استفاده سنتی و محلی از گیاهان دارویی توسط ساکنین منطقه ییلاقی هزارجریب، شمال ایران

Subject Areas : Journal of Medicinal Herbs, "J. Med Herb" (Formerly known as Journal of Herbal Drugs or J. Herb Drug)

عیسی جعفری فوتمی ¹ , موسی اکبرلو ²

1 - دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران
2 - دانشیار مدیریت مراتع، دانشگاه منابع طبیعی و کشاورزی گرگان، گرگان، ایران

Received: 2016-07-24 Accepted : 2016-12-16 Published : 2017-03-21

Keywords: ایران, دانش بومی, هزارجریب, داروهای سنتی, روغن ضروری,

Abstract :

سابقه و هدف: اطلاعات و نحوه مصرف گیاهان دارویی در منابع قدیمی و یا کتب ترجمه شده مختلف قابل دسترس می‌باشد. اما نکته قابل توجه این است که اطلاعات سنتی مناطق مختلف ایران مورد توجه قرار گیرد و با اطلاع‌رسانی مناسب افراد علاقه‌مند را تشویق به مصرف آنها نموده و زمینه را برای تحقیقات جامع در زمینه خواص و ترکیبات این گیاهان مهیا شود. هدف از این مطالعه شناسایی گیاهان بومی به همراه نام محلی، اندام مورد استفاده، روش استفاده، بیماری که درمان می‌کند، اثر درمانی و روش آماده سازی است. مواد و روش‌ها: برای بدست آوردن این اطلاعات، از مصاحبه نیمه ساختار یافته استفاده شد. این تحقیق در تابستان و بهار سال 1395 انجام شد. در طول این دوره تعداد 150 نفر (75زن و 75 مرد، رده سنی بین 20 تا 95 سال) در 6 روستا مورد مصاحبه قرار گرفتند. داده‌های دانش بومی بدست آمده از گزارشات به همراه شاخص‌های مهم مانند فراوانی نسبی نقل و قول (RFC)، نسبت توافق گویندگان  (IAR)و شاخص اهمیت فرهنگی (CI) محاسبه شدند. به علاوه، آزمون فرض صفر نیز انجام پذیرفت. این شاخص‌ها پرکاربردترین شاخص‌ها در مطالعات دانش بومی کمی هستند. نتایج و بحث: مجموع 54 گونه دارویی متعلق به 22 خانواده شناسایی شدند. خانواده هایی که بیشترین استفاده را دارند به ترتیب، Lamiaceae, Asteraceae, Apiaceae  و  Rosaceae با درصد فراوانی 22، 17، 5 و 4 هستند. متداول ترین روش‌های آماده سازی دم‌نوش (52٪)، خام خوری و جوشانده (13%) می باشند. همچنین بین قسمت های مختلف گیاه، برگ های بیشترین استفاده را دارند. با توجه به شاخص های RFC و CI، مهمتین گیاه دارویی Gallium verumمی باشد.بیماری های عصبی بیشتری مقدار (80/0) IAR را دارند. توصیه صنعتی و عملی: معرفی گیاهان دارویی در هر منطقه، همراه با کاربردهای آنها می‌تواند کمک زیادی برای اشتغال‌زایی و تشویق مردم به کشت این گیاهان باشد.

References:

Albuquerque, U.P., Lucena, R.F.P. 2005. Can appetency affect the use of plants by local people in tropical forests? Interciencia, 30: 506–511.

Asgary, S., Naderi, G.H., Sarrafzadegan, N., Mohammadifard, N., Mostafavi, S., Vakili, R. 2000. Antihypertensive and anti-hyperlipidemia effects of Achillea wilhelmsii. Drugs under Experimental and Clinical Research, 26: 89–93.

Autore, G., Capasso, F., De Fusco, R., Fasulo, M.P., Lembo, M., Mascolo, N., Menghini, A. 1984. Antipyretic and antibacterial actions of Teucrium polium (L.). Pharma-cological Research Communications, 16: 21–29.

Bnouham, M., Merhfour, F.M., Ziyyat, A., Mekhfi, H., Aziz, M., Legssyer, A. 2003. Antihyperglycemic activity of the aqueous extract of Urtica dioica. Fitoterapia, 74: 677–681.

Bulut, G., Tuzlaci, E. 2013. An ethnobotanical study of medicinal plants in Turgutlu (Manisa-Turkey). Journal of Ethnopharmacology. 149(3): 633-47.

Cakilcioglu, U., Turkoglu, I., 2010. An ethnobotanical survey of medicinal plants in Sivrice (Elazığ-Turkey). Journal of Ethnopharmacology. 132(1): 165–175.

Dalar, A., Türker, M., Konczak, I., 2012. Antioxidant capacity and phenolic consti-tuents of Malva neglecta Wallr. and Plantago lanceolata L. from Eastern Anatolia Region of Turkey. Journal of Herbal Medicine. 2: 42–51.

Dolatkhahi, M., Yousofi, M., Bagher nejad, J., 2010. Dolatkhahi A. Introductory study of the medicinal plants species of Kazeroon in Fars Province. Journal of Herbal Medicine. 3: 47-56.

Estrada, E., Villarreal, J.A., Cantú, C., Cabral, I., Scott, L., Yen, C., 2007. Ethnobotany in the Cumbres de Monterrey National Park, Nuevo León, México. Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine. 3: 8–15.

Farooq, S., Barki, A., Yousaf Khan, M., Fazal, H. 2012. Ethnobotanical studies of the flora of Tehsil Birmal in South Wazirestan Agency, Pakistan. Pakistan journal of weed science research. 18: 277-291. (In Persian).

Gharaibeh, M.N., Elayan, H.H., Salhab, A.S., 1988. Hypoglycemic effects of Teucrium polium. Journal of Ethnopharmacology. Vol. 24: 93–99.

Ghollassimood, S. 2008. A contribution to some ethnobotanical aspects of Birjand flora (Iran). Pakistan Journal of Botany. Vol. 40: 1783–1791.

Ghorbani, A., 2005. Studies on pharmaceutical ethnobotany in the region of Turkmen Sahra, north of Iran (Part 1): general results. Journal of Ethnopharmacology. 102: 58–68. (In Persian).

Ghorbani, A., Longaberger, G., Feng, L., Sauerborn, J., 2011. Ethnobotanical study of medicinal plants utilized by Hani ethnicity in Naban River Watershed National Nature Reserve, Yunnan, China. Journal of Ethnopharmacology. 134: 651–667.

Gilani, A.H., Yaeesh, S., Jamal, Q., Ghayur, M., 2005. Hepatoprotective activity of aqueous-methanol extract of Artemisia vulgaris. Phytotherapy Research, 19: 170–172. (In Persian).

Gülçin, İ., Küfrevioğlu, O.I,, Oktay, M., Büyükokuroğlu, M.E., 2004. Antioxidant, antimicrobial, antiulcer and analgesic activities of nettle (Urtica dioica L.). Journal of Ethnopharmacology. 90: 205–215.

Gürbüz, I., Özkan, A.M., Yeşilada, E., Kutsal, O., 2005. Anti-ulcerogenic activity of some plants used in folk medicine of Pinarbasi (Kayseri, Turkey). Journal of Ethnopharmacology. 101: 313–318.

Gurdal, B., Kulturn, S., 2013. An ethnobotanical study of medicinal plants in Marmaris (Mugla, Turkey). Journal of Ethnopharmacology. 146; 113–126.

Hayta, S., Polat, R., Selvi, S., 2014. Traditional uses of medicinal plants in Elazığ (Turkey). Journal of Ethnopharmacology. 154: 613–623.

Heinrich, M., 2010. Ethno pharmacology in the 21st century – grand challenges. Frontiers in Pharmacology.1: 8-15.

Heinrich M, Ankli A, Frei B, Wiemann, C., Sticher, O., 1998. Medicinal plants in Mexico: healer’s consensus and cultural importance. Social Science and Medicine, 47: 1859–1871.

Hosseini, S.A., Abarsaji, G.h., Hossaini, S.A., 2009. Medicinal plants of Golestan province. Iranian Journal of MedicinalAromatic Plants. 24(4): 472-499. 

Inta, A., Trisonthi, P., Trisonthi, C., 2013. Analysis of traditional knowledge in medicinal plants used by Yuanin Thailand. Journal of Ethnopharmacology. 149(1): 344–351.

Iranmanesh, M., Najafi, S.H., Yousofi, M., 2010. Ethnobotany survey of medicinal plant of Sistan region. Journal of Herbal Drugs. 2: 61-68.

Khajoei Nasab, F., Khosravi, A.R. 2014. Ethnobotanical study of medicinal plants of Sirjan in Kerman Province, Iran. Journal of Ethnopharmacology. 154(1): 190-197.

Mosaddegh, M., Naghibi, F., Moazzeni, H., Pirani, A., Esmaeili, S., 2012. Ethnobotanical survey of herbal remedies traditionally used in Kohghiluyeh va Boyer Ahmad province of Iran. Journal of Ethnopharmacology. 141(1): 80-95.

Mosaddegh, M., Esmaeili, S., Hassanpour, A., Malekmohammadi, M., Naghibi, F., 2016. Ethnobotanical study in the highland of Alvand and Tuyserkan, Iran. Iranian Journal of Pharmaceutical Research. 3(1): 7-17.

Naghibi, F., Mosaddegh, M., Mohammadi Motamed, S., Ghorbani, A., 2005, Labiatae family in folk medicine in Iran: from ethnobotany to pharmacology. Iranian Journal of Pharmaceutical Research. 2: 63-79.

Naghibi, F., Esmaeili, S., Malekmohammadi, M., Hassanpour, A., Mosaddegh, M., 2014. Ethnobotanical survey of medicinal plants used traditionally in two villages of Hamedan, Iran, Iranian Journal of Pharmaceutical Research. 1(3): 7-14. 

Rates, S.M.K., 2001. Plants as source of drugs. Toxicon, 39: 603–613.

 Rajaei, P., Mohamadi, N., 2012. Hezar Mountain allocated in south east of Iran. Journal of Ethnopharmacology. 11(4): 1153-1167.

Rehecho, S., Uriarte-Pueyo, I., Calvo, J., Vivas, L.A,, Calvo, M.I., 2011. Ethno pharmacological survey of medicinal plants in Nor-Yauyos, a part of the Landscape Reserve Nor-Yauyos-Cochas, Peru. Journal of Ethnopharmacology. 133: 75–85.

Sharififar, F., Moharam-Khani, M.R., Moattar, F., Babakhanloo, P., Khodami, M., 2014. Ethnobotanical study of medicinal plants of Joopar Mountains of Kerman province, Iran. Journal of Kerman University of Medical Sciences, 21(1): 37-51.

Sadeghi, Z., Kouhestani, K., Abdollahi, V., 2014. Mahmood A. Ethno pharmacological studies of Indigenous medicinal plants of Saravan region, Baluchistan, Iran. Journal of Ethnopharmacology.153(1): 111-118.

Safa, O., Soltanipoor, M.A., Rastegar, S., Kazemi, M., Nourbakhsh Dehkordi, K.H., Ghannadi, A. 2013. An Ethnobotanical survey on Hormozgan Province, Iran. Avicenna Journal of Phytomedicine. 3: 64-81.

Sharififar, F., Koohpayeh, A., Motaghi, M.M., Amirkhosravi, A., Puormohseni Nasab, E., Khodashenas, M., 2010. Study the ethnobotany of medicinal plants in Sirjan, Kerman Province, Iran. Journal of Herbal Drugs. 3: 19-28.

Sokmen, A., Jones, B.M., Erturk, M., 1999. The in vitro antibacterial activity of Turkish medicinal plants. Journal of Ethnopharmacology. 67: 79–86.

Suleiman, M.S., Abdul-Ghani, A.S., Al-Khalil, S., Amin, R., 1988. Effect of Teucrium polium boiled leaf extract on intestinal motility and blood pressure. Journal of Ethnopharmacology. 22: 111–116.

Tardio, J., Pardo-de Santayana, M., 2008. Cultural importance indices: a comparative analysis based on the useful wild plants of southern Cantabria (northern Spain).Economic Botany, 62: 24–39.

Tetik, F., Civelek, S., Cakilcioglu, U., 2013. Traditional uses of some medicinal plants in Malatya (Turkey). Journal of Ethnopharmacology. 146: 331–346. 

Trotter, R.T., Logan, M.H.,1986. Informant consensus: a new approach for identifying potentially effective medicinal plants. In: Etkin, N.L. (Ed.), Plants in Indigenous Medicine and Diet, Behavioral Approaches. Redgrave Publishing Company, Bradford Hills, New York.

UICN, OMS, WWF. 1993. Directories Sobre Conservation de Plantas Medicinal Organization Mundial de la Salud (OMS). Union International para la Conservation de la Naturaleza (UICN) and World Wildlife Fund (WWF). Gland, Switzerland..

Uprety, Y., Asselin, H., Boon, E.K., Yadav, S., Shrestha, K.K., 2010. Indigenous use and bio-efficacy of medicinal plants in the Rasuwa District, Central Nepal. Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine . 6:3-12.

WHO. WHO Traditional Medicine Strategy 2002–2005. World Health Organization, Geneva.

Yaniv, Z., Dafni, A., Friedman, J., Palevitch, D., 1987. Plants used for the treatment of diabetes in Israel. Journal of Ethnopharmacology. 19: 145–151.

Zargari, A., 1989–1992. Medicinal Plants. University Publication, Tehran, pp.5.

Juárez-Vázquez, M., Carranza-Álvarez, C., Alonso-Castro, A.J., González-Alcaraz, V., Bravo-Acevedo, E., 2013. Chamarro-Tinajero FJ, Solano E. Ethnobotany of medicinal plants used in Xalpatlahuac, Guerrero, México. Journal of Ethnopharmacology. 148: 521–527.