیک منش و میدان در نظریه عمل پیر بوردیو، ماهنامه علوم اجتماعی. شماره 30.
ریتزر، جورج، بنیان های جامعه شناختی: خاستگاه‌های ایده‌های اساسی در جامعه شناسی (1374)، ترجمه تقی آزاد ارمکی، تهران: نشر سیمرغ.
ریتزر، جورج. (1379). نظریههای جامعهشناسی در دوران معاصر. ترجمه: محسن، ثلاثی. تهران: انتشارات علمی.
رجبیه فرد، مونا. (1390). تحلیل جامعهشناختی تئاتر و جایگاه آن در میان رسانههای جمعی ایران. پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه آزاد اسلامی، تهران مرکزی.
شارعپور، محمود؛ و خوشفر، غلامرضا. (1381). رابطه سرمایه فرهنگی با هویت جوانان: مطالعه موردی شهر تهران، ماهنامه علوم اجتماعی. شماره 20.
کریموند، فاطمه. (1393). بررسی عوامل تأثیرگذار بر جذب مخاطبان در شهر تهران. پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی، آذربایجان شرقی.
فکوهی، ناصر. (1384). پیر بوردیو: پرسمان دانش و روشنفکری، مجله علوم اجتماعی. دانشگاه فردوسی مشهد.
فاضلی، محمد. (1386). جامعهشناسی مصرف موسیقی. تهران: پزوهشگاه فرهنگ و هنر و ارتباطات.
مینیون، پللویی. (1383). چشمانداز تئاتر در قرن بیستم. ترجمه: قاسم، صنعوی. تهران: نشر قطره.
مککوایل، دنیس. (1380). مخاطبشناسی. ترجمه: مهدی، منتظرقائم. تهران: انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه.
مقتدی، پریسا. (1388). بحران مخاطب یا موانع توسعه تئاتر از نظر جذب تماشاگران. پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشکده هنر و معماری دانشگاه آزاد اسلامی.
Bourdieu, Pierre.(1984). Distinction: A Social critique of the judjments of the taste. Translated by Richard Nice, london, Rutledge.
Bourdieu, Pierre & Wacquant, Loic. (2002). An Invitation to reflexive sociology polity press.
_||_