بررسی نیاز عشق در شخصیّت تهمینه و سودابه براساس نظریه آبراهام مزلو

الموضوعات :

فخری زارعی ¹ (دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران)
سیدکاظم موسوی ² (استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران،)
علی محمدی آسیابادی ³ (دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران)

تاريخ الإرسال : 08 الإثنين , ربيع الثاني, 1442 تاريخ التأكيد : 26 الخميس , شعبان, 1442 تاريخ الإصدار : 18 الأربعاء , جمادى الأولى, 1443

الکلمات المفتاحية: عشق, شاهنامه, سودابه, تهمینه, مزلو, خودشکوفایی, هرم نیاز,

ملخص المقالة :

آثار ادبی، از جهت حضور انسان، موضوع نقد روان‌شناختی واقع می‌شوند و بستر مناسبی برای این‌ پژوهش‌ها به شمار می‌آیند. ویژگی برخی از آثار، ارائة تصویری از انسان خودشکوفاست. انسان‌گرایی از جریان‌های تأثیرگذار در روان‌شناسی است که انسان و رسیدنش به خودشکوفایی از مباحث مهم آن به‌شمارمی‌آید. مزلو، از پیشگامان انسان‌گرایی، الگویی ارائه‌ می‌دهد که در آن نیازهای اساسی را در پنج سطح طبقه‌بندی می‌کند. این الگو در بعضی از آثار مانند شاهنامه که ماهیتی انسان‌محور دارد، قابل بررسی است. هدف این پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده، بررسی عشق در شخصیت تهمینه و سودابه، براساس نظریة مزلو است که می‌تواند رهنمونی در بررسی دیگر شخصیت‌ها، برای شناسایی انسان خودشکوفا باشد. از این‌رو این دو شخصیت، براساس شاخص‌های هرم مزلو سنجیده می‌شوند. با بررسی این دو شخصیت، تهمینه، الگوی افراد خودشکوفا و سودابه نمونة ناشکوفایی شخصیت معرفی می‌گردد و دلایل آن مورد بررسی قرار می‌گیرد. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد، شخصیت‌های حماسی تا چه حد به رشد انسانی دست یافته و چه اندازه با الگوهای شخصیت رشدیافتة حوزة روان‌شناسی، منطبق هستند. در میان شخصیت‌های شاهنامه، تهمینه از معاشیق داستان‌های حماسی ـ غنایی است و می‌توان شاهد ویژگی‌های افراد خودشکوفا در رفتار او بود. عشق، موضوع مشترک داستان‌های غنایی و نیازهای نظریة مزلو، تهمینه را تا خودشکوفایی پیش می‌برد و باعث رشد او می‌شود. در تقابل با تهمینه، سودابه را می‌توان مورد توجه قرارداد؛ بررسی شخصیت سودابه بیانگر ناکامی او در تأمین نیازها و گذر نکردن از پایین‌ترین سطوح آن است.

المصادر:

آیدنلو، سجاد (1390)، دفتر خسروان، تهران: سخن.

اسلامی ندوشن، محمدعلی (1370)، آواها و ایماها، تهران: یزدان، چاپ چهارم.

بهزادی‌نژاد، لیلا (1395). « بررسی تطبیقی پیر در غزلیات حافظ و شش دفتر مثنوی مولانا با تکیه بر نظریات شخصیّت آبراهام مزلو»، مقطع کارشناسی ارشد، استاد راهنما: اسپرهم، دانشگاه علامه طباطبایی.

جرارد، سیدنی؛ تد لندسمن، (1386)، شخصیت سالم از دیدگاه روان‌شناسی انسان‌گرا، ترجمة فرهاد منصف، اصفهان: جهاد دانشگاهی.

حمیدیان، سعید (1383)، درآمدی بر اندیشه و هنر فردوسی، تهران: ناهید، چاپ دوم.

خسروی، اشرف؛ اسحاق طغیانی، (1389)، «تحلیل روان‌کاوانة شخصیت سودابه و رودابه (یگانه‌های دوسویه)» کاوش‌نامة زبان و ادبیات فارسی، شمارة 21، صص 9-37.

داوود نیا، نسرین؛ ناصر سراج خرمی؛ علی اکبر جولازاده اسماعیلی، (1393)، «نقد شخصیت کیخسرو براساس نظریة آبراهام مزلو»، ادبیات پهلوانی، شمارۀ 2، صص 25-46.

راس، آلن (1375)، روان‌شناسی شخصیت (نظریه‌ها و فرآیندها)، ترجمة سیاوش جمال‌فر، تهران: روان، چاپ دوم.

رضایی، سمیه (1395). «بررسی دگرگونی شخصیّت‌های داستانی در داستان کوتاه فارسی براساس نظریة مزلو»، مقطع دکتری، استاد راهنما: دهقانیان، دانشگاه هرمزگان.

زارعی، فخری؛ سیدکاظم موسوی؛ غلامحسین مددی، (1394)، «شخصیت‌پردازی با رویکرد روان‌شناختی در داستان سیاوش» کاوش‌نامة زبان و ادبیات فارسی، شمارة 30، صص 67-102.

__________________________؛ علی محمدی آسیابادی، ( 1399) «بررسی روان‌شناختی شخصیت فریدون و ضحاک بر اساس نظریۀ شخصیت آبراهام مزلو»، فنون ادبی، انتشار آنلاین: Doi: 10.22108/liar.2021.125198.1929

ستاری، رضا؛ حجت صفار حیدری؛ منیژه مهرابی کالی، (1394)، «شخصیت رستم بر اساس داستان رستم و اسفندیار در شاهنامه و نظریة خودشکوفایی آبراهام مزلو» متن­پژوهی ادبی، شمارۀ 64، صص83-109.

شاملو، سعید (1388)، مکتب‌ها و نظریه‌ها در روان‌شناسی شخصیت، تهران: رشد، چاپ نهم.

شولتز، دوان، سیدنی الن شولتز، (1398)، نظریه‌های شخصیت، ترجمة یحیی سیدمحمدی، تهران: ویرایش، چاپ چهل و سوم.

شولتس، دوآن (1397)، روان‌شناسی کمال (الگوهای شخصیت سالم)، ترجمة گیتی خوشدل، تهران: پیکان، چاپ بیست و سوم. 

شیرخدا، طاهره (1397). «بررسی عزّت نفس در شاهنامة فردوسی»، مقطع کارشناسی ارشد، استاد راهنما: گلشنی، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.

فردوسی، ابوالقاسم (1382)، شاهنامه، به کوشش سعید حمیدیان، ج 2 و3، تهران: قطره، چاپ ششم.

فوردهام، فریدا (1374)، مقدمه‌ای بر روان‌شناسی یونگ، ترجمة حسین یعقوب‌پور، تهران: نشر اوجا.

فیست، جس؛ گریگوری جی فیست، (1390)، نظریه‌های شخصیت، ترجمة یحیی سیدمحمدی، تهران: روان، چاپ ششم.

کرمی، شاهیوندی (1391)، تحلیل شخصیت گشتاسپ و اسفندیار در شاهنامه با رویکرد روان‌شناسی، پایان­نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه لرستان.

کریمی، یوسف (1378)، روان‌شناسی شخصیت، تهران: نشر ویرایش، چاپ پنجم.

مزلو، آبراهام (1367)، انگیزش و شخصیت، ترجمة احمد رضوانی، مشهد: آستان قدس رضوی.

__________ (1381)، زندگی در اینجا و اکنون «هنر زندگی متعالی»، ترجمۀ مهین میلانی، تهران: فرا روان.

__________ (1374)، افق‌های والاتر فطرت انسان، ترجمة احمد رضوانی، مشهد: آستان قدس رضوی.

محسنی اندیس، علی (1396). «تحلیل شخصیّت ملک الشعرا بهار براساس نظریة مزلو با تکیه بر دیوان اشعار»، مقطع کارشناسی ارشد، استاد راهنما: طایفی، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.

مسکوب، شاهرخ (1354)، سوگ سیاوش، تهران: خوارزمی، چاپ سوم.

Aydenloo, Sajad, (2011), Khosrows' notbook, Tehran,:Sokhan.

Behzadinezhad, L. (2016), A comparative study of the old (complete human) in HAFEZ sonnets and Mowlana’s six Masnavis, emphasizing on Abraham H. Maslow’s personality views, Master of art thesis, Allameh Tabatabai University.

Davoodnia, N., Seraj khorami, N., Joolazadeh Esmaili, A., (2014), Critique of Kaykhosrow based on the theory of Abraham Maslow, Heroic Literature Journal, no 2, pp. 25-46.

Ferdowsi, Abolghasem, (2003), Shahnameh, researcher: Said Hamidian,Vol 2 & 3, Tehran, Ghatreh, sixth edition.

Fordham, Frieda, (1995), An introduction to gungs psychology, translator: Hosein Yaghoobpoor, Tehran: Ujaa.

Feist, Jess, Feist, Gregor (2011), Theories of personality, translator: Yahya seyed mohammadi,Tehran: Ravan, sixth edition.

Hamidian, Said, (2004), An introduction to Ferdowsi's thought and art,Tehran, Nahid, second edition.

Islami Nodushan, Mohammad Ali, (1991), Sounds and allusions, Tehran, Yazdan, forth edition.

Jerard, Sidney M, ‎Landsman, Ted, Healthy, (2007) Personality: an approach from the viewpoint of humanistic psychology, traslotor: Farhad Monsef, Isfahan: Iranian book student agency.

Karami Shahivandi, (2012), Analysis of the character of Goshtasp and Esfandiar in Shahnameh based on psychological approach, Master of art thesis, Human science department, Lorestan University.

Karimi, Yusef (1999),  Personality psychology Tehran: Virayesh, fifth edition.

Khosrawi, Ashraf, Toghiyani, Ishaq (2010), Psychoanalytic analysis of the personality of Soodabeh and Rudabeh, Journal of Exploring Persian Language and Literature, no. 21, pp. 9-37.

Meskoob, shahrokh, (1975), Siavash Mourning, Tehran: Kharazmi, third edition.

Mohseni Andis, A. (2017), The analysis of Malek-Al-Sho’ara Bahar’s personality on the basis of Maslow’s theory emphasizing on Divan-e-Ash’ar, Master of art thesis, Allameh Tabatabai University.

Moslow, Abraham, (1988), Motivation and personality, translator: Ahmad Rezvani, Mashhad: Astan Qods Razavi.

Moslow, Abraham, (2002), ‎The Farther reaches of human nature, translator: Ahmad Rezvani, Mashhad: Astan Qods Razavi.

Moslow, Abraham, (2002), Life here and now, translator: Mahin Milani, Tehran: Fara Ravan.

Rezaei, S. (2016), A Study in the Transformation of Characters of Persian Short Stories to the Theory of Mazlow, Ph.D thesis, Hormozgan University Publications.

Ross, Alan O, (1996), Personality: theories and processes, translator: Siavash Jamalfar, Tehran: Ravan, second edition.

Sattari, Reza, Safar heidari, Hojat, Mehrabi kali, Manijheh (2015), Rostam's character based on the story of Rostam and Esfandiar in Shahnameh and Abraham Maslow's theory of self-actualization, Literary Text Research journal, no 64, pp. 83-109.

Schultz, Duane P (2018), Growth psychology: models of the healthy personality, translator: Giti Khoshdel,Tehran: Peykan, townty third edition.

Schultz, Duane P & Sydney Ellen (2019), Theories of personality, translator: Yahya seyed mohammadi, Tehran: Virayesh, forthy third edition.

Shamlu, Said (2009), Schools and theories of personality,Tehran, Roshd, ninth edition.

Shirekhoda, T. (2018), Self-esteem in Shahnameh Ferdowsi, Master of art thesis, Human science department, Azad University of Tehran Publications.

Zarei Fakhri, Mousavi, Seyed kazem, Madadi, Qolamhosein (2015), Characterization with a psychological approach in Siavash's story, Journal of Exploring Persian Language and Literature, no 30, pp. 67-102.

Zarei Fakhri, Mohammadi Asiabadi, Ali (2020) Psychological study of Fereydoun and Zahak's personality based on Abraham Maslow's Personality Theory, Journal of Literary Art, Doi: 10.22108/liar.2021.125198.1929