تحلیل نابرابری های فضایی توزیع خدمات شهری از منظر عدالت فضایی مطالعه موردی: شهرستان قرچک

الموضوعات :

علی عبدی ¹ (دانشجوی دوره دکترای جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
بیژن رحمانی ² (عضو هییت علمی دانشگاه شهید بهشتی تهران)
شهره تاج ³ (عضو هییت علمی دانشگاه ازاد واحد تهران مرکز)

تاريخ الإرسال : 19 الإثنين , ربيع الثاني, 1441 تاريخ التأكيد : 01 الأحد , جمادى الثانية, 1441 تاريخ الإصدار : 26 الخميس , جمادى الثانية, 1441

الکلمات المفتاحية: عدالت فضایی, عدالت توزیعی, نابرابری فضایی, توزیع خدمات شهری, شهرستان قرچک,

ملخص المقالة :

عدالت فضایی از مباحثی است که در سال های اخیر در میان برنامه ریزان و جغرافیدانان اهمیت ویژه ای یافته است. از آنجا که خدمات عمومی شهری، ساختار دهنده شکل و ماهیت کالبدی، اجتماعی و فضایی شهر می باشد، بی عدالتی در نحوه توزیـع آن،تأثیر جبران ناپذیری بر ساختار، ماهیت شهر و جدایی گزینی طبقاتی محلات شهر گذاشته و مدیریت شهری را با چالش های جـدی روبرو کرده است. با بررسی میران نابرابری ها در توزیع خدمات و شناسایی الگوی فضایی بی عدالتی در سطح شهر، می توان پی بـرد که کدامیک از خدمات در وضعیت نامناسب تری هستند و بی عدالتی بیشتر در کدام بخش و محلۀ شهری تمرکز یافتـه اسـت تـا از ایـن طریق مدیریت شهری با عمل آگاهانه در توزیع فضایی خدمات عمومی و منافع اجتماعی، نـابرابری هـای فضـایی را کـاهش داده و کیفیت رندگی را ارتقا دهد. رشد روزافزون جمعیت شهرستان قرچک و نیاز ساکنین به خدمات شهری در حال افزایش است. ازاین‌رو تحقیق حاضر که با روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از اسناد کتابخانه‌ای و استنتاج یافته‌های میدانی در قالب تدوین و توزیع پرسش‌نامه، در سطح محدوده موردمطالعه صورت گرفته است به بررسی وضعیت برخورداری شهروندان از خدمات و نیز توزیع آن‌ها در سطح روستاها پرداخته است. یافته‌های تحقیق با استفاده آزمون موران و روش جینی و همچنین آزمون T-test مورد تجزیه تحلیل قرارگرفته و نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد که خدمات و امکانات مورد بررسی در تحقیق در سطح شهرستان قرچک به‌صورت عادلانه توزیع نشده‌اند

المصادر:

• احد نژاد، محسن؛ موسوی، میر نجف؛ محمدی، سمیه؛ ویسیان، محمد؛ (1395). بررسی و تحلیل عدالت اجتماعی در برخورداری از خدمات شهری (مورد مطالعه: دسترسی به خدمات آموزشی مقطع راهنمایی شهر میاندوآب)، مجلّه جغرافیا و توسعه فضای شهری، سال سوم، شماره1، شماره پیاپی4، صص 33-51.


• افروغ، عماد؛ (1377). فضا و نابرابری اجتماعی، تهران، دانشگاه تربیت مدرس.


• امان پور، سعید؛ ملکی، سعید؛ پریان، نبی‌الله؛ (1396). تحلیل فضایی پراکنش جمعیت و توزیع خدمات در مناطق کلان‌شهر اهواز، جغرافیا و آمایش شهری-منطقه‌ای، شماره 22، صص 99-116.


• امین نیری، بهناز؛ بداقلو، ساسان؛ رفیعیان، مجتبی؛ (1396). تحلیل فضایی خدمات هفت‌گانه شهری بر اساس رویکرد عدالت توزیعی، فصلنامه دانش شهرسازی، دوره 1، شماره 1، صص 55-69.


• پریزادی، طاهر؛ حسینی، فرشته؛ بهبودی مقدم، حسین؛ (1396). تحلیل نابرابری‌های فضایی توزیع خدمات شهری از منظر عدالت فضایی، مطالعه موردی: شهر مریوان، مجله آمایش جغرافیایی فضا، سال ششم، شماره 21، صص 92-105.


• تقوایی، علی‌اکبر؛ بمانیان، محمدرضا؛ پورجعفر، محمدرضا؛ بهرام­پور، مهدی؛ (1394). میزان سنجی عدالت فضایی در چارچوب نظریه شهر عدالت محور؛ موردپژوهی: مناطق 22گانه شهرداری تهران، فصلنامه مدیریت شهری، شماره 38، صص 391-423.


• داداشپور، ‌هاشم و رستمی و فرامرز؛ (1390)، بررسی و تحلیل نحوه توزیع خدمات عمومی شهری از دیدگاه فضایی (مطالعه موردی: شهر یاسوج)، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، 9(16): 171-198.


• داداشپور،‌هاشم؛ رستمی، فرامرز؛ علیزاده، بهرام؛ (1393). بررسی و تحلیل توزیع عادلانه خدمات شهری و الگوی پراکنش فضایی آن‌ها در شهر همدان، فصلنامه مطالعات شهری، شماره 12، صص 5-18.


• زیاری، کرامت الله؛ (1388). برنامه‌ریزی شهرهای جدید. تهران: انتشارات سمت، چاپ دهم.


• ستاوند،‌هادی؛ حاجی­زاده، فاضل؛ یغفوری، حسین؛ (1397). واکاوی فضایی مناطق شهری شیراز از منظر عدالت اجتماعی با تأکید بر خدمات عمومی، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی سال نوزدهم، شماره 52، صص 171-192.


• سعیدنیا، احمـــد؛ (1383). کتاب ســـبز راهنمـــای شهرداری‌ها، جلد اول، چاپ چهـارم، تهـران، انتشـارات سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور.


• سعیدی، عباس و احمدی، رضا و محمدی، علی؛ (۱۳۸۷)، دانشنامه مدیریت شهری و روستایی. تهران: سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، موسسه فرهنگی، اطلاع‌رسانی و مطبوعاتی.


• فرهودی، رحمت‌الله؛ سید موسی پور موسوی؛ سیدعلی حسینی؛ سیدمحمد حسینی؛ (1392)، تحلیلی بر گسترش افقی شهر مشهد در چند دهه اخیر (1335 – 1385) و تأثیر آن بر منابع خاک، نشریه جغرافیا و برنامه‌ریزی، دوره 18(50): 259-280.


• قاسمی سیانی، محمد؛ حقی، مهدی؛ (1395). تبیین گستره فقر شهری و شناسایی سکونتگاه‌های غیررسمی از منظر عدالت فضایی مطالعه موردی: نسیم شهر تهران، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال 6، پیاپی 24، صص 245-256.


• محبی، مهرداد؛ (1396). تحلیلی بر قضاوت دهی شهروندان در مورد عدالت فضایی و توزیع عادلانه کارکردهای شهری (نمونه موردی: بافت فرسوده کرمانشاه)، مطالعات محیطی هفت حصار، شماره 22، سال 6، صص 111-124.


• مرصوصی، نفیسه؛ (۱۳۸۳)، تحلیل فضایی عدالت اجتماعی در شهر تهران، ماهنامه پژوهشی آموزشی شهرداری‌ها، سازمان شهرداری‌ها: 6 (65).


• مرکز پژوهش‌های مجلس (1394). بررسی مفهوم عدالت اجتماعی، دفتر مطالعات بنیادین حکومتی.


• مشکینی، ابوالفضل؛ ابراهیمی، محمد؛ (1397) بررسی وضعیت دسترسی به مراکز خدمات‌رسانی درمانی با رویکرد عدالت فضایی (مطالعه موردی: منطقه 7تهران)، راهبردهای مدیریت در نظام سلامت، سال سوم، شماره 1، صص 5-16.


• ملک شاهی، غلامرضا؛ وکیلی، صاحبه؛ (1396). بررسی توزیع خدمات عمومی بر اساس عدالت اجتماعی (شهر سقز)، نشریه جغرافیا و آمایش شهری – منطقه‌ای، سال 7، شماره 25، صص 147-170.


• ملکی، سعید؛ احمد، رضا؛ ترابی، ذبیح اله؛ (1394). بررسی عدالت فضایی در توزیع امکانات و خدمات بهداشتی – درمانی در شهرستان‌های استان خوزستان، فصلنامه جغرافیایی سرزمین، علمی – پژوهشی، سال دوازدهم، شماره 46، صص 1-23.


• یغفوری، حسین؛ قاسمی، سجاد و قاسمی، نرگس؛ (1396). بررسی عدالت فضایی در توزیع خدمات، با تأکید بر مدیریت شهری: مطالعه موردی محلات منطقه 19 تهران)، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال سی و دوم، شماره سوم، پیاپی 126، صص 114-129.

 

• Dadashpoor, H., Rostami, F., Alizadeh, B., (2016). is inequality in the distribution of urban facilities inequitable? Exploring a method for indetifying spatial inequity in an Iranian city, Cities, 52, 159-172


• Feinstein, S., (2014), The just city, International Journal of Urban Sciences, 18, pp.1-18


• Gaffron, Ph., (2012). urban transport, environmental justice and human daily activity patterns, Transport Policy, 20, 114-127.


• Gray, R., (2002), Social Accounting project and Accounting Organization and Society privileging Engagement, Imaging new Accounting and pragmatism over critique, Accounting, Organization and Society, 27(7), 687-708.


• Greer, John Robert., (2002). Equity in the spatial distribution of municipal services: how to operationalize the concepts and institutionalize a program, The University of Texas at Dallas.


• Harvey, D., (1996), on planning the Ideology of planning, Planning Theory in the 1980s, 213.


• Jiali Dai., (2016). An Experimental Research on the Equalization of Basic Public Services in Huizhou City. Open Journal of Social Sciences, http://dx.doi.org/10.4236/jss.2016.44024 2016, 4, 1-173.


• Kaphle, I., (2006), Evaluating people, saccessibility to bublic parks using Geographic Information systems: A case study in Ames, Iowa, Iowa State University, USA.


• Kyushik, Oh. Jeong, Seunghyun., (2007). Assessing the spatial distribution of urban parks using GIS. Landscape and Urban Planning, Vol82. No. 1, pp.32–25.


• Liao, Chin-Hsien, Chang Hsueh-Sheng, Ko-Wan Tsou., (2009) Explore the spatial equity of urban public facility allocation based on sustainable development, Real Corp, (http://www.corp.at/).


• Martinez, J., (2009) "The use of GIS and Indicators to Monitor Intra-Urban Inequalities: A Case Study in Rosario", Argentina, Habitat International, Vol. 33, No. 1, Pp. 387- 396.


• Smith, D. M. (1994), Geography and social justice. Oxford: Blackwell.


• Taleai, M., Sliuzas, R., Flacke, j. (2014), An intergrated framework to evaluate the equity of urban public facilities using spatial multi-criteria analysis, Cities, 40, 56- 69.


• Talen, E and Anselin, M., (1998). Accessing Spatial Equity: An Evaluation of Measures of Accessibility to Public Playground. Environment and Planing A, Vol. 30, No. 1, pp 595-613.


• Tsou, Ko- Wan, Yu-Ting Hung, and Yao- Lin Chang., (2005), an accessibility based integrated measure of relative spatial equity in urban public facilities, Cities, Vol.22 No. 6, pp424–435.