فرقه دموکرات آذربایجان خودمختاری یا تجزیه طلبی و نقش سران ارّان

الموضوعات : فصلنامه تاریخ

دکتر سلیمان امین زاده ¹

1 -

تاريخ التأكيد : 05 الأحد , ربيع الثاني, 1431 تاريخ الإصدار : 05 الأحد , ربيع الثاني, 1431

الکلمات المفتاحية: عثمانی, &nbsp, ارّان (آلبانیای قفقاز), فرقه&shy, ی دموکرات آذربایجان, پیشه وری, قوام السّلطنه,

ملخص المقالة :

چکیده هدف از تشکیل حزب : دموکرات اسلامی مساوات - در شهر باکو – تشکیل یک کشور بزرگ اسلامی بود، تحت رهبری ترکان آسیای صغیر. این حزب در ماه رمضان 1336 هـ .ق/ تیرماه 1297 ش/ ماه ژوئن 1918 م، استقلال بخشی از سرزمین قفقاز را تحت عنوان جمهوری مستقّل آذربایجان اعلام کرد. با فروپاشی مساواتی ها و تسلّط بلشویک ها نیز نام آذربایجان را بر همان بخش از سرزمین قفقاز حفظ کردند و آن دیار به نام جمهوری شوروی سوسیالیستی آذربایجان نامیده شد. حال آن که آن سرزمین هیچگاه نامِ آذربایجان نداشت و ارّان نامیده می شد. چنین می نماید که گذاشتن نام آذربایجان بر قسمتی از خاک قفقاز یعنی ارّان - در آینده- می تواند دست آویزی باشد برای دولتمردان آن سوی ارس و ادّعا کنند که آذربایجان دو قسمت گردیده است؛ و در صورت امکان طمعِ ارضیِ خود را درباره ی آذربایجان اعمال نمایند. این اقدام در سال 25-1324 ش (با تشکیل فرقه ی دموکرات آذربایجان در تبریز) با رهبری سیّد جعفر پیشه وری (که از سوی میرجعفر باقراوف، رئیس جمهور آذربایجان شوروی و سران مسکو حمایت علنی می شد) میوه داد و ماهیّت اصلی خود را نشان داد. سران فرقه، در تدارک جدایی آذربایجان بودند. امّا اقدامات حساب شده ی احود قوام السّلطنه نخست وزیر وقت ایران و استفاده از شرایط سیاسی آن روزگار، زمینه ی تخلیه ی خاک ایران، از نیروهای ارتش سرخ شوروی را تدارک دید و سرانجام، فروپاشی فرقه ی دموکرات آذربایجان هم فراهم شد. واژگان کلیدی:ارّان (آلبانیای قفقاز) -فرقه ی دموکرات آذربایجان -پیشه وری -قوام السّلطنه -عثمانی