فرایند تغییرات واجی در انتقال از زبان پهلوی به لکی
الموضوعات :
یوسف علی بیرانوند
1
,
سعید زهره وند
2
1 - دانش آموختۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه لرستان
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه لرستان
الکلمات المفتاحية: زبان پهلوی, زبان های ایرانی, زبان لکی, دگرگونی های واجی,
ملخص المقالة :
زبان لکی از جمله زبان های به جا مانده از زبان پهلوی است و بیشتر زبان وران آن در لرستان، کرمانشاه، ایلام و همدان زندگی می کنند. با گذشت زمان معمولاً واژه ها دچار دگرگونی هایی در ساختار می شوند. زبان لکی نیز در انتقال از پهلوی تغییراتی در واج ها و واژه های آن به وجود آمده است. هدف این پژوهش، آن است تا فرایند تغییر واژه های پهلوی- لکی را از دیدگاه تغییر واج ها و جایگاه و شیوۀ ادای واج ها از نظر تغییر در واژه های مشترک بررسی گردد و به این سؤالات پاسخ داده شود: 1- تغییرات واج ها در فرایند انتقال از پهلوی به لکی کدامند؟ 2- آیا جایگاه و شیوۀ ادای واج ها در تغییر آن‌ها به واج های دیگر، نقش داشته است؟ پس از بررسی، این نتایج به دست آمد: در انتقال واژه‌ها از پهلوی به لکی، تغییرات واجی شامل پنج فرایند کاهش، افزایش، جا‌به‌جایی، ادغام و ابدال بوده است. در این میان، تغییرات فرایند ابدال از همه بیشتر است. کاهش واجی در سه جایگاه آغاز، میان و پایان واژه ها دیده می شود. جا‌به‌جایی واج ها تنها در بین واج های a-r و š-s وجود دارد. همچنین با تکیه بر آمار این پژوهش می توان گفت جایگاه و شیوۀ ادای واج ها نقش مؤثری در تغییر آن‌ها داشته است. روش کار در این مقاله استخراج واژه‌های مشترک از فرهنگ های پهلوی و مقایسۀ آن‌ها با واژه‌های لکی از نظر واجی بوده است.
کتاب ها
-امان الهی بهاروند، سکندر، (1385)، قوم لر، تهران: انتشارات آگاه.
- ایزدپناه، حمید، (1367)، فرهنگ لکی، تهران: موسسه فرهنگی جهانگیری.
-باقری، مهری، (1382)، تاریخ زبان فارسی، تهران: نشر قطره.
- باقری، مهری، (1380)، واج شناسی تاریخی زبان فارسی، تهران: نشر قطره.
- حق شناس، علی محمد، (تهران)، آواشناسی،تهران: انتشارات آگاه.
- رضایی باغ بیدی، حسن، (1385)، راهنمای زبان پارتی، تهران: انتشارات ققنوس.
- رضایی باغ بیدی، حسن، (1380). معرفی زبان ها و گویش های ایران، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، گروه گویش شناسی.
- صفوی، کوروش، (1368)، آشنایی با تاریخ زبان های ایرانی، تهران: انتشارات پژواک کیهان.
- عالی پور خرم آبادی، کامین، (1384)، دستور زبان لکی، ضرب المثل ها و واژه نامه، خرم آباد: انتشارات افلاک.
- عبدی، رضا، (1391)، درآمدی بر هستی شناسی زبان لکی، خرم آباد: انتشارات سیفا.
- عسکری عالم، علیمردان، (1384)، فرهنگ واژگان لکی به فارسی، خرمآباد: انتشارات افلاک.
- ثمره، یدالله، (1364)، آواشناسی زبان فارسی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- فالک، جولیا اس، (1372)، زبان شناسی و زبان، ترجمۀ خسرو غلامعلی زاده، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
- فره وشی، بهرام، (1381)، فرهنگ زبان پهلوی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- فره وشی، بهرام، (1381)، فرهنگ فارسی به پهلوی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- لازار، ژیلبر، (1384)، شکل گیری زبان فارسی، ترجمۀ مهستی بحرینی، تهران: انتشارات هرمس.
- کیانی کولیوند، کریم، (1390). فرهنگ کیان، خرم آباد: انتشارات سیفا.
- مکنزی، دیونیل نیل، (1379)، فرهنگ کوچک زبان پهلوی، ترجمۀ مهشید میرفخرایی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- میرچراغی، فرهود، (1369)، بررسی ساختمان گویش لکی خواجوندی کلاردشت، تهران: نشر پرهام.
- ناتل خانلری، پرویز، (1365)، تاریخ زبان فارسی، تهران: نشر نو.
مقالات
- انونبی، جان اریک، (1394)، «کردی یا لری؟ هویت مورد مناقشۀ لکی در استان لرستان ایران»، ترجمۀ یوسفعلی بیرانوند، اولین همایش ملی ایران‌زمین، بهار، صص 143- 130.
- پیری، تیمور، (1383)، «گویش لکی ایلام و جایگاه زبانی آن»، نشریۀ فرهنگ ایلام، شمارۀ 18 و 19، تابستان و پاییز، صص 114-122.
- فاروقی هندوالان، جلیل الله (و همکاران) (1389)، «توصیف گویش گیوی در مقایسه با زبان پهلوی»، مجلۀ زبان‌شناسی و گویش های خراسان دانشگاه فردوسی مشهد، شمارۀ دو، بهار و تابستان، صص 138- 121.
- محمد ابراهیمی جهرمی، زینب؛ مرادخانی، سیمین، (1387)، «پسوندهای فعلی گویش لکی هرسینی»، نشریۀ نقد زبان و ادبیات خارجی، دورۀ اول، پاییز و زمستان، صص 113- 91.
- مصریان، علی؛ کلهر، آذر، (1387)، «واژههایی از زبان لکی اسکنانی»، نشریۀ گویش‌شناسی، فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی، دورۀ پنجم، صص 148- 126.
- میرزایی، جعفر؛ قیصوری، عامر، (1385)، «واژه ها و اصطلاحات کشاورزی در گویش لکی»، نشریۀ گویش شناسی، فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی، دورۀ سوم، شمارۀ یک و دو، زمستان، صص 162- 146.
