جایگاه فقهی حاجت خواهی از اولیا و ارتباط آن با توحید عبادی

رقیه شمسی ¹ ( گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی تبریز، تبریز، ایران )
سعید حسن زاده دلگشا ² ( استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران (*نویسنده مسئول) [e-mail] )
یعقوب پورجمال ³ ( استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران )

تاريخ الإرسال : 04 الأحد , رمضان, 1444 تاريخ التأكيد : 24 الأحد , ذو الحجة, 1445

الکلمات المفتاحية: &quot, حاجت خواهی&quot, , &quot, اولیا&quot, , &quot, دعا&quot, , &quot, عبادت&quot, , &quot, حقیقت شرعیه&quot, ,

ملخص المقالة :

چکیده در مقاله حاضر حکم فقهی حاجت خواهی از اولیا تبیین می شود. تعریف دعا (حاجت خواهی مصطلح) مورد نقادی قرار گرفته و ادله فقهی نهی از حاجت خواهی ماورایی از موجودات الهی، قدیسان و فرشتگان را بیان نموده و تعریفی صحیح طبق ادله قرآنی و فقهی ارائه میگردد. از آنجایی که برای واژه های دعا و عبادت حقیقت شرعیه توسط شارع مقدس استعمال نشده است؛ لذا به حقیقت عرفیه ادیان مراجعه میکنیم که محدود به عرف مسلمین نمی باشد. در عرف جهانی حاجت خواهی اصطلاحی، نیایش و پرستش نامیده می شود و عدم نیت الوهیت داعی بر تحقق دعا و عبادت که مدعو در آن خدا، موجودات الهی و قدیسان هستند نقشی ندارد. در تحقیق حاضر توحید عبادی (نهی از پرستش غیر خدا)، توقیفیت عبادات (کیفیت و کمیت عبادات) و موارد فوق الذکر را مبنا قرار داده و در نتیجه حرمت حاجت خواهی از اولیا، که برای آن جوازی توسط شارع بیان نشده است استنباط می شود.

المصادر:

قرآن کریم
نهج البلاغه. (1386). خطبه110، نامه31. قم: انتشارات ارم.
صحیفه سجادیه. (1388). دعای1، دعای45، دعای49، دعای51. انتشارات دیوان.
ارباب سلیمانی، حمید رضا. (1400). سیمای مسیح و مریم در آینه قرآن. چ1. قم: نشر ادیان.
اردبیلی، احمد بن محمد. (1403). مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الأذهان. ج12، چ1. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
الآصفی، محمد مهدی. (1387). الدعا عند اهل البیت (ع). منشورات جامعه المصطفی (ص) العالمیه.
امینی، عبدالحسین. (1395). تفسیر فاتحه الکتاب. چ1، العامه. تهران: مکتبه الامام امیر المومنین علی (ع).
بحرانى آل عصفور، یوسف بن احمد بن ابراهیم. (1405). الحدائق الناضرة في أحكام العترة الطاهرة. ج10، چ1. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه.
بحرانى آل عصفور، یوسف بن احمد بن ابراهیم. (1423). الدرر النجفية من الملتقطات اليوسفية. ج2، چ1. بيروت: لبنان، دار المصطفى لإحياء التراث.
بزرگی، حسن. (1400). مریم آیت آفرینش. چ1، با تلخیص و تصرف. ناشر ادیان.
بلاغى، محمد جواد. (بی تا). آلاء الرحمن في تفسير القرآن. ج1، چ1. قم: وجدانى.
پاندر، کاترین. (1384). قدرت دعا، (ترجمه مینا اعظامی). ج1، چ8. انتشارات صورتگر.
توفیقی، حسین. (1389). آشنایی با ادیان بزرگ. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها سمت، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی، قم، موسسه فرهنگی طه، جامعه المصطفی العالمیه.
جرجانی، امیر ابوالفتح. (1404). تفسیر شاهی. ج1، چ1. تهران: انتشارات نوید.
جمعی از محققان. (1389). فرهنگ نامه اصول فقه. چ1. معاونت پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
حر عاملی، محمد بن حسن. (1409). تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه. ج7، چ1. قم: موسسه آل البیت علیهم السلام.
حسینی، محمد رضا. (1394). فلسفه دعا از دیدگاه حضرت آیه الله العظمی مظاهری. چ1، با تلخیص. ناشر موسسه بوستان کتاب، مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
حلّى، مقداد بن عبدالله. (بی تا). كنز العرفان في فقه القرآن، (ترجمه عبد الرحيم عقيقى بخشايشى). ج2، چ1. قم: بی جا.
حلّی، احمد بن محمد بن فهد. (1407). عده الداعی و نجاح الساعی. بیروت: لبنان، دارالکتاب العربی.
خامنه ای، علی. (1393). دعا از منظر حضرت آیه الله العظمی سید علی خامنه ای (مدظله العالی) رهبر معظم انقلاب اسلامی. تدوین علی رضا برازش، چ13. انتشارات انقلاب اسلامی.
خمینی، روح الله. (1415). انوار الهدایه فی التعلیقه علی الکفایه. ج 1، چ2. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
خویی، ابوالقاسم. (1416). صراط النجاه المحشی للخویی. ج1، چ1، با تلخیص. قم: مکتب نشر المنتخب.
خويى، ابوالقاسم. (1418). موسوعة الإمام الخویي. ج14، چ1. قم: مؤسسة إحياء آثار الإمام الخوئي.
دهقان، اکبر. (1387). نسيم رحمت تفسير قرآن كريم. ج1، چ1. قم: حرم.
رضايى اصفهانى، محمد علی. (1387). تفسير قرآن مهر. ج22، چ1، با تلخیص. قم: پژوهشهاى تفسير و علوم قرآن.
سبحانی، جعفر. (1416). العباده حدها و مفهومها. قم: نشر مشعر.
سبحانی، جعفر. (1426). التوحید و الشرک فی القرآن. چ2، با تلخیص. قم: موسسه امام صادق (ع).
سبحانی، جعفر (1380). آیین وهابیت. چ4، با تلخیص و تصرف. تهران: نشر مشعر.
صدر، محمد باقر. (1398). انسان و عبادت، (ترجمه نرگس خسروی). چ1. انتشارات دار الصدر.
صدر، موسی. (1401). عبادت یا عبودیت در قلمرو اندیشه امام موسی صدر11. چ3. تهران: موسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر.
صدوق، محمد بن علی بن بابویه. (1386). علل الشرائع. ج1، چ1. قم: بی جا.
طباطبايى، محمد حسین. (1390). الميزان في تفسير القرآن. ج1، ج8، چ2. لبنان: بيروت، مؤسسة الأعلمي للمطبوعات.
طباطبايى، محمد حسین. (1374). تفسير الميزان، (ترجمه محمد باقر موسوی). ج14، ج20، چ5، با تلخیص و تصرف. قم: دفتر انتشارات اسلامى، جامعه مدرسين حوزه علميه.
عبدالرحمان، محمود. (بی تا). معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیه. ج2. بی جا.
گاندی، مهاتما. (1400). نیایش، (ترجمه شهرام نقش تبریزی). چ14، با تلخیص. تهران: نشر نی.
لارى، عبدالحسین. (1418). مجموعه مقالات. چ1. قم: مؤسسة المعارف الإسلامية.
مجلسی، محمد تقی. (1414). لوامع صاحبقرانی. ج4، چ2. قم: ناشر موسسه اسماعیلیان.
مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی. (1404). مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول. ج12، چ2. تهران: دارالکتب الإسلامیه.
مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی. (1410). بحار الأنوار. ج79، چ1. بیروت: لبنان، موسسه الطبع و النشر.
مرادی، بهروز. (1400). پرستش عاشقانه. چ1. تهران: انتشارات بهمن برنا.
مرعشى نجفى، شهاب الدین. (1415). القصاص على ضوء القرآن و السنة. ج1، چ1. قم: انتشارات كتابخانه آية الله مرعشى نجفى قدس سره.
مرکز فرهنگ و معارف قرآن. (1382). دايرة المعارف قرآن كريم. ج4، چ3. قم: بوستان كتاب قم، انتشارات دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم، مركز فرهنگ و معارف قرآن.
مشکینی، علی. (1392). مصطلحات الفقه. قم: موسسه دار الحدیث العلمیه و الثقافیه، مرکز للطباعه و النشر.
مشكينى، علی. (1416). اصطلاحات الأصول و معظم أبحاثها. چ6. قم: نشر الهادي.
مطهری، مرتضی. (1397). عبادت و دعا. چ1. انتشارات صدرا.
مکارم، ناصر (1428). شیعه پاسخ می گوید. چ8، با تلخیص و تصرف. قم: انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب (ع).
منتظری نجف‌آبادى، حسین علی. (1409). مبانى فقهى حكومت اسلامى، (ترجمه محمود صلواتى و ابوال شكورى). ج3، چ1. قم: مؤسسه كيهان.
مهروش، فرهنگ. (1389). مروری بر گستره دعا پژوهی. چ1، با تلخیص. انتشارات بصیرت.
ميرزاى قمّى گيلانى، ابوالقاسم بن محمد حسن. (1413). جامع الشتات في أجوبة السؤالات للميرزا القمي. ج1، چ1، با تلخیص. تهران: مؤسسه كيهان.
ناکامورا، کوجیرو. (1396). غزالی و دعا، (ترجمه شهاب الدین عباسی). چ1. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه.
هارتس، پائولاآر. (1400). ادیان جهان آیین زرتشت، (ترجمه محمدرضا خراسانی زاده). چ1. انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب.
هاشمى رفسنجانى، اکبر. (1383). فرهنگ قرآن. ج5، ج9، چ2، با تلخیص. قم: بوستان كتاب قم، انتشارات دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه.
هایلر، فریدریش. (1392). نیایش پژوهشی در تاریخ و روان شناسی دین، (ترجمه شهاب الدین عباسی). با تلخیص. تهران: نشر نی.