بررسی تطبیقی جلوة معشوق در غزلیات خاقانی و سعدی
الموضوعات :مهرعلی یزدان پناه 1 , روجا عدنانی 2
1 -
2 -
الکلمات المفتاحية: خاقانی, سعدی, غزل, جلوه معشوق,
ملخص المقالة :
چکیـده خاقانی از بزرگترین شاعران و قصیده‌سرایان ادب فارسی به شمار می‌رود. او در کنار قصاید غرّا و مطنطن به تصنیف غزلیات نیز، همت گماشت. عزم خاقانی در غزلسرایی، او را در جرگة پیشگامان غزل عارفانه قرار داد. چندی پس از او، سعدی، شاعر بلند آوازه و نام‌آور فارسی، علاوه بر نوشتن دو اثر جاودان گلستان و بوستان، غزلسرایی را نیز وارد مرحلة نوینی از حیات خود کرد و در واقع، غزل عاشقانه را به کمال رسانید. هدف اصلی این مقاله، بررسی تطبیقی جلوة معشوق در غزلیات خاقانی و سعدی است که به روش توصیفی تحلیل محتوا و به شیوة کیفی، تجزیه و تحلیل گردید. نتیجه این که معشوق در غزلیات دو شاعر، به صورتهای مختلف رخ می‌نمایاند: 1- داشتن زیبایی 2- صعب‌الوصول بودن 3- جفاکاری و... حسن معشوق در غزل سعدی که به زیباترین نحو توصیف و تحسین شده، گرایش جمالگرای شاعر را آشکار می‌سازد، در حالی که در خاقانی چنین گرایشی دیده نشده است. اما معشوق جفاکار از مضامین مشترک در غزل خاقانی و سعدی است و صعب‌الوصول بودن معشوق نیز ضمن این‌که در غزلیات دو شاعر کم و بیش وجود دارد؛ ولی در غزلیات خاقانی نمود بیشتری دارد.
منابع
1. انوری، حسن(1382)، گزیدة غزلیات سعدی. تهران، نشر قطره، چاپ نهم.
2. بهار، مهرداد (1378)، پژوهشی در اساطیر ایران. تهران: آگاه، چاپ سوم.
3. حافظ، شمسالدین محمد (1377)، دیوان، تعلیقات و حواشی: قزوینی- غنی، به اهتمام جربزه‌دار. تهران: اساطیر، چاپ پنجم.
4 . حسینی، مریم (1387)، "بررسی تطبیقی سیمای زن در آثار خاقانی و نظامی"، نشریة ادب و زبان فارسی، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی کرمان، بهار، شمارة 23 پیاپی 20 (ص89 تا 111).
5. حمیدیان، سعید (1383)، سعدی در غزل، تهران، نشر قطره، چاپ اول.
6. خاقانی، افضلالدین بدیل بن علی (1375)، دیوان، ویراستة میرجلال الدین کزازی، جلد دوم. تهران: نشر مرکز.
7. ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1388)، دیوان، به کوشش ضیاءالدین سجادی. تهران: زوّار، چاپ نهم.
8. سعدی، مشرفالدین مصلح بن عبدلله (1385)، دیوان غزلهای سعدی، تصحیح غلامحسین یوسفی. تهران: سخن، چاپ پنجم.
9. شمیسا، سیروس (1376)، سیر غزل در شعر فارسی، تهران: فردوس،چاپ پنجم.
10. ــــــــــــــــــــــــــــــــ، داستان یک روح ، تهران: فردوس، چاپ پنجم.
11. ــــــــــــــــــــــــــ (1386)، انواع ادبی، تهران: فردوس، چاپ سیزدهم.
12. صبور، داریوش (1370)، آفاق غزل فارسی، تهران، نشر گفتار، چاپ دوم.
13. عبادیان، محمود (1384)، تکوین غزل و نقش سعدی. تهران: نشر اختران، چاپ اول.
14. عمرانی چرمگی، مرتضی (1387)، "نامهای عشقانة معشوق در غزلیات خاقانی، نظامی و سعدی"، کاوش‌نامة زبان و ادبیات فارسی، پاییز و زمستان، سال 9 شمارة 17 (ص 293 تا 320 ).
15. نعمتی جودی، اکرم (1384)، "زن در آیینة شعر فارسی: خاقانی شروانی"، فصلنامة شورای فرهنگ اجتماعی زنان، پاییز، سال 8، شمارة 29.
16. همایی، جلال الدین (1378)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، قم، مؤسسه نشر هما، چاپ پانزدهم.
