تحلیل فضایی عوامل مؤثر بر توزیع خدمات شهری با رویکرد عدالت فضایی (مطالعه موردی: نواحی شهرستان ماکو)

الموضوعات :

علی خادم نژاد ¹ (دانشجوی دکتری تخصصی جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد مرند، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند، ایران)
بختیار عزت پناه ² (استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد مرند، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند، ایران)
علی شمس الدینی ³ (دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد مرودشت، دانشگاه آزاد اسلامی، مرودشت، ایران)

تاريخ الإرسال : 08 الخميس , جمادى الثانية, 1442 تاريخ التأكيد : 01 السبت , رجب, 1442 تاريخ الإصدار : 07 الجمعة , رجب, 1442

الکلمات المفتاحية: عدالت فضایی, مدل هلدرن, توزیع خدمات شهری, مدل کوپراس, شهرستان ماکو,

ملخص المقالة :

روند رو به رشد سریع شهرها بخصوص کشورهای در حال توسعه نیازمند توجه بیش از پیش به برقراری و تحقق عدالت فضایی در سطح شهر هستند. چرا که تناقض فضایی خدمات شهری می‌تواند کل سیستم شهری را در سیر نزولی رونق و توسعه قرار دهد. پژوهش حاضر با هدف بررسی توزیع خدمات شهری در سطح شهر ماکو، با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، اقدام به بررسی 23 شاخص خدمات عمومی شهری در 5 ناحیه شهر نموده است. برای این منظور در ابتدا جهت تعیین وضعیت توسعه فیزیکی شهر از مدل هلدرن، برای بررسی چگونگی توزیع خدمات عمومی از مدل کوپراس و همچنین جهت تعیین ارزش هر یک از خدمات عمومی در سطح شهر از مدل ANP استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که روند توسعه فیزیکی شهری دارای 60 درصد رشد اسپرالی بوده است. همچنین توزیع خدمات شهری در سطح نواحی بیانگر بیشترین مقدار خدمات با معیار مثبت برای ناحیه یک به میزان 033/0 درصد بوده است که حاکی از انطباق این ناحیه با بیشترین تراکم می باشد.

المصادر:

• اسماعیل پور، نجمه و شکیبا منش؛ مهدی (‌‌1398). تحلیل نابرابری فضایی در برخورداری از کاربری­های خدمات شهری (‌نمونه موردی: شهر یزد)، فصلنامه علمی برنامه­ریزی فضایی (جغرافیا)، سال نهم، شماره دوم، صص 88 ـ 71.


• باغبان نوینی، مرتضی (‌1396). بررسی و تحلیل نحوه توزیع خدمات عمومی منطقه 3 شهر تبریز با رویکرد برنامه­ریزی انسان محور، پایان‌نامه ارشد جغرافیا، استاد راهنما: حسین درخشان، دانشگاه پیام نور مرکز هشترود.


• بزی، خدارحم؛ صیاد سالاری، یاسین و معمری، ابراهیم(‌1398). مانیتورینگ و ردیابی نابرابری خدمات و امکانات درون شهری با رویکرد عدالت فضایی (‌مطالعه موردی: شهر گرگان)، دو فصلنامه جغرافیای اجتماعی شهری، دوره 6،‌ شماره ۱، صص ۴۲ ـ 29.


• بهادری، خسرو (‌1396). رتبه­بندی مکانی خدمات عمومی و کمبود آنها در سطح شهر شیراز؛ پایانامه ارشد اقتصاد شهری، استاد راهنما: بابک صفاری، دانشگاه هنر اصفهان.


• ترکمان، آرش (1396). سنجش مدیریت و حکمروایی خوب شهری با تأکید بر توزیع خدمات شهری (‌مورد پژوهی: منطقه سه تهران)، پایانامه ارشد مدیریت، استاد راهنما: محسن صیدالی، دانشگاه واحد دماوند.


• رسولی، محمدی؛ احد نژاد، محسن؛ شیخ حسن آباد، خضر و سعید پور، شراره (‌1398)، ارزیابی شاخص‌های زیست‌پذیری شهری در سطح محلات شهر سردشت با مدل کوپراس، جغرافیا و روابط انسانی، دوره1، شماره 4، صص 266 ـ 249.


• رفعییان، مجتبی و شالی، محمد (‌1391). تحلیل فضایی توسعه یافتگی تهران، فصلنامه علوم انسانی (‌برنامه­ریزی و آمایش فضا)، دوره ۱۶،‌ شماره ۴، ‌صص ۴۹ ـ 25.


• عبدالهی، علی‌اصغر و قاسمی، مسلم (‌1397). تحلیل توزیع فضایی خدمات عمومی شهری با استفاده از تکنیک­های تصمیم‌گیریVIKOR و WASPAS (‌مطالعه موردی: کرمان)، پژوهش­های جغرافیای برنامه­ریزی شهری، دوره 6، شماره 4، صص 715 ـ 695.


• علی‌زاده، محمد (‌1396). عدالت فضایی در محلات شهری با تأکید بر توزیع خدمات شهری (‌مطالعه موردی: شهر کرد)، پایانامه ارشد جغرافیا، استاد راهنما: رضا مستوفی الممالکی، دانشگاه یزد.


• فرهنمد زادگان، محمد جواد (‌1396). تحلیل فضایی رضایت شهروندان از توزیع خدمات شهری در منطقه 19 کلانشهر تهران، پایانامه ارشد جغرافیا، استاد راهنما: مرصوصی، دانشگاه پیام نور واحد تهران جنوب.


• کاظم ابادی، لیلا؛ خانی زاده، محمد علی و بابایی، محسن (‌1397). تحلیلی بر پراکنش خدمات و جمعیت شهری با تأکید برعدالت فضایی و برخورداری شهری (‌مطالعه موردی: شهر ایلام)، دوفصلنامه جغرافیا اجتماعی شهری، دوره ۶،‌ شماره ۱، صص ۱۹۱ ـ ۱۷۵.


• محمدی، شهریار(‌1396). داده کاوی مکانی و تحلیل فضایی توزیع خدمات شهری با تأکید بر عدالت اجتماعی، پایانامه ارشد نقشه برداری، استاد راهنما: مجید کیاورز مقدم، موسسه آموزش عالی عمران و توسعه.


• ملکشاهی، غلامرضا و وکیلی، صاحبه (‌1395). بررسی توزیع خدمات عمومی براساس عدالت اجتماعی با استفاده از مدل یکپارچه دسترسی (‌مطالعه موردی: سقز)، فصلنامه مطالعات ساختارو کارکرد شهری، سال چهارم، شماره سیزدهم، صص 85 ـ 70.


• موحد، علی؛ تولایی، سیمین؛ کمانرودی، موسی و تابعی، نادر ( 1393). تحلیل نابرابری­های فضایی توزیع خدمات در سطح محلات منطقه شش تهران، مجله آمایش سرزمین، دوره 3، شماره ششم، صص 82 ـ 59.


• مهندسان مشاور نقش محیط (1397). طرح توسعه و عمران (‌جامع) شهر ماکو، جلد چهارم و برنامه­های پیشنهادی مصوب 16/7/97 شورایعالی شهرسازی و معماری، وزارت راه و شهرسازی، اداره کل راه و شهرسازی استان آذربایجان غربی.


• مهندسان مشاور نقش محیط (‌1397). طرح توسعه و عمران (‌جامع) شهر ماکو، جلد سوم، طرح و برنامه­های پیشنهادی مصوب 16/7/97 شورایعالی شهرسازی و معماری، وزارت راه و شهرسازی، اداره کل راه و شهرسازی استان آذربایجان غربی.


• میرکتولی، جعفر و معمری، ابراهیم (‌1396). پراکنش فضایی شاخص­های توسعه خدمات شهری با استفاده ازتکنیک تشخیص نسبی مرکب در کالبدشناسی سکونتگاه­های شهری استان گلستان، مجلة برنامه‌ریزی توسعةکالبدی، دوره ۲، شمارة ۲ ، صص 26 ـ 11.


• وارثی، حمیدرضا؛ بیک محمدی، حسن و اکبری، محمد (‌1390). تحلیل فضایی و برنامه­ریزی نارسایی­های مراکز خدمات شهری یاسوج، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال25، شماره100، صص 88 ـ 71.

 

 

• Cho, Chun Man. (2003): Study on effects 0f resident-perceived neighborhood boundarieson public services: Accessibility & its relation to utilization: Using GeographicInformation System focusing on the case of public parks in Austin, Texas A&MUniversity, Texas.


• Dufaux, (2008), Birth Announcement, Justice Spatial/Spatial justice, www.jssj.org.


• Kunzmann, R. (1998). Planning for spatial equityinEurope. International Planning Studies 3(1),pp 101-121.


• c.xu.m, Chen.s.an.jm and Yan.pl (2007)"Assessing the impact of urbanization on regional
  net primary productivity in Jiangyin County,China". Journal of Environmental Management,.pp 597–609.


• Marcotullio, Peter, J, (2001), Asian UrbanSustainability in the era of globalization, unitedNation University, Institute of Advanced Studies,Tokyo, Japan.


• Nam, Ng Yun Yu, Xi, Cho (2007)"Spatial andtemporal dynamics of urban sprawl along two
  urban–rural transects: A case study of Guangzhou,China", Available online sciencedirect.com. PP 96-109.


• Rojo, , dell Olio, L., Gonzalo-Orden, H., Ibeas, Á (2015)). Inclusion of qualitycriteria in public bus service contracts in metropolitan areas. Transport policy,42: 52–63.


• Smith, (1994) Gography and Social Justice» Bhkwell, Oxford, Uk & Combrige USA, 1994.


• Yang, Yang, Kevin K.F. Wong, Tongkun, Wang (2012). How do hotels choose theirlocation? Evidence from hotels in Beijing, International journal of hospitalitymanagement, 31: 668-675.