معاملات با حق استرداد غیررسمی با نگرش فقهی

الموضوعات :

علی طالبی ¹ , نجات اله ابراهیمیان ² , منصور امینی ³

1 - دکتری حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - استادیار گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی،تهران،ایران.
3 - دانشیار گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران،ایران.

تاريخ الإرسال : 20 الأحد , جمادى الثانية, 1443 تاريخ التأكيد : 09 السبت , شوال, 1444 تاريخ الإصدار : 08 الأربعاء , جمادى الأولى, 1445

الکلمات المفتاحية: بیع شرط, معاملۀ با حق استرداد با سند رسمی و غیر رسمی, توصیف قرارداد, شخص ثالث با حسن نیت,

ملخص المقالة :

از آنجایی که در رویۀ قضایی ایران، حکومت فعلی، اسناد عادی را دادگاه‌ها معتبر می‌شمارند، بسیاری از مردم برای فرار از محدودیتهای مقرر حاکم در ماده 34 قانون ثبت، معاملۀ با حق استرداد را از طریق سند عادی منعقد می‌نمایند. برخی از قضات با استناد به مفاد قانون مدنی در باب بیع شرط، معاملۀ با حق استرداد را صحیح تلقی می‌نمایند و برخی دیگر این معامله را مشمول احکام مادۀ 34 قانون ثبت قرار می‌دهند. این مقاله از نظر تعادل عوضین، دو نوع متفاوت از معامله با حق استرداد عادی را شناسایی می کند: معاملاتی که از نظر اصول عقود معاوضی مشمول یک عقد صحیح معاوضی قرار می‌گیرند و عقودی که فاقد اوصاف یک عقد معوض می‌باشد. قضات باید معاملۀ با حق استرداد را در صورتی که مشمول اوصاف بیع شرط واقعی می‌شود را به رسمیت شناخته و از به رسمیت شناختن معاملۀ با حق استردادهای صوری و غیرواقعی خودداری ورزیده و این معاملات را برای حمایت از طلبکار یا خریدار، مشمول عقد رهن قرار بدهند.

المصادر:

منابع فارسی

1- امامی، سیدحسن ،(1387)،حقوق مدنی ، جلد 1، تهران ، انتشارات اسلامیه

2- امامی، سید حسن،(1397)، حقوق مدنی، جلد6، تهران،  انتشارات اسلامیه

3- امینی، عیسی ( 1401) حقوق قراردادها، تهران، انتشارات گنج دانش

4- بیرامی، احسان، (1399)، تحلیل فقهی شرط رد ثمن در بیع شرط ( با تکیه بر مکاسب شیخ انصاری و شروح ان)، سال چهارم، شماره 16

5- جعفری لنگرودی، محمدجعفر،(1340)،تاریخ حقوق ایران، نشر گیلان

6- شهیدی، مهدی،  (1371)، فروش مال غیر منقول بدون تنظیم سند رسمی ، مجلۀ تحقیقات حقوقی، دانشکدۀ حقوق دانشگاه شهید بهشتی

7- شهیدی، مهدی،  (1388) ،حقوق مدنی 6 ،( عقود معین)، تهران، انتشارات  مجد

8- صالح، ایمان،(1392)، توصیف قرارداد درحقوق مدنی ایران( پایان نامه کارشناسی ارشد)

9-صفایی، سید حسین( 1396) ، دورۀ مقدماتی حقوق مدنی، جلد دوم، ( قواعد عمومی قراردادها)، تهران، نشر میزان

10- کاتوزیان، ناصر، (1383)،  قواعد عمومی قراردادها – جلد 1-شمارۀ 127 به بعد . به ویزه 129و جلد3 و جلد 5، تهران: شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا

11- کاتوزیان، ناصر، (1392)، اثبات و دلیل اثبات (جلد 1)، تهران، انتشارات مجد

12- محقق داماد، سیدمصطفی، ودیگران. (1379). حقوق قرارداد در فقه امامیه. تهران، انتشارات سمت

14- نصیری استیار، هادی (1391)، جایگاه اصل صحت در اسناد رسمی و عادی. مجلۀ کانون وکلای دادگستری، دورۀ جدید ، سال هشتم ،شماره 25 و26  

منابع عربی

1-قرآن کریم

2- ابن رشد، محمدبن احمد ( 1415)، بدایه المجتهد و نهایه المقتصد، تحقیق: خالد عطار، قم، دارالفکر

3- ابن زهره حلبی،حمزه بن علی،  (1417)، غنیه النزوع الی علمی الاصول والفروع ، تحقیق:ابراهیم بهادری ودیگران، مؤسسه امام صادق (ع)

4- ابن عابدین،محمدامین بن عمر،(1415)  ردالمختار،  دارالفکر

5- ابن نجیم مصری، زین الدین(1418)البحرالرائق فی شرح کنزالدقائق، تحقیق: زکریاعمیرات، بیروت

6-باز لبنانی، سلیم رستم، ( 1419) شرح المجله، بیروت، دارالاحیاءالتراث العربی

7- بهوتی، منصوربن یونس، ( 1418) کشاف القناع،  بیروت، دارالکتب العلمیه

8- حر عاملی، محمدبن حسن،( 1414)، وسایل الشیعه الی تحصیل تحصیل مسائل الشریعه،جلد 18، قم، موسسه ال البیت (ع) لاحیاءالتراث

9- حر عاملی، محمدبن حسن،( 1414)، وسایل الشیعه الی تحصیل تحصیل مسائل الشریعه،جلد 18، قم، موسسه ال البیت (ع) لاحیاءالتراث

10- حلی،  حسن بن یوسف، تذکره الفقهاء، بی جا، مکتبه الرضویه لاحیاءالآثارالجعفریه، بی تا

11- خلیل محی الدین،(1412)، بیع الوفاءبی جا، مؤتمر مجمع الفقه الاسلامی

12- سابق ، سید، فقه السنه، بیروت، دارالکتب العربی، بی تا

13- شهیدثانی، زین الدین بن علی، (1413)، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام،جلد3 ،قم، مؤسسه المعارف الاسلامیه

14- طوسی،  (1417)،  محمدبن حسن،الخلاف،  جلد 3 ،تحقیق: سیدعلی خراسانی ودیگران، قم،مؤسسه النشر الاسلامی

15- قمی سبزواری،علی بن محمد، (1379)،  جامع الخلاف و الوفاق، قم، پاسدار اسلام

16- معلوف، لوئیس،( 1385) ،فرهنگ بزرگ جامع ترین ترجمه المنجد با اضافات، ترجمۀ احمد سیاح، تهران، اسلام

17- میرمعزی، حسین،(1387)، بیع الخیار از منظر فقه و اقتصاد، تهران، پژوهشگاه فرهنگ واندیشه اسلامی

18- نجفی،محمدحسن،(1367)، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، جلد23، تهران، دارالکتب الاسلامیه

Persian resources
1- Emami, Seyyed Hasan, (1387), Civil Rights, Volume 1, Tehran, Islamia Publications
2- Emami, Seyyed Hassan, (2017), Civil Rights, Volume 6, Tehran, Islamia Publications
3- Amini, Isa (1401) Law of Contracts, Tehran, Ganj Danesh Publications
4- Birami, Ehsan, (2019), jurisprudential analysis of the condition of rejecting the price in a conditional sale (relying on the merits of Sheikh Ansari and his explanations), fourth year, number 16
5- Jafari Langroudi, Mohammad Jaafar, (1340), History of Iranian Law, Gilan Publishing House
6- Shahidi, Mehdi, (1371), selling immovable property without issuing an official document, legal research magazine, Faculty of Law, Shahid Beheshti University
7- Shahidi, Mehdi, (1388), Civil Rights 6, (Specific Contracts), Tehran, Majd Publications
8- Saleh, Iman, (2012), description of contracts in Iran's civil law (master's thesis)
9-Safaei, Seyyed Hossein (2016), Civil Law Preparatory Course, Volume II, (General Rules of Contracts), Tehran, Mizan Publishing
10- Katouzian, Nasser, (2013), General Rules of Contracts - Volume 1 - Number 127 onwards. To Vize 129, volume 3 and volume 5, Tehran: Publishing Co., Ltd. in collaboration with Bahman Barna
11- Katouzian, Nasser, (2012), proof and reason for proof (volume 1), Tehran, Majd Publications
12- Mohagheq Damad, Seyed Mostafi, and others. (1379). Contract law in Imami jurisprudence. Tehran, Samit Publications
14- Nasiri Astiyar, Hadi (2013), the position of the principle of authenticity in official and ordinary documents. Journal of the Bar Association, new period, year 8, numbers 25 and 26
Arabic sources
1- Holy Quran
2- Ibn Rushd, Muhammad ibn Ahmad (1415), The Beginning of Al-Mujtahd and the End of Al-Maqtasad, research: Khalid Attar, Qom, Dar al-Fikr
3- Ibn Zahra Halabi, Hamzah bin Ali, (1417), Ghaniyeh al-Nizwa, al-Ilmi al-Asul and al-Faroo, research: Ibrahim Bahadri and others, Imam Sadiq Institute (AS)
4- Ibn Abedin, Mohammad Amin bin Omar, (1415) Radal Mokhtar, Dar al Fikr
5- Ibn Najim Masri, Zain al-Din (1418) Al-Bahr al-Ra’iq in the description of Kanzald Daqaq, Research: Zakaria Amirat, Beirut
6- Baz Lebanoni, Salim Rostam, (1419) Sharh al-Majlah, Beirut, Dar al-Ahiya al-Tarath al-Arabi
7- Bhuti, Mansoor bin Yunus, (1418) Keshaf al-Qanaa, Beirut, Dar al-Kutb al-Alamiya
8- Har Amili, Mohammad Bin Hasan, (1414), Al-Shi'a Tools for the Study of Shari'a Issues, Volume 18, Qom, Al-Bayt Institute (AS) Lahiya al-Tarath
9- Har Amili, Mohammad Bin Hasan, (1414), Al-Shia's Tools for the Study of Shari'ah Issues, Volume 18, Qom, Al-Bayt Institute (AS) Lahiya al-Tarath
10- Hali, Hasan bin Youssef, Tazkire al-Fiqaha, Bija, Maktaba al-Razwiyyah Lahiya al-Athar al-Jaafariyyah, Bita
11- Khalil Mohi al-Din, (1412), Biy al-Fafabi Ja, Conference of Islamic Fiqh Council
12- Formerly, Seyyed, Fiqh al-Sunnah, Beirut, Dar al-Kitab al-Arabi, B
13- Shahid Thani, Zain al-Din bin Ali, (1413), Masalak al-Afham to Tankih Shaaree al-Islam, Volume 3, Qom, Al-Maarif al-Islamiya Institute
14- Tousi, (1417), Muhammad bin Hassan, Al-Khalaf, volume 3, Research: Seyyed Ali Khorasani and others, Qom, Al-Nashar al-Islami Institute
15- Qomi Sabzevari, Ali bin Muhammad, (1379), Al-Khilaf and Al-Wefaq Jame, Qom, Pasdar Islam
16- Maalouf, Louis, (1385), Farhang Bozur, the most comprehensive translation of Al-Munjad with additions, translated by Ahmad Sayah, Tehran, Islam
17- Mirmoazi, Hossein, (1387), Bey al-Khiyar from the perspective of jurisprudence and economics, Tehran, Islamic Culture and Thought Research Institute
18- Najafi, Mohammad Hassan, (1367), Jawaharlal Kalam in the Explanation of Islamic Laws, Volume 23, Tehran, Darul Kitab al-Islamiya