تحلیل همدیدی گرد و غبار نیمه گرم سال در استان خراسان جنوبی
الموضوعات :زهره احمدی 1 , رضا دوستان 2 , عباس مفیدی 3
1 - دانشجوی کارشناسی ارشد اقلیم شناسی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
2 - استادیار اقلیم شناسی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
3 - استادیار اقلیم شناسی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
الکلمات المفتاحية: تحلیل مؤلفه اصلی, خراسان جنوبی, خوشه بندی, گرد و غبار,
ملخص المقالة :
گرد و غبار اولین مخاطره طبیعی در مناطق بیابانی و نیمه بیابانی جهان و ایران است. به منظورشناسایی روزهای گرد و غبار خراسان جنوبی، دادههای روزانه میزان دید افقی، سرعت و جهت8001 از سازمان هواشناسی دریافت شد. در - باد در فصل بهار و تابستان برای دوره 8338ادامه بر اساس شاخص شایو و دونگ، روزهای همراه با گرد و غبار شناسایی گردید. به منظورتعیین الگوی جوی منجر به گرد و غبار، دادههای روزانه ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 000هکتوپاسکال از مرکز ملی پیش بینی محیطی امریکا/ مرکز ملی پژوهشهای جوی( NCEP/NCAR (، تهیه شد. در این مطالعه برای تعیین الگوهای فشار، روش تحلیل مؤلفه اصلیدر حالت s و خوشه بندی سلسله مراتبی با حالت وارد) ward ( استفاده گردید. در مرحله بعد،نقشههای ترکیبی)کامپوزیت( تاوایی نسبی، ارتفاع ژئوپتانسیل، الگوی جریان و فشار سطحدریا برای هر الگو تهیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد، دو الگوی همدیدی غالب به ترتیب،الگوی تابستانه با زبانه پرارتفاع جنب حاره بر روی ایران و کم ارتفاع بر روی پاکستان درسطوح بالای جو و اختلاف فشار بین جنوبشرق ایران )کم فشار(و دریای خزر)پرفشار( درسطح زمین میباشد. در این الگو جریان باد از شرق دریای خزر و بیابانهای ترکمنستان بهجنوبشرق ایران با عبور از سرزمینهای خشک و کویرهای شرقی ایران، گرد و غبار را موجبمیشود. این شرایط جوی در ارتباط با وزش باد 880 روزه سیستان و بلوچستان در شرقایران میباشد. همچنین در الگوی بهار، وجود تراف بادهای غربی در مرکز و غرب ایران درسطوح بالای جو و کم فشار در سطح زمین بر روی منطقه مورد مطالعه، شرایط جوی ناپایدار دربابانهای مرکزی ایران و غرب استان را موجب شده که این جریانها با خود ذرات گرد و غباررا منتقل و میزان دید را کاهش میدهند. همچنین اختلاف فشار شدیدتر بین مراکز درالگوهایفوق، منجر به طوفان گرد و غبار در استان خراسان جنوبی میشود
1-امیدوار، کمال(1385): بررسی و تحلیل سینوپتیکی طوفانهای ماسه در دشت یزد – اردکان، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، دوره 21، شماره2 (پیاپی81)، صص 43-58.
2-براتی، غلامرضا. لشکری، حسن. کرمی، فریبا( 1388): نقش همگرایی سامانههای فشار بر رخداد طوفانهای غباری استان خوزستان، جغرافیا و توسعه، شماره 22، اردیبهشت 1388، صص39-56.
3-حسینی،سید باقر(1379): مطالعه سینوپتیکی طوفانهای شدید در تهران، پایاننامه کارشناسی ارشد هواشناسی، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده منابع طبیعی.
4-خوش کیش، اسدا.... علیجانی، بهلول. حجازی زاده، زهرا (1390): تحلیل سینوپتیکی سامانههای گرد و غبار در استان لرستان، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، شماره 21، تابستان 1390، صص91-101.
5- ذوالفقاری، حسن. معصومپور سماگوش، جعفر. شایگان مهر، شاپور. احمدی، محمد(1390): بررسی همدید طوفانهای گرد و غبار در مناطق غربی ایران طی سالهای 1384 تا 1388 (مطالعه موردی: موج فراگیر تیرماه 1388)، مجله جغرافیا و برنامهریزی محیطی، شماره 3، پاییز 1390، صص17-34.
6-رئیس پور، کوهزاد(1387): تحلیل آماری و سینوپتیکی پدیده گرد و غبار در خوزستان، پایاننامه کارشناسی ارشد، رشته اقلیم شناسی در برنامه ریزی محیطی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، صفحه .157
7- طاووسی، تقی. خسروی، محمود. رئیس پور، کوهزاد(1387): تحلیل سینوپتیکی پدیده گرد وغبار در استان خوزستان، مجموعه مقالات سومین کنفرانس ملی مقابله با سوانح طبیعی، دانشکده فنی دانشگاه تهران، صفحه 9.
8- علیجانی، بهلول(1381): اقلیم شناسی سینوپتیک، انتشارات سمت، صص5-20.
9-فرج زاده اصل، منوچهر. علیزاده، خاطره(1389): تحلیل زمانی و مکانی طوفانهای گرد و خاک در ایران، مدرس علوم انسانی، شماره 1، بهار 1389، صص66-84.
10-کرمی، فریبا (1388): همگرایی سیستمهای فشار و طوفانهای گرد و غبار در استان خوزستان، پایاننامه کارشناسی ارشد گروه جغرافیای دانشگاه رازی.
11- کریمی احمد آباد، مصطفی. شکوهی رازی، کامیار(1390): اندرکنش گردش جو و پوشش سطح زمین در سازوکار تشکیل و گسترش طوفانهای گرد و غبار تابستانهی خاورمیانه (طوفان گرد و غبار تیرماه 1388)، پژوهشهای جغرافیای طبیعی، شماره 78، زمستان 1390، صص113-130.
12- کیخسروی، قاسم. قویدل رحیمی، یوسف(1387): بررسی طوفانهای گرد و غباری استان خراسان رضوی، جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، شماره 10، صص4-22.
13- لشکری، حسن. کیخسروی، قاسم(1387): تحلیل آماری سینوپتیکی طوفانهای گرد و غبار استان خراسان رضوی:در فاصله زمانی 2005- 1993، پژوهشهای جغرافیای طبیعی، شماره 65، پاییز 1387، صص17-33.
14- مرجانی، سید صدرالدین( 1372): بررسی سینوپتیکی بادهای شدید بیش از 15 متر بر ثانیه در خراسان، پایاننامه کارشناسی ارشد هواشناسی، دانشگاه تهران،181-182.
>21- Parry, S., Prudhomme, C., Hannaford, J., & Lloyd-Hughes, B. (2010): Examining The Spatio-Temporal Evolution and Characteristics of Large-Scale European Droughts. In Proceedings of The BHS Third International Symposium (pp. 135-142). British Hydrological Society.
22- Rimkus, E., Kazys, J., Valiukas, D., & Stankūnavičius, G. (2014): The Atmospheric Circulation Patterns During Dry Periods in Lithuania. Oceanology, 56(2), 223-239.
23- Svensson, C. (1999): Empirical Orthogonal Function Analysis of Daily Rainfall in The Upper Reaches of The Huai River Basin, China. Theoretical and Applied Climatology, 62(3-4), 147-161.
24- Trigo, R. M., & Dacamara, C. C. (2000): Circulation Weather Types and Their Influence on The Precipitation Regime in Portugal. International Journal of Climatology, 20(13), 1559-1581.
25- Yetemen, O., & Yalcin, T. (2009): Climatic Parameters and Evaluation of Energy Consumption of The Afyon Geothermal District Heating System, Afyon, Turkey. Renewable Energy, 34(3), 706-710.
26- Zhaoliang Peng, Q.J. Wang, James C. Bennett, Prafulla Pokhrel, Ziru Wang, (2014): Seasonal Precipitation Forecasts Over China Using Monthly Large-Scale Oceanic-Atmospheric Indices, Journal of Hydrology, Volume 519, Part A, PP 792–802.
_||_15– Barkan, J., (2008): Sinopsis Patterns Associated With Dust and Non-Dusty Seasons in The Sahara. Theor.Appl.Climatolo, vol10, pp: 354- 364.
16-Dayan,U.,Baruch,Z.,Shoob,T.,Enzel,Y.,(2008): Suspende Dust OverSoutheastern Mediterranean and Its Relation to Atmospheric Circulations, International Journal of Cllmatology,Vol.28,915-924.
17– Goudie, A. and Midelton, N.J. (2001): Sanaran Dsat Storms: Natare and Consequences: EarthScienceReview.Vol 56, 179- 190.
18 - Kutiel H, and Furman H. (2003): Dust Storms in the Middle East: Sources of Origin and Their Temporal Characteristics Indoor Built Environ. Vol12:419 – 426.
19– Natsagdorj, L.D.Jugder, Y.Schung. (2002): Analysis of Dust Storms Observed. Mongolia During 1937 – 1999, p12.
20- Prospero, J. M., Ginoux, P., Torres, O., Nicholson, S. E. & Gill, T. E., (2002): Environmenta Characterization of Global Sources of AtmosphericSoil Dust Identified with the Nimbus 7 Total Ozone Mapping Spectrometer (TOMS) Absorbing Aerosol Product,Reviews of Geophysics, Vol. 40, No. 1, 1002.
21- Shao, Y., Dong, C. H., (2006):a Review on East Asian Dust Storm Climate.
22- Westwell, I., (1999): Factfinder Guide Weather, Grange book Press.
23– Yarnal, B., (1993): Sunoptic Climatology in Environmental Analysis, Belhavven Press, pp 1- 18.
