تبیین مفهوم شخصیت شهری از دیدگاه ساکنان محلههای چلهخانه و گلسار شهر رشت
الموضوعات : آمایش محیط
علی اکبر سالاری پور
1
(دانشیار، گروه شهرسازی، دانشکده معماری و هنر، دانشگاه گیلان، رشت، ایران)
محمد نوری‌پور سدهی
2
(دانشجوی دکتری شهرسازی، گروه شهرسازی، دانشکده معماری و هنر، دانشگاه گیلان، رشت، ایران)
الکلمات المفتاحية: شخصیت شهری, اجتماع محلی, تحلیل محتوا, پارادایم کیفی-اکتشافی,
ملخص المقالة :
شخصیت شهری بهطور مفهومی در ادبیات شهرسازی ایران شناخته شده نیست و شخصیت را صرفاً معادل هویت کالبدی دانستهاند. در مطالعات اخیر پژوهشگران تعاریف نوینی بیان شده است که مفهوم شخصیت شهری را فراتر از جنبههای کالبدی مطرح میکند. در حالی که در مطالعات ما توجه کمتری به مفهوم شخصیت شهری شده است، پژوهش حاضر درصدد است با هدف تبیین مفهوم شخصیت شهری، مطابق با تعاریف جدید نظری و در پارادایم کیفی-اکتشافی، به شناسایی این مفهوم از دیدگاه اجتماع محلی بپردازد. بدین منظور 30 نفر از ساکنان محلههای چلهخانه و گلسار بهعنوان دو محلهی سنتی و مدرن مورد مصاحبههای عمیق نیمه‌ساختاریافته قرار گرفتند. و متن مصاحبهها مورد تحلیل محتوای کیفی قرار گرفت. نتایج نشان داد که شخصیت برخی از مکانها بهعنوان هویت اجتماعی یا هویت مکانی تعریف میشود؛ در حالی که در برخی دیگر، شخصیت با مفاهیمی همچون تنوع، اختلاط، پویایی و غیره توصیف میشود و امکان دارد که از سطحیترین روابط میان ساکنان، محیط زندگی و فعالیتهای جاری در محله ساخته شود. پیشنهاد میشود که مؤلفههای شخصیتی پس از شناسایی، بهصورت کدهایی فراتر از ضوابط صرفاً کالبدی، در طرحها و برنامههای شهری و محلهای، خصوصاً طرحهایی که مبتنی بر مشارکتپذیری شهروندان است، مورد استفاده قرار گیرند. نقش شهرسازان اعم از طراحان و برنامهریزان در این میان، شناخت شخصیت مکان از دیدگاه ساکنان و تبدیل آن به ضوابط و دستورالعملهایی با جزئیات خاص هر مکان برای طرحها و برنامههای شهری و محلهای خواهد بود.
1. اقبالی،ر.،زینالی،ر.،اسماعیلی،ا.1395.ارزیابی مقایسه¬ای حس تعلق شهروندان به میدان ایالت ارومیه و میدان حسن¬آباد تهران با بررسی هویت مکانی.هویت¬ شهر،28(10):29-40.
2. حیدری،ع.،جمشیدی،ف.1400.تحلیل ارتباط میان دو مفهوم هویت مکان و دلبستگی به مکان درفضاهای باز شهری )نمونه موردی: باغ ارم شیراز(.پژوهش و برنامه¬ریزی شهری، 44(12):173-188.
3. کاستلز،م.1385.عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه و فرهنگ. چاپ پنجم. احد علیقلیان، افشین خاکباز. انتشارات طرح نو.636صفحه
4. کاشی،ح.،بنیادی،ن.1392. تبیین مدل هویت مکان – حس مکان و بررسی عناصر و ابعاد مختلف آن (نمونه موردی: پیاده¬راه شهرری). هنرهای زیبا،3(18):43-52.
5. کریمی یزدی، ا.،براتی،ن.،زارعی،م.1394.ارزیابی تطبیقی ادراک فضای شهری از نظرگاه مخاطبین و متخصصین عرصه شهری (مطالعه موردی مجموعه شهری امامزاده صالح تجریش تهران).باغ نظر،45(13): 13-26.
6. لینچ،ک.1395.سیمای شهر.چاپ دوازدهم.منوچهر مزینی.انتشارات دانشگاه تهران.331 صفحه.
7. محمدپور،ا.1392.روش تحقیق کیفی؛ ضد روش. انتشارات جامعه¬شناسان.416صفحه.
8. مطوف،ش.1392. چرایی پیدایش و گسترش بافت¬های فرسوده. منظر،25(5):49-53.
9. میرمقتدایی،م.1385. پیشنهاد روشی برای تحلیل «شخصیت» شهر.محیط¬¬شناسی، 39(32):129-140.
10. Bloch, S. 2020. An On-the-Ground Challenge to Uses of Spatial Big Data in Assessing Neighborhood Character, Geographical Review, 110(1-2): 210-223.
11. Cox, J. 2022. Defining ‘urban character’and its influence on the physical outcomes of cities. Doctoral dissertation. University of Glasgow. 309 P.
12. Davison, G. & Rowden, E. 2012. There’s Something about Subi: Defending and Creating Neighbourhood Character in Perth, Australia. Urban Design, 17(2): 189-212.
13. Dovey, K. & Wood, S. 2015. Public/Private Urban Interfaces: Type, Adaptation, Assemblage. Urbanism, 8(1): 1-16.
14. Dovey, K., Woodcock, I., & Wood, S. 2005. What is urban character? The case of Camberwell. 2nd State of Australian Cities National Conference. 30 November-2 December, Brisbane, Australia.
15. Dovey, K., Woodcock, I. & Wood, S. 2009. A Test of Character: Regulating Place-identity in Inner-city Melbourne. Urban Studies, 46(12): 2595-2615.
16. Dovey, K., Woodcock, I. & Wood, S. 2009. Understanding Neighbourhood Character: The Case of Camberwell. Australian Planner, 46(3): 32-39.
17. Dovison, G. 2011. An Unlikely Urban Symbiosis: Urban Intensification and Neighbourhood Character in Collingwood, Vancouver. Urban Policy and Research, 29(2): 105-124.
18. Green, R. 1999. Meaning and form in community perception of town character. Environmental Psychology, 19(1999): 311-329.
19. Green, R. 2000. Notions of Town Character. Australian Planner, 37(2): 76-86.
20. Harris, R. 2018. Modes of Informal Urban Development: A Global Phenomenon, Planning Literature, 33(3): 1-20.
21. Jiven, G. & Larkham, P. J. 2003. Sense of Place, Authenticity and Character: A Commentary, Urban Design, 8(1): 67-81.
22. Kropf, k. 1996. Urban Tissue and the Character of Towns. Urban Design International, 1(3): 247-263.
23. Low, J. 2019. A pragmatic definition of the concept of theoretical saturation. Sociological Focus, 52(2): 131-139.
24. Norberg-Schulz, C. 1980. Genius Loci: Towards a Phenomenology of Architecture. First Edition. Rizzoli. 216 P.
25. Paasi, A. 2001. Europe as a social process and discourse: considerations of place, boundaries and identity. Urban Regional Study. 8: 7–28.
26. Peng, J., Strijker, D., & Wu, Q. 2020. Place identity: how far have we come in exploring its meanings?. Frontiers in psychology, 11: 1-19.
27. Proshansky, H. M. 1978. The city and self-identity. Environment and behavior, 10(2): 147-169.
28. Reid, K., Beilin, R., & McLennan, J. 2020. Communities and responsibility: Narratives of place-identity in Australian bushfire landscapes. Geoforum, 109: 35-43.
29. Relph, E. C. 1976. Place and placelessness. First Edition. Pion. 156 P.
30. Scannell, L. & Gifford, R. 2017. The Experienced Psychological Benefits of Place Attachment. Environmental Psychology, 51(2017): 256-269.
31. Sepe, M. & Pit, M. 2014. The Characters of Place in Urban Design. Urban Design International, 19(3): 215-227.
32. Shamsuddin, Sh. & Bashri. A & Che amatb, R. 2012. Urban Landscape Factors That Influenced the Character of George Town, Penang Unesco World Heritage Site. Social and Behavioral Sciences, 50 (2012): 238 – 253.
33. Silva, K. D. 2015. The Spirit of Place of Bhaktapur, Nepal. Heritage Studies, 21(8): 1-22.
34. Swedberg, R. 2020. Exploratory research. The production of knowledge: Enhancing progress in social science, 17-41.
35. Tewari, S. & Beynon, D. (2018). Changing Neighbourhood Character in Melbourne: point Cook a case study. Urban Design, 23(3): 456-464.
36. Tuan, Y. F. 1977. Space and place: The perspective of experience. First Edition. University of Minnesota Press. 235 p.
37. Ujang, N. & Zakariya, KH. 2015. The Notion of Place, Place Meaning and Identity in Urban Regeneration, Procedia-Social and Behavioral Sciences, 170(2015): 709-717.
38. Valera, S. 1997. Public space and social identity. Barcelona, Spain: Remeser, Urban Regeneration, University of Barcelona
39. Williams, M. & Moser, T. 2019. The Art of Coding and Thematic Exploration in Qualitative Research. International Management Review, 15(1): 45-55.
40. Wood, S. 2015. The Look and Feel of a Place: Character, Community, and the Compact City. Journal of architectural and Planning research, 32 (1): 23-39.
41. Yazdanpour, A. & Moztarzadeh, H. 2014. Sense of Belonging in Research Building. Advances in Environmental Biology, 8(17): 561-567.
42. Ziyaee, M. 2018. Assessment of urban identity through a matrix of cultural landscapes. Cities, 74: 21-31.
