تدوین برنامه‌ریزی استراتژیک فضای شهری با رویکرد توسعه پایدار شهری نمونه موردی: بندر بوشهر

الموضوعات : آمایش محیط

هاجر جهانشاهی ¹ , حمیدرضا وارثی ²

1 - (دانشجوی دکتری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران)
2 - (استاد گروه جغرافیا ، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران)

تاريخ الإرسال : 01 الجمعة , ذو الحجة, 1440 تاريخ التأكيد : 27 الثلاثاء , ربيع الثاني, 1441 تاريخ الإصدار : 19 الأحد , رجب, 1443

الکلمات المفتاحية: برنامه‌ریزی, برنامه‌ریزی استراتژیک, بندر بوشهر, استراتژی توسعه شهری,

ملخص المقالة :

رشد سریع جمعیت و به موازات آن افزایش مشکلات و ناهنجاری های کالبدی و غیرکالبدی در شهرهای امروزه به همراه ناکارآمدی طرح های توسعه شهری سنتی جهت بر طرف نمودن این مشکلات، سبب گردیده که برنامه ریزان به دنبال ارائه رویکردهای نوین در برنامه ریزی شهری باشند. از جمله رویکردهای نوین، برنامه ریزی استراتژیک شهری می باشد. پژوهش پیش رو به بررسی شاخص های گوناگون توسعه شهری با رویکرد برنامه ریزی استراتژیک در بندر بوشهر جهت شناسایی استراتژی های مناسب توسعه شهری در راستای توسعه پایدار می پردازد. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر نوع روش تحقیق توصیفی-تحلیل می باشد. روش گردآوری اطلاعات و داده های آن کتابخانه ای و میدانی می‌باشد. روش پیمایشی از طریق مصاحبه و تکمیل پرسشنامه از 30 تن از کارشناسان و متخصصان حوزه برنامه ریزی شهری است. در نهایت از تکنیک سوات (SWOT) جهت بررسی استراتژی های توسعه شهری و از تکنیک ماتریس کمّی برنامه‌ریزی استراتژیک (QSPM) جهت اولویت بندی استراتژی های توسعه شهری مورد استفاده قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان می دهد نمره نهایی عوامل داخلی 839/2 و نمره نهایی عوامل خارجی 895/2 است که در میان چهار موقعیت تهاجمی، محافظه کارانه، تدافعی و رقابتی، این شاخص ها در موقعیت رقابتی قرار دارند. در نهایت با استفاده از مدل تکنیک ماتریس کمّی برنامه‌ریزی تعداد 9 استراتژی جهت توسعه شهر بوشهر پیشنهاد و رتبه بندی شدند این استراتژی ها عبارتند از؛ مدیریت یکپارچه، راهبرد رشد هوشمند، بازیافت زمین های بایر و اراضی نظامی، ساماندهی بافت های فرسوده، بالا بردن خدمات شهری، بهره گیری از قابلیت های توریسم خارجی، بهره‌گیری از رویکرد انتقال حق توسعه، کاهش دخالت و دست کاری بی برنامه در اکوسیستم دریا، افزایش مشارکت شهروندان.

المصادر:

 

• اسماعیل زاده، ح، اسماعیل زاده، ی، 1394. انتخاب استراتژی بهینه توسعه گردشگری با استفاده از مدل راهبردی SWOT (مطالعه مورد: شهر مراغه)، مجله آمایش محیط، 1394، 149-172.


• تقوایی، مسعود، نادری، بهنام، دهقانی، یداله، 1385، تحلیلی بر برنامه­ریزی استراتژی توسعه شهری، نشریه انجمن راه و ساختمان ایران بنا، شماره ص 29-30.


• پیرز، جان، ای، ریچارد، بی، رابینسون ،1383، مدیریت راهبردی (برنامه­ریزی، اجرا و کنترل)، انتشارات سمت، تهران.


• حسینی سیاه گلی، م، قدمی، م. (1395). تحلیلی بر مؤلفه­های گرایش به رویکرد استراتژیک در فرآیند برنامه­ریزی شهری در ایران، جغرافیا و پایداری محیط، شماره 18، بهار 1395، صفحات 81-95.


• راهنمای بین­المللی برنامه­ریزی شهری و سرزمینی، 1394، unhabitat.org.ir.


• رضایی، م، خاوریان گرمسیر،ا، چراغی، ر. (1394). برنامه­ریزی راهبردهای فضایی شهرهای شهرهای کوچک اندام با استفاده از مدل META-SWOT (مطالعه موردی: شهر تفت)، پژوهش­های جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، دوره 3، شماره 4، زمستان 1394، صفحات467-486.


• زیاری، ک، مهدنژاد، ح، پرهیز، ف. (1388). مبانی و تکنیک‎های برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه بین المللی چابهار، چابهار.


• سرشماری عمومی نفوس و مسکن، مرکز آمار ایران 1335 تا 1395.


• شکوهی، م، اسکندری ثانی، م، محمدآبادی، ج. (1395). برنامه­ریزی استراتژیک توسعه شهر بیرجند بر اساس رویکرد راهبرد توسعه شهر با مدل SWOT و QSPM، فصلنامخ علمی ترویجی مطالعات فرهنگی-اجتماعی خراسان، سال 11، شماره 1، پاییز 1395، صفحات 105-125.


• شماعی، ع، عبدالهی، ا، یوسفی فشکی، م. (1393). تحلیلی بر برنامه­ریزی توسعه شهر سردشت با رویکرد استراتژیک توسعه شهری، چشم انداز جغرافیایی در مطالعات انسانی، سال نهم، شماره 27، تابستان 1393، صفحات 35-51.


• صابری، ح، ضرابی، ا، محمدی، ج. (1391). اولویت­بندی استراتژی­های توسعه شهر با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی AHP (مطالعه موردی: کلان­شهر اصفهان)، فصلنامه علمی-پژوهشی فضای جغرافیایی، سال دوازدهم، شماره­ی 39، پاییز 1391، صفحات 59-75.


• 12- صرافی، م .1381. از حاشیه­نشینی تا متن شهرنشینی، فصلنامه هفت شهر، سال سوم، شماره 8، تهران، انتشارات شرکت عمران و بهسازی شهری ایران.


• 13- عباسی، م، شاکرمی، ن، ملک، ر. 1397. برنامه­ریزی راهبردی توسعه گردشگری شهری، نمونه مورد مطالعه: شهر خرم آباد، مجله آمایش جغرافیایی فضا، سال هشتم، تابستان 1397، 155- 168.


• کشاورز، م، قدیری معصوم، م، عیاشی، ا، سرپرست، ح، 1395. تحلیل راهبردهای توسعه گردشگری پایدار بر اساس مدل "ماتریس داخلی-خارجی" و تحلیل استراتژیک سوات مطالعه موردی: شهرستان خرم آباد، مجله فضای جغرافیایی، 21-46.


• گلوردزاده، رضا، سهامی، حبیب اله، پورموسوی، سید موسی، 1397، برنامه­ریزی راهبردی بافت­های فرسوده شهری از منظر پدافند غیرعامل مورد مطالعه: شهر یزد، مجله آمایش جغرافیایی فضا، سال هشتم، بهار 1397، 201-216.


• محمودی، ف، یوسف­نژاد، ع، محمدپور، م. راهنمای تدوین برنامه­های استراتژیک برای شهرها (چاپ اول)، تهران، انتشارات سازمان شهرداری­ها و دهیاری­ههای کشور.


• مهدیزاده، ج. برنامه‌ریزی راهبردی توسعه شهری (تجربیات اخیر جهانی و جایگاه ایران)، وزارت مسکن و شهرسازی، شرکت طرح و نشر پیام سیما، تهران.


• مهندسین مشاور شهر و برنامه. طرح تجدید نظر در طرح جامع شهر بوشهر با رویکرد راهبردی.


• هاروی، د. 1376. عدالت اجتماعی و شهر، مترجمان فرخ حسامیان، محمدرضا حایری و بهروز منادی­زاده، انتشارات شرکت پردازش و برنامه­ریزی شهری.


• هریسون، ج، کارون، ج. مدیریت استراتژیک، ترجمه بهروز قاسمی، انتشارات هیات، تهران.


• نیک پور، ع، رزقی رمی، ف. 1398. بررسی و تحلیل شاخص­های توسعه شهری بر اساس مدل­های تصمیم­گیری چندمعیاره مورد مطالعه: شهر بابل، فصل نامه آمایش محیط،41-62.


• Arnstein, S.1969. A Ladder of Citizen Participation. Journal of American Institute of Planners 35.89.


• Bertolini, L. 2010. Sustainable urban mobility, an Evolutionary approach, European Spatial Research Policy 1, 109-126.


• 24-Brener,g. (2014). Planning and Development Strategy, London and New York Cities.


• Cities Alliance. 2006b. Guide to Development Strategies: Improving Urban Performance Washington D.C: The Cities Alliance.


• 26-Dyson, R. G., (2004), “Strategic Development and SWOT analysis at the University of Waewick”, European Journal of Operatinal Research, 152: 531-540.


• Pieterse, Edgar .2008. City Futures Confronting the Crisis of Urban Development, South Africa, First Published