بررسی و تحلیل فضایی میزان تاب‌آوری مناطق شهری (نمونه موردی: شهر بوشهر)

الموضوعات : آمایش محیط

علی خسروخواه ¹ , عباس ملک حسینی ²

1 - دانشجوی دکتری گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری،واحد ملایر،دانشگاه آزاد اسلامی، ملایر، ایران
2 - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد ملایر، دانشگاه آزاد اسلامی، ملایر، ایران

تاريخ الإرسال : 08 الأربعاء , محرم, 1445 تاريخ التأكيد : 25 الثلاثاء , ربيع الأول, 1445 تاريخ الإصدار : 03 الأربعاء , جمادى الثانية, 1446

الکلمات المفتاحية: تحلیل فضایی, تاب‌آوری, مناطق شهری, بوشهر,

ملخص المقالة :

تحلیل فضایی رویکردی روش شناسانه است که به شناسایی و تحلیل پراکندگی‌ها، روابط متقابل پدیده‌ها، تفاوت‌ها، تشابهات آن‌ها در چارچوب دیدگاه‌های جغرافیایی می‌پردازد. تاب‌آوری به دلیل پویا بودن واکنش جامعه در برابر حوادث، نوعی آینده‌نگری است و به گسترش گزینش‌های سیاستی برای رویارویی با اعلام قطعیت و تغییر هم کمک می‌کند. هدف پژوهش، بررسی و تحلیل فضایی شاخص‌های تاب‌آوری مناطق شهری بوشهر بوده است. روش تحقیق به‌صورت توصیفی - تحلیلی و داده‌ها به روش اسنادی و میدانی (پرسشنامه) جمع‌آوری شده است. جامعه آماری پژوهش 30 نفر از متخصصان، کارشناسان امور شهری و اساتید دانشگاه مرتبط در زمینه موضوع بود که به روش نمونه گیری در دسترس – غیر احتمالی به صورت هدفمند انتخاب شدند. به منظور تعیین روایی، پرسشنامه در اختیار اساتید و کارشناسان قرار گرفت و برخی گویه ها با نظر ایشان اصلاح و روایی محتوایی آن تائید گردید. پایایی ابزار تحقیق، (پرسشنامه) با نرم‌افزار SPSS مورد ارزیابی قرار گرفت و آزمون آلفای کرونباخ معادل 886/0 به دست آمد؛ این مقدار برای ابزار تحقیق مناسب است. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با استفاده از فرآیند تصمیم‌گیری چند معیاره ویکور و روش آنتروپی شانون انجام گرفت. بر اساس روش آنتروپی شانون، ابعاد کالبدی- زیرساختی، نهادی، اقتصادی و اجتماعی به ترتیب، از وزن (806/0)، (512/0)، (110/0) و (95/0) برخوردار می‌باشند. نتایج پژوهش حاضر، بر اساس مدل ویکور بیانگر این بود که، در مجموع، تاب‌آوری کالبدی- زیرساختی، نهادی، اقتصادی و اجتماعی در شهر بندر بوشهر به ترتیب با میانگین شاخصی(71/4)، (84/3)، (3) و (01/2)، در وضعیت نامطلوبی قرار دارد.

المصادر:


1. پاکزاد، ج.، بزرگ، ح. 1391. الفبای روانشناسی محیط برای طراحان. تهران. انتشارات آرمان‌شهر.
2. حافظ نیا، م ر.، قادری حاجت، م. 1394. مفهوم‌پردازی عدالت فضایی در جغرافیای سیاسی. فصلنامه بین‌المللی ژئوپلیتیک،(40) 11 :60-32.
3. حسین زاده دلیر، ک.، موسوی، م س.، بایرام زاده، ن.، پاشاچینی،ه. 1400. بررسی تأثیر فضاهای شهری بر الگوهای رفتاری شهروندان (نمونه موردی: خیابان امام «ره»-ارومیه). جغرافیا و توسعه فضای شهری، 9(2)، (پیاپی 17) :۳۷ – ۵۳.
4. حیدری، ع.، احدنژاد روشتی، م. 1388. تحلیل سطوح دسترسی و مکان‌یابی مراکز خدمات بهداشتی با استفاده از GIS (مطالعه موردی: بیمارستان‌های استان زنجان). همایش منطقه‌ای ژئوماتیک اسلامشهر.
5. درستکار، ا.، ودایع خیری، ر. 1398. سنجش کیفیت زندگی بر مبنای رضایتمندی سکونتی (مورد مطالعه: محله گلشن تهران). علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، 257-245.
6. رضایی، م ر. 1392. ارزیابی تاب‌آوری اقتصادی و نهادی جوامع شهری در برابر سوانح طبیعی. فصلنامه مدیریت بحران، 3: 25-36.
7. رضایی، م ر.، سرایی، م ح.، بسطامی نیا، ا. 1395. فصلنامه دانش پیشگیری و مدیریت بحران، دوره ششم، شماره اول: بهار.
8. رفیعیان، م.، رضایی، م ر.، عسگری، ع.، پرهیزگار، ا.، شایان، س. 1390، تبیین مفهومی تاب‌آوری و شاخص سازی آن در مدیریت سوانح اجتماع محور. CBDM برنامه‌ریزی و آمایش فضا. 15(4): 41-19.
9. زنگنه معتمدی، م.، یاپنگ غراوی، م. 1399. ارزیابی الگوی علی تاب‌آوری شهرها با رویکرد دیمتل فازی (موردمطالعه :شهرهای گرگان و شیروان). نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 20(56): 329-348.
10. شماعی، ع.، ساسان پور، ف.، حسینی، ر ع. 1398. تحلیل فضایی تاب‌آوری شهری در محله‌های بخش مرکزی شهر تبریز. پژوهش‌های جغرافیایی برنامه‌ریزی شهری، 7(2): 374-349.
11. فنی، ز.، معصومی، ل. 1395. سنجش و ارزیابی تأثیر سبک زندگی بر میزان تاب‌آوری شهری(مطالعه تطبیقی محلات قیطریه و شکوفه شمالی). فصلنامه مطالعات جامعه‌شناختی، (19): 61-84.
12. کریمی، س.، مال میرزایی، ف.، موحدی، ر. 1395. تأثیر آموزش کارآفرینی و سودمندی آن بر قصد کارآفرینانه‌ی دانشجویان کشاورزی دانشگاه‌های غرب کشور. پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی، 8(38): 65-51
13. نوجوان، م ر. 1395. بررسی مورفومتری و پایش زمین لغزش به کمک سنجش از دور (مطالعه موردی زمین لغزش‌هاردنگ، غرب استان اصفهان). جغرافیای طبیعی، 9(3) (پیاپی 33): 95-107.
14. Adger, W. N. 2000. Social and ecological resilience: are they related?. Progress in humangeography, 24(3), 347-364.
15. Cote, M. , & Nightingale, A. J. 2011. Resilience thinking meets social theory: Situatin
16. Gaillard, J. C. 2010. Vulnerability, capacity and resilience: Perspectives for climateanddevelopment policy. Journal of International Development, (22), 218–232.
17. Keck, M. , & Sakdapolrak, P. 2013. What is social resilience? Lessons learned and waysforward. Erdkunde, (2), 5-19.
18. Klein, J. , Ettenson, R. & Morris, M. D. 1998. The animosity model of foreign product purchase: An empirical test in the peo china. Journal of Marketing, (62), 89 100.
19. Klein, S. B. , & Nichols, S. 2012. Memory and the sense of personal identity. Mind, (121),677-702.
20. Lucini, B. 2013. Social capital and sociological resilience in megacities context. International Journal of Disaster Resilience in the Built Environment, 4(1), 58-71.
21. Mazúr, E. , & Urbánek, J. 1983. Space in Geography. Geo-Journal, 7(2). 16.
22. Mihalopoulos, A. Philippopoulos. 2014. The Movement of Spatial Justice, Available Online at: https:// www. researchgate. net/ publication/ 275844357.
23. Norris, P. 2015. Theories of Political Activism. Developments in European Politics. Editors: Paul Heywood, Erik Jones, Martin Rhodes and Ulrich Sedelmeier (Palgrave Macmillan 2009). New York: Political Institute.
24. Soja, E. 2010. Seeking Spatial Justice. USA: University of Minnesota Press.
25. Wardekker, J. A. , de Jong, A. , Knoop, J. M. , & van der Sluijs, J. P. 2010. Operationalising a resilience approach to adapting an urban delta to uncertainclimate changes. Technological Forecasting and Social Change, 77(6), 987–998.