Evaluation of physical-spatial criteria in order to increase the social security level of urban neighborhoods (Case study: Mehrshahr Faz1)

Subject Areas : Sociology and Human Settlements

Daryoush Ardalan ¹ , arash vahid ² , marzieh ebrahimipoor ³ , jalal sabzi ⁴

1 - Assistant professor of ,Department of urban planning , Shal center, Ialamic Azad University, Shal, Iran
2 - Department of Architecture, West Tehran Azad University
3 - Ph.D of Urban Planning, Department of Urban Planning, Urban Planning and Architecture, Islamic Azad University, Qazvin Branch, Iran
4 - M.Sc. Student of Urban Planning, Department of Urban Planning, Faculty of Art and Architecture, West Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

Received: 2021-07-02 Accepted : 2023-09-20 Published : 2023-09-20

Keywords: Social Security, Karaj, physical-spatial, Mehrshahr,

Abstract :

Introduction: Physical perception has a significant impact on the desirability or undesirability of an urban space. Urban space has the most connection with people and living environment, and as a result, it plays a significant role in giving identity and feeling of peace to citizens. The appearance of urban environments and security factors also influence people and their activities and space users as a stimulus.The purpose of the research: The purpose of this research is to explain the physical-spatial criteria of urban neighborhoods in order to increase the level of social security in the phase of Mehrshahr.Research method: The current research is applied in terms of its purpose and in terms of its nature, it is part of descriptive research with survey method. The method of collecting information was a questionnaire. For the statistical analysis in the inferential statistics section of the research, all the analyzes were done using the structural equation technique and LISREL and SPSS software on 390 healthy questionnaires.The geographical scope of the research: The statistical population of the research includes the citizens of Mehrshahr, Karaj.Discussion and findings: The research showed the effect of scale (0.42), congestion (0.52), space form (0.38), information element (0.59), visual pollution (0.28), lighting (0.55), environmental pollution (0.61), Noise pollution (0.49), permeability quality (0.33), access to public transportation (0.70), quality of activities and land use (0.52) and quality of residence (0.68) have an effect on social security.Results: The policies and actions carried out in the research showed that although in urban planning research, the city is categorized by different dimensions, but the actions of one dimension of the city have an impact on the other dimension of the city and this is beyond the will of the managers and urban planners. Therefore, by carefully examining the side effects of each action in the field of urban development, it is possible to increase their positive effects in different dimensions of these settlements.

Full-Text:



ارزیابی معیارهای کالبدی- فضایی در راستای افزایش سطح امنیت اجتماعی محله های شهری

 (نمونه موردی فازیک مهرشهر)

 

چكيده

مقدمه: ادراك کالبدی تاثیر به سزایی درمطلوبیت یا عدم مطلوبیت فضای شهری به جای می­گذارد. فضای شهری بیشترین ارتباط را با مردم و محیط زندگی و در نتیجه نقش بسزایی در هویت بخشی و احساس آرامش به شهروندان دارد. ظاهر محیط­های شهری و عوامل امنیت نیز به عنوان یک محرك، مردم و فعالیت­های آنها و استفاده کنندگان از فضا را تحت تاثیر قرار می­دهد.

هدف پژوهش: هدف از انجام این تحقیق تبیین معیارهای کالبدی- فضایی محله های شهری در راستای افزایش سطح امنیت اجتماعی در فازیک مهرشهراست.

روش تحقیق: تحقیق حاضر از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ ماهیت جزء پژوهش‌هاي توصیفی با روش پیمايشی می باشد. روش گردآوری اطلاعات پرسشنامه بوده است. برای تحلیل آماری در بخش آمار استنباطي پژوهش كليه تجزيه و تحليل‌ها، با استفاده از تكنيك معادلات ساختاری و نرم افزارهایLISREL و SPSS بر روی 390 پرسشنامه سالم انجام شده است.

قلمرو جغرافیایی پژوهش: جامعه آماری تحقیق شامل شهروندان مهرشهر کرج می­باشند.

بحث و یافته ها:  تحقیقات نشان داد، میزان تاثیرمقیاس(0.42)، ازدحام(0.52)، فرم فضا(0.38)، المان اطلاعاتی(0.59)، آلودگی دیداری(0.28)، نور روشنایی(0.55)، آلودگی محیطی(0.61)، آلودگی صوتی(0.49)، کیفیت نفوذ پذیری(0.33)، دسترسی حمل و نقل عمومی(0.70)، کیفیت فعالیتها و کاربری زمین(0.52) و کیفیت سکونت(0.68) بر امنیت اجتماعی تاثیر دارند.

نتایج: سیاستها و اقدامات انجام گرفته در تحقیق، نشان داد اگرچه در تحقیقات شهرسازی، شهر از ابعاد گوناگون دسته بندی می شود، اما اقدامات یک بعد بر بعد دیگر شهر تاثیر گذار است و این خارج از اراده مدیران و برنامه ریزان شهری می باشد. پس با بررسی دقیق اثرات جانبی هر اقدام در حوزه شهرسازی می توان تاثیرات مثبت آنها را در ابعاد مختلف این سکونتگاه ها افزایش داد.

 

           واژه‌هاي كليدي: کالبدی- فضایی ، امنیت اجتماعی ، کرج، مهرشهر

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1- مقدمه 

با توجه به اسکان بیش از نیمی از جمعیت جهان در شهرها و رشد روزافزون جمعیت این سکونتگاه های زیستی و همچنین پیامدهای ناشی از این ازدحام چون بیگانگی، عدم حس­تعلق و عدم عدالت اجتماعی و با توجه به اینکه فضای شهری صحنه نمایش زندگی روزمره مردم است و به دلیل نقشی که در توسعه جامعه دموکراتیک بازی می­کنند، لزوم سلامت و امنیت در این فضاها بسیار اهمیت دارد.  این گسترش شتابان، شهرها را از ابعاد انسانی خارج کرده و با اصول توسعه پايدار شهرها و محيط زيست در تناقض است و موجب شده تا امروزه شهرها با چالش­هاي فراواني در زمينه تراكم جمعيت، كمبود مسكن، آلودگي و تخريب محيط زيست، ترافیک، تعارض­هاي اجتماعي و رفاه و عدالت اقتصادی، تأمين خدمات، تسهيلات زيرساختي و سلامت جسمی و روانی مردم روبرو باشند. همچنان گسترش کالبدی افسارگسیخته شهرها و رشد ساخت و سازهای غیر استاندارد باعث تشدید بحران در ابعاد مختلف شهرها می گردد (Ziari et al, 2023:1). گزارش جهانی اسکان بشر که در دهه اول قرن بیست و یکم از سوی دفتر اسکان بشر سازمان ملل متحد منتشر شد، اشاره دارد که طی دهه پایانی قرن بیستم جهان شاهد رشد فزاینده تهدیدها علیه امنیت شهرهای بزرگ و کوچک بوده است (عطارزاده، 1400: 69-70). امنیت اجتماعی برای همه اعضای جامعه مهم است، زیرا شهروندان به واسطه آن می توانند در جامعه شهری مشارکت داشته و نقش آفرینی نمایند ( روانشاد و همکاران، 1401: 270). فضای شهری بیشترین ارتباط را با مردم و محیط زندگی و در نتیجه نقش بسزایی در هویت بخشی و احساس آرامش به شهروندان دارد. ظاهر محیط­های شهری و عوامل موثر بر امنیت این محیط­ها نیز به عنوان محرك استفاده کنندگان از فضا را تحت تاثیر قرار می­دهند.  امنیت، در لغت به معنای نداشتن دلهره و دغدغه است و همچنین در بر گیرنده موضوعاتی چون "رهایی از خطر، تهدید، آسیب، اضطراب، هراس، نگرانی با وجود آرامش، اطمینان، آسایش، اعتماد، تامین، ضمانت" می باشد (ماندال، 1387: 44). فضاي شهري و روابط جاري در آن با هم در ارتباط متقابل هستند و از هم تأثير مي­پذيرند، انسان از طريق روابط اجتماعي  _فرهنگي به فضا، فرم و عملكرد اهميت مي­بخشد و ساماندهي فضا به نوبه خود به تغيير شكل اين روابط مي­انجامد، بنابراين ساخت وطراحي فضاهاي شهري بر فرايند زندگي اجتماعي تأثير گذاشته و مي­بايست از نظر جسمي و رواني براي شهروندان كارايي داشته باشد. بررسی یک شهر می‌توان ابعادی را به نمایش بگذارد، که در مباحث نظری قابل‌درک و شناسایی نیست (اردلان، ابراهیمی پور و وحید، 1400: 89)

امروزه با توجه به ضرورت ایجاد امنیت در جوامع، شیوه ها، ابزار و رویکردهاي ایجاد و حفظ آن متحول شده است (سالار و همکاران، 1399: 2). بررسی سیر تحول شهرسازی طی یک صد سال گذشته در ایران نشان دهنده عدم توجه به بسیاری از عوامل مهم در برنامه ریزی و طراحی شهری است (داودپور و همکاران، 1401: 202-205). درحالیکه هنوز بیش از چند دهه از بین المللی شدن موضوع پیشگیري از جرم از طریق طراحی نگذشته است، کشورهایی نظیر آمریکا، کانادا، انگلیس، برزیل، آفریقا و غیره پروژه هاي اجرایی موفق با کاهش بسیار موثر در زمینه­ي بروز جرم دارند، در صورتی که در کشور ایران باتوجه به گسترش شهرنشینی و مشکلات و عوارض ناشی از آن نظیروقوع جـرم و نـاامنی، اقـداماتی کـه تـاکنون درخصوص امنیت شهرها صورت گرفته است، صرفا اقداماتی بوده که از سوي نیروي انتظامی انجـام گرفتـه و افزایش پیشنهادات کالبدي و طراحانه­اي که چندین دهه است در دنیا در جهت کاهش جرم و جنایت در فضاهاي شهري اعمـال و حتی پیشنهاد می­گردند، در ایران نمود عملی نیافته است. ايجاد ناهماهنگي ميان فعاليت­ها، جمعيت و فضا باعث ايجاد ناامني شهري وجرايم مي­گردد.  بنابراين شناخت فضاها و عوامل موثردر كاهش امنيت و بر هم خوردن نظم شهري ازنكات بسيار مهمي است كه طراحان و برنامه ريزان شهري در مديريت شهر بايد به آنها توجه ويژه­اي داشته باشند. شهر و فضاهاي مختلف و چند گونه آن ظرفي براي فعاليت­ها و رفتارهاي ساكنين آن هستند (شارما¹،2003: 20). از سوی دیگر، فضای شهری و روابط جاری در آن با هم در ارتباط متقابل هستند و از هم تاثیر می­پذیرند. انسان از طریق روابط اجتماعی –فرهنگی به فضا، فرم و عملكرد اهمیت می­بخشد و ساماندهی فضا به نوبه خود به تغییر شكل این روابط می­انجامد. بنابراین ساخت و طراحی فضاهای شهری بر فرایند زندگی اجتماعی تاثیر گذاشته و می بایست از نظر جسمی و روانی برای شهروندان کارایی داشته باشد امنیت اجتماعی ارتباط مستقیمی با فضاهای شهری دارد. یک فضای شهری مناسب از جمله محله تا حد زیادی تامین کننده امنیت و فضای نامناسب از بین برنده آن و زمینه ساز انواع آسیب ها و معضلات اجتماعی است. فضاهای نامناسب در محله، فضاهای بی دفاع، محلات ناامن، همه و همه از عوامل تهدید کننده امنیت اجتماعی هستند (قرایی و همکاران ، 1389: 20).

اهمیت مطالعه در خصوص عوامل مؤثر بر احساس امنیت اجتماعی نیز از این جا ناشی می­شود كه بدون شناخت عوامل مؤثر و مرتبط بااحساس امنیت در افراد، تأمین امنیت اجتماعی و نظم عمومی در سطح جوامع امکان­پذیر نخواهد بود؛ بنابراین شناخت این عوامل در ایجاد احساس امنیت اجتماعی، از پیش­شرط­های اساسی در برنامه­ریزی جهت ارتقای سطح آن می­باشد. در این ارتباط باید اذعان داشت كه نقش فضای كالبدی شهر وطراحی محیط شهری در افزایش  امنیت اجتماعی غیرقابل كتمان است .بسیاری از عوامل مؤثر در امنیت فضاهای شهری را می­توان منتج از شرایط كالبدی آنها دانست. فقدان روشنایی مناسب، آلودگی و اغتشاش بصری، ترافیك وغیره از جمله عوامل كالبدی هستند كه بر امنیت فضا تأثیر می­گذارند.

تا کنون تحقیقاتی مرتبط با موضوع پژوهش انجام شده است که این پژوهش ها بر روی سکونتگاه هایی انجام شده اند که از ابتدا بخشی از یک محدوده شهری بوده اند. طاهری و همکاران (1401) در مقاله ای با موضوع بررسی رابطه بین فضاي کالبدي-اجتماعی شهر و احساس امنیت – نمونه موردی: شهر قزوین، با روش خوشه ای چند مرحله ای با کمک نرم افزارهای SPSS و Amos به بررسی مسئله مورد پژوهش پرداختند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد، متغییر فضای کالبدی، جنس، سن، فضای اجتماعی شهر، تعداد سالهای سکونت تاثیرگذار بوده اند (طاهری و همکاران، 1401: 85). نظم­فر و همکاران(1397)، در تحقیقی با عنوان ارزیابی امنیت در فضاهای عمومی شهری (نمونه موردی: پارکهای شهر تهران)، با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی ضریب اهمیت 24 شاخص با استفاده از مدل ANP را بررسی نموده و نتایج این پژوهش نشان دادند در سال 1391 پارك نرگس و چیتگر به ترتیب 461/0 و 821/0 در سال 1392 پارک الغدیر و لویزان با امتیاز 530/0 و 750/0 و در سال 1393 پارک سهند و سرخه حصار با امتیاز 416/0 و 728/0 در رتبه های اول و آخر قرار دارند. همچنین نتایج میانگین رتبه نشان داد که پارک سهند دارای امنیت بسیار بالا و پارک های لویزان، چیتگر و سرخه حصار به طور مشترک، فاقد امنیت می باشند. مهمترین عوامل ایجاد ناامنی در پارک های لویزان، چیتگر  سرخه حصار عبارت بود از دستگیری مرتکبین به جرائم منکراتی، معتا، شرب خمر و مشروبات الکلی، نزاع و درگیری، مفاسد اجتماعی و بد حجابی، صدور قبض تخلفات خودرویی، توقیف خودرو؛ حمل سلاح سرد و گرم، افراد اغفال کننده و زورگیر یا مظنون به زورگیری و دستگیری اراذل و اوباش هستند. در پایان با توجه به یافته های پژوهش پیشنهادهایی جهت بهبود وضعیت امنیت فضاهای عمومی(پارک) ارائه شده است. رسولی شورستان (1397)، در تحقیقی با عنوان "بررسی و تحلیل نقش عوامل کالبدی و اجتماعی بر احساس امنیت در فضاهای شهری گرگان" به بررسی این موضوع پرداختند، روش تحقیق در این پژوهش توصیفی-تحلیلی و نوع آن كاربردی-توسعه ای است. در زمینه آمار استنباطی از نرم افزارهای Spss در قالب آزمونهای آماری پیرسون و اسپیرمن و روش رگرسیون چند متغیره استفاده شده و همچنین برای تهیه­ی نقشه در تحلیل مکانیابی كاربری­ها از نرم­افزار سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS استفاده کرده است. نتایج مطالعات نشان می­دهد كه با وجود امنیت، احساس امنیت در محدوده ی مورد مطالعه از دید ساكنان، پایینتر از سطح متوسط ارزیابی شده است و بنا بر نتایج حاصل شاخص­های كالبدی و اجتماعی رابطه­ی معناداری با احساس امنیت داشته اند. همچنین نتایج تحلیل بیانگر آن است كه متغیرهای مستقل كالبدی تا 38 درصد بر متغیروابسته ی احساس امنیت تأثیرگذار بوده و بالاترین تأثیر را بر متغیر مستقل آلودگی محیط داشته است و متغیرهای مستقل اجتماعی تا 64 درصد بر متغیر وابسته ی احساس امنیت تأثیرگذار بوده و بالاترین تأثیر مربوط به متغیر مستقل عملکرد پلیس بوده است. سالاری­فر و همکاران(1396)، در تحقیقی با عنوان بررسي تأثير عوامل كالبدي _محيطي طراحي فضاهاي باز شهري بر ارتقائ امنيت اجتماعي سكونتگاه هاي غيررسمي شهر سبزوار پرداختند، در این تحقیق  از روش توصیفی- تحلیلی و در فرآیند انجام تحقیق از روش های تفسیری و پیمایش استفاده شده وتحليل ها به صورت توصيفي و استنباطي SPSS انجام شده است. يافته­هاي تحقيق بيانگر آن است كه در فضاهاي باز ، با استفاده از نرم افزار شهري سكونت­گاه­هاي مورد نظر در شهر سبزوار، از بين مؤلفه هاي كالبدي، (شش مؤلفه (آلودگي نمادي، آلودگي ديداري، فعاليتهاي كاربري زمين، كيفيت كلي سكونت، آلودگي نور و دسترسي با امنيت اجتماعي ر ابطه مستقيم و معناداري دارند. این موضوع همچنان در دیگر کشورهای جهان مورد توجه می باشد. مک و همکاران (2018)، در پژوهشی باعنوان بررسی و عوامل ترس پارک های شهری در هنگ کنگ،با استفاده از روش توصیفی- پیمایشی ،8پارک شهر هنک کنگ در نظر گرفته شده سه گروه عوامل ترس از جرم، از جمله ویژگی های طبیعی پارک، مسائل طراحی و مدیریت پارک و نگرانی های مربوط به بازدید کنندگان مورد مطالعه قرار دادند. به طور کلی نتایج نشان داد که عوامل ترس از جرم عمدتا توسط مسائل طراحی و مدیریت پارک تحت تاثیر قرار گرفت؛ حضور معتادان به مواد مخدر، افراد مست، عناصر نامطلوب مظنون یا دزد و افراد مشکوک مشکلات سلامت روان، عوامل کلیدی نگرانی های محصول ترس در پارک موردمطالعه بوده اند. فاستر و همکاران (2014)، در تحقیقی با یک مدل رگرسیون خطی تأثیرات ترس از جرم در راه رفتن و پیاده روی افراد را در استرالیا بررسـی و تحلیـل كردنـد.تمام تجزیه و تحلیل ها در محیط نرم افزارSPSS  انجام شد. برای محاسبه درصد تغییر در فرکانس راه رفتن در هر واحد ، از مدل های دو جمله ای منفی (با پیوند ورود به سیستم) استفاده گردید. نتـایج یافته های آنها نشان می دهد كه با افزایش مداخلات و تصمیم­گیری ها می­توان ترس از جرم را كاهش داده و میزان پیاده­روی را افزایش داد. از آنجا که محله مهرشهر محله ای است که از ابتدا بخشی از شهر کرج نبوده و بعدا به آن الحاق شده است، لذا بررسی این موضوع می تواند نکات قابل توجهی را مشخص نماید تا در تجربیات بعدی در زمان الحاق دیگر سکونتگاه های زیستی به محدوده شهر مورد توجه مدیران و متخصصان شهری قرار گیرد. لذا انجام تحقیق حاضربا توجه به عوامل مورد بررسی و مورد مطالعه فاز یک مهرشهر که از مناطق خوش آب و هوا در استان البرز می­باشد، با اهمیت به نظر می­رسد. هدف اصلی مقاله حاضر تبیین معیارهای کالبدی- فضایی و معضلات امنیت اجتماعی محله های شهری در راستای افزایش سطح آن در محله مهرشهر کرج می باشد.

محله در لغتنامه دهخدا به معنای " کوی، برزن، یک قسمت از چندین قسمت شهر" آمده است (وبسایت موسسه لغت نامه دهخدا، 3 اسفند 1399). محله، مفهوم ثابت و ایستایی در مباحث شهرشناسی جغرافیایی و سایر علوم از جمله برنامه ریزی شهری، علوم اجتماعی و علوم سیاسی در قرن گذشته نداشته است. در زمان حاضر نیز این مفهوم دچار تغییرات اساسی شده است، به گونه ای که پیرامون مفهوم و ابعاد آن مباحث فراوانی وجود دارد. محله قدیمی ترین و شناخته شده ترین بخش از تقسیمات شهری محسوب میشود که تأمین کننده زندگی نیمه عمومی ساکنین شهر می باشد. محله معمولا کالبد سكونت و اشتغال 700 الی 1250 خانوار با دامنه نوسان شعاع پیاده 300 الی 375 متر (4تا5 دقیقه پیاده) است که با عنصر شاخص فرهنگی مسجد و آموزش (دبستان) تعریف میشود. هر محله با شبكه سواره روی دور محله ای از سایر محلات مجاور جدا می شود (زیاری ،1388: 12).

از سوی دیگر، در شهرسازی دنیای غرب واحدهای مسكونی لوکوربوزیه (1953،1960) و واحد همسایگی یا محله پیشنهادی کلارنس پری(1927)دو راه حل عام طراحی محله در نیمه اول قرن بیستم اند. واحدهای مسكونی مارسی جمعبندی دیدگاههای لوکوربوزیه برای ساخت مسكن انبوه است. مجموعه ای خوداتكاء شامل 330واحد مسكونی در ساختمانی 17 طبقه که در محیط سبز وسیعی ساخته شده است. امكانات خرید در یكی از طبقات میانی مجموعه و مهد کودک و مابقی امكانات عمومی روی بام ساختمان طراحی شده است. این مدل عام را طراح آن به منزله اجتماعی کامل و مجموعه ای خود اتكاء پیشنهاد کرده است.

چنین اجتماعی، اگرچه توسط جامعه شناسان، اجتماعی با توانایی محدود نامیده می شود، می تواند تا حدودی احساس زندگی در اجتماع منسجم محلی را به وجود آورد. الگوی کلارنس پری، واحد همسایگی را به عنوان یک محیط اجتماعی -کالبدی برای توسعه مناطق مسكونی شهری پیشنهاد می دهد. پری چهار عنصر اصلی شامل مدرسه ابتدایی، پارک کوچک یا زمین بازی، فروشگاه های کوچک و ترکیبی از ساختمان ها، خیابانها و خدمات عمومی را پیشنهاد می دهد. وی با پیشنهاد ابعاد فیزیكی برای واحد همسایگی، فاصله هر نقطه از دبستان را یک چهارم مایل (حدود 400 متر) تعیین کرده است(پورجعفر،1383: 13). ویژگی های کالبدی محلات پیشنهادی پری شامل اندازه کنترل شده، حریم های روشن و تفكیک شده، فضاهای باز، فضاهای اداری، خدمات تجاری در مقیاس محله و نظام شكل گیری خیابان های داخلی می باشد. یكی از محلاتی که بر اساس مدل واحد همسایگی پری ساخته شد، محله رادبرن در نیوجرسی آمریكا است که هدف آن ایجاد اجتماعی محلی منطبق با محدوده کالبدی محله بود (پورجعفر،1383: 13). این محله شامل مجموعه ای از واحدهای مسكونی می شد که در اطراف فضای باز پیوسته ای قرار گرفته و دارای زیرمحلات با شعاع دسترسی یک چهارم مایل بودند. مهم ترین مفاهیم به کار رفته در  طرح این مجموعه عبارتند از: 1. بلوک های مجتمع شده مسكونی به جای بلوک های خطی 2. خیابان های با کارکرد تخصصی و تا حد امكان مجزا، به جای خیابان های چند کارکردی 3.تفكیک کامل  حرکت پیاده و سواره با ایجاد سلسله مراتب دسترسی؛ 4. واحدهای مسكونی با اتاق نشیمن و خواببه سمت فضای سبز و پارک و اتاق های سرویس به سمت خیابان دسترسی پیاده؛ 5.پارک به منزله ستون فقرات محله، به گونه ای که فضاهای باز بزرگ مراکز محله با اتصال به یكدیگر فضای سبز پیوسته ای را با دسترسی های پیاده به مقاصد مختلف به وجود آورند (عینی فر،1386: 141). در حال حاضر واحد هاى همسایگى جایگاه مهمی در امر توسعه شهری در شهرسازی غرب دارند. به طوری که از آنها به عنوان کلید توسعه شهری، مشارکت مردم و هویت بخشی به محیط های شهری یاد می شود (راپاپورت،2001: 19). از طرف دیگر، امنیت به معناي رهایی از خطر، تهدید، آسیب، ترس یا وجود آرام، اطمینان، آسایش و اعتماد است و محصولات برقراری نظم در جامعه است که در اعلامیه ي جهانی حقوق بشر به عنوان یکی از حقوق اجتماعی انسان بیان شده و هم ردیف آزادی قرار گرفته است. امنیت از جمله نیاز هاي اولیه زندگی انسان است که حتی در نردبان نیاز هاي انسانی آبراهام مازلو پس از نیاز هاي فیزیولوژیکی نظیر غذا، آب و جنس مخالف در وهله دوم نیاز هاي انسانی قرار می گردد. این نیاز نقش به سزایی در رشد و تامین سایر نیاز هاي انسان دارد به طوري که مهم تر ین نیاز براي درك شناخت استفاده از مواهب زندگی تامین نیاز امنیت است. در صورت عدم تامین این نیاز، نیاز هاي رده بالاتر برآورده نمی شوند.مگر اینکه تا حدي نیازي هاي پایین تر ارضاء شوند.

نیاز به امنیت از عدم احساس خطر آغاز می شود. انسان در طول تاریخ راه حل هاي بسیاري براي آوردن این نیاز خود اندیشه اند. مهم ترین این راه حل ها با هم زندگی کردن بود که درنهایت به ساخت شهر ها انجامید. انسان ها زندگی در کنار یکدیگر خود را در برابر بلایاي طبیعی و خطر حیوانات دیگر حفظ می نمودند. اما امروزه در برخی مکان ها ترس از بالایی طبیعی، به دلیل عدم ساخت مطلوب و ایمن ساختمان ها همواره همراه انسان است. به علاوه اینکه به تدریج انسان ها نه تنها همچنان بر بسیاري از بلایای طبیعی نتوانستند غلبه کنند، بلکه خود نیز به تهدیدي جدي براي یکدیگر تبدیل شدند. امروزه در بیشتر جوامع به رغم کنترل و مدیریت بسیاري از تهدید هاي طبیعی، سایر تهدید هاي انسانی نیز رو به افزایش است. 

لازم به ذکر است، گاهی اوقات به جای امنیت اجتماعی، از عبارت ایمنی اجتماعی استفاده می شود. احساس خطر از سوي محیط فیزیکی و تهدید از سوي این عوامل به ایمنی فضاهاي شهري باز می گردد در حالیکه امنیت به حفاظت فرد، خانواده و دوستان او، اموال شخصی و اشتراکی او در برابر دیگران مربوط می شود (کرمونا،1388: 13).در نتیجه ایمنی بر عدم آسیب رسیدن جسمانی از سوي محیط فیزیکی و امنیت نه تنها بر ایمنی، بلکه بر آسایش روانی در ارتباط با دیگران اشاره می کند.

متاسفانه با وجود مجموعه مباحث مطرح شده فوق، در ایران اقداماتی که تاکنون در خصوص افزایش امنیت شهر ها صورت گرفته است، صرفا اقداماتی بوده که از سوي نیروي انتظامی انجام گرفته و حتی نظریات کالبدي و طراحانه اي چندین دهه است در دنیا در جهت کاهش جرم و جنایت در فضاهاي شهري اعمال می گردند، در ایران تجربه ي عملی چندانی نیافته است، که در مباحث بعدي مفصلاً به این موضوع پرداخته خواهد شد. ضمن اینکه این اقدامات توجهی به جنبه حسی مساله امنیت نیز نداشته و صرفاً با رویکرد کاهش اعداد و ارقام حاصل از جرائم به پیش رفته اند. این در حالیست که همانطور که ذکر شد بالا بردن میزان جرایم در فضاهاي شهري که حاکی از پایین بودن امنیت در آن هاست، لزوماً به معنی پایین بودن احساس امنیت در این فضا نمی باشد؛ به طور مثال فضاهایی نظیر ناصرخسرو در تهران محل وقوع بیشترین جرایم در آمار هاي نیروي انتظامی است و داراي سطح پایینی از امنیت است. اما به دلیل حضور فعال مردم، تنوع فعالیت ها و دسترسی کالبدي بالایی که دارد، از احساس امنیت مناسبی براي استفاده کنندگان آن برخوردار است(مدیری،1385: 11). با بررسی های انجام شده می توان اظهار کرد که با دسته بندي و مطالعه ي عوامل موثر بر عدم احساس امنیت، علاوه بر در نظر گرفتن مولفه ي جرم و عوامل ایجاد کننده ي آن به عنوان مولفه اي تاثیرگذار بر احساس ناامنی، طیف وسیع تر و جامع تري از سایر عوامل دخیل بر احساس ناامنی در فضاهاي شهري در نظر گرفته خواهد شد. لذا با تاکید بر عوامل کالبدي موثر بر بروز جرم و بزه در بخش های قبل، در این بخش به بررسی عوامل موثر بر عدم احساس امنیت (ناامنی) در فضاهاي شهري پرداخته می شود. بدین ترتیب به منظور شناخت و دستیابی به پاسخی مناسب جهت کاهش یا از میان برداشتن احساس ناامنی و امنیت در فضاهاي شهري، اولین گام شناسایی و شناخت محرك هاي آن است. عدم احساس امنیت، طیف وسیعی از محرك هاي شهري را شامل می شود. این محرك ها در سطوح میانی ناشی از ترس از جرم، اغتشاش محیط، عدم شناخت صحیح محیط و نبود آسایش محیطی هستند و در نهایت به عدم احساس امنیت اجتماعی می انجامند. چنانچه در مدل مفهومی اولیه نشان داده شده است، امنیت اجتماعی شامل چهار بُعد است که هر بُعد خود از زیر مجموعه هایی از محرك هاي تشکیل شده اند. از این رو در بررسی بُعد اجتماعی به معرفی عوامل مربوطه پرداخته خواهد شد .

1-1- ترس از جرم

جرم و احساس محافظت از خود در برابر آن مهم ترین عامل تاثیر گذار بر کیفیت زندگی انسان ها است (رحیمی، 1398 : 119). ترس از جرم ریشه در ترس از تجاوز به حریم و قلمرو شخصی دارد.این احساس به چند طریق صورت می گیرد که ازدحام، نظارت مستقیم، غافلگیر کنندگی محیط و احساس عدم نظارت دیگران بر محیط هر یک از این عوامل، حاصل حضور عناصر مختلف محیطی و کالبدي هستند که علاوه بر ایجاد امکان وقوع جرم در فضاي شهري، به تنهایی نیز منجر به تنش روانی در افراد می شوند. شاخص های مطرح در ترس از جرم شامل ازدحام، نظارت مستقیم، غافلگیر­کنندگی محیط، عدم احساس نظارت دیگران بر محیط می باشند.

1-2- اغتشاش محیط

ذهن انسان همواره براي درك محیط در حال دسته بندي و یافتن ارتباط میان اجزاي محیط است. این عمل ایجاد نظم نامیده می شود که در مقابل اغتشاش و آشفتگی قرار دارد. افراد داده هاي محیط پیرامون را در ذهن خود دسته بندي می کنند تا بتوانند آن ها را تحلیل نموده، درك کنند و به خاطر بسپارند. از این رو هر گونه داده اي از محیط که فاقد توان نظم دهی در ذهن ا نسان باشد منجر به عدم درك محیط از سوي فرد، سردرگمی و در نتیجه ایجاد ناامنی از محیط در وي می گردد (رزاقی اصل و همکاران،1388: 104).

1-3- اغتشاش فرمال

یک فضاي شهري از اجزاي فرمال مختلفی تشکیل شده است که جنبه هاي مختلف کالبدي و غیر کالبدي دارند، اما آنچه که کالبد یک فضاي شهري را تشکیل می دهد، همین جنبه هاي کالبدي فرم ها است که فضاي شهري را احاطه کرده اند؛ جنبه هایی نظیر اندازه، تداوم بصري، نفوذ پذیري، تناسبات بصري، تعادل بصري، نور، رنگ و غیره (پاکزاد، 1385: 34-10). هریک از این جنبه هاي کالبدي نه تنها به دلیل از بین بردن نظم محیط خود منجر به ایجاد ناامنی در افراد می شوند، بلکه در ارتباط با سایر اجزاي محیط به تحریک فرد درمقابل سایر استرس هاي محیطی کمک می نمایند. شاخص های مطرح در این عامل عبارتند از عدم تناسب اندازه و شکل فضا، عدم تداوم بصری، آلودگی بصری، عدم نفوذ پذیری، نبود سلسله مراتب فضایی، دسترسی نامناسب، عدم انعطاف فضا و فرسودگی و خرابی کالبد.

1-4- اغتشاش عملکردی

انسان داراي نیاز هایی است که بر اساس آن ها با محیط پیرامون خود ارتباط برقرار کرده و از محیط براي رفع این نیاز ها بهره می گیرد. فعالیت هایی که انسان براي رفع نیاز هاي خود انجام می دهد در فضاها و مکان هاي مختلف صورت می گیرد. بدین ترتیب هر فضا عملکردي می یابد که پاسخگوي انجام فعالیتی خاص و رفع کننده ي نیازي ویژه است. به گفته پاکزاد، عملکرددر واقع توانایی یک سیستم دینامیک در ایجاد حالت هاي رفتاري معین است. براي نمونه خیابان به عنوان یک سیستم دینامیک توانایی دارد که بتوان در آن حرکت مکث کرد، در آن می توان دیگران را دید و توسط دیگران دیده شد (پاکزاد،1385: 15).

حال اگر فعالیت هایی که توقع می رود در یک فضاي شهري قابل انجام باشند نتوانند در آن فضا انجام گیرند، عملکرد آن فضا دچار اختلال شده و اغتشاش عملکردي حاصل می شود. این اتفاق ممکن است توسط توجه بیش از حد به تأمین تنها یکی از نیازها در فضاي شهري صورت گیرد. براي نمونه در صورتی که در خیابان تنها به نیازهاي حرکتی توجه شود، از عملکرد خیابان در پاسخ به تعاملات اجتماعی کاسته می گردد. چنین رویکردي که در فضاهاي شهري ما به وضوح قابل درك است، توجه بیشتر را به سواره ها معطوف نموده و از اهمیت پیاده می کاهد. بر این اساس می توان گفت اغتشاش عملکردي از چند طریق حاصل می شود: فعالیت هاي نامتناجس، ازدحام، ترافیک و تداخل فعالیت ها هریک از این عوامل با مختل نمودن عملکر د صحیح فضاي شهري، در استفاده کنندگان فضا احساس عدم امنیت ایجاد می نمایند. در این بخش شاخص های مطرح شامل فعالیت های نامتجانس، ازدحام عابر پیاده، ترافیک(ازدحام سواره) و تداخل فعالیت ها می باشند.

1-5- عدم شناخت صحیح محیط

در اینجا منظور از شناخت صحیح محیط شناخت یک محیط ازسوي استفاده کنندگان به عنوان محیطی است که نسبت به ویژگی ها و قابلیت هاي آن نسبتا آگاهی داشته باشند. به بیان دیگر پیام هاي محیط باید براي فرد قابل درك بوده ومعانی اي را در ذهن فرد نسبت به ویژگی هاي آن محیط تداعی نماید. افراد متفاوت بر اساس پیشینه وتجربه شان تعبیر متفاوتی از محیط هایشان دارند(مدنی پور،1379: 141).ادراك محیط رابطه اي مستقیمی با دریافت پیام هاي مختلف از سوي اجزاي محیط (معانی) دارد.تحلیل این پیام ها در ذهن به شناخت محیط می انجامد ودر نهایت آن محیط براي انسان آشنا می شود. از نظر رلف هرگاه که ما فضایی را احساس کنیم یا بشناسیم، هر چند احساسی بی شکل و لمس نشدنی باشد، آنجا می تواند یک  مکان انگاشته شود. برای رولف مکان ها ذاتا کانون گرد آمدن معناها هستند (کرمونا،1388: 19). حس مکان عاملی مهم در هماهنگی فرد و محیط، باعث بهره برداري بهتر از محیط، رضایت استفاده کنندگان و در نهایت احساس تعلق آن ها با محیط و تداوم حضور درآن است (فلاحت،1385: 57). این مسئله در نهایت افزایش نظارت اجتماعی شهروندان و پیشگیري از جرایم در محلات می شود. 

1-6- نبود آسایش محیطی

یکی از بخش هاي اساسی در طراحی شهري تامین شرایط راحت در فضاهاي شهري است. به گفته کرمونا اگر فضاهای شهری  راحت نباشند، بعید است مورد استفاده قرار گیرند. این آسایش با عوامل مختلف محیطی در ارتباط است؛ عواملی که هر کدام به نوعی با احساس امنیت محیط در ارتباط هستند. احساس امنیت از آسیب هاي احتمالی از سوي طبیعت و از سوي سایر افراد(کرمونا،1388: 24). در اینجا این عوامل در غالب سه بخش که بر احساس عدم امنیت تاثیر می گذارند، مورد بررسی قرار می گیرند: عدم تامین آسایش اقلیمی، عدم توان استفاده از تجهیزات محیط و انواع آلودگی ها. آنچه در این بحث مطرح شده دو شاخص عدم تامین آسایش اقلیمی و عدم توان استفاده از تجهیزات محیط است.

1-7- انواع آلودگی های زیست محیطی

انواع آلودگی ها در محیط پیرامون، از جمله عوامل آزاردهنده اي هستند که کیفیت زندگی را در شهر ها کاهش داده و به عنوان محرك هاي محیطی علاوه بر تأثیرات مخرب زیست محیطی، سلامت جسمی و روانی افراد را نیز تهدید می نمایند. شهر ها مجموعه اي از آلودگی هوا، آلودگی محیط و سر و صدا (آلودگی صوتی) را در بر دارند که روزانه فشار هاي مختلف روانی را بر افرادوارد می کنند. علاوه بر این، بررسی هاي متعدد نشان دهنده رابطه وقوع جرائم و رفتارهاي ناهنجار با محیط هاي آلوده است. مکان هاي آلوده به دلیل احساس عدم نظارت دیگران بر محیط (بخش ترس از جرم) مکان هاي جاذب خلافکاران و گروه هاي ناهنجار اجتماعی هستند و از اینرو مکان هایی محسوب می شوند که ترس از جرم و ناامنی را در افراد افزایش می دهند(صالحی،1383: 22). با وجود تأثیر مسلم انواع این آلودگی ها بر فضاهاي شهري و استفاده کنندگان، هریکاز انواع آلودگی ها تأثیرات متفاوتی در محیط و بر افراد دارند. شاخص های آلودگی در سه محور آلودگی هوا، آلودگی صوتی و آلودگی محیط مطرح می باشد. از آنجا که برخی شاخص هایی که در بخش های قبلی بیان شده­اند در ماهیت یکی هستند. لذا آنها را می توان به صورت زیر دسته بندی نمود:

جدول شماره 1. دسته بندی شاخص های مطرح در امنیت اجتماعی فضاهای شهری با رویکرد کالبدی-فضایی

شاخص های مطرح در مبانی نظری	شاخص برگزیده شده برای مدل مفهومی	منابع	شاخص های مطرح در مبانی نظری	شاخص برگزیده شده برای مدل مفهومی	منابع
ازدحام	ازدحام	طاهری و همکاران(1401)، سالار و همکاران(1399)، سالاری فر و معصومی(1396)	فرسودگی و خرابی کالبد	آلودگی دیداری	سالاری فر و معصومی(1396) لطفی و همکاران(1393) روانشاد و همکاران(1401)
نظارت مستقیم			آلودگی بصری
نظارت دیگران بر محیط	نفوذپذیری	حبیبی و صدیقی(1395)، لطفی و همکاران(1393) و سالاری فر و معصومی(1396)	دسترسی	دسترسی (حمل و نقل عمومی)	لطفی و همکاران(1393) و سالاری فر و معصومی(1396)
نفوذ پذیری			ترافیک سواره
غافلگیر­کنندگی محیط			تجانس فعالیت های شهری	کیفیت فعالیت و کاربری	لطفی و همکاران(1393) و سالاری فر و معصومی(1396) و شفقی و همکاران(1395).
تجهیزات محیط	المان اطلاعاتی	لطفی و همکاران(1393)، سالاری فر و معصومی(1396) فتحی و همکاران(2020)	تداخل فعالیت های شهری
تداوم بصری	فرم فضا	لطفی و همکاران(1393)، سالاری فر و معصومی(1396) فلاحت و همکاران(1393)	آلودگی زیست محیطی	آلودگی محیطی	لطفی و همکاران(1393) ،روانشاد و همکاران(1401). سالاری فر و معصومی(1396) طاهری و همکاران(1401)
انعطاف فضا			شناخت صحیح محیط	روشنایی محیط
سلسله مراتب فضایی			آلودگی صوتی	آلودگی صوتی
آسایش اقلیمی			تناسب اندازه و شکل فضا	مقیاس	طاهری و همکاران(1401)، لطفی و همکاران(1393)، سالاری فر و معصومی(1396)

 

مدل مفهومی با توجه به تحقیقات پیشین و ادبیات موضوع به صورت زیر پیشنهاد می گردد:

 

نمودار شماره 1. مدل مفهمومی پیشنهادی

2- روش پژوهش

این پژوهش از نظر هدف، يك تحقيق كاربردي، از نظر روش توصیفی و بر حسب نحوه اجرا از نوع پيمایشي می باشد. گردآوری اطلاعات روندی محسوب می شود که طی آن اطلاعات خاصی از گروهی از پاسخگویان گرفته می شود. به منظور جمع آوری اطلاعات، روش های متعددی وجود دارد و اغلب برای کسب اطلاعات در یک تحقیق از روش های مختلفی استفاده می گردد. در این تحقیق به منظور جمع آوری داده‌های لازم برای تجزیه و تحلیل، از مطالعات آرشیوی و پرسشنامه استفاده شده است. مطالعات کتابخانه ای صورت گرفته در این تحقیق مشتمل بر بررسی اسناد و مدارک علمی داخلی و خارجی، اینترنت، استفاده از مقالات و پایان نامه های مشابه ایرانی و خارجی بوده است. اطلاعات مورد نياز این تحقیق ابتدا از طريق مطالعه كتابخانه اي و بررسي كتب و مقالات معتبر علمي، ‌پایان نامه ها و گزارش آماری، اطلاعات لازم در خصوص مباني نظري و پيشينه تحقيق گردآوري خواهد شده، سپس در مطالعه اي ميداني و با استفاده از پرسشنامه (پرسشنامه به صورت 5 گزينه اي و براساس مقياس ليكرت از خيلي كم تا خيلي زياد)، داده هاي مورد نياز برای تحلیل و جمع بندی و جمع آوری شده است.

تنها ابزار گردآوری اطلاعات در این تحقیق پرسشنامه می باشد که از اعتبار صوری برای ارزیابی اعتبار و آلفای کرونباخ برای ارزیابی پایایی این ابزار استفاده شده است. به منظور ارزیابی مدل مفهومی تحقیق همچنین اطمینان یافتن از وجود یا عدم وجود رابطه علی میان متغیر های تحقیق و بررسی تناسب داده های مشاهده شده با مدل مفهومی تحقیق، فرضیه های تحقیق با استفاده از مدل معادلات ساختاری آزمون می شوند.جهت تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار spss و lisrel استفاده شده است.

مدل معادلات ساختاری (SEM) تحلیل چندمتغیری بسیار نیرومند از خانواده رگرسیون چندمتغیری است که به محقق امکان می دهد مجموعه ای از معادلات رگرسیون را به طور همزمان مورد آزمون قرار دهد. مدل سازی معادله ساختاری دیدگاهی است که در آن الگوهای فرضی از ارتباطات مستقیم وغیرمستقیم در میان یک مجموعه از متغیرهای مشاهده شده و پنهان بررسی می شود.

 

3- قلمرو جغرافیایی پژوهش 

   مهرشهر یکی از محله‌های کرج در استان البرز ایران است. این منطقه تا پیش از سال ۱۳۷۲ شهری جداگانه از شهر کرج محسوب می‌شد و شهرداری مهرشهر (که اکنون شهرداری مناطق ۳ و ۴ کرج نامیده می‌شود) آن را اداره می‌کرد. 

محدوده فاز یک مهرشهر واقع در منطقه چهار شهر کرج از شمال به بلوار امامزاده طاهر و فاز چهار مهرشهر و شهرک دریا و از شرق به  بلوار گلستان و حریم منطقه 1 ،از غرب به بلوار ارم و محله های حسين آباد، مهرد شت و رجب آبادو از جنوب هم به خيابان پاکدل و منطقه 12 محدود می­شود.

 

شکل شماره 1: موقعیت فاز یک مهرشهر در منطقه 4 شهر کرج  منبع: شهرداری کرج،1396

 

مهرشهر کرج از چند محله و کوچه پس کوچه های زیادی تشکیل شده که هر کدام برای خود فضا و حال و هوای خاص خود را دارد و سلیقه های متفاوتی را در خود جای داده است. فضای سبز درختان و چمنزارهای متعدد در آن دیده می شود که این منطقه را تبدیل به یک فضای خوب آب و هوایی کرده است که خانواده های زیادی ترجیح می دهند برای زندگی این منطقه را انتخاب کنند. محدوده فاز یک مهرشهر طبق تقسیم بندی طرح تفصیلی منطقه 4 شهر کرج مصوب سال 1394، محلات منطقه 4 شهرداری کرج شامل دو محله شماره 7 و 9 می باشد.

 

 

شکل شماره 2: محلات فاز یک مهرشهر منبع: شهرداری کرج،1396

 

بر اساس آخرین سرشماری نفوس و مسکن (1395) محله هفت و نُه به ترتیب دارای جمعیتی برابر 3321 نفر (990 خانوار) و 8889 نفر (2936 خانوار) می باشند.

مساحت محله هفت برابر 489.32 هکتار می باشد که از این مقدار 49.09 هکتار به کاربری مسکونی اختصاص یافته است. این وضعیت برای محله نُه شامل 197.13 هکتار مساحت کل محله و 94.85 هکتار مساحت کاربری مسکونی است. با این اعداد و ارقام تراکم ناخالص و خالص به ترتیب در محله هفت برابر 7 (نفر در هکتار) و 68 (نفر در هکتار) و در محله نُه برابر 45 (نفر در هکتار) و 94 (نفر در هکتار) می باشد (سند توسعه محلات منطقه 4 کرج، 1394: 28-85). شکل های 3 و 4 نیز به ترتیب سازمان فضایی محلات فاز یک مهرشهر و کاربری اراضی این محدوده را نمایش می دهد.

با وجود آپارتمان های لوکس و مدرن، این منطقه ها هنوز بافت ویلایی همراه با معماری های خاص خود را حفظ کرده اند که به نوعی به هویت بخشیدن مهرشهر کرج رنگ و بوی خاصی را داده است. با توجه به بافت جدید و آپارتمان سازی در این منطقه، و به نوعی ايجاد ناهماهنگي ميان فعاليت­ها، جمعيت و فضا باعث ايجاد ناامني شهري وجرايم مي­گردد. بنابراين شناخت فضاها و عوامل موثردر كاهش امنيت و بر هم خوردن نظم شهري از نكات بسيار مهمي است كه طراحان و برنامه ريزان شهري در مديريت شهري بايد به آنها توجه ويژه ايداشته باشند. لذا با توجه به بافت منطقه مهرشهر و داشتن فضاهای باز زیاد و خانه های ویلایی و از سوی دیگر افزایش آپارتمان سازی همراه با افزایش جمعیت در این منطقه خوش آب و هوا، بررسی عوامل موثر بر افزایش بر امنیت آن هدف اصلی این پژوهش است.

 

 

شکل شماره 3: سازمان فضایی محلات فاز یک مهرشهر منبع: شهرداری کرج ، 1394

 

شکل شماره 4: کاربری اراضی محلات فاز یک مهرشهر منبع: شهرداری کرج، 1394

 

در این تحقیق در نظر است تاثیر معیارهای کالبدی از جمله: مقیاس، ازدحام، فرم فضا، المان اطلاعاتی، آلودگی دیداری، نور و روشنایی، آلودگی محیطی، آلودگی صوتی، کیفیت نفوذ پذیری، دسترسی حمل و نقل عمومی، کیفیت فعالیتها و کاربری زمین و کیفیت سکونت در محلات بر سطح ایمنی فاز یک مهرشهر بررسی شود.می توان گفت هدف اصلی از انجام این تحقیق، بیان معضلات ایمنی در فاز یک مهر شهر می­باشد.

 

4. یافته ها و بحث

بر اساس اطلاعات استخراج شده در بخش مبانی نظری و مدل مفهومی پیشنهادی باید، وضعیت محدوده مورد مطالعه توسط گویه هایی سنجیده شود. لذا برای هر شاخص مطرح در مدل مفهومی چند گویه تعریف و سپس در قابل طیف لیکرت به صورت پرسشنامه تنظیم می گردد. بر اساس فرمول کوکران حجم نمونه در این نظرسنجی برابر 390 نفر به دست می آید و جامعه اماری شهروندان ساکن در فاز یکمهرشهر می باشند. نمونه گیری به صورت تصادفی ساده انجام می شود.

 

جدول شماره 2. پرسشنامه در قالب طیف لیکرت

متغیرها	گویه ها	بسیار زیاد	زیاد	متوسط	کم	بسیار کم
مقیاس	امکان رویت پذیري و نظارت از پنجره ها
	مانع نبودن حجم ها و  مبلمان شهري،
	وجود کیوسک های پلیس جهت احساس امنیت
	بهبود و تقویت معابر و دسترسی هاي باریک و صعب العبور منطقه.
ازدحام	طراحی مبلمان هاي شهري جهت امکان تجمع و تعامل افرادبا یکدیگر
	وجود فعاليتهاي شبانه از جمله بازيهاي ورزشي و يا پياده روي جمعی
	وجود زمين­هاي بازي براي كودكان
	وجود فضاهای خانوادگی و سبز تفکیک شده جهت جلوگیری از ازدحام
فرم فضا	خوانایی در فرم بدنه کالبدی
	عدم استفاده از تناسبات نامتعارف
	عدم طراحی فضاهای کور و پرت در فضاهای عمومی
	توجه به شکل و اندازه شهری
	جزئیات مطلوب و قابل درک پیاده و سواره
	چیدمان مناسب مبلمان شهري جهت افزایش دعوت کنندگی فضاهاي عمومی
	استفاده از فرم و مصالح مناسب مبلمان شهري جهت افزایش دعوت کنندگی فضاهاي عمومی و جلوگیري از ازدحام
المان اطلاعاتی	نصب عناصر راهنما براي كمك به درك و ايجاد تصويري از فضا
	شاخص بودن بناهايي با كاربري خاص به عنوان نماد به منظور خوانايي بيشتر فضا براي تازه واردين
	زدودن آثار تخريب از فضا و عدم وجود آشفتگي
	نصب تابلوها به منظور ظرفيتها و ويژگيهاي محله .
آلودگی دیداری	ارائه تسهیلات جهت بهبود  بهسازي
	مرمت منازل و نمادهاي مخدوش و نامناسب و. ..
	الگوهاي مناسب چيدمان مانند مثلثي يا حلقوي در چيدمان مبلمان و مكان­يابي فضاها به منظور افزايش تعاملات اجتماعي در مناطق جرم خيز
	توجه به منظر شهري به منظور القاي حس نظارت و كنترل پاكسازي ديوار نويسی­هاي ناهنجار
	نقاشي ها ي ديواري و مرتبط و متناسب
	رنگ­هاي موثر در آرامش و نشاط
	طراحي عناصر شاخص و جاذب همچون آب نما،بازي با نور،المان و
نور و روشنایی	سيستم روشنايي فضاهاي باز شهري متناسب با ميزان استفاده از آنها در ساعات تاريكي
	ميزان روشنايي و فواصل چراغها نسبت به يكديگر و نسبت به عرض خيابان
	نورپردازي مناسب بايد به گونه اي كه در بخشهاي مياني فضا جزاير تاريكي و نقاط كور ايجاد نكند
	سيستم پشتيباني و نگهداري سيستم روشنايي
	عدم وجود لامپهای سوخته یا تعويض به موقع لامپ­هاي سوخته و شكسته در فضا
	وجود نور كافي بر روي تابلوها و علائم راهنما در شب جهت قابل رويت بودن
	وجود نور كافي در محدوده ايستگاه­هاي حمل و نقل
آلودگی محیطی	بردن زبال از محله به موقع جهت جلوگیری از آلودگی محیطی
	تمیز کردن محلات به موقع
	از بین بردن مکانها جهت تجمع زباله
	وجود سطل های زباله در ابتدا و انتهای هر خیابان
	تمیز کردن نماها بطور منظم و همچنین جوی های آب
آلودگی صوتی	وجود آرامش و سکوت در منطقه
	عدم وجود دستفروش ها در هر زمان با صدای بلند و بلندگو
	محدود كردن دسترسي به محلات مسكوني براي غريبه ها
	تفکیک فضای بازی افراد جهت عدم ایجاد سر و صدا در هر کوچه
کیفیت نفوذ پذیری	وجود مسیرهایی با پوشش حمل و نقل عمومی بین محدودة موردنظر و محدوده­های پیرامونی
	دلپذیر بودن محیط، امنیت مناسب محیط، افزایش سطح آگاهی افراد از محیط
	انعطاف پذیری محدوده به منظور پذیرش تغییرات
	وجود انعطاف در فضاها وامکان تغییر و تبدیل موسمی فضا براي اجراي مراسم خاص مانند چادر زدن درایام عزاداري
	جمع آوري اعانات، نمایشگاه هاي موقت و...،
دسترسی حمل و نقل عمومی	وجود تجهيزات، تسهيلات و امكانات كافي در راستاي حمل و نقل عمومي
	وجود خدمات حمل و­نقل شبانه) مانند دايم بودن خطوط اتوبوس راني در طول شب
	امكان دسترسي آسان سالمندان و كودكان به خدمات حمل و نقل عمومي
	وجود  ايستگاههاي اتوبوس داراي حفاظ شيشه اي قابل رويت از بيرون به منظور افزايش امنيت
کیفیت فعالیت و کاربری زمین	استفاده بهینه از زمين­هاي بلا استفاده به منظور ايجاد كاربري جديد
	احداث پارك كودك در نزديكي محلات مسكوني يا ايجاد فضاهاي جمعي براي حضور و افزايش تعاملات بزرگسالان
	وجود  دفاتر جهت صدور پروانه­ي ساخت و يا تعميرات جهت ارتقاي كيفيت و اصلاح ساختمان­ها
کیفیت سکونت محلات	سطح كيفي مطلوب جهت سكونت اين محله و ايجاد تصوير ذهني مثبت در ساكنين
	مشاركت عمومي به منظور بهبود وضعيت مساكن اين محلات و اعطاي تسهيلات توسط دولت به واجدين اين شرايط
	محدود بودن دسترسي به محلات مسكوني براي غريبه­ها و مجرمين
امنیت اجتماعی	تا چه اندازه در محله دسترسی مناسب هم برای سواره وهم برای پیاده وجود دارد؟
	تا چه میزان این مسیرها امنیت کافی برای عبور و مرور دارند؟
	تا چه اندازه ، محله گوشه ها و کنج های نا امن وجوددارد؟
	تا چه اندازه در محله، فضاهای باز برای حضور افراد وتعاملات اجتماعی وجود دارد؟
	تا چه حد در محله خرابه ها و بافت فرسوده وجود داردکه سبب عدم امنیت شده اند؟
	تا چه اندازه نورپردازی محله در شب مناسب و به اندازهکافی است؟
	در کل از نظر شما در محله تا چه اندازه امنیت وجود دارد

منبع: نگارندگان

تحلیل توصیفی متغیرهای پژوهش براساس پارامترهای مرکزی (میانگین، میانه، مد) و پارامترهای پراکندگی (انحراف معیار، واریانس و دامنه تغییرات) برای عامل‌های اصلی پژوهش در جدول (3) ارائه شده است.

 

جدول 3- تحلیل توصیفی شاخص های پژوهش

متغیرهای پژوهش	تعداد	میانگین	انحراف معیار	دامنه تغییرات	میانه	مد	کمینه	بیشینه
مقیاس	390	19/3	78608/0	75/3	25/3	4	1	5
ازدحام	390	27/3	80857/0	00/4	25/3	4	1	5
فرم فضا	390	80/4	34631/0	1	3	3	2	5
المان اطلاعاتی	390	83/4	37823/0	1	5	5	4	5
آلودگی دیداری	390	67/4	32564/0	1	85/4	4	3	5
نور و روشنایی	390	25/4	30628/0	5/1	28/4	4	2	5
آلودگی محیطی	390	68/4	37858/0	40/1	6/4	3	3	5
آلودگی صوتی	390	83/4	35576/0	1	5	5	4	5
کیفیت نفوذ پذیری	390	73/4	35906/0	1	5	5	4	5
دسترسی حمل و نقل عمومی	390	81/4	35906/0	1	4.8	5	4	5
کیفیت فعالیت و کاربری زمین	390	96/3	58361/0	1	4	5	4	5
کیفیت سکونت محلات	390	93/3	58361/0	3	78/3	4	2	5
امنیت اجتماعی	390	63/3	56416/0	86/2	71/3	4	2	5

منبع: نگارندگان

 

براساس داده‌های مندرج در جدول (3) مشخص است 390 داده صحیح پیرامون متغیرهای پژوهش گردآوری شده است. میانگین نمرات متغیرها بین 19/3 تا 83/4 بوده است که در این میان عنصر آلودگی صوتی بیشترین میانگین را دارد. همچنین میانه و مد نشان می‌دهد اکثر افراد گزینه 4 یعنی «موافقم» طیف لیکرت را در پرسشنامه انتخاب کرده‌اند. میزان پراکندگی از لحاظ شاخص دامنه تغییرات زیاد است و بین 1 تا 5 را دربرگرفته است. بطوریکه دامنه تغییرات بیشتر متغیرهای پژوهش 1 است. از نظر شاخص انحراف معیار نیز عنصر ازدحام دارای بیشترین پراکندگی است.

هنگام بررسی نرمال بودن داده‌ها، فرض صفر مبتنی بر این‌که توزیع داده‌ها نرمال است در سطح خطای 5% آزمون می‌شود. بنابراین اگر مقدار معناداری بزرگ‌تر مساوی 05/0 به دست آید، در این صورت دلیلی برای رد فرض صفر وجود نخواهد داشت. به عبارت دیگر توزیع داده‌ها نرمال خواهد بود. فرض نرمال بودن داده‌ها در سطح معناداری 5% با تکنیک کولموگروف-اسمیرنف² آزمون شده است. برای آزمون نرمال بودن داده‌ها فرض‌های آماری به صورت زیر تنظیم می‌شود:

 

چون تحقیقات مبتنی بر مدل ساختاری مبتنی بر فرض نرمال بودن داده‌ها هستند. بنابراین نخست آزمون نرمال بودن صورت گرفته است. 

 

جدول 4- آزمون نرمال بودن داده‌ها

مقیاس

ازدحام

فرم فضا

المان اطلاعاتی

آلودگی دیداری

نور و روشنایی

آلودگی محیطی

آلودگی صوتی

کیفیت نفوذ پذیری

دسترسی حمل و نقل عمومی

کیفیت فعالیت و کاربری زمین

کیفیت سکونت محلات

امنیت اجتماعی

N

390

390

390

390

390

390

390

390

390

390

390

390

390

میانگین

18/3

27/3

80/4

82/4

67/4

25/4

67/4

83/4

72/4

81/4

68/4

93/3

63/3

انحراف معیار

78/0

80/0

34/0

37/0

32/0

31/0

38/0

36/0

36/0

38/0

31/0

58/0

56/0

کولموگروف-اسمیرنوف

59/1

66/2

39/1

76/2

07/2

91/1

82/2

62/2

83/2

32/2

18/2

20/2

94/1

معناداری

10/0

12/0

04/0

06/0

09/0

10/0

06/0

08/0

06/0

08/0

05/0

07/0

10/0

منبع: نگارندگان

 

براساس نتایج مندرج در جدول (4) در تمامی موارد مقدار معناداری بزرگ‌تر از 05/0 بدست آمده است. بنابراین دلیلی برای رد فرض وجود ندارد. یعنی توزیع داده‌های سنجش هر یک از ابعاد نرمال است. بنابراین می‌توان از آزمون‌های پارامتریک و تحلیل عامل تائیدی استفاده کرد.

تحلیل عاملی تائیدی ارتباط گویه‌ها (سوالات پرسشنامه) را با سازه‌ها مورد بررسی قرار می‌دهد. در واقع تا ثابت نشود سوالات پرسشنامه، متغیرهای پنهان را به خوبی اندازه‌گیری کرده اند، نمی‌توان فرضیه‌های تحقیق را مبتنی بر داده‌های پرسشنامه مورد استفاده قرار داد. بنابراین جهت اثبات این‌که داده‌ها درست اندازه گیری شده اند از تحلیل عاملی تائیدی استفاده می‌شود. قدرت رابطه بین عامل (متغیر پنهان) و متغیر قابل مشاهده به وسیله بار عاملی نشان داده می‌شود. بار عاملی مقداری بین صفر و یک است. اگر بار عاملی کمتر از 2/0 باشد رابطه ضعیف درنظر گرفته شده و از آن صرف‌نظر می‌شود. بارعاملی بین 2/0 تا 6/0 قابل قبول است و اگر بزرگ‌تر از 6/0 باشد خیلی مطلوب است. (کلاین³، 1998) حداقل بارعاملی قابل قبول در برخی منابع و مراجع 2/0 نیز ذکر شده است اما معیار اصلی برای قضاوت آماره t می‌باشد. چنانچه آماره آزمون یعنی آماره t بزرگ‌تر از مقدار بحرانی t0.05 یعنی 96/1 باشد در اینصورت بارعاملی مشاهده شده معنادار است .

در تحلیل عاملی برای سنجش امنیت اجتماعی از 7 پرسش (متغیر قابل مشاهده) استفاده شده است. هریک از این متغیرها با اندیس  تا  در شکل نمایش داده شده است. بار عاملی مشاهده در تمامی موارد مقداری بزرگ‌تر از 3/0 دارد که نشان می‌دهد همبستگی بین متغیر پنهان با متغیرهای قابل مشاهده قابل قبول است. همچنین مقدار آماره t-value در سطح اطمینان 5% بزرگ‌تر از 96/1 می‌باشد که نشان می‌دهد همبستگی‌های مشاهده شده معنادار است. گام بعدی نیکویی برازش مدل است. مقدار خی-دو بهنجار 93/3 به دست آمده است. شاخص RMSEA برابر 045/0 به دست آمده که نشان می‌دهد برازش مدل مطلوب است. همچنین برای سنجش کالبد فضایی از 54 پرسش (متغیر قابل مشاهده) استفاده شده است. برای هر زیر متغیر میانگین گرفته شده است. بار عاملی مشاهده در تمامی موارد مقداری بزرگ‌تر از 3/0 دارد که نشان می‌دهد همبستگی بین متغیر پنهان با متغیرهای قابل مشاهده قابل قبول است. همچنین مقدار آماره t-value در سطح اطمینان 5% بزرگ‌تر از 96/1 می‌باشد که نشان می‌دهد همبستگی‌های مشاهده شده معنادار است. گام بعدی نیکویی برازش مدل است. مقدار خی-دو بهنجار 18/1 به دست آمده است. شاخص RMSEA برابر 047/0 به دست آمده که نشان می‌دهد برازش مدل مطلوب است.

برای آزمون فرضیه‌های تحقیق از مدل‌یابی معادلات ساختاری و نرم‌افزار LISREL استفاده شده است. نتایج این آزمون در جدول شماره 5 قابل ملاحظه می باشد.

جدول 5- خلاصه نتایج تاثیر مستقیم و غیر مستقیم متغیرهای مدل 

فرضیه	بارعاملی	آماره t	نتیجه
1-مقیاس بر امنیت اجتماعی تاثیر دارد.	42/0	71/4	تاثیر دارد
2-ازدحام بر امنیت اجتماعی تاثیر دارد.	52/0	58/7	تاثیر دارد
3-فرم فضا بر امنیت اجتماعی تاثیر دارد.	38/0	26/3	تاثیر دارد
4-المان اطلاعاتی بر امنیت اجتماعی تاثیر دارد.	59/0	69/8	تاثیر دارد
5-آلودگی دیداری بر امنیت اجتماعی تاثیر دارد.	28/0	09/2	تاثیر دارد
6-نور روشنایی بر امنیت اجتماعی تاثیر دارد.	55/0	21/7	تاثیر دارد
7-آلودگی محیطی بر امنیت اجتماعی تاثیر دارد.	61/0	36/9	تاثیر دارد
8-آلودگی صوتی بر امنیت اجتماعی تاثیر دارد.	49/0	85/4	تاثیر دارد
9-کیفیت نفوذ پذیری بر امنیت اجتماعی تاثیر دارد.	33/0	25/3	تاثیر دارد
10-دسترسی حمل و نقل عمومی بر امنیت اجتماعی تاثیر دارد.	70/0	28/14	تاثیر دارد
11-کیفیت فعالیتها و کاربری زمین بر امنیت اجتماعی تاثیر دارد.	52/0	62/8	تاثیر دارد
12-کیفیت سکونت در محلات بر امنیت اجتماعی تاثیر دارد.	68/0	08/9	تاثیر دارد

منبع: نگارندگان

 

نقشه توزیع فضایی شاخص ها در محدوده فاز یک مهرشهر به صورت زیر است:

 

شکل شماره 5 – توزیع شاخص ها در سطح  محدوده فاز یک مهرشهر کرج

 

5- نتيجه‌گيري

تحلیل یافته ها نشان داد دوازده شاخص مقیاس، ازدحام، فرم فضا، المانهای اطلاع رسانی، روشنایی محیط، نفوذپذیری محیط، دسترسی با محوریت حمل و نقل عمومی، کاربری اراضی کیفیت سکونت، آلودگی دیداری، آلودگی محیطی و آلودگی صوتی بر امنیت محلات شهری تازه الحاق شده به محدوده شهر تاثیرگذار هستند.

بنابراین با توجه به موارد یاد شده می توان سیاست ها و اقداماتی را اتخاذ نمود تا علاوه بر ساماندهی بعد کالبدی محلات شهر، بر میزان امنیت اجتماعی آنها نیز اثر گذاشت و این محلات را ارتقا بخشید. این سیاستها عبارتند از:

·       اعطاي تسهيلات بانكي به ساكنين واجد شرايط بهسازي، مرمت منازل و نمادهاي مخدوش و نامناسب.

·       استفاده از الگوهاي مناسب چيدمان مانند مثلثي يا حلقوي در چيدمان مبلمان و مكان­يابي فضاها به منظور افزايش تعاملات اجتماعي در مناطق جرم خيز.

·       توجه به منظر شهري به منظور القاي حس نظارت و كنترل به كاربران محيط ميتوان از پاكسازي ديوار نويس ها ي ناهنجار، نقاشي ها ي ديواري و مرتبط و متناسب، رنگهاي موثر در آرامش و نشاط جمعي و. .. در اين راستا استفاده كرد.

·       طراحي عناصر شاخص و جاذب همچون ابنما،بازي با نور،المان و. ...در فضاهاي باز به منظور تشويق مخاطب با استفاده و حضور در فضا

·       سيستم روشنايي فضاهاي باز شهري متناسب با ميزان استفاده از آنها در ساعات تاريكي تنظيم شود.

·       ميزان روشنايي و فواصل چراغها نسبت به يكديگر و نسبت به عرض خيابان تنظيم گردد،به وسيله نورپردازي ميتوان مسيرهاي عبور و مرور را طراحي و تبيين كرد.

·       نورپردازي بايد به گونه اي باشد كه در بخشهاي مياني فضا، جزاير تاريكي و نقاط كور ايجاد نكند.

·       طراحي بهينه سيستم پشتيباني و نگهداري سيستم روشنايي.

·       پيش بيني برق اضطراري در مواقع ايجاد نقص در بسته و يا قطع برق شهري در فضاهاي باز شهري.

·       تعويض به موقع لامپهاي سوخته و شكسته در فضا به منظور تامين نور كافي و رفع حس عدم نظارت در مخاطب.

·       قرار دادن نور كافي بر روي تابلوها و علائم راهنما در شب به گونه اي كه به خوبي قابل رويت باشد، بهترين راه استفاده از نورهاي مختلف به صورت توامان است.

·       ايجاد نور كافي در محدوده ايستگاههاي حمل ونقل به صورتي كه پيادهها و خوردوهاي عبوري بتوانند چهره افراد منتظر در ايستگاه را شناسايي كنند.

·       تلاش براي بهبود سطح كيفي سكونت اين محلات همگام با محلات مجاور در راستاي محروميت زدايي و ايجاد تصوير ذهني مثبت در ساكنين اين محلات.

·       جلب مشاركت عمومي به منظور بهبود وضعيت مساكن اين محلات و اعطاي تسهيلات توسط دولت به واجدين اين شرايط.

·       استفاده از زمينهاي بلا استفاده به منظور ايجاد كاربري جديد، مانند احداث پارك كودك در نزديكي محلات مسكوني يا ايجاد فضاهاي جمعي براي حضور و افزايش تعاملات بزرگسالان.

·       ايجاد دفاتر تسهيل­گيري در جهت صدور پروانه ي ساخت و يا تعميرات جهت ارتقاي كيفيت و اصلاح ساختمانها

·       محدود كردن دسترسي به محلات مسكوني براي غريبه­ها و مجرمين بالقوه با اصلاح الگوي معابر، از جمله ايجاد كوچه­هاي بن بست، بستن راههاي فرار و ميانبرها و. ..

·       ايجاد تجهيزات، تسهيلات و امكانات كافي در راستاي حمل و نقل عمومي

·       ايجاد خدمات حمل و نقل شبانه ( مانند دايم بودن خطوط اتوبوس راني در طول شب) به فضاهاي باز محلات

·       امكان دسترسي آسان سالمندان و كودكان به خدمات حمل و نقل عمومي

·       ايجاد ايستگاههاي اتوبوس داراي حفاظ شيشه اي قابل رويت از بيرون به منظور افزايش امنيت

·       تدابیری برای افزايش دسترسی به امداد نظیرافزودن بر تعداد تلفن های عمومی فضاهای عمومی وهمچنین نورپردازی و تجهیز آنها به کد و دکمه امداد فوری.

·       بهبود سیمای شهری به کمک حفاظت فعال،

·       اجرای طرحهای بهسازی و همچنین حذف ديوار نوشته ها و آلودگیهای بصری موجود در فضا و استفاده از عناصر الحاقی آشنا برای مردم برای افزودن به ضريب آشنايی فضا و جلوگیری از به وجود آمدن احساس غربت،اضطراب و ترس ناشی از آن.

·       جلوگیری از رکود، و روا فعالیت­های موجود درفضاهای عمومی شهری با تدابیری نظیر استفاده از ورزش، تئاتر و رستورانها يا غرفه های فروش خیابانی،با رعايت اصول حفظ آسايش عابران.

به صورت ویژه برای محدوده مورد نظر اقدامات عملیاتی زیر می تواند منجر به بهبود سطح امنیت اجتماعی گردد:

ضلع شرقی محدوده فاز یک مهرشهر مشرف به زمین های زراعی و رها شده می باشد. روشنایی ممتد و مناسب معابر پیاده به همراه استقرار مبلمانهایی که منجر به فعالیت های شهری گردد، همچون دکه های روزنامه فروشی، گل فروشی منجر به تقویت حضور شهروندان و به تبع آن افزایش سطح امنیت این بخش از محدوده می شود.

اگر چه مسیر سراسری پیاده راه بهمراه پارک خطی در مرکز بافت شهری فاز یک مهرشهر وجود دارد، لیکن کیفیت پایین کفسازی فضاهای عمومی، عدم استقرار مبلمان مناسب و کافی برای تمام گروه هایی سنی و همچنین افراد دارای معلولیت حرکتی، نبود فعالیت های سازگار با مسیر پیاده در طول این مسیر، عدم توجه به فضای سبز در تمام طول پارک خطی، همه و همه سبب گردیده تا با وجود جانمایی و اختصاص این فضای خطی برای فعالیت های اجتماعی، در عمل کارآیی نداشته باشد. لذا با توجه به ماهیتی خطی پارک و پیاده راه، باید با رعایت تنوع، مبلمان شهری در طول این مسیر جانمایی گردد. وجود سطل زباله به بهداشت محیط کمک می نماید و ایجاد بازیگاه کودک سبب تشویق خانواده به حضور در فضا می شود. همچنین با توجه به طولانی بودن این مسیر در سطح فاز یک مهرشهر، رعایت نورپردازی مناسب و مستمر و پرهیز از ایجاد کنج تاریک در تمام طول مسیر پیاده الزامی است.

در مجموع، سیاستها و اقدامات فوق نشان داد اگرچه در تحقیقات شهرسازی شهر از ابعاد گوناگون دسته بندی می شود اما تاثیر اقدامات یک بعد بر بعد دیگر شهر تاثیر گذار است و این خارج از اراده مدیران و برنامه ریزان شهری می باشد. پس با بررسی دقیق اثرات جانبی هر اقدام در حوزه شهرسازی می توان تاثیرات مثبت آنها را در ابعاد مختلف این سکونتگاه ها افزایش داد.

 

منابع:

·       اردلان، داریوش؛ ابراهیمی پور، مرضیه و وحید، آرش (1400). بررسی تاثیر طرح کارل فریش بر نحوه گسترش و شکل گیری ساختار شهر (مطالعه موردی: شهر همدان از سال 1300 خورشیدی تا کنون)، مجله مهندسی جغرافیایی سرزمین، دوره 5، شماره 9، صص 88-104.

·       پاکزاد، جهانشاه ( 1385 )؛ مبانی نظري و فرایند طراحی شهري؛ وزارت مسکن و شهرسازي، معاونت شهرسازي و معماري.

·       پورجعفر، محمدرضا و ادب خواه، مصطفی (1383). بازشناسی هویت فرهنگی و تعلق اجتماعی در محله های شهر مورد مطالعه تجریش، همایش توسعه محله ای چشم انداز، توسعه شهر پایدار، تهران.

·       حبیبی سید محسن ، صدیقی ،سمیه،(1395). نقش فضای عمومی شهری در افزایش ایمنی اجتماعی مطالعه موردی: محله ساغریسازان و گلسار رشت)، هویت شهر شماره بیست وهفتم / سال دهم /پاییز 1395، صص16-5.

·       داودپور، زهره؛ اردلان، داریوش و ابراهیمی پور، مرضیه (1401) یک قرن با گسترش شهری در ایران- شهر ایرانی در قرن چهاردهم، انتشارات جهاد دانشگاهی قزوین، قزوین.

·       رحیمی، محمد (1398). بررسی جرم‌شناختی عوامل مؤثر بر احساس امنیت اجتماعی، شریه علمی دانش انتظامی لرستان، دوره 7، شماره 25، صص: 166-119.

·       رزاقی اصل، سینا و الهام سوري ( 1388 )؛ مفهوم تخریب گرایی در فضاهاي عمومی شهر؛ فصلنامه شهرسازي و معماري آبادي،  شماره 63 ، صص104-109.

·        رسولی شورستان، جلیل (1397). بررسی و تحلیل عوامل کالبدی و اجتماعی بر احساس امنیت در فضای شهری گرگان، فصلنامه علمی دانش انتظامی گلستان، دوره9 ،شماره 35، صص 56-33.

·       روانشاد، اعظم؛ سیدی، فرانک و یارمحمد و توسکی، مریم. (1401). مدل عمومی و شاخص سازی امنیت اجتماعی زنان در فضاهای شهری، فصلنامه مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 18 (1) : 269-296.

·       زیاری، کرامت اله (1388)، برنامه ریزی کاربری اراضی در تهران، انتشارات دانشگاه تهران.

·       سالار، روح الله؛ مستجابی، حمید؛ رضائی، محسن و رمضان زاده، سعید. (1399). تأثیر تعامل مدیریت شهري بر امنیت اجتماعی، ژوهشنامه نظم و امنیت انتظامی، 1 (49): 1-20.

·       سالاری فر، مهیا و معصومی، مسیح الله،(1396)، بررسي تأثير عوامل كالبدي _محيطي طراحي فضاهاي باز شهري برارتقائ امنيت اجتماعي سكونتگاههاي غيررسمي شهر سبزوار،نشريه پژوهش و برنامه ريزي شهري، سال هشتم، شماره سي¬ام، پاييز1396، صص162-145.

·       شفقی، سیروس، رهنما، محمد رحیم و ربانی ابوالفضلی، غزاله(1395). رساله دکتری جغرافیا گرایش برنامه ریزی شهری.

·       شهرداری کرج (1394) طرح تفصیلی منطقه 4 شهر کرج، مهندسین مشاور فجر توسعه.

·       شهرداری کرج (1396) سند توسعه محلات منطقه 4 کرج: 1-135.

·       صالحی، اسماعیل ( 1387 )؛ ویژگی هاي محیطی فضاهاي شهري امن، مرکز مطالعات و شهرسازي و معماري، تهران.

·       طاهری، زهرا. نعمت اللهی، زهرا و مدنی، سید حمید. (1401). بررسی رابطه بین فضاي کالبدي-اجتماعی شهر و احساس امنیت- نمونه موردی: شهر قزوین، جغرافیا و آمایش شهری منطقه ای، 13 (46): 85-114.

·       عطارزاده، مجتبی (1400). امنیت شهری در سیاست گذاری معطوف به پیشگیری، فصلنامه علمی پژوهش های مکانی فضایی، 18: 68-82.

·       عینی فر، علیرضا(1386)،نقش غالب الگوهای عام اولیه در طراحی محله های مسكونی معاصر، نشریه هنرهای زیبا،شماره32.

·       فلاحت، محمد صادق و جمشیدی، شهرام و رضایی، سیده الهام، (1393). دانشکده فنی و مهندسی دانشگاه زنجان،پایان­نامه­ي کارشناسی ارشد رشته ي معماري.

·       فلاحت، محمد صادق و جمشیدی، شهرام و رضایی، سیده الهام، (1393)،دانشکده فنی و مهندسی دانشگاه زنجان،پایان­نامه­ي کارشناسی ارشد رشته ي معماري.

·       قرایی، فریبا؛ جهانبانی، نفیسه و رشیدپور، نازیلا (1389)، بررسی و سنجش حس امنیت در مناطق مختلف شهری، نمونه موردی: مناطق 2 و 11 تهران، مجله آرمانشهر، دوره 3، شماره 4، 1389،صص 17-34.

·       کرمونا، متیو ( 1388 )؛ مکان هاي عمومی،فضاهاي شهري؛ مترجم: فریبا قرایی و همکاران، تهران: دانشگاه هنر.

·       لطفی، صدیقه، بردی آنا مراد نژاد، رحیم و ساسانی پور، محمد(1393). بررسی احساس امنیت در فضاهای عمومی( مورد مطالعه کلانشهر شیراز)، مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری، سال پنجم، شماره نوزدهم، زمستان 93.صص39-56.

·       ماندال، رابرت. (۱۳۷۹). چهره متغیر امنیت ملی، پژوهشکده مطالعات راهبردی، تهران.

·       مدنی پور، علی (1379). طراحی فضای شهری، انتشارات شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری، تهران.

·       مدیری، آتوسا (1385). جرم خشونت و احساس امنیت در فضاهای عمومی شهر، فصلنامه رفاه اجتماعی، شماره 22، صص: 27-11.

·       مرکز آمار ایران (1395) سرشماری نفوس و مسکن. بازیابی 1 شهریور 1402، آدرس سایت : https://www.amar.org.ir/

·       نظم­فر، حسین؛ علوی، سعیده و عشقی چهاربرج، علی (1397). ارزیابی امنیت در فضاهای عمومی شهری (نمونه موردی: پارکهای شهر تهران، برنامه ریزی و آمایش فضا، دوره 22، شماره2، صص: 165-133.

·       وبسایت موسسه لغت نامه دهخدا (1399) واژه محله، بازیابی شده در 3 اسفند 1399 از https://dehkhoda.ut.ac.ir/fa/dictionary

·       Foster, S. Knuiman, M. Villanueva, K. Wood, L. Christian, H. Giles-Corti, B. (2014). ”Does walkable neighbourhood design influence the association between objective crime and walking?” International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity 2014, 11:100.

·       Mak, B.K.L., Jim, C.Y. (2018). “Examining fear-evoking factors in urban parks in Hong Kong”, Landscape and Urban Planning, 171: 42-56. doi.org/10.1016/j.landurbplan.2017.11.012.

·       Rapoport. A, (2001),“The role of neighborhoods in the success of cities”, paper presented at the WSE symposium “De fining success of the city in the 21 century”, Berlin.

·       Sharma, p. chrisman, j.j(2003)," Succession Planning as Planned Behavior: Some Empirical Results ", Family Cusiness Review, No. 16(1).

·       Ziari, K. Ebrahimipour, M. Ardalan, D. (2023). “Physical resilience of riverside cities against floods”, Environmental science and policy, Volume 148, October 2023, 103548: 1-8. https://doi.org/10.1016/j.envsci.2023.07.008

 

 

 

 

---

[1] Sharma(2003) 

[2] - Kolmogorov-Smirnov

[3] - Kline

---