نقش شهر بناب در توسعه اقتصاد پایدارمنطقه ای با رویکرد مدل های اقتصادی – جمعیتی
الموضوعات : آمایش محیطرسول وظیفه شناس 1 , کریم حسین زاده دلیر 2 , محمد علی خلیجی 3
1 - (گروه شهرسازی، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران)
2 - (استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد مرند، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند، ایران)
3 - (گروه شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران)
الکلمات المفتاحية: شهرهای میانی, اقتصاد منطقه‌ای, توسعه اقتصاد پایدار, بناب,
ملخص المقالة :
امروزه شهرهای بزرگ در کشورهای در حال توسعه به شدت در حال رشد هستند این نواحی تمامی امکانات، خدمات و سرمایه های کشور را در خود بلعیده، ولی با این وجود با انواع مشکلات و معضلات شهری از جمله : کمبود مسکن، بالا رفتن میزان بیکاری، مسأله حاشیه نشینی، مشکل حمل و نقل و نارسایی در عرضه سایر خدمات شهری، همچنین تخریب محیط زیست دست و پنجه نرم می کنند. از طرف دیگر سایر نقاط در این کشورها اعم از شهرهای میانی، شهرهای کوچک و نقاط روستایی از توسعه عقب مانده اند و دچار رکود و توقف در سیر پیشرفت خود شده اند.هدف کلی این پژوهش مشخص کردن تاثیر شهر بناب در فرایند توسعه سکونتگاه های پیرامونی (ناحیه) و ارزشیابی عملکرد این شهر درحوزه اقتصادی و جمعیتی است. نوع تحقیق کاربردی، و داده‌های مورد نیاز از نتایج آخرین سرشماری رسمی نفوس و مسکن کشور 1390 گردآوری شده است. روش انجام پژوهش، توصیفی- تحلیلی است که با استفاده از مدل های ضریب مکانی، روش کشش‌پذیری، روش ترسیمی طولی ایزارد، روش ژرژ‌شابو و تونی‌گارنیه انجام شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که بناب در بخش خدمات و کشاورزی خودکفا می‌باشد و نرخ اشتغال واقعی 44/93 درصد و نقش غالب شهر چندنقشی است. بر اساس مدل ایزارد بخش صنعت و خدمات در سطح ملی وضعیت نسبتاً مطلوبی دارند. بنابراین حصول به جایگاه برتر در سطح ملی و منطقه‌ای مستلزم تدوین و اجرای طرح‌های راهبردی و توجه
1) ابراهیم زاده، ع.، اسکندری ثانی، م.، اسماعیل‌نژاد، م.، 1389. کاربرد تحلیل عاملی در تبیین الگوی فضایی توسعه و توسعه‌نیافتگی شهری منطقه‌ای در ایران. جغرافیا و توسعه، 8(17)، 7-28.
2) افراخته، ح. 1389. رویکردها و روش های تحقیق در برنامه‌ریزی منطقه‌ای. انتشارات پرهام نقش.
3) اکبریان رونیزی، س.، پور جابری، م. 1392. ارزیابی عمکردی شهرهای میانی در تعادل جمعیت و اقتصاد منطقه‌ای، نمونه موردی: شهر فسا- استان فارس. فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 3(9)،43-52.
4) امانپور،س.، علیزاده،ه.، دامن صباغ،ص.1392. ارزیابی میزان توسعه یافتگی شهرستان های استان کرمانشاه از لحاظ برخورداری از شاخص های خدمات شهری. فصلنامه آمایش محیط، 6(23)، 105-126.
5) پریزادی، ط.، اسدی، ص.، مولائی قلیچی، م.، شیخی، ح. 1391. بررسی و تحلیل قابلیت‌های مزایای نسبی توسعه منطقه‌ای در بنادر شمال ایران با اسفاده از تلفیق تکنیک‌های TOPSIS و ELECTRE. فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 2(6)، 15-29.
6) پاپلی یزدی، م. امیری ابراهیمی،م. 1387. نظریه های توسعه روستایی. چاپ هفتم. انتشارات سمت.
7) پوراحمد، ا.، خلیجی، . 1393، قابلیت سنجی تحلیل خدمات شهری با استفاده از تکنیک VIKOR مطالعه موردی شهر بناب. برنامه ریزی فضایی، 4(2)، 1-16.
8) تقوایی م.، احمدیان م.، علی زاده ج. 1390. تحلیل فضایی و سنجش توسعه یافتگی دهستان های شهرستان میاندوآب با استفاده از مدل تاپسیس فازی. برنامه ریزی فضایی، 1(3)، 131-154.
9) حاتمی نژاد، ح.، حمید پور،ح.، محمد پور،ص. 1390. تحلیل عملکرد فضایی شهر میانی مرند در سطح شهرستان مرند. مجله پژوهش های جغرافیای انسانی، 43(78)، 23-44.
10) حکمت نیا، ح.، موسوی،م. 1385. کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامه ریزی شهری و ناحیه ای. یزد، انتشارات علم نوین.
11) حسین زاده دلیر، ک.، اکبرپور سراسکانرود،م.، حسینی،م. 1391. مدیریت شهری در شهرهای ایران. فصلنامه فضای جغرافیایی،12(37)، 159-181.
12) رضوانی،م. 1390. برنامه ریزی توسعه روستایی در ایران. ویرایش اول، چاپ چهارم، انتشارات قومس.
13) زرآبادی،ز.، خلیجی،م. 1392. بررسی نقش و کارکرد های شهرهای میانی در توسعه اقتصاد منطقه ای(مطالعه موردی شهرستان بوکان). همایش ملی معماری پایدار و توسعه شهری، بوکان.اردیبهشت ماه.
14) زیاری،ک. 1387. اصول و روش های برنامه ریزی منطقه ای. انتشارات دانشگاه تهران.
15) سرور، ر.، خلیجی م.ع. 1392. جایگاه شهر قشم در توسعه اقتصادی منطقه ای، اقتصاد و مدیریت شهری. 2(5)، 53-67.
16) عبداله زاده غ.، شریف زاده ا. 1391. سطح بندی توسعه منطقه ای در ایران (کاربرد رهیافت شاخص ترکیبی). مطالعات و پژوهش های شهری منطقه ای، 4(13)، 41-62.
17) عزت پناه،ب.، رشیدی،ا.، حضاری،ا. 1392. پهنه بندی سکونتگاه های غیررسمی و محلات نابسامان شهری (مطالعه موردی: شهربناب). فصلنامه آمایش محیط، 6(20)، 53-80.
18) غفاری، غ.، میرزایی،ح.، کریمی،ع. 1390. بررسی رابطه صنعت و کیفیت زندگی (مطالعه موردی مناطق روستایی شهرستان قروه). مجله توسعه روستایی، 3(1)، 45-64.
19) ضرابی، ا.، شاهیوندی، ا. 1389. تحلیلی بر پراکندگی شاخص های توسعة اقتصادی در استان های ایران، جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، 24(2)، 17-32.
20) ضرابی،ا.، موسوی،م. 1388. بررسی کارکرد شهرهای کوچک در نظام شهری و توسعه منطقه ای مطالعه موردی استان یزد. مجله جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، 2(2)، 1-18.
21) طالب، م. 1376. مدیریت روستایی در ایران. بر اساس مطالعه انجام شده در بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، چاپ دوم، انتشارات دانشگاه تهران.
22) کارگر،ب.، سرور،ر.1390. شهر، حاشیه و امنیت اجتماعی. تهران، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
23) کلینتری،خ. 1390. برنامه‌ریزی و توسعه منطقه‌ای. تهران، انتشارات خوشبین.
24) کرمی،م.، سرخ کمال،ک.، شهاب الملک،ج.، محمودی،ح.1392. تحلیل سلسله مراتب شهری استان کرمانشاه در طی شش دوره سرشماری (1335 تا 1385). فصلنامه آمایش محیط، 6(22)، 1-20.
25) گلی، ع.، عسگری، ع. 1385. کاربرد منطق فازی در تبدیل روستا به شهر نمونه موردی استان تهران. فصلنامه مدرس، 10(2)، 139-159.
26) محمدخانی،م.، ملک حسینی،ع.، شمس،م.1392. شناسایی نواحی مستعد استقرار جمعیت و فعالیت با توجه به توان محیطی در دو استان تهران و البرز. فصلنامه آمایش محیط، 6(21)، 159-179.
27) مرکز آمار ایران. 1390. اطلاعات اقتصادی استان آذربایجانشرقی. قابل دسترس در سایتhttp://salnamehtotal.sci.org.ir
28) مرکز آمار ایران، 1365-1390. نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن استان آذربایجان شرقی. قابل دسترس در سایت http://amar.sci.org.ir.
29) نسترن م.، فتاحی، س. 1388. سطح بندی شهرستان های استان گلستان از نظر شاخص های توسعه یافتگی با استفاده از روش تحلیل عاملی. جغرافیا و مطالعات محیطی، 1(1)، 50-62.
30) وظیفه شناس.، ر، خلیجی، م.ع. 1390. بررسی نقش شهر های میانی در توسعه پیرامونی (مطالعه موردی شهر میانی بناب)، طرح پژوهشی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بناب.
31) Bolay J.c, Rabinovich A. 2004. Intermediate citues in Latin America risk and Opportunities of urban development. Cities, 21(5), 407-421.
32) Jamal, Z., Ashraf, M. 2004. Development of Intermediate-Size Towns: an Alternative of Urbanization, Quarterly Sicence Vision, 9(1-2), 1-8
33) MalSoon M. 1990. Growth of small and intermediate cities in Korea 1975- 1980T Korea Jurnal of Population and Development, 19(1), 47-70.
34) Owusn, G. 2008. The role of small towns in regional development and poverty reduction in Ghana, International Journal of urban and Regional Research, 32(3),453-472.
35) Tacoli, C., Satterthwaite, D. 2002. The Urban Part of Development: the role of Small and Intermediate Urban Centers in their Regional and Local Economies, Including Rural Development and Poverty Reduction, prepared for the working group on secondary towns and rural growth European Forum on Rural Development Cooperation Montpellier, 4 -6.
36) Tacoli, C. 2004. The Role of Small and Intermediate Urban Centers and Markets Towns and the Value of Regional Approaches to Rural Poverty Reduction Policy, Prepared for the OECD DAC POVNET, Agriculture and Pro-Poor Growth task Team, Helsinki Workshop, 17-18 June.
