بررسی روش استنباط اطلاقات از طریق اجرای مقدمات حکمت

الموضوعات :

وحید زارعی شریف ¹ (استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد لاهیجان)

تاريخ الإرسال : 13 الثلاثاء , محرم, 1434 تاريخ التأكيد : 13 الثلاثاء , محرم, 1434 تاريخ الإصدار : 07 الأربعاء , محرم, 1434

الکلمات المفتاحية: قرینه, اطلاق, تقیید, مقدمات‌حکمت, مقام‌بیان, قدرمتیقن, انصراف,

ملخص المقالة :

یکی از کاربردی ترین ابزارهای استنباط احکام در فقه و حقوق اسلامی، احراز دلالت لفظ بر اطلاق از طریق مقدمات حکمت است که این نوشتار به بررسی زوایای مختلف آن می پردازد. در این راستا، نظریات اصولی پیرامون وضع الفاظ مطلق، مورد نقد و بررسی قرار گرفته و از بین اقوال قدما و متأخرین، پنج مقدمه تحت عناوین زیر: در مقام تمام بیان مراد بودن متکلم، عدم قرینه بر تقیید، عدم قدر متیقن در مقام تخاطب، امکان اطلاق و تقیید و عدم انصراف به دست آمد. سپس راجع به هر یک از مقدمات موصوف از جهات مقصود از آن مقدمه، اعتبار مقدمیت و راه احراز آن بحث شد. در نهایت با بررسی نظریات و آرای اصولی ها و ادلّه استنادی آنها مشخص گردید که دلالت مطلق بر اطلاق، عقلی است و این دلالت توسط قرائن اثبات می شود و صرفاً مقدمیت مقدمه اول را برای استنباط اطلاقات نمی توان انکار کرد اما مقدمیت سایر مقدمات قابل قبول نمی باشد. بنابراین، قرینه عامه یا حکمت تنها یک شرط دارد و آن هم در مقام بیان تمام المراد استعمالی بودن متکلم است؛ یعنی گوینده در مقامی باشد که بخواهد تمام مقصودش را بیان کند و برای احراز این مقدمه می توان از اصل عقلایی اصاله البیان استفاده کرد.

المصادر:

1. قرآن کریم.


2. آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین، درر الفوائد فی الحاشیه علی الفرائد، موسسه توسعه فرهنگ قرآنی، تهران، 1426 ه.ق.


3. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، کفایه الاصول، موسسه نشر اسلامی، قم، 1424 ه.ق، چاپ هشتم.


4. انصاری، مرتضی بن محمد امین،  فرائد الاصول، جلد1و2، مجمع الفکر الاسلامی، قم، 1415 ه.ق، چاپ اول.


5. ــــــــــــــــــــــــــــــ، مطارح الانظار، تحقیق ابوالقاسم بن محمد علی کلانتری نوری، مجمع الفکر الاسلامی، قم، 1386 ه.ق.


6. جعفری لنگرودی، محمد جعفر، ترمینولوژی حقوق، گنج دانش. تهران، 1380 ه.ش، چاپ یازدهم.


7. خوئی، ابوالقاسم، اجود التقریرات، تقریر بحث آیت الله نائینی، موسسه مطبوعاتی دینی، قم، 1410 ه.ق، چاپ دوم.


8. سبحانی، جعفر، تهذیب الاصول، تقریر بحث امام خمینی(ره)، جلد1و2، دار الفکر، قم، 1410 ه.ق.


9. عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید ، انتشارات امیر کبیر، تهران، 1375 ه.ش، چاپ هفتم.


10. فاضل لنکرانی، محمد جواد،  تقریرات درس خارج اصول ، قم، 1380 ه.ش.


11. فتح الله، احمد، معجم الفاظ الفقه الجعفری ، قم، 1415 ه.ق، چاپ اول.


12. قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، بی­جا، بی­تا.


13. قلعچی، محمد، معجم لغه الفقهاء،  قم، بی تا.


14. قمی گیلانی، ابوالقاسم بن حسن، قوانین الاصول، جلد1، مکتبه الاسلامیه، قم، بی تا.


15. مظفر، محمدرضا، اصول الفقه، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه، قم، 1370 ه.ش، چاپ چهارم.


16. منتظری نجف آبادی، حسینعلی، نهایه الاصول، تقریر بحث سیدحسین بروجردی ، نشر دار الفکر، قم، 1375 ه.ش، چاپ اول.


17. موسوی خمینی، روح الله، معتمد الاصول، تحقیق محمد فاضل موحدی لنکرانی، جلد1، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، تهران، 1381 ه.ش.


18. موسوی خمینی، روح الله، مناهج الوصول الی علم الاصول، جلد 2، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، تهران، 1373 ه.ش.

 

1. Akhond Khorasani, M.K. 2005. Dorarol Favaed Fel Hashiah Ala Faraed. Institute of Culture Development Of Quran, Tehran.

 

1. Akhond Khorasani, M.K. 2003. Kefaytol Osoul(8^th ed). Islamic Publication Institute.

 

1. Amid, H. 1996. Amid Persian Dictionary(7^th ed). Tehran: Amir Kabir, Tehran.

 

1. Ansari, M.A. 1994. Faraedol Osoul(vol 1 & 2). Majmal Fekr Islami.

 

1. Ansari, M.M. 1965. Matarehal Anzar. Qom: Majmal Fekr Islami.

 

1. ……., …… . No date. Civil law of Islamic Republic of Iran.

 

1. Fahollah, A. 1994. Mojam Alfaz Fiqhal Jafari(1^st ed). Qom.

 

1. Fazel Lankarani,M.J. 2001. Taqrirat Dars Kharej Osoul. Qom.

 

1. Jafari Langroudi, M.J. 2000. Law terminology(11^th ed). Tehran: Ganj Danesh.

 

1. Khoei, A. 1989. Ajvadol Raqrirat(2^nd ed) Religious Institute, Qom.

 

1. Montazeri, H. 1991. Nahaytol Osoul(1^st ed). Darol Fekr Publication, Qom.

 

1. Mousavi Khomeini, R. 2002. Motamedol Osoul. Imam Khomeini' s Publication Office, Tehran.

 

1. Mousavi Khomeni, R.  1974. Manahejol Vosoul Ela Elmel Osoul(vol 2). Imam Khomeini 's Publication Office, Tehran.

 

1. Mozafar, M.R. 1991. Osoul Fiqh(4^th ed) . Islamic Propaganda Office, Qom.

 

1. Qalchi, M. No date. Mojam Loghah Foqaha. Qom.

 

1. Qomi, A.H. No date. Qavaninol Osoul(vol 1) Qom: Maktabah Islamiyah.

 

1. ….. , …. .  No date. Quran.

 

1. Sobhani, J. 1989. Tahzibol Osoul. Darol Fekr, Qom.