بررسی تطبیقی نفقه زوجة مفقود خارج شده از عقد نکاح
الموضوعات :
محمد غلامی علیایی
1
,
رضا رنجبر
2
,
رحیم وکیل زاده
3
,
علیرضا لطفی
4
1 - دانشجوی دکتری گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
2 - استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
3 - استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
4 - استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد خوی، دانشگاه آزاد اسلامی، خوی، ایران
تاريخ الإرسال : 12 الأربعاء , محرم, 1441
تاريخ التأكيد : 03 الأربعاء , ذو القعدة, 1441
تاريخ الإصدار : 07 الأربعاء , صفر, 1445
الکلمات المفتاحية:
نفقه زوجه,
مفقود,
عقد نکاح,
استحقاق یا عدم استحقاق نفقه,
ملخص المقالة :
در برخی از موارد افراد با انگیزه های مختلف از جمله کار، مسافرت، اختلاف خانوادگی و یا هر دلیل دیگری اقامتگاه و محل سکونت خود را ترک می نمایند و بعداز مدتی خبری دال بر حیات ایشان به دست نمی رسد؛ چنین شخصی از نظر فقه و حقوق اسلامی غایب نامیده می شود. در این پژوهش به بررسی استحقاق نفقه زوجه ی مفقود که با حکم حاکم، شرعاً از عقد نکاح مفقودخارج شده، از دیدگاه مکاتب خمسه پرداخته شده است و در ادامه با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی درصدد پاسخی مناسب به این پرسش است که آیا زوجه غایب که به حکم حاکم مطلقه می شود در ایام عدّه مستحقّ نفقه است؟ یافته های این پژوهش نشان می دهد که اگر جدایی زوجین، ناشی از حکم حاکم شرع به طلاق باشد، زوجه ی مفقود در ایام عدّه ، مستحقّ نفقه خواهد بود، چرا که هر زنی در ایام عدّه طلاق مستحّق نفقه است و هیچ دلیلی بر استثنای زوجة مفقود وجود ندارد ولی چنانکه این جدایی، حاصل حکم به موت فرضی مفقود باشد، طبق قواعد فقهی، زوجه، مستحقّ نفقه نخواهد بود چرا که زن در ایام عدّه وفات مستحقّ نفقه نیست.
المصادر:
قرآن کریم.
ابن بابویه، محمد بن علی« صدوق »، (1415)، المقنع، مؤسسه امام هادی علیه السلام، قم.
ابن رشد، محمد ابن احمد، (1388)، بدایه المجتهد نهایته المقتصد، مطبعه المعاهد، قاهره.
ابن سعید، یحیی بن احمد، (1405)، الجامع للشرایع، موسسه سیدالشهداء (ع)، قم.
ابن قدامه، المغنی، (بی تا)، فصل احکام العده زوجه المفقود، جزء 17، مکتب الشامله.
ابوالحسن توسلی، علی بن عبد السلام بن علی،(1418)، البهجة فی شرح التحفة، دار الکتب العلمیة، لبنان.
ابو عبدالله، محمد ابن احمد، ( بی تا)، منح الجلیل شرح المختصر الخلیل، جزء 9، موقع الاسلام.
اسکافی بغدادی، محمد ابن احمد، (1416)، مجموعه الفتاوی، دفتر انتشارات اسلامی، قم.
أصبحی، مالک بن أنس، ( بی تا)، المدونه الکبری جزء 4، مکتبه المثنی، بغداد.
امام خمینی، سید روح اللّه، (1379)، تحریر الوسیله، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، تهران.
البابرتی، محمد ابن محمود، (بی تا)، العنایه شرح الهدایه کتاب المفقود، جزء 8.
بحرانی، شیخ یوسف، (1405)، الحدائق الناضره، مؤسسة النشر الإسلامی، قم.
بهوتی، العلامة منصور بن یونس، (1436)، الروض المربع شرح زاد المستقنع مختصر المقنع، دار الیسر للنشر و التوزیع، بیروت.
حجاوی مقدسی، موسی بن احمد، (بی تا)، الاقناع فی فقه الامام احمد، دارالمعرفه، بیروت.
حرعاملی، محمد بن حسن، (1409)، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، مؤسسه آل بیت، چاپ اول، قم.
حلّی، حسن بن یوسف، « علامه »، (الف 1413)، قواعد الاحکام فی معرفة الحلال و الحـرام، دفتر انتشارات اسلامی،چاپ اول، قـم.
حلی، حسن بن یوسف، « علامه »، (ب 1413)، مختلف الشیعه فی احکام الشریعه،دفـتر انـتشارات اسـلامی، چاپ دوم، قم.
حلی، محمد بن حسن بن یوسف« فخر المحققین »، (1387)،إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، مؤسسه اسماعیلیان ، قم.
حلی، نجم الدین جعفر بن حسن « محقق حلی »، (1408)، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، مؤسسه اسماعیلیان، قم.
حنفی، کمالالدین « ابن همام»، (1414)، فتح القدیر، دار ابن کثیر، دار الکلم الطیب، بیروت.
خوانساری، أحمد، (1405)، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، مکتبة الصدوق، تهران.
دانشپور، افتخار، (1392)، بررسی طلاق زوجه غایب مفقودالاثر از دیدگاه مذاهب خمسه و قوانین موضوعه، دوفصلنامه فقه مقارن، شماره دو، پاییز و زمستان 1392.
دمشقی صالحی، علاءالدین مرداوی، (1375)، الانصاف فی معرفه الراجح من الخلاف، داراحیاء التراث العربی، بیروت.
رستمی، سهیلا، حفیدی، وریا، احمدی، ابوبکر، (1401)، بررسی تطبیقی مبانی تعلق نفقه زوجه در فقه اسلامی و آثار آن در زندگی زناشویی، مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی، شماره 70، زمستان 1401.
زبیدی، رضی الدین الحدادی، (1322)، جوهرة النیرة علی مختصر القدوری، دار الکتب العلمیة، بیروت.
شافعی، محمد بن ادریس. (1410)، الام، دارالفکر، بیروت
شافعی، محمدبن ادریس، (1424)، الأُمّ، دار قتیبة للطباعه و النشر و التوزیع، بیروت.
شهید ثانی، زین الدیـن بـن عـلی،(1410)، الروضة البهیه فی شرح اللمعة الدمشقیه، کتابفروشی داوری، چاپ اول، قم.
شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه، (1413ق) من لایحصره الفقیه، داراحیاءالتراث العربی، چاچ دوم، قم.
شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه، (1415)، المقنع، مؤسسه امام هادی (ع)، چاچ اول، قم.
شیخی زادة، العلاء، (1419)، مجمع الأنهر فی شرح ملتقى الأبحر ومعه الدر المنتقى، دار الکتب العلمیة، بیروت.
صفایی، سیدحسین، امامی، اسدالله، (1390)، حقوق خانواده، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوازدهم.
صفایی، سیدحسین، خیریه، زینب، (1392)، نفقه زوجه غایب مفقودالاثر در فقه و حقوق با رویکردی بر نظر امام خمینی(س)، پژوهشنامة متین، شماره پنجاه و نه، تابستان 92.
طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، (1414)، عروة‌الوثقی، کتابفروشی داوری، چاپ اول، قم.
طبرسی، فضل بن حسن، (1410)، امین الاسلام، الموتلف من المختلف بین الائمه السلف و هو منتخب الخلاف، مشهد: مجمع البحوث الاسلامیه، چاپ اول.
طوسی، ابن جعفر محمد بن الحسن بن علی، (1388)، المبسوط فی فقه الامامیه، مطبعه الحیدریه.
عبدری، أبو عبد الله المواق المالکی، (1416)، التاج والإکلیل لمختصر خلیل، دار الکتب العلمیة، بیروت.
عثمان ابن علی، تبیین الحقائق شرح کنز الدقایق، کتاب المفقود، جزء 10، موقع الاسلام.
علامه حلی، (1413)، مختلف الشیعه فی احکام الشریعه، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم.
قدوری حنفی، احمد بن محمد ، (1418)، مختصر القدوری فی الفقه الحنفی ، دارالکتب العالمیه، بیروت.
قرطبی أبو عمر، یوسف، (1398)، الکافی فی فقه أهل المدینة المالکی، مکتبة الریاض الحدیثة، ریاض.
الکاسانی، ابوبکر ابن مسعود، (1327)، بدایع الصنائع فی ترتیب الشرایع، جزء 14، مطبعه الجمالیه.
کلینی، محمد بن یعقوب،(1407)، کافی، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، تهران.
ماوردی، أبوالحسن، (1414)، الحاوی الکبیر فی فقه مذهب الإمام الشافعی وهو شرح مختصر المزنی، دار الکتب العلمیة، بیروت.
محمد بن احمد،ابوعبدالله المالکی، (بی تا)،منح الجلیل شرح مختصر خلیل،جزء 9،موقع الاسلام.
مغربی، نعمان بن محمد، (1385)، دعائم الاسلام، مؤسسه آل البیت، قم.
مکی، ابی عبدالله محمدبن جمال الدین«شهید اول»، (1410)، اللمعه الدمشقیه، دارالعلم الاسلامیه، بیروت.
نواب، سیدابوالحسن، شاکر سلماسی، مجید، موسوی زاده، سیدیاسین، محمدجعفری، چمران، (1394)، بررسی حکم طلاق بین زن و شوهر مفقودش در مذاهب پنج‌گانه اسلامی، پژوهشنامه مذاهب اسلامی، شماره سه، بهار و تابستان 1394.
النووی، ابوزکریا محیی الدین بن شرف، ( بی تا)، المجموع شرح المهذب، ج 18، بیروت، دارالفکر للطباعه و النشر ئ التوزیع.
یوسفى، زین الدین«فاضل الآبی»، (1408)، کشف الرّموز، مؤسسة النشر الإسلامی، قم.
_||_Holy Quran.
Ibn Babawayh, Muhammad bin Ali “Saduq”, (1994), Al-Muqni’, Imam Hadi Institute, peace be upon him, Qom.
Ibn Rushd, Muhammad Ibn Ahmad, (2009), the beginning of the hardworking, the end of the thrifty, Al-Ma’ahed Printing Press, Cairo.
Ibn Saeed, Yahya bin Ahmad, (1984), Al-Jami’ al-Sharia’, The Master of Martyrs Institute (PBUH), Qom.
Ibn Qudamah, Al-Mughni, (Beta), chapter on the provisions of the waiting period, the lost wife, part 17, the comprehensive office.
Abu al-Hasan Tawassoli, Ali bin Abd al-Salam bin Ali, (1997), Al-Bahja fi Sharh al-Tuhfah, Dar al-Kutub al-Ilmiyyah, Lebanon.
Abu Abdullah, Muhammad Ibn Ahmad, (BTA), Manah al-Jalil, Sharh al-Mukhtasar al-Khalil, Part 9, Islam website.
Shoemaker Baghdadi, Muhammad Ibn Ahmad, (1995), Fatwas Collection, Islamic Publications Book, Qom.
Asbahi, Malik bin Anas, (Beta), Al-Medawana Al-Kubra, Part 4, Al-Muthanna Library, Baghdad.
Imam Khomeini, Seyyed Ruhollah, (2000), edited by Al-Wasila, the institution for organizing and publishing the works of Imam Khomeini (S), Tehran.
Al-Babarti, Muhammad Ibn Mahmoud, (Bi Ta), Inayah Explanation of Al-Hidaya, The Book of the Lost, Part 8.
Bahrani, Sheikh Yusuf, (1984), The Fresh Gardens, Islamic Publishing Corporation, Qom.
Bahoti, Allama Mansour Bin Yunus, (2014), Al-Rawd Al-Murabba’, Sharh Zad Al-Mustaqni’, Mukhtar Al-Muqni’, Dar Al-Yusr for publication and distribution, Beirut.
Hijjawi Makdisi, Musa bin Ahmad, (BTA), persuasion in the jurisprudence of Imam Ahmad, Dar Al-Ma'rifah, Beirut.
Haramili, Muhammad bin Hassan, (1988), Shiite means to collect Sharia issues, Al-Bayt Foundation, first chapter, Qom.
Hilli, Hassan bin Youssef, “Alamah” (1992), Rules of Ahkam in Knowing the Permissible and the Prohibited, Islamic Publications Book, first chapter, Qom.
Helli, Hassan bin Yusuf, “Alamah”, (1992), Various Shiites in the provisions of the Sharia, Islamic Publications Book, double paper, Qom.
Hali, Muhammad bin Hassan bin Yusuf, “The Fakhr al-Muhaqqaqiqeen”, (2008), Explanation of the benefits in explaining the problems of grammar, Ismailian Institute, Qom.
Hali, Najm al-Din Jaafar bin Hasan, “Mohaqqiq al-Hali”, (1987), The Laws of Islam in Issues of the Permissible and the Prohibited, Ismailian Institute, Qom.
Hanafi, Kamal al-Din «Ibn Hammam» (1993), Fath al-Qadeer, Dar Ibn Katheer, Dar al-Kalam al-Tayyib, Beirut.
Khwansari, Ahmad, (1984), Jami’ al-Madarik fi Sharh al-Mukhtasar al-Nafi’, Al-Saduq Library, Tehran.
Daneshpur, Iftikhar, (2013), Justification for the Divorce of Ghayeb’s Wife, Missing the Effects of the Five Doctrines and Its Objective Laws, Du Faslnama Comparative Jurisprudence, Shamara Do, Payez and Zamstan 2013.
Damascene Salehi, Alaeddin Mardawi, (1996), Al-Insaf fi Ma’rifah al-Rajih Min al-Khalaf, Dar Ahyaa al-Turath al-Arabi, Beirut.
Rostami, Sohela, Hafidi, Voriya, Ahmadi, Abubakr, (2022), A Comparative Study of the Fundamentals of Wife's Nafaqah in Islamic Jurisprudence and Its Effects on Marital Life, Journal of Islamic Law & Jurisprudence Researchs, number 70, winter 1401.
Zubaidi, Radhi al-Din al-Haddadi, (1904), Jawharat al-Nira Ali Mukhtasar al-Qadouri, Dar al-Kutub al-Ilmiyyah, Beirut.
Shafei, Muhammad bin Idris. (1989), Mother, Dar Al-Fikr, Beirut
Shafei, Muhammad ibn Idris, (2003), The Mother, Dar Qutaiba for printing, publishing and distribution, Beirut.
A second martyr, Zayn al-Din ibn Ali, (1989), al-Rawdah al-Bahiyyah fi Sharh al-Lum’ah al-Dimashqiyyah, Kitab Furushi Davari, first chapter, Qom.
Sheikh Saduq, Muhammad bin Ali bin Babawayh, (1992), who does not limit himself to the jurist, Darahya al-Turath al-Arabiyyah, Chaj Dom, Qom.
Sheikh Saduq, Muhammad bin Ali bin Babawayh, (1994), Al-Muqni’, Imam Hadi Foundation (PBUH), First Chach, Qom.
Sheikhi Zada, Al-Ala’, (1998), Majma’ Al-Anhar fi Sharh Multaqa Al-Abhar and with it Al-Durr Al-Muntaqa, Dar Al-Kutub Al-Ilmiyyah, Beirut.
Safaei, Seyyed Hossein, Emami, Asadullah, (2011), Khanawadeh rights, Tehran: Tehran Daneshgah Publications, Published by Dawazdham.
Safaei, Seyyed Hossein, Khairiya, Zainab, (2013), the maintenance of the wife of an absent missing person, in jurisprudence and rights in Ruwikrdi, in the view of Imam Khomeini (S), Pzhohshnama Matin, Shamara Panjah and Nah, Fall 2013.
Tabatabaei Yazdi, Seyyed Muhammad Kazem, (1993), Urwa al-Wuthqi, Book of Furushi Davari, chapter one, Qom.
Tabarsi, Fadl bin Hassan, (1989), Amin al-Islam, Al-Mutalif from the difference between the imams of the predecessors, and he is the chosen one, Mashhad: Islamic Research Complex, first chapter.
Tusi, Ibn Jaafar Muhammad bin Al-Hassan bin Ali, (2009), Al-Mabsout in the Imamiyyah jurisprudence, Al-Haydaria Press.
Abdri, Abu Abdullah al-Mawaq al-Maliki, (1995), the crown and wreath of Mukhtasar Khalil, Dar al-Kutub al-Ilmiyyah, Beirut.
Othman Ibn Ali, Explanation of the Facts, Explanation of the Treasure of Daqaeq, The Book of the Lost, Part 10, Islam website.
Allama Hali, (1992), Various Shiites in Sharia Laws, Qom: Islamic Publications Book, double chapter.
Qaddouri Hanafi, Ahmed bin Muhammad, (1997), al-Qaddouri’s summary of Hanafi jurisprudence, International Book House, Beirut.
Qurtubi Abu Omar, Yusuf, (2019), al-Kafi fi fiqh al-Madinah al-Maliki, Riyadh Modern Library, Riyadh.
Al-Kasani, Abu Bakr Ibn Masoud, (1909), Bada’i al-Sana’i fi Tartib al-Shara’i, Part 14, Al-Jamaliyya Press.
Killini, Muhammad Ibn Yaqoub, (1986), Kafi, Dar al-Kutub al-Islamiyyah, Chapharm, Tehran.
Mawardi, Abu Al-Hasan, (1993), Al-Hawi Al-Kabir in the jurisprudence of the Imam Al-Shafi’i school of thought, which is a brief explanation of Al-Muzani, Dar Al-Kutub Al-Alami, Beirut.
Muhammad bin Ahmad, Abu Abdullah al-Maliki, (BTA), Granting the Galilee, a brief explanation of Khalil, Part 9, Islam website.
Maghribi, Noman bin Muhammad, (2006), Foundations of Islam, Aal al-Bayt Foundation, Qom.
Makki, Abi Abdullah Muhammad bin Jamal al-Din, “The First Martyr”, (1989), The Damascene Shine, Dar Al-Alam Al-Islamiyyah, Beirut.
Representatives, Sidab and Al -Hassan, Shakir Salmasi, Majid, Musawi Zadeh, Sidiain, Muhammad Jafari, Xran, (2015), Prorsy of a divorce judgment between Makdashir couples, the doctrines of Penghani Islami, and Hashnamah.
Al-Nawawi, Abu Zakaria Muhyiddin Bin Sharaf, (Bita), Al-Majmoo’ Sharh Al-Muhadhab, Part 18, Beirut, Dar Al-Fikr for printing, publishing, and distribution.
Yousefi, Zain al-Din “Fadel al-Abi”, (1987), Exposing the Symbols, Islamic Publication Foundation, Qom.
