سنجش و تحلیل عدالت فضایی کاربری‌های خدمات شهری (مطالعه موردی: محلات منطقه دو شهر اردبیل)

الموضوعات : آمایش محیط

چنور محمدی ¹ , سعدی محمدی ² , سیده الهام داوری ³

1 - (دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران)
2 - (استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور‌، ایران)
3 - (دانشجوی دکتری، جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد‌، ایران)

تاريخ الإرسال : 12 الإثنين , جمادى الأولى, 1439 تاريخ التأكيد : 20 الأحد , شعبان, 1439 تاريخ الإصدار : 15 الإثنين , محرم, 1443

الکلمات المفتاحية: شهر اردبیل, خدمات شهری, کاربری­ها, عدالت فضایی   ,

ملخص المقالة :

عدالت فضایی شهر عمدتاً بر وجه توزیعی عدالت با توجه به ناهمسانی‌های ناحیه‌ای، حفظ تعادل مناسبات انسان و محیط، برخورداری همسان شهروندان از فرصت‌ها و کاهش آثار زیان‌بار ناشی از عدم توزیع عادلانه و فرصت‌ها و امکانات در گستره‌ی سرزمین ملی با محوریت مقوله تنوع فضایی تأکید دارد. هدف اصلی این پژوهش بررسی و ارزیابی کاربری های خدمات شهری در محلات منطقه دو اردبیل می‌باشد. پژوهش حاضر از لحاظ هدف، کاربردی و از نظر روش، توصیفی- تحلیلی می باشد روش جمع آوری اطلاعات اسنادی و کتابخانه‌ای می‌باشد که از ده شاخص خدمات شهری برای نیل به هدف استفاده شده است در این پژوهش از مدل آنتروپی شانون برای وزن دهی و اهمیت شاخص‌ها و از مدل های ویکور و تاپسیس برای رتبه بندی و میزان برخورداری محلات استفاده شده است با توجه به اینکه نتایج حاصل از این دو مدل (ویکور و تاپسیس) در مواردی با هم تفاوت داشت در نتیجه برای رسیدن به نتیجه‌ی واحد در رتبه بندی و میزان برخورداری محلات از تکنیک تلفیقی کپ لند استفاده شده که نتایج بیانگر آن است در محلات یازده‌گانه توزیع کاربری های خدمات شهری نامتعادل است به طوری که محله‌های هشت، چهار و نه به ترتیب در رتبه های اول، دوم و سوم در سطح برخوردار، محله‌های یک و یازده در رتبه‌های چهارم و پنجم در سطح نسبتاً برخوردار، محله‌های پنج و سه در رتبه ششم در سطح نیمه برخوردار و محله‌های هفت و دو در رتبه‌های هفتم و هشتم در سطح نیمه برخوردار و نهایتاً محله‌های شش و ده در رتبه آخر در سطح محروم قرار دارند. همچنین نتایج بر اساس مدل رتبه- اندازه نشان داد که از نظر جمعیت و خدمات بین محلات شهری منطقه دو، تعادل فضایی وجود ندارد بر این اساس محله یک و سه دارای وضعیت مناسب و منطقه چهار و ده در وضعیت نامناسب قرار دارند.

المصادر:

 

1. اطهاری، ک. 1381. عدالت در فضا. نشریه شهرسازی و معماری هفت شهر، 1( 9 و 10): 36-25.


2. امانپور، س.، ملکی، س.، حسینی شه پریان، ن. 1396. بررسی و تحلیل پراکنش خدمات شهری با رویکرد عدالت فضایی در کلانشهر اهواز با استفاده از تکنیک ادغام). فصلنامه برنامه­ریزی منطقه­ای، 7 (25): 68-55.


3. اسمعیل­پور، ن.، شکیبامنش، م. 1398. تحلیل نابرابری فضایی در بر­خورداری از کاربری­های خدمات شهری؛ نمونه موردی: شهر یزد. فصلنامه علمی برنامه­ریزی فضایی، 9(3): 88-71.


4. اصغری زمانی، ا.، علیزاده زنوزی، ش.، قربانی، ش .1397. سنجش مناطق شهری بر اساس توزیع کاربری­ها و خدمات شهری و اثرات آن در توزیع فضایی جمعیت (مطالعه موردی: مناطق شهر مرند). فصل­نامه آمایش محیط، 11 (43):20-1.


5. پریزادی، ط.، حسینی، ف.، بهبودی مقدم، ح .1395. تحلیل نابرابری‌های فضایی توزیع خدمات شهری از منظر عدالت فضایی، مطالعه موردی: شهر مریوان. مجله آمایش جغرافیایی فضا، 6(21): 102- 91.


6. تیر­بند، م.، آذانی، م. 1391. توزیع امکانات و خدمات اجتماعی بر اساس عدالت اجتماعی (شهر یاسوج)، جامعه­شناسی کاربری، 23(2): 138-109.


7. جرفی­، م.، مدیری، م.، مهدوی حاجیلوئی، م.1399. برنامه­ریزی راهبردی توزیع خدمات شهری از منظر عدالت فضایی (مطالعه موردی: کلانشهر اهواز). فصل­نامه آمایش محیط، 13(50):170- 151.


8. حاتمی­نژاد، ح.، فرهودی، ر­.، محمدپور جابری، م. 1387 تحلیل نابرابری در برخورداری از کاربری­های خدمات شهری (شهر اسفراین). فصلنامه پژوهش­های جغرافیای انسانی،40 (65): 85-71.


9. خدایی، س. 1392­. سرمایه­های اجتماعی و حکمرانی مطلوب شهری نمونه موردی­: منطقه دو شهر اردبیل، پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی. 140.


10. داداش­پور، ه.، رستمی، ف. 1390. بررسی و تحلیل نحوه­ی توزیع خدمات عمومی شهری از دیدگاه عدالت فضایی (مورد، شهر یاسوج). مجله جغرافیا و توسعه ناحیه­ای، 9 (1): 198- 171.


11. زیاری، ک. 1386. اصول و روش­های برنامه­ریزی منطقه­ای. چاپ پنجم، یزد. انتشارات­ دانشگاه یزد.


12. زیاری، ک.، زنجیرچی، س. م.، سرخ کمال، ک. 1389. بررسی و رتبه‌بندی درجه توسعه‌یافتگی شهرستان‌های خراسان رضوی با استفاده از تکنیک تاپسیس. پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 42(72):30-17.


13. ساسان­پور، ف.، مصطفوی صاحب، س.، احمدی، م. 1394. تحلیل نابرابری فضایی در برخورداری از کاربری­های خدمات شهری (مطالعه موردی: نواحی 22 گانه شهر سنندج). نشریه پژوهش و برنامه­ریزی شهری،6( 23): 14-95.


14. سرور، ه.، لاله­پور، م.، سرباز گلی، س. 1395. ارزیابی و تحلیل فضایی پراکنش جمعیت و توزیع خدمات در نواحی شهری تبریز. جغرافیا (فصلنامه علمی- پژوهشی و بین‌المللی انجمن جغرافیای ایران)، 14(51):324 –


15. صدر موسوی، م.، عابدینی، ا.، خضر­نژاد، پ. 1396. تحلیل فضایی و رتبه‌بندی شهرهای استان آذربایجان غربی بر اساس شاخص‌های فقر شهری. فصل نامه آمایش محیط، 10 (37): 148- 123.


16. عبدی دانشپور، ز. 1387. تحلیل عدم تعادل فضایی در شهرها، مورد تهران. مجله صفه، 9(29): 57-34.


17. عباسی، ح.، مریانجی، ز.، امیدی نژاد، ا. ر. 1395. افتراق جغرافیایی- فضایی در محلات شهر خرم­آباد. فصل­نامه آمایش محیط، 9 (34): 86-65.


18. عطایی، م .1389 تصمیم­گیری چند معیاره. شاهرود. دانشگاه صنعتی شاهرود. چاپ اول.


19. لطفی، ص.، شعبانی، م. 1391. ارائه مدلی تلفیقی جهت رتبه­بندی توسعه منطقه­ای مطالعه موردی: بخش بهداشت و درمان استان مازندران. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 13(28): 30-7.


20. مرکزآمار ایران. سرشماری عمومی نفوس مسکن سال‌های 1335-1390 ­(amar.org.ir).


21. مرصوصی، ن. 1383. تحلیل فضایی عدالت اجتماعی در شهر تهران. ماهنامه پژوهشی آموزشی شهرداری­ها، 6 (65): 105-90.


22. محمدی حمیدی، س.، احد­نژاد روشتی، م.، موسوی، م. 1395. بررسی و تحلیل فضایی توزیع و دسترسی به خدمات عمومی شهری مورد مطالعه: خدمات آموزشی مقطع راهنمایی شهر میاندو­آب. مجله آمایش جغرافیایی فضا، 6(21): صص 140 –


23. منفردیانی سروستانی، م. 1386. رتبه­بندی مناطق مختلف شهر شیراز از لحاظ درجه توسعه‌یافتگی، پایان­نامه کارشناسی ارشد اقتصاد رشته توسعه و برنامه­ریزی، دانشگاه اصفهان. دانشکده علوم اداری و اقتصاد، اصفهان.


24. موحد، ع.، تولایی، س.، کمانرودی کجوری، م.، تابعی، ن. 1393. تحلیل نابرابری‌های فضایی توزیع خدمات در سطح محلات منطقه شش تهران. آمایش سرزمین6(1): 82- 59.


25. Cho, C. M. Study on effects of resident-perceived neighborhood boundaries on public services: Accessibility & itsrelation to utilization: Using Geographic Information System focusing on the case of public parks in Austin.


26. Dixon J.and ramutsindela,M.2006.Urban resettlement and environmental justice in capetown, cities,23(2):129-139.


27. Erkip,F.1997.The distribution ofurban services:The case of park and recreationalservices in ankara,Cities,vol 14, Issue 6.


28. Harvey, D. 1996. Justice, Nature and Geography of Difference, Black well publishers Ins, first published. 2142, U.S.A,OX IJF,UK chapter 13,xxiv-xxv, p106.


29. Martinez, 2009.The use of GIS and indicators to monitor intra-urban inequalities a case Rosario.argentina,habitat international, vol.33,no,1.Pp.387.


30. Savas, E. S. 1978. On equity in providing public services. Management Science, 24(8): 800-808. Tosun, C. 2001. Challenges of sustainable tourism development in the developing world: the case of Turkey. Tourism management, 22(3): 289-303.