نمادپردازی در دیوان ملّا پریشان

الموضوعات :

زهرا نظری ¹ , علی نوری ² , علی حیدری ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم‌آباد، ایران
3 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم‌آباد، ایران

تاريخ الإرسال : 25 الأربعاء , جمادى الثانية, 1444 تاريخ التأكيد : 18 الخميس , ذو الحجة, 1444 تاريخ الإصدار : 12 الأحد , شوال, 1445

الکلمات المفتاحية: نمادگرایی, شعر عرفانی, ملّا پریشان.,

ملخص المقالة :

یکی از ابزارهای مؤثر برای بیان مفاهیم پیچیدۀ عرفانی، استفاده از زبان تأویل­پذیر رمز است؛ زبانی که مناسب­‌ترین فرم‌­ها را برای توضیح تجربیات روحانی و مفاهیم معقول در اختیار دارد. بررسی میزان و نحوۀ کاربرد رمز در دوره‌­های مختلف شعری، کوششی راهگشا برای ورود به دنیای عواطف و اندیشه‌های شاعر و نیز پی‌بردن به فضای اجتماعی روزگار اوست. بر اساس این، در جستار حاضر به بررسی اشعار عرفانی ملّا پریشان لک پرداخته شده است. در این مقاله، با روش توصیفی-تحلیلی، نمادها و شیوۀ نمادپردازی ملّا پریشان بررسی شده‌­است. این پژوهش می‌تواند به شناسایی بخش مهم و ناکاویده­ای از ذهنیات، تجربه­ها و جنبه‌­های دیگر این شاعر عارف کمک کند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که نوع نمادهای استفاده‌شده در شعر پریشان متنوع است؛ هرچند بیشتر، از نمادهای طبیعی استفاده کرده است. دیگر آن‌که نمادگرایی ملّا پریشان، هم آمیخته با شریعت است و هم بیشتر در خدمت القای مضامین عرفانی است؛ با اینکه از اشاره به مضامین و موضوعات اخلاقی فردی و  اجتماعی نیز خالی نیست.

المصادر:

- قرآن کریم
- آبرامز، مایر هوارد(1387). فرهنگ توصیفی اصطلاحات ادبی. ترجمۀ سعید سبزیان. تهران: راهنما.
- الیاده، میرجا(1375). دین‌پژوهی. ترجمۀ بهاء‌الدین خرمشاهی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
- باقی‌نژاد، عباس(1391). تحلیل محتوایی سمبولیسم در شعر معاصر فارسی. رسالۀ دکتری دانشگاه تبریز. به راهنمایی ناصر علیزاده.
- براهنی، رضا. (1371). طلا در مس. تهران: نشر نویسنده.
- بهرامی، اسماعیل، و چگنی،حسن رضا (1396). تشخیص و خاستگاه آن در شعر شعرای لک (با تکیه بر آثار غلامرضا ارکوازی، ملّا پریشان و ملّا منوچهر کولیوند). همایش ملی بررسی ادبیات بومی ایران زمین.
- بیرانوند، یوسف‌علی، و صحرایی، قاسم (1400). بررسی نام‌واژه‌های حیوانات در ضرب‌المثل‌های لکی. ادبیات و زبان‌های محلی ایران‌زمین، 11(3)، 19-39. Doi: 10.30495/irll.2021.1916829.1399
- تاجدینی، علی (1388). فرهنگ نمادها و نشانه‌ها در اندیشۀ مولانا. تهران: سروش.
- پورنامداریان، تقی(1383). رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی. تهران: علمی و فرهنگی.
- جمشیدی،ایرج (1395).آشنایی با نماد و کاربرد آن. پایگاه آموزش زبان و ادبیات فارسی صدای ادب. http://sedayeadab.blogfa.com
- جورکش، شاپور(1383). بوطیقای شعر نو. تهران: ققنوس.
- چدویک، چارلز(1375). سمبولیسم. ترجمۀ مهدی سحابی. تهران: مرکز.
- حیدری، مرتضی(1394). بررسی اندیشه‌های حکمی- عرفانی منعکس‌شده با سمبولیسم الفبایی در دیوان عارفان ایرانی. متن پژوهی ادبی، 19(3)، 53-78. Doi: 10.22054/LTR.2015.2191
- خرمشاهی، بهاءالدین(1371). حافظ نامه. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- داد، سیما(1375). فرهنگ اصطلاحات ادبی. تهران: مروارید.
- رحیمی زنگنه، ابراهیم، و الماسی، عطا (1396). نمادگرایی در اشعار بهزاد کرمانشاهی و عبدالوهّاب البیاتی. کاوش‌نامه ادبیات تطبیقی، 9(1)، 21-38. Doi: 10.22126/JCCL.1970.1047
- سبزیان، سعید، و کزازی، میرجلال‌الدین (1388). فرهنگ نظریه و نقد ادبی. تهران: مروارید.
سجادی، سید جعفر(1370). فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی. تهران: طهوری.
سنگری، محمّدرضا (1390). نمادهای قرآنی در مثنوی. فصلنامۀ آموزش معارف اسلامی. 33(3)، 26-29.
- شمیسا، سیروس (1373). بیان. تهران: فردوس.
- شیروانی، زین العابدین(1339). ریاض السیاحه. تصحیح اصغر حامد. تهران: انتشارات سعدی.
- عطار، فریدالدین محمد (1379). منطق‌الطیر. به اهتمام سید صادق گوهرین. تهران: علمی و فرهنگی.
- غزالی، محمّد بن محمّد (1351). احیاء علوم دین. ترجمۀ مؤیدالدین محمّد بلخی. به کوشش حسین خدیو جم. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- فتوحی، محمود ( 1385). بلاغت تصویر. تهران: سخن.
- فروزانفر، بدیع‌الزمان (1361). احادیث مثنوی. تهران: امیرکبیر.
- فروغی، سجاد (1391). نماد در شعر معاصر( اخوان ثالث، شفیعی کدکنی، ابتهاج، بهبهانی). پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. به راهنمایی یدالله بهمنی مطلق، دانشگاه تربیت دبیر رجایی.
- فروم، اریک (1349). زبان از یاد رفته. ترجمۀ ابراهیم امانت. تهران: مروارید.
- مجلسی، محمّدباقر (1387). بحار الانوار. تصحیح و مقابله محمّدباقر بهبودی. تهران: انتشارات اسلامیه.
- ملّا پریشان (1361). دیوان. به تصحیح و اهتمام اسفندیار غضنفری امرایی. خرم‌آباد: انتشارات کتابفروشی رشنو.
- ملّا پریشان (1384). دیوان. به کوشش اسفندیار غضنفری امرایی. خرم‌آباد: انتشارات شاپورخواست.
- مولوی بلخی، جلال‌الدین محمد(۱۳۶۳). مثنوی معنوی. به تصحیح رینولد الین نیکلسون. تهران: امیرکبیر.
- نوری، علی( 1386). بررسی جلوه‌های نمادپردازی در ادبیات داستانی معاصر. رسالۀ دکتری دانشگاه تربیت مدرس.
- نوری، علی (1390). بررسی وجوه اثرگذاری مولوی بر ملّا پریشان از طریق مقایسۀمثنوی معنوی و پریشان نامه. همایش ملی بررسی سیر تحوّل ادبیات بومی لرستان، صص 1-21.
- یاحقی، محمدجعفر(1375). فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادب فارسی. تهران: نشر سروش و پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- یونگ، کارل گوستاو (1372). روان‌شناسی ضمیر ناخودآگاه. ترجمۀ محمد علی امیری. تهران: علمی و فرهنگی.
- یونگ، کارل گوستاو و همکاران (1378). انسان و سمبلهایش. ترجمۀ محمود سلطانیه. تهران: انتشارات جامی.