شناسایی ابعاد و مؤلفه های سیاستهای کیفری در مراحل مختلف دادرسی جرایم اقتصادی
الموضوعات : آموزه های فقه و حقوق جزاءمرتضی رضائی 1 , محمود قیوم زاده 2 , حسین خسروی 3 , امیر ملامحمدعلی 4
1 - دانشجوی دکتری، گروه فقه و مبانی حقوق، واحد خمین، دانشگاه آزاد اسلامی، خمین، ایران.
2 - استاد، گروه فرهنگ و معارف اسلامی، واحد ساوه، دانشگاه آزاد اسلامی، ساوه، ایران.
3 - دانشیار، گروه الهیات، واحد خمین، دانشگاه آزاد اسلامی، خمین، ایران.
4 - استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق، دانشگاه قم، قم، ایران.
الکلمات المفتاحية: سیاست کیفری, جرایم اقتصادی, مؤلفههای سیاست کیفری, سیاست کیفری عوامگرایانه,
ملخص المقالة :
نفوذ عوامگرایی کیفری به حوزه سیاستگذاری جرایم اقتصادی باعث شده است تا سیاستهای سختگیرانه احساسی، روزمره و مبتنی بر حوادث مجرمانه، تصویب و اجراء شوند؛ در حالی که این برنامهها سنجش علمی نشدهاند.نوشتار پیش رو، در بررسی سیاستهای عوامگرایانه کیفری در مراحل مختلف دادرسی جرایم اقتصادی، با هدف کاهش این گونه از سیاستهای کیفری، به این نتیجه دست یافته است که اتخاذ سیاست ها و برنامه های کیفری فوری و کوتاه مدت و تبلیغاتی، تمرکز بر پاسخ های کیفری سختگیرانه، تأکید بر جنبه های نمایشی در محاکمه و اجرای مجازات، بدنام کردن محکومان از طریق افشای هویت آنان، ایجاد ساختارهای سازمانی نابهنگام و سیطره گفتمان رسانه ای بر سیاستهای کنترل، از مهمترین جلوههای سیاستهای عوامگرایانه کیفری در ایران هستند. اتخاذ سیاستهای عوامگرایانه در رسیدگی به جرایم اقتصادی پیامدهایی نظیر: سیاستگذاری با هدف کسب مقبولیت عمومی، تورم قوانین کیفری، گرایش به سازوکارهای سختگیرانه، کاهش اختیارات قضات در تعیین مجازات، تحدید معیارهای دادرسی عادلانه را در پی دارد. تاثیرپذیری افکار عمومی از فضای سیاسیْ رسانه ای و احساسی شدن جو حاکم بر مقابله با مفاسد اقتصادی، بسترهای مناسبی را برای اتخاذ سیاست ها و برنامه های کیفری فوری، کوتاه مدت و تبلیغاتی فراهم می آورد. این سیاست ها در عمل موجب تشکیل ساختارهای جدید برای مقابله با مفاسد اقتصادی و ایجاد تکلیف مضاعف برای نهادهای کنترل جرم شده است، به گونه ای که عدم توفیق نظام عدالت کیفری و نهادهای تازه تاسیس، در تحقق اهداف تعیین شده، موجب بدبینی و بیاعتمادی مردم نسبت به کارآمدی و اثربخشی نظام عدالت کیفری و نهادهای مبارزه با مفاسد اقتصادی شده است.
منابع
ابراهیمی، شهرام و صادق نژاد نایینی، مجید،(1392) تحلیل جرمشناسی جرایم اقتصادی، پژوهش حقوق کیفری، سال دوم، شماره پنجم.
اردبیلی، محمدعلی،(1395) حقوق متهمان در مرحله تحت نظر، در: مجموعه مقالات همایش قانون آیین دادرسی کیفری: (بنیآنها، چالشها و راهکارها)، دانشگاه شهید بهشتی.
افتخار جهرمی، گودرز؛ کبریتی، کیمیا،(1396) ستاد مبارزه با مفاسد اقتصادی، در: دانشامه علوم جنایی اقتصادی، نیازپور، امیرحسن، با همکاری استادان و پژوهشگران علوم جنایی سراسر کشور، تهران، میزان.
امیدی، جلیل، (1392)ارزیابی انتقادی طرح تشدید مجازات جرایم اخلال در امنیت روانی جامعه، تازههای علوم جنایی، مجموعه مقالهها، کتاب اول، تهران، میزان.
امیدی، جلیل؛ عطوف، حسینعلی،(1394) اجرای علنی مجازات، توجیهات و تبعات، مطالعات حقوق کیفری و جرمشناسی، دوره 2، شماره 4 و 5.
انصاری، باقر، (1390)مطالعه تطبیقی حق دسترسی رسانهها به دادرسیها و اطلاعات قضایی، پژوهش حقوق عمومی، سال سیزدهم، شماره 35.
آشوری، محمد، (1382)آیین دادرسی کیفری، جلد دوم، تهران، سمت.
آلبرشت،هانس پورگ، (1395)تورم جمعیت کیفری زندآنها: در جستجوی کار آمدترین راه حلها، ترجمه: محمدعلی اردبیلی و دیگران، تهران، انتشارات معاونت اجرایی و اطلاعرسانی مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام.
پورمحی آبادی، حسین،(1397) زمینههای قضایی افزایش جمعیت کیفری زندان (مطالعه کیفی قضایی شهر کرمان)، رساله دکتری.
تدین، عباس؛ باقری نژاد، زینب، (1390)تضمین دادرسی منصفانه در پرتو اصل مشروعیت تحصیل ادله کیفری، تحقیقات حقوقی، شماره 53.
توسلی نایینی، منوچهر؛ خسروشاهی، قدرت الله؛ نصرالهی، زهره، (1395)اصل برابری سلاحها در مرحله تحقیقات مقدماتی در قانون آیین دادرسی کیفری ۱۳۹۲ و اسناد بین المللی حقوق بشر، مجله حقوقی دادگستری، دوره 4، شماره ۹۴.
حسنی، جعفر؛ مهرا، نسرین، (1394)نقدی بر مفهوم جرم اقتصادی در قانون مجازات اسلامی 1392، مطالعات حقوق کیفری و جرمشناسی، دوره 2، شماره 2 و 3.
حسینی، سیدحسین؛ اسمعیل زاده، لیدا، (1393)جنبههای عوامگرای سیاست کیفری در قبال فساد اقتصادی، پژوهش رفاه اجتماعی، سال چهاردهم، شماره ۵۴.
خالقی، علی،(1397) نکتهها در قانون آیین دادرسی کیفری، تهران، شهر دانش.
خزایی، منوچهر، (1377)فرآیند کیفری (مجموعه مقالات)، تهران، گنج دانش.
دلماس مارتی، میری،(1392) پارادایم جنگ علیه جرم، مشروع ساختن امر غیر انسانی، ترجمه: روح الدین کرد علیوند، تازههای علوم جنایی (مجموعه مقالهها)، کتاب اول، تهران، میزان.
رایجیان اصلی، مهرداد،(1383) رهیافتی نو به بنیآنهای نظری پیشگیری از جرم، مجله حقوقی دادگستری، شماره ۴۸ و ۴۹.
رایجیان اصلی، مهرداد؛ صادقی، ولیالله، (1394)تقابل جرم و توسعه، مجله مطالعات حقوقی، دوره هفتم، شماره سوم.
رجب، محمدعلی، (1396)اصل تناسب تامین و جایگاه آن در نظام دادرسی کیفری ایران، مجله حقوقی دادگستری، سال هشتاد و یکم، شماره ۹۸.
رجبی، عبدالله و کریمیان، اسماعیل، (1389)مسند قضا و استقلال قضایی، پژوهشنامه حقوق، سال اول، شماره اول.
رستمی تبریزی، لمیاء؛ زارع، محمد کاظم،(1392) تحلیل انتشار حکم محکومیت در حقوق کیفری ایران از نگاه فلسفه کیفری، پژوهش حقوق کیفری، سال دوم، شماره ۴.
روح الامینی، محمود، (1396)ستاد مبارزه با قاچاق کالا و لرز، در: دانشامه علوم جنایی اقتصادی، نیازپور، امیرحسن، با همکاری استادان و پژوهشگران علوم جنایی سراسر کشور، تهران، میزان.
زراعت، عباس، (1390)بطلان در آیین دادرسی کیفری، تهران: تهران، نشر میزان.
ساقیان، محمد مهدی، (1395)تحولات حقوق بزه دیده (شاکی) در مرحله تحقیقات مقدماتی، آیین دادرسی کیفری: بنیآنهای چالشها و راهکارها (مجموعه مقالات همایش آیین دادرسی کیفری: بنیآنها، چالشها و راهکارها)، تهران، نشر مولف.
شرماک، استیون،(1393) پوشش رسانهای بزه دیدگان، ترجمه: امیر حسین جلالی فراهانی، دانشنامه بزه دیده شناسی و پیشگیری از جرم، جلد اول، نشر میزان با همکاری مرکز تحقیقات کاربردی پلیس پیشگیری ناجا.
صابر، محمود؛ ناظریان، حسین،(1393) مهلت معقول دادرسی در دیوان کیفری بینالمللی و آرای دادگاه اروپایی حقوق بشر، پژوهشهای حقوق تطبیقی، دوره 18، شماره 4.
صانعی، پرویز،(1382) حقوق و اجتماع؛ رابطه حقوق با عوامل اجتماعی و روانی، تهران، انتشارات طرح نو.
فرجیها، محمد، (1385)بازتاب رسانهای جرم، رفاه اجتماعی، سال ششم، شماره 22.
فرجیها، محمد؛ مقدسی، محمدباقر،(1387) رویکرد تطبیقی به قاعده نامعتبر شناختن ادله در نظام عدالت کیفری کامن لا و ایران، فصلنامه مدرس علوم انسانی، دوره 12، شماره 3.
فضائلی، مصطفی، (1389)دادرسی عادلانه، محاکمات کیفری بینالمللی، تهران، موسسه مطالعات و پژوهشهای حقوقی شهر دانش.
فوکو، میشل، (1392)مراقبت و تنبیه، ترجمه: نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران، نشر نی.
قدیری بهرام آبادی، رشید، (1396)تقابل حق و مصلحت، مجله حقوقی دادگستری، سال ۸۱، شماره ۹۸.
قربانی، علی،(1390) دادرسی منصفانه در رویه دادگاه اروپایی حقوق بشر، تهران، نشر حقوق امروز.
گسن، رمون،(1371) بحران سیاستهای جنایی کشورهای غربی، ترجمه: علی حسین نجفی ابرند آبادی، مجله تحقیقات حقوقی، شماره ۱۰.
مارتینز، رنه، (1386)تاریخ حقوق کیفری در اروپا، ترجمه: محمدرضا گودرزی، تهران، مجد.
محسنی، فرید، (1396) جرم اقتصادی، در: دانشنامه علوم جنایی اقتصادی، به کوشش امیر حسن نیاز پور، تهران، میزان.
مرادیان، مجتبی، (1396) گران فروشی، دانشنامه علوم جنایی اقتصادی، نیاز پور، امیر حسین با همکاری استادان و پژوهشگران علوم جنایی سراسر کشور، تهران، میزان.
مظاهری، امیر مسعود،(1385) مفهوم مداخله وکیل مدافع در تحقیقات مقدماتی، مجله حقوقی دادگستری، سال هفتادم، شماره ۵۶ – ۵۷.
مقدسی، محمدباقر،(1390) عوامگرایی و جلوههای آن در سیاست کیفری ایران، رساله دکتری، دانشگاه تربیت مدرس.
مقدسی، محمدباقر؛ فرجیها، محمد، (1393)جلوههای عوامگرایی در سیاستهای کیفری مواد مخدر، مجله تحقیقات حقوقی، شماره ۶۸.
منصور آبادی، عباس؛ زارع، محمدکاظم،(1396) انگ زنی به اشخاص متهم و محکوم کیفری (رویکرد امنیت گرایی کیفری)، آموزههای حقوق کیفری، شماره ۱۴.
مهرا، نسرین؛ قورچی بیگی، مجید؛ موذن، عباس، (1396)تحلیل تطبیقی الگوهای کیفردهی در نظام کیفری ایران و انگلستان، پژوهش حقوق کیفری، سال ششم، شماره ۲۰.
ناظریان، حسین،(1390) نقش حسابگری در پیشگیری از جرایم اقتصادی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.
نجفی ابرند آبادی،(1396) درآمدی بر سیاست کیفری عوامگرا(دیباچه سوم)، در: درآمدی بر سیاست جنایی، کریستین لازرژ، ترجمه: علی حسین نجفی ابرندآبادی، تهران، میزان.
نجفی ابرند آبادی، علی حسین،(1395) دادرسی عادلانه و وکیل، مجله کانون وکلای دادگستری اردبیل، سال دوم، شماره دوم.
نجفی توانا، علی؛ میلکی، ایوب،(1392) بایدها و نبایدهای اجرای علنی کیفر، بایستههای پژوهش در نظام عدالت کیفری(مقالات برگزیده نخستین همایش ملی پژوهش در نظام عدالت کیفری: فرصتها و چالشها)، تهران، نشر میزان.
نوبهار، رحیم؛ صیقل، یزدان،(1396) ویژگیها و راهبردهای کیفرشناسی ریسک مدار، مجله حقوقی دادگستری، سال هشتاد و یکم، شماره ۱۰۰.
Garland, D., (2000) The Culture of High Crime Societies, British Journal of Criminology, Vol. 40,
Gelb, K., Myths and misconceptions (2008) Public opinion versus public judgment about sentencing, in Freiberg, A., & Gelb, K., (Eds.), Penal populism, sentencing councils and sentencing policy, UK, Willan Publishing,
Gullen.T. and Robert, Criminological Theory, (2003) Second Edition, Los Angeles, California, Roxbury publishing Company.
Hancock, L., Criminal Justice, (2004) public opinion, fear and popular politics, in Muncie, J., & Wilson, D. (eds.), Student handbook of criminal justice and criminology, Great Britain, Cavendish Publishing.
Mason, P., Prison decayed: (2006) Cinematic penal discourse and populism 1995-2005, Social Semiotics, Vol. 16 (4).
Western, Bruce,(2007), Mass imprisonment and economic inequality, Social Research: An International Quarterly, Vol. 74, No. 2, 2007
Zimring, F., & Johnson, D.,(2006), Public opinion and the governance of punishment in democratic political systems, The ANNALS of the American Academy of Political and Social Science, Vol. 605, 2006.
_||_