بررسی و تبیین وضعیت تاب‌آوری ابنیه بافت فرسوده شهر مرند با استفاده از GIS

الموضوعات : آمایش محیط

ابراهیم تقوی ¹ (دانشجوی دکتری گروه جغرافیا، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل ایران)
رسول صمد زاده ² (دانشیار گروه جغرافیا، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل ایران)
محمدتقی معصومی ³ (استادیار گروه جغرافیا، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل ایران)

تاريخ الإرسال : 10 الجمعة , ذو الحجة, 1441 تاريخ التأكيد : 02 السبت , صفر, 1442 تاريخ الإصدار : 29 الإثنين , رجب, 1444

الکلمات المفتاحية: ریسک, زلزله, آسیب پذیری, مرند, سکونت‌گاه‌های انسانی,

ملخص المقالة :

قرارگیری اکثر شهرها در حریم گسل های فعال، باعث افزایش آسیب پذیری ابنیه شهری در مقابل زلزله شده است. شهر مرند در پهنه‌بندی زلزله، در حریم 15 کیلومتری خط گسل فعال آذربایجان قرار گرفته است. وجود بافت‌های حاشیه ای و فرسوده، باعث آسیب مضاعف این بافت ها در برابر زلزله خواهد شد. پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل ریسک زلزله در سکونتگاه های انسانی شهر مرند با روش شناسی توصیفی _ تحلیلی پرداخته است. جامعه آماری این تحقیق بافت های فرسوده شهر مرند می باشد. برای ارزیابی ریسک زلزله در منطقه مورد مطالعه، ابتدا مدل ارزیابی و ریسک زلزله در بافت فرسوده شهر مرند، ارائه گردیده و سپس با وزن دهی به شاخص‌ها با استفاده از نظر متخصصان علوم شهری و پردازش اطلاعات در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی، از طریق مدل همپوشانی وزن دار، نقشه پهنه بندی آسیب‌پذیری بافت فرسوده شهر مرند استخراج گردید. از شاخص های کیفیت بنا، قدمت بنا، نوع سازه، فاصله از معابر، نوع نما، تراکم ساختمانی و تراکم جمعیتی برای ارزیابی میزان آسیب پذیری بافت فرسوده استفاده شده است. بر اساس نقشه های مستخرج از مدل همپوشانی وزن دار، 40 درصد از مساحت بافت فرسوده شهر مرند با مساحت 372958 متر مربع (2/37 هکتار) در معرض آسیب پذیری خیلی بالا و بالا در برابر زلزله قرار گرفته اند.

المصادر:

• آذر، علی؛ پناهی، علی (1392)، راهنمای کاربردی آموزش ARC-GIS، انتشارات فروزش، تبریز.


• برگی، خسرو، 1379. اصول مهندسی زلزله، انتشارات دانشگاه، تهران.


• مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن، 1382. احتمال وقوع زلزله در 57 شهر ایران. مجله فرهنگ و پژوهش، شماره 134.


• مهندسین مشاور زیستا، 1383، طرح تفصیلی تبریز.


• آرین، مهران(1382) ایران و دلایل زمین شناختی زمین‌لرزه، ماهنامه شهرداریها.


• اسمیت، کیت(1382)، مخاطرات محیطی، ترجمه ابراهیم مقیمی و شاپور گودرزی نژاد، انتشارات سمت.


• پورکرمانی، محسن و مهران آرین، 1377. لرزه‌خیزی ایران، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.


• زارع، مهدی، 1380. خطر زمین‌لرزه و ساخت و ساز در حریم گسل شمال تبریز و حریم گسلش گسل­های زمین‌لرزه­ای. پژوهشنامه زلزله شناسی و مهندسی زلزله. شماره 2و3. 57-46.


• زمردیان، محمدجعفر،1381. ژئوموفولوژی ایران، جلد اول، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.


• طرح تفصیلی بهسازی و نوسازی بافت فرسوده شهر مرند،( 1395).


• قنبری، عبادا...، 1382 . مبانی زمین شناسی مهندسی و مکانیسم زلزله. انتشارات فروزش.


• کرمی، فریبا؛ آذر، علی؛ شریفی؛ رقیه ( 1390)، خطر گسترش شهرها در حریم گسل‌های لرزه‌ای (مطالعه موردی: شهرهای پیرامون گسل تبریز)، اولین کنفرانس بین‌المللی ساخت و سازهای شهری در مجاورت گسل­های فعال، 10-1


• مرکز آمار ایران (1395) سرشماری نفوس و مسکن اذربایجان شرقی مشهدی زاده دهاقانی، ناصر(1382)، برنامه­ریزی و مدیریت شهری، مسایل نظری و چالشهای تجربی، انتشارات سازمان شهرداری‌های کشور


• نگارش، حسین، 1384. زلزله، شهرها و گسل. مجله پژوهش­های جغرافیایی شماره37(52)، 110- 93.


• واکایاباشی، مینورو(1374)، طراحی ساختمانهای مقاوم در برابر زمین‌لرزه، ترجمه علی محمدمعمار و فریبرز ناطقی الهی، مؤسسه بین‌المللی زلزله شناسی و مهندس زلزله، چاپ اول.


• Abdollahi ,M (2004). Crisis management in urban areas (earthquake and flood). Organization of municipalities and government agencies.


• Ablagi, Alireza,2004: Eroded texure in urban and rural settlements and earthquake damage Haft shahr jornal, years 5 no.17. Tehran.


• Amberayses, N.N., and Melville, C.P., 1982. A History of Persian Earthquake Cambridge university Press.


• Aruna Singh, Bina, 2006, Gis Based Assessment Of Seismic Risk For The Cheristchurch Cbd And Nount Pleasant, New Zealad, University of Canterbury.


• Azizi, M., & Akbari, R. (2008). urban planning considerations in assessing the vulnerability of cities to earthquakes Case study: Farahzad area, Tehran. Fine Arts Journal, No. 34, pp. 25-36.


• Azizi, M., & Homafar, M. (2012). Seismic Pathology of Urban Roads (Case Study: Karmandan neighborhood, Karaj). Fine Arts Journal of Architecture and Urban Planning, 17th time, No. 3, pp. 5-15.


• Berberian, M.,Yeats. R.S.,1999. Patterns of historical earthquake rupture in the Iranian Plateau. Bull. Seismol. Soc. Am.89.120-139.


• Martini, P.M., Hessami, k., Pantosi,D., Addezio, G., Alinaghi, H., Ghafory-Ashtiani, M., 1998. A geologyic contribution to the evaluation of sesmic potential of the kahrizak fault (Tehran, Iran). Tectonophysics.287, 187-199.


• Montoya, L., and Masser, I., 2005. Management of natural hazard risk in Cartago, Costa Rica. Habitat International. 29,493-509.


• Solaymani Azad ,Shahryar and et al (2014), Paleoseismological and morphological evidence of slip rate variations along the North Tabriz fault (NW Iran), Tectonophysics, p1-63.