بنیادهای اخلاقی حقوق در بوته سیاست قانونگذاری با رویکرد به حقوق تجارت

الموضوعات : آموزه های فقه و حقوق جزاء

محمود عرفانی ¹ (استاد گروه حقوق، دانشگاه تهران، تهران، ایران)
امیررضا محمودی ² (دانشگاه آزاد اسلامی واحد لاهیجان. گیلان. ایران.)

تاريخ الإرسال : 16 الأربعاء , ذو القعدة, 1443 تاريخ التأكيد : 28 الأربعاء , ذو الحجة, 1443 تاريخ الإصدار : 24 السبت , ذو الحجة, 1443

الکلمات المفتاحية: حقوق تجارت, سیاست قانونگذاری, حقوق تجارت اسلام, بنیادهای اخلاقی حقوق,

ملخص المقالة :

تجارت و معاملات، حوزه ای است که رعایت اصول و بنیادهای اخلاقی در آن، مورد تأکید اسلام است و یکی از ارکان اصلی تضمین کننده ی ماندگاری زندگی اجتماعی و اقتصادی است. در نوشتار پیش رو، سعی شده است با استناد به احکام تجاری در اسلام، بررسی نصوص شرعی و واکاوی مصادیق فراوان کارکرد اخلاق در حقوق تجارت اسلامی، رابطه ی اصول و بنیادهای اخلاقی اسلام و حقوق تجارت، در سیاست تشریعی اسلام نمایان گردد و تفوق اصول و بنیادهای اخلاقی بر قواعد حقوقی، در روابط و معاملات تجاری، آشکار شود. از آنجا که هدف جستار حاضر، نمایان سازی ساختار اخلاقی حقوق تجارت اسلامی در بوته ی قانونگذاری اسلامی است، بیان تعارضات و رویکردهای مختلف مذاهب فقهی، در این تحقیق، ملحوظ نیست و اهمیت تجارت برای زندگی اجتماعی و دیدگاه های موجود درباره ی رابطه ی حقوق تجارت و اصول و بنیادهای اخلاقی با رویکرد به آموزه های حقوق اسلام تشریح می شود.

المصادر:

قرآن کریم

1. ابن ماجه قزوینی، محمد بن یزید، ( بی­تا )، سنن إبن ماجه، دار إحیاء الکتب العربیه، بیروت.


2. سنگلجی، محمد، ( 1347 )، ضوابط و قواعد معاملات، بی نا، بی جا.


3. سنهوری، عبدالرزاق احمد، ( 1390 )، نظریه عقد، نشر خرسندی، تهران.


4. عربی، علی؛ باقری، محمود؛ عرفانی، محمود، ( 1399 )، بایسته­های اخلاقی در بانکداری اسلامی، پژوهش­های اخلاقی، سال یازدهم، شماره 2، ص191ـ210.


5. علوی، سید محمد تقی، ( 1401 )، اصول مشترک حاکم بر معاملات، انتشارات مجد، تهران.


6. محمودی، امیررضا؛ میری بالاجورشری، سیده مهشید؛ افروز، فرزین، ( 1401 )، شاخصه­ های تربیتی دولتمردان در نظام حقوقی شیعی با رویکردی بر دیدگاه های سیاسی حضرت علی(ع)، مجله پژوهش های اسلامی، دوره سیزدهم، شماره 50، ص 1ـ14.


7. Akseki, Ahmet Hamdi, (1968), Ahlak Dersleri, Üç Dal Neşriyat/Fatih Matbaası, İstanbul.


8. Akşit, Mustafa Cevat, (2007), İslam’da Ticaret Prensipleri, Birun Yayınları, İstanbul.


9. Âmir, Abdülazîz, (1954), et-Ta’zîr fi’ş-ş-Şerîati’l-İslâmiyye, Dârul’fikri’l-Arabî, Kahire.


10. Apaydın, (1997), “İhtikâr”, İnanç İbadet ve Günlük Yaşayış Ansiklopedisi (Ed. İ. Kafi Dönmez), MÜİFV Yayınları, İstanbul.


11. Azîmâbâdî, Ayyib Muhammed, (1988), Avnü’l-ma’bûd şerhu Süneni Ebî Dâvûd, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, XIV+Fihrist, Beyrut.


12. Bardakoğlu, Ali, “(Tarihsiz), Ribâ”, İnanç İbadet ve Günlük Yaşayış Ansiklopedisi, İstanbul.


13. Berki, Ali Himmet, (1965), Hukuk Tarihinden İslâm Hukuku, DİB. Yayınları, No: 37, Ankara.


14. Bilmen, Ömer Nasuhi, (1967), Hukukı İslâmiyye ve Istılâhâtı Fıkhıyye Kamusu, Bilmen Yayınevi, I-VIII, İstanbul.


15. Buharî, Abdülaziz, (1997), Keşfu’l-esrâr alâ Usûli’l-Pezdevî (nşr.Muhammed el-Mu’tasım billâh el-Bağdâdî), Beyrut.


16. Çağrıcı, Mustafa, (1985), İslâm Ahlâkı, Ensar Neşriyat, İstanbul.


17. Cercâvî, Ali Ahmed, (2007), Hikmetü’t-teşrîi’l-İslâmî ve felsefetühû, Dâru’l-fikr, Beyrut.


18. Döndüren, Hamdi, (1993), Delilleriyle Ticaret ve İktisat İlmihali, Erkam Yayınları, İstanbul.


19. Erturhan, Sabri, (2005), “Muvâzaa ve İstiğlâl”, Ali Haydar’dan Sadeleştirme, İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi, Konya, Nisan, Sayı, 5, s. 267-296.


20. Gazâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed, (1402), İhyâu ulûmi’d-dîn, Dâru’l-ma’rife, I-IV, Beyrut.


21. Kandemir, Yaşar, (1979), Örneklerle İslâm Ahlâkı, İstanbul.


22. Karadağî, Ali Muhyiddîn, (1985), Mebdeü’r-rıdâ fi’l-ukûd, Beyrut.


23. Karadâvî, Yusuf, (1996), Devru’l-kıyem ve’lahlâk fi’l-iktisâdi’l-İslâmî, Beyrut.


24. Karaman, (1982), Günlük Hayatımızda Haramlar ve Helaller, İstanbul.


25. Köse, Saffet, (2008), “İslam Hukukuna Göre Rüşvet Suçu ve Cezası”, İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi, Sy, 11.


26. Kuneybî, Hâmid Sâdık, (1988), Mu’cemu lüğati’l-fukahâ, Beyrut.


27. Mahmoudi, Amirreza, Deirand, Reza, (2015), Şiiliğin Kamu Hukuku Anlayışı, Karahan Yayınları, Adana.


28. Meydânî, Abdurrahman Hasan, (1992), elAhlâku’l-İslâmiyye ve üsüsühâ, Dımaşk.


29. Müttakî el-Hindî, Abdilmelik, (1993), Kenzü’l-ummâl fî süneni’l-akvâl ve’l-ef’âl, Beyrut.


30. Necip Bilge, (1987), Hukuk Başlangıcı, Turhan Kitabevi, Ankara.


31. Özsoy, İsmail, (1994), Faiz ve Problemleri, Nil Yayınları, İstanbul, 1994.


32. Şevkânî, Ali, (1993), Neylü’l-evtâr şerhu Münteka’lahbâr, Kahire.


33. Ülgener, Sabri, (1984), Darlık Buhranları ve İslâm İktisat Siyaseti, Ankara.


34. Ünal, Alit, (1999), “İslâm Hukuku Açısından Hukuk-Ahlâk İlişkisi”, Yayınlanmamış Makale, Ankara.


35. Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi, (1971), Hak Dini Kur’an Dili, İstanbul.


36. Zâhim, Abdillah, (1991), Tatbîku’ş-Şerîati’l-İslâmiyye fî men’i’lcerîme, Kâhire.


37. Zerkâ, Mustafa Ahmed, (1968), el-Medhalü’l-fıkhıyyü’l-âmm el-Fıkhu’l-İslâmî fî sevbihi’l-cedîd, Dımaşk.


38. Zuhaylî, Vehbe, (1989), el-Fıkhu’l-İslâmî ve edilletühû, Dımaşk.