بررسی و تحلیل انواع شکوائیه در آثار نظامی گنجه‌ای

الموضوعات :

پروانه صفا ¹ (دانشجوی دکتری، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سیرجان، دانشگاه آزاد اسلامی، سیرجان، ایران)
عنایت الله شریف پور ² (دانشیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سیرجان، دانشگاه آزاد اسلامی، سیرجان، ایران؛ گروه زبان و ادبیات فارسی،‌ دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران)
مریم جعفری ³ (استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سیرجان، دانشگاه آزاد اسلامی، سیرجان، ایران)

تاريخ الإرسال : 17 الإثنين , رجب, 1442 تاريخ التأكيد : 23 الجمعة , شوال, 1442 تاريخ الإصدار : 13 الجمعة , ذو الحجة, 1442

الکلمات المفتاحية: نظامی گنجه‌ای, ادبیات غنایی, شکوائیه, قرن ششم,

ملخص المقالة :

شکوائیه، یکی از گونه‌های ادبیات غنایی است. این گونۀ ادبی در اصطلاح، شعری است که بیانگر دردها، رنج‌ها و گرفتاری‌های شخصی و اجتماعی شاعر است. این قسم از ادب غنایی از آغاز شکل‌گیری شعر فارسی در آثار شاعران دیده می‌شود، اما تحولات سیاسی و بی‌ثباتی ایران در قرن‌های پنجم و ششم، سبب شد که اشعار شکوائی در آثار شاعران این دوره از جمله حکیم نظامی با بسامد بیشتری به کار رود. در این مقاله با هدف تأثیر اوضاع اجتماعی بر شکل‌گیری گونه‌های ادبی در یک دورۀ خاص و بهره‌گیری از روش تحلیل محتوا و استفاده از منابع کتابخانه‌ای انواع شکوائیه از آثار نظامی استخراج و تحلیل و بررسی می‌گردد. نتیجه پژوهش بیانگر اینست که قناعت‌پیشگی و عدم وابستگی به دربار مانع از آن نشده است که شاعر دیار گنجه، زبان گویای مردم زمانه‌اش، از رنج‌های خود شکوه ننماید. اشعار شکوائی به کار رفته در آثار نظامی از لحاظ محتوایی به پنج دسته تقسیم می‌شوند: شکوائیه‌‌های شخصی، اجتماعی، سیاسی، فلسفی و عرفانی که گلایه‌های شخصی بسامد بیشتری نسبت به سایر شکوائیه‌ها دارد.

المصادر:

انوری ابیوردی، اوحدالدین (1364). دیوان. به اهتمام مدرس رضوی. تهران: علمی فرهنگی

براون، ادوارد (1358). تاریخ ادبی ایران. ترجمۀ حسن انوشه. تهران: امیرکبیر.

بویل، جی.ا. (1380). تاریخ ایران کیمبریج. ترجمۀ حسن انوشه. تهران: امیرکبیر.

پورنامداریان، تقی. (1386). انواع ادبی در شعر فارسی. مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه قم. 2 (3)، 22-7.

ثروتیان، بهروز (1382). اندیشه‌های نظامی گنجه‌ای. تبریز: آیدین.

حقیقت، عبدالرفیع (1370). تاریخ عرفان و عارفان ایرانی از بایزید بسطامی تا روزگار نورعلیشاه گنابادی. تهران: کوشش.

خیام، عمر بن ابراهیم (1383). رباعیات خیام نیشابوری. تصحیح محمد علی فروغی. قم: نشر جمال.

حلبی، علی اصغر (1381). تاریخ فلاسفۀ ایرانی از آغاز اسلام تا امروز. تهران: زوار.

دهخدا، علی اکبر (1377). لغت‌نامه. تهران: مؤسسۀ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.

دوبرو، هدر (1395). ژانر. ترجمۀ فرزانه طاهری. تهران: مرکز.

رودکی سمرقندی، جعفر بن محمد (1373). دیوان. براساس نسخۀ سعید نفیسی. تهران: نگاه.

رزمجو، حسین (1390). انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.

زرین‌کوب، عبدالحسین (1361). نقد ادبی. تهران: امیرکبیر.

سجادی، سید جعفر (1383). فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی. تهران: طهوری.

شمیسا، سیروس (1394). انواع ادبی. تهران: میترا.

شفیعی کدکنی، محمدرضا (1393). ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت. تهران: سخن.

شغیعی کدکنی، محمدرضا (1352). انواع ادبی و شعر فارسی. فصل‌نامۀ خرد و کوشش. 4 (11 و 12)، 119-96.

صفا، ذبیح‌اللّه (1378). تاریخ ادبیات در ایران. تهران: فردوس.

غزالی، محمد بن محمد (1389). کیمیای سعادت، تهران،: دیبا.

قرآن کریم (1395). ترجمۀ محمدمهدی فولادوند. تهران: پیام عدالت.

مؤتمن، زین‌العابدین (1322). شعر و ادب فارسی. تهران: تابش.

مولوی، جلال‌الدین محمد بن محمد (1376). کلیات شمس تبریزی. به قلم بدیع‌الزمان فروزانفر. تهران: امیرکبیر.

نظامی گنجوی، الیاس بن یوسف (1362). دیوان قصاید و غزلیات نظامی گنجوی. تصحیح سعید نفیسی. تهران: فروغی.

نظامی گنجوی، الیاس بن یوسف (1381). کلیات نظامی. تصحیح وحید دستگردی. تهران: پیمان.

نظامی گنجوی، الیاس بن یوسف (1381). شرفنامه. به کوشش سعید حمیدیان. تهران: قطره.

نظامی گنجوی، الیاس بن یوسف (1391). هفت پیکر. تصحیح بهروز ثروتیان، تهران: امیرکبیر.

نظامی گنجوی، الیاس بن یوسف (1392). اقبال‌نامه. به کوشش سعید حمیدیان. تهران: قطره.

نظامی گنجوی، الیاس بن یوسف (1394). لیلی و مجنون. تصحیح بهروز ثروتیان. تهران: امیرکبیر.

نظامی گنجوی، الیاس بن یوسف (1392). خسرو و شیرین. تصحیح بهروز ثروتیان. تهران: امیرکبیر.

نظری، فرهاد؛ مجیدی، لیلی (1395، اسفند ماه). شکوائیه در دیوان بیدل دهلوی. دومین همایش بین‌المللی شرق‌شناسی و مطالعات ایرانی علیگر هند، هند.

نورانی، عبداللّه (1385). حکمت الهی در متون فارسی تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.

وزین‌پور، نادر (1374). مدح، داغ ننگ بر سیمای ادب فارسی. تهران: معین.

Anvari Abiordi, O. (1985). Divan. Modarres Razavi (Ed.). Tehran: Scientific cultural.

Boyle, J. A. (2001). History of Iran Cambridge. Hassan Anousheh (Trans.). Tehran: Amirkabir

Brown, E. (1979). Literary history of Iran. Hasan Anousheh (Trans.). Tehran: Amirkabir.

Dehkhoda, A. (1998). Dictionary. Tehran: Institute of Publishing and Printing, University of Tehran.

Dubro, H. (2015). Genre. Tehran: Markaz.

Ghazali Toosi, M. (2011). Kimiaye Saadat. Tehran: Diba.

Halabi, A. (2002). History of Iranian philosophers from the beginning of Islam until now. Tehran: Zavvar.

Haqiqat, A. (1991). History of Iran and Iranian mystics from the period of Bayazid Bastami to Nour Alishah Gonabadi. Tehran: Kooshesh.

Khayyam Neishabouri, O. (2004). Khayyam's quatrains.M. Foroughi (Emend.), Qom: Jamal Publication.

Molana, J. (1998). Koliyat-e Shams-e Tabrizi. B. Forouzanfar (Ed.). Tehran: Amir Kabir.

Motamen, Z. (1944). Persian poetry and literature. Tehran: Tabesh.

Nazari, F.; Majidi, L. (2016) Complaints in Biddle Dehlavi's Divan. Second International Conference on Oriental Studies and Iranian Studies in India, India.

Nezami, I. (1984) Divan of Exemplum and Lyrics of Nezami Ganjavi. Saeed Nafisi (Emend.). Tehran: Foroughi.

Nezami, I, (2003). Koliyat-e Hakim Nezami. Dastgergi, (Emend.). Saeed Hamidian (Ed.). Tehran: peyman.

Nezami, I. (2003). Sharafnameh. Saeed Hamidian (Ed.).Tehran: Qatreh.

Nezami, I. (2013). Haft Peykar. Behrouz Servatian (Emend.). Tehran: Qatreh.

Nezami, I. (2013). Khosrow and Shirin Behrouz Servatian (Ed.). Tehran: Amirkabir.

Nezami, I. (2014). Eghbal Nameh. Saeed Hamidian (Ed.). Tehran: Qatreh.

Nezami, I. (2016). Leyli and Majnun. Brheouz Servatian (Emend.). Tehran: Amir Kabir.

Nourani, A. (1980). Divine Wisdom in Persian Texts. Tehran: Association of Cultural Works and Honors.

Pournamdarian, T. (2007). Literary types in Persian poetry. Journal of the Faculty of Literature and Humanities. Qom University. 2 (3), 7-22.

Razmju, H. (2011). Literary types and their works in Persian language. Mashhad: Ferdowsi University of Mashhad.

Rudaki Samarghandi, M. (1994). Divan. Based on Saeed Nafisi version. Tehran: Neghah.

Safa, Z. (2000). Literature history in Iran. Tehran: Ferdows.

Sajjadi, J. (2004). Dictionary of mystical terms and expressions. Tehran, Tahuri.

Servatian, B. (2003). Nezami Ganjavi thoughts. Tabriz: Aydin.

Shafiei Kadkani, M. (1975). Types of Persian literature and poetry. Quarterly of Kherad Koushesh. 4 (11,12), 96-119.

Shafiei Kadkani, M. (2015). Periods of Persian poetry from constitutionalism to the fall of the monarchy. Tehran: Sokhan.

Shamisa, S. (2015). Literary genres. Tehran: Mitra.

The Holy Quran (2016). Mohammad Mehdi Fooladvand (Trans.). Tehran: Payame Edalat.

Vazinpur, N. (1996). Praise, shameful stigma on the face of the Persian literature. Tehran: Moin.

Zarrinkoob, A. (1982). Literary criticism. Tehran: Amirkabir.