ارائه مدل مطلوب سیاستی ارتقاء کیفیت مسکن: با رویکرد گرندد تئوری

الموضوعات : آمایش محیط

محسن اسماعیلی ¹ , کمال رهبری منش ²

1 - دانشجوی دکتری معماری، گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران
2 - استادیار گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران

تاريخ الإرسال : 24 الأربعاء , رمضان, 1440 تاريخ التأكيد : 02 الثلاثاء , رمضان, 1445 تاريخ الإصدار : 02 الثلاثاء , رمضان, 1445

الکلمات المفتاحية: گرندد تئوری, کیفیت مسکن, سیاست‌های دولت, برنامه‌های توسعه کشور, طرح‌های توسعه شهری-روستایی,

ملخص المقالة :

هدف از انجام این پژوهش، ارائه مدل مطلوب سیاستی ارتقاء کیفیت مسکن است. بر همین اساس در بخش مبانی نظری معیارهای برنامه‌ریزی مشارکتی، توسعه پایدار و بوم- محوری استخراج و جمع‌بندی نظری شد. این پژوهش داراي رویکردي کیفی بوده و از روش نظریه داده بنیاد (گرندد تئوري) به عنوان روش تحقیق استفاده شده است. روش گردآوري داده‌ها، مطالعه اسناد بالادستی و مصاحبه‌هاي عمیق و باز با 15 نفر از نخبگان آگاه از موضوع مورد بحث است. مصاحبه‌ها در ابتدا به صورت اکتشافی و توصیفی بوده‌اند و به تدریج پس از انجام هر مصاحبه، کدگذاري داده‌هاي حاصل از مصاحبه‌ها انجام می‌گردید. براي تحلیل داده‌ها از روش مقایسه مداوم در طی سه مرحله کدگذاري باز، محوري و انتخابی استفاده شده است. تجزیه و تحلیل داده‌ها نشان داد که تئوري جوهری مدل مطلوب ارتقاء کیفیت مسکن داراي هشت مؤلفه: مکانیزم‌هاي مؤثر طراحی سیاست‌ها، برنامه‌ها و طرح‌های توسعه، مکانیزم‌هاي مالی، مکانیزم‌های نهادی-قانونی، مکانیزم‌های شفاف‌سازی ضوابط و مقررات، مکانیزم‌هاي آموزش در دو سطح نخبگان دانشگاهی و نخبگان مردمی، مکانیزم‌های ارزشی و فرهنگی، مکانیزم‌هاي اصلاح ساختار مسکن و استقرار مدل مطلوب ارتقاء کیفیت مسکن می‌باشد که توسعه و موفقیت کیفیت مسکن در گرو تعامل و ارتباط با مکانیزم‌های تعریف شده است.

المصادر:

1- آخوندی، ع.، برک پور، ن.، طاهرخانی،ح.، اسدی،ا.، بصیرت، م. 1385. تفرق سیاسی و مدیریتی در اداره منطقه کلانشهری تهران، پیامدهاو راهبردها، دومین سمینار ساخت و ساز در پایتخت.
2- آخوندی، ع.، برک پور، ن.، طاهرخانی، ح.، اسدی، ا.، بصیرت، م.، زندی. 1386. حاکمیت شهر-منطقه تهران؛ چالش‌ها و روندها، نشریه هنرهای زیبا، شماره 29.
3- آروین، م.، پوراحمد، ا. 1398. ارزیابی کیفیت محیط مسکونی با استفاده از تکنیک DEMATEL و روش فازی (نمونه موردی: شهر اهواز). آمایش محیط، شماره1، سال 12، صفحه 1-20.
4- آزاد ارمکی، ت. 1379. اندیشه نوسازی در ایران. انتشارات دانشگاه تهران.
5- اکبریان، ف.،‌هادیان، ز.، حیدری، ج. 1395. ارزیابی کیفیت ذهنی مسکن شهری بر مبنای قلمروهای درونی و بیرونی (مطالعه موردی: شهر بوشهر)، مجله آمایش محیط، شماره1، سال9. صفحه 23-39.
6- احمدپور، ا و همکاران. 1385. آسیب شناسی طرح‌های توسعه شهری در کشور، پژوهش¬های جغرافیایی، شماره 58.
7- احمدیان، ر.1382. طرح‌های توسعه شهری، ناکارآمد و تحقق ناپذیر، ماهنامه شهرداری‌ها، سال پنجم، شماره 50.
8- اهری، ز.، امینی جدید، ش.1375. تجارب کشورهای مختلف در تأمین مسکن، وزارت مسکن و شهرسازی، تهران.
9- ایزدی، م.س.1377. تحلیلی بر سیر اقدامات عمران و بهسازی بافت شهری از ابتدا تا کنون، نشریه شماره 7 شرکت عمران و بهسازی وزارت مسکن و شهرسازی.
10- پورمحمدی، م.، اسدی، ا. 1393. ارزیابی سیاست‌های دولتی تأمین مسکن در مورد گروههای کم درآمد شهری (مطالعه موردی شهر زنجان). فصلنامه علمی- پژوهشی فضای جغرافیایی. سال 14. شماره 45. ص 111-128.
11- پورمحمدی، م.، صدرموسوی، م.، عابدینی، ا. 1391. تحلیلی بر سیاست‌های تأمین مسکن دولت با تأکید بر برنامه‌های توسعه اقتصادی. اجتماعی و فرهنگی. فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات شهری. شماره سوم.
12- پورمحمدی، م.1383. برنامه‌ریزی مسکن. انتشارات سمت. چاپ دوم.
13- تشکر، ز.1379. طرح‌های توسعه شهری؛ ناکارآمدی در اجراء. ماهنامه شهرداری‌ها. سال اول، شماره 12.
14- تقوایی، ت. 1388. درآمدی بر حکمروایی خوب شهری در رویکردی تحلیلی، فصلنامه مدیریت شهری، شماره 23.
15- حبیبی، س.م. 1390. از شار تا شهر تحلیلی تاریخی از مفهوم شهر و سیمای کالبدی آن تفکر و تأثر. چاپ دهم. انتشارات دانشگاه تهران.
16- خدابخش، ف. 1379. عوامل مؤثر بر کیفیت مسکن و بررسی اهداف کیفی مسکن در برنامه‌های عمران قبل و بعد از انقلاب، مجموعه مقالات هفتمین همایش سیاست‌های توسعه مسکن در ایران (فناوری در صنعت ساختمان و مسکن)، وزارت مسکن و شهرسازی.
17- دفتر برنامه‌ریزی و اقتصاد مسکن .1385. گزارشی از مطالعات طرح جامع مسکن، فصلنامه اقتصاد مسکن، شماره 37 و 38، وزارت مسکن و شهرسازی، تابستان.
18- رحمانی، م. 1375. ارزیابی بخش مسکن در قالب برنامه‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، مجموعه مقالات سومین سمینار سیاست‌های توسعه مسکن در ایران، تهران، دانشگاه تهران.
19- سیف الدینی، ف.، پناهنده خواه .1389. چالش‌ها و موانع برنامه‌ریزی توسعه منطقه‌ای در ایران، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 73.
20- شاهرخی فر، ز.، علوی، س. ع.، مشکینی، ا. 1395.تحليل تطبيقي سياست‌هاي اجرايي بخش مسكن در برنامه‌هاي توسعه بعد از انقلاب اسلامي، پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری-برنامه‌ریزی مسکن، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی.
21- شمس پویا، م.ک.، توکلی نیا، ج.، صرافی، م.، فنی، ز. 1396. تحلیلی بر برنامه‌های توسعه و سیاست‌های زمین شهری با تأکید بر رویکرد حکمروایی خوب زمین؛ مورد پژوهی: کلانشهر تهران، فصلنامه علمی-پژوهشی اطلاعات جغرافیایی سپهر، دوره 26، شماره 104.
22- -صرافی، م. 1382. بازنگری ویژگی‌های اسکان خودانگیخته در ایران: در جستجوی راهکارهای توانمندسازی، مجموعه مقالات حاشیه نشینی و اسکان غیررسمی، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، تهران.
23- صرافی، م.، نجاتی، ن. 1393. رویکرد نومنطقه گرایی در راستای ارتقائ نظام مدیریت فضایی ایران، پژوهش‌های جغرافیای انسانی دوره 46، شماره 4 (پیاپی 90).
24- عبدی دانشپور، ز. ۱۳8۸. درآمدی بر نظریه‌های برنامه‌ریزی با با تاكيد ويژه بر برنامه ريزي شهري، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی. تهران.
25- عزیری، م. م. 1383. جایگاه شاخص‌های مسکن در فرایند برنامه‌ریزی مسکن، مجله هنرهای زیبا، شماره 17، بهار.
26- غمامی، م. 1373. بررسی و نقد اجمالی طرح‌های جامع شهری، آبادی، سال دوم، شماره 7.
27- قانون برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران .1369. تهران، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور.
28- قنبری، ا. ظاهری، م. 1389. ارزیابی سیاست‌های کلان مسکن در برنامه‌های قبل و پس از انقلاب اسلامی، مجله مسکن و محیط روستا، شماره 132.
29- لاله پور، س. 1390. مدیریت و برنامه‌ریزی فضایی مناطق کلانشهری در عصر جهانی شدن اقتصاد با تأکید بر منطقه کلان شهری تهران، آمایش محیط.
30- مشهدی، ع. 1395. دولت و محیط زیست: از رویکردهای بدون دولت تا رویکردهای مشارکتی، فصلنامه دولت پژوهی، سال دوم، شماره 8، ص 59-80.
31- مطوف .1376. نگاهی به نظریه منطقه گرایی ریستی و امکان استفاده ازآن در برنامه‌ریزی منطقه‌ای در ایران، مجله برنامه و بودجه، شماره 15.
32- مهدیزاده، ج. 1382. برنامه‌ریزی راهبردی توسعه شهری، مرکز تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
33- هاشم پور، ر.، قریشی، م.، خالوباقری، م. 1392. برنامه‌ریزی ارتباطی، پارادایمی نوین در برنامه‌ریزی شهری، با تأکید بر مورد ایران، اولین همایش ملی شهرسازی و معماری در گذر زمان، قزوین، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی.
34- همرایی, م. محمدزاده شمخال، م. ۱۳۹۶. ارزیابی شرح خدمات تهیه طرح‌های جامع و تفصیلی (تیپ 12) از منظر پیاده مداری، کنفرانس ملی معماری و عمران شهری، تربت جام، مؤسسه آموزش عالی وحدت تربت جام.
35- Amin A. and Thriftn. 2002 .cities: Reimagining the Urban. Polity/Blackwell, Oxford
36- Asbjørn Røiseland & Signy I.V. 2012. Conceptualizing the Tools of Government in Urban Network Governance, International Journal of Public Administration, 35:14, 934-946, DOI:10.1080/01900692.2012.691243
37- Balchin P.2003. HOUSING POLICY IN EUROPE, simultaneously published in the USA and Canada by Routledge 29 West 35th Street, New York, NY 10001.
38- Carmona M.2017. The formal and informal tools of design governance, Journal of Urban Design, 22:1, 1-36.
39- Carmona, M. 2017. The formal and informal tools of design governance”, Journal of Urban Design, 22(1), 1-36
40- Dahl, Robert, Lindblom C.E.1953. Politics, Economics, and Welfare. New York: Harper and Brothers.
41- Dębek, M.& Janda-Dębek, B. 2015. Perceived Residential Environment Quality and Neighborhood Attachment (PREQ & NA)", Polish Journal of Applied Psychology,Vol.13 (2),111-162.
42- Doern, G. Bruce, and V. Symour Wilson, eds. 1974. Issues in Canadian Public Policy. Toronto: Macmillan.
43- GRAHAM S. and HEALEY P.1999. Relational concepts in time and space: issues for planning theory and practice, European Planning Studies 7, 623–646.
44- Guest, G., Bunce, A. & Johnson, L. 2006. "How many interviews are enough? An experiment with data saturation and variability". Field Methods, 18(1), 59 82.
45- Hall, P .2009. Looking Backward, Looking Forward: The City Region of the Mid-21st Century. Regional Studies, Vol.43, No.6, pp.803-817
46- Healey P. 2007. Urban Complexity and Spatial Strategies: Towards a Relational Planning for Our Times. Routledge, London.
47- Healey P. 2004The treatment of space and place in the new strategic spatial planning in Europe, International Journal of Urban and Regional Research 28, 45–67.
48- Healey, P. 2009. 'City Regions and Place Development', Regional Studies, 43: 6, 831- 843.
49- Hood, C. 1983. “The Tools of Government. Chatham: Chatham House Publishers”.
50- JOHN P., TICKELL A. and MUSSON S. 2005. Governing the mega-regions: governance and networks across London and the South East of England, New Political Economy 10, 91–106.
51- JONES M., MACLEOD G. 2005. Regional spaces, spaces of regionalisation: territory, insurgent politics and the English Question, in SAGAN I. and HALKIER H. (Eds) Regionalism Contested: Institution, Society and Governance, pp. 93–122. Ashgate, Aldershot.
52- Lascoumes P., Le gales P. 2007. Introduction: Understanding Public Policy through Its Instruments—From the Nature of Instruments to the Sociology of Public Policy Instrumentation.
53- Martins, P. Ornelas, J.e. Silva, A. C. 2016. The role of perceived housing quality and perceived choice to recovery: An ecological perspective on a housing first program in Lisbon, Journal of Environmental Psychology, No 47,44-52.
54- Mason, M. 2010. Sample Size and Saturation in PhD Studies Using Qualitative Interviews, Forum Qualitative Sozialforschung / Forum: Qualitative Social Research, 11(3), Art. 8, http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:0114-fqs100387.
55- MASSEY D. 2005. For Space. Sage, London.
56- McDonnell Lorraine M. and Elmore Richard, F.1987. Getting the Job Done: Alternative Policy Instruments, Educational Evaluation and Policy Analysis Summer 1987, Vol. 9, No. 2, pp. 133-152.
57- Morenikeji, Wole et al. 2017. "Spatial analysis of housing quality in Nigeria", International Journal of Sustainable Built Environment, in press.
58- Parr, J. 2005. Perspectives on the city‐region. Regional Studies, 39, pp: 555-566.
59- Rodríguez-Pose, A. 2008. The Rise of the “City-region” Concept and its Development Policy Implications, European Planning Studies, 16:8, 1025-1046
60- Ronald R.& Hirayama Y. 2007. Housing and Social Transition in Japan, Simultaneously published in the USA and Canada by Routledge 270 Madison Ave, New York, NY 10016.
61- Salamon Lester M. 2000. The New Governance and the Tools of Public Action: An Introduction, Fordham Urban Law Journal, Volume 28, Number 5.
62- Schneider A., Ingram H. 1990. Behavioral Assumptions of Policy Tools, The Journal of Politics, Vol. 52, No. 2 (May, 1990), pp. 510-529.
63- Schwartz, Alex. F. 2006. Housing Policy in the United States, Routledge Taylor & Francis Group 270 Madison Avenue New York, NY 10016.
64- Turok, I. 2009. 'Limits to the Mega-City Region: Conflicting Local and Regional Needs', Regional Studies, 43: 6, 845 — 862.
65- Vabo Signy I., Røiseland A. 2012. Conceptualizing the Tools of Government in Urban Network Governance, International Journal of Public Administration, 35: 934–946.
66- Vedung E.1998. policy instruments: typologies and theories.