مقایسه و تحلیل اطلال و دمن در شعر شاعران برجستۀ سبک خراسانی و شعر عرب

الموضوعات :

حسینعلی سرحدی ¹ , مسعود اکبری‌زاده ² , مصطفی سالاری ³

1 - دانشجوی دکتری، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران
2 - استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران
3 - استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران

تاريخ الإرسال : 08 السبت , رجب, 1442 تاريخ التأكيد : 04 الإثنين , ذو القعدة, 1442 تاريخ الإصدار : 13 الجمعة , ذو الحجة, 1442

الکلمات المفتاحية: سبک خراسانی, ناصر خسرو, منوچهری, فرخی, معلقات سبع, اطلال و دمن, امیر معزی,

ملخص المقالة :

معلقات سبع یکی از گنجینه‌های فرهنگی بزرگ بشر و از افتخارات تاریخ ادبیات و ادبیات عرب است. کشور ایران به دلیل هم‌جواری با سرزمین‌های عرب از زبان، ادبیّات و فرهنگ عرب تأثیر پذیرفته است. اگرچه این تأثیر، متقابل و عمیق است؛ اما بی‌گمان تأثیر ادبیات عرب بر شاعران دوره‌های آغازین ادبیات فارسی عمیق‌تر و بزرگ‌تر بوده است. یکی از اهداف اصلی این پژوهش تحلیل و مقایسۀ اشعار مربوط به توصیف اطلال و دمن در معلقات سبع با شعر چهار تن از برجسته‌ترین شاعران سبک خراسانی؛ یعنی عنصری، منوچهری دامغانی، امیرمعزی و ناصرخسرو است. نویسنده در این پژوهش درصدد آن است تا به شیوۀ توصیفی – تحلیلی و ابزار کتابخانه‌ای به بررسی، تحلیل و توصیف اطلال و دمن در معلقات سبع و شاعران برجستۀ سبک خراسانی بپردازد. اکثر قریب به‌اتفاق محقّقانی که دربارۀ تأثیرپذیری شعر فارسی از شعر عربی در مقولۀ توصیف اطلال و دمن قلم‌فرسائی کرده‌اند، در این نظر متفق‌اند که شاعران ایرانی در سرودن اشعار مربوط به بازمانده‌های خانۀ معشوق دنباله‌رو شاعران عرب بوده‌اند و از شعر شاعران سرشناس عرب در این زمینه به‌عنوان الگو و نمونۀ کار خود استفاده کرده‌اند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که شاعران فارسی زبان نتوانسته‌اند مانند شاعران عرب، حس اندوه و فراق عاشق از دیدن اطلال را به مخاطب انتقال دهند و در این راه ناکام بوده‌اند و در این نوع ادبی، شعرشان حاصلی جز تکلف‌گویی نداشته است.

المصادر:

آیتی، عبدالمحمد (1345). معلقات سبع. تهران: سروش.

الندوب، محمد واضح الحسنی (2002). تاریخ الادب العربی (العصر الجاهلی و العصرالاسلامی). الطبعه الثانیه. دمشق- بیروت: دار ابن کثیر.

الفاخوری، حنا (1383). تاریخ ادبیات زبان عربی،از عصر جاهلی تا قرن معاصر. ترجمه عبدالمحمد آیتی. طهران: توس.

الذبیانی، النابغه (1986). الدیوان. مقدمه و شرح کرم البستانی. بیروت: دارالمعرفه.

بدوی (2009). قضیه البکاء علی األطلال فی مقدمه القصیده. مجله المداد، 7/ ایار(مایو)، جده: مرکز مداد المتخصص للنشر و التوزیع.

جرجی، زیدان (2009). تاریخ آداب اللغه العربیه. بیروت: دار و مکتبة الحیا.

جودی نعمتی، اکرم (1382). زن در آینۀ شعر فارسی. مجلۀ مطالعات راهبردی زنان. 6 (19)، 232- 207.

ذاکری کیش، امید (1398). مؤلفه‌های زبان غنایی در تغزلات فرخی سیستانی. مجله متن‌شناسی ادب فارسی. 11 (42)، 109- 95.

شفیعی کدکنی، محمدرضا (1371). صور خیال در شعر فارسی. تهران: نیلوفر.

شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1372). مفلس کیمیا فروش. تهران: سخن.

شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1375). صور خیال در شعر فارسی. تهران: آگاه.

شمیسا، سیروس (1381). شاهدبازی در ادبیات فارسی. تهران: فردوس.

شمیسا، سیروس (1386)، سبک‌شناسی شعر. تهران: میترا.

عنصری، ابوالقاسم حسن (1341). دیوان. تصحیح یحیی قریب. تهران: کتابخانۀ ابن‌سینا.

عوین، أحمد محمد (2002). قضایا الشعر الجاهلی. اسکندریة: دارالوفاء.

فروزانفر، بدیع‌الزمان (1350). سخن و سخنوران. تهران: خوارزمی.

مصفا، مظاهر (1335). پاسداران سخن. ج. 1. تهران: سینا.

معزی، امیر (1362) دیوان. مقدمه و تصحیح ناصر هیری. تهران: مرزبان.

ملازهی کهن ملک، شهناز (1395، ‌اسفند ماه). جایگاه شعر و ادب نزد شاعران عرب زبان و فارسی‌زبان عهد عباسی دوم. دومین کنفرانس ملی چارسوی علوم انسانی. شیراز: مرکز توسعه آموزش‌های نوین ایران

منوچهری دامغانی، احمد (1363). دیوان، تصحیح دکتر محمد دبیر سیاقی. تهران: زوار.

قبادیانی، ناصرخسرو (1385). دیوان اشعار. به تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقق. تهران: دانشگاه تهران.

یوسفی، غلامحسین(1370). فرخی سیستانی (بحثی در شرح احوال و روزگار و شعر او). تهران: علمی.

Al-Fakhouri, H. (2004). History of Arabic language literature, from the pre-Islamic era to the contemporary century, translated by A. Ayati, sixth Edition, Tehran: Toos.

Al-Nabegheh, Al-D. (1986). Divan. Karam Al-Bustani (Emnd.), Beirut: Dar Al-Ma'rifah.

Al-Nadub, M. (2002). History of Arabic literature (Jahiliyyah and Al-Asr al-Islami). Damascus-Beirut: Dar Ibn Kathir.

Ansari, A. (1962), Divan. Y. Gharib (Ed.). Tehran: Ibn Sina Library.

Awin, A. M. (2002). The Cases of ignorant poetry. Alexandria: Dar al-Wafa.

Ayati, A. (1966). Seven pendants. Tehran: Soroush.

Badawi (2009). The case of weeping on disruption in the introduction of Ode. Al-Madad Magazine. 7 / Mayar. Jeddah: Specialized Pencil Center for Publishing and Distribution.

Forouzanfar, B. (1971). Sokhan va Sakhnouran. Tehran: Kharazmi.         

George, Z. (2009). History of Arabic language etiquette. Beirut: Dar and Maktab al-Haya.

Ghobadiani, Naser Khosrow (2006). Poetry Divan. Mojtaba Minavi and Mehdi Mohaghegh (Ed.). Tehran: University of Tehran.

Judy Nemati, A. (2003). Women in the mirror of Persian poetry. Journal of Strategic Studies of Women. 6 (19), 232-207.

Malazahi Kohan Molk, Sh. (2016). The place of poetry and literature among Arabic and Persian poets of the second Abbasid Era. Second National Conference on Humanities, Shiraz: Center for the Development of Modern Iranian Education

Manouchehri Damghani, A. (1984). Divan. M. Dabir Siyaghi (Ed.). Tehran: Zavar.

Moezzi, A. (1983). Divan. N. Hiri (Emnd.). Tehran: Marzban.

Musafa, M. (1956). Pasdaran Sokhan, Vol. 1. Tehran: Sina.

Shafiee Kadkani, M. (1992). Images of imagination in Persian poetry. Tehran: Niloufar.

Shafiee Kadkani, M. (1993). Mofles Kimia Forosh. Tehran: Sokhan.

Shafiee Kadkani, M. (1996). Images in Persian poetry. Tehran: Agah.

Shamisa, S. (2002). Homosexuality in Persian literature. Tehran: Ferdows.

Shamisa. S. (2007). Poetry Stylistics. Tehran: Mitra.

Yousefi, Gh. (1991). Farrokhi Sistani (a discussion on his biography, times and poetry). Tehran: Scientific.

Zakeri Kish, O. (2019). Components of lyrical language in Farrokhi Sistani's lyric poems. Journal of Persian Literature. 11 (42), 109-95.