Designing the optimal asset-liability model using the multi-objective decision-making method with the approach of liquidity, credit, balance sheet, and capital adequacy risks.
Subject Areas : Financial engineering
mostafa khosroyani
1
,
Gholamreza zomorodian
2
,
mirfiz fallahshams
3
1 - financial management department ,central branch ,Islamic azad university ,Tehran , Iran
2 - Department of Financial Management, central Tehran Branch, Islamic Azad University. Tehran, Iran and member of Modern Financial Risk Research Group
3 - Department of Financial Management, central Tehran Branch, Islamic Azad University. Tehran, Iran and Faculty member of islamic azad univesity
Keywords: goal programming, Risk, asset and liability management,
Abstract :
In this research, asset and liability management, which is one of the most important things done by banks, is examined. The methods and complexity of the process used to manage assets and liabilities depend on the size and complexity of the portfolio. Bank Mellat, as one of the most central banks in the country, in line with its organizational goals and missions, needs accurate economic planning and high-yield investments in order to maintain the value of depositors' reserves and provide the necessary resources to fulfill its long-term and short-term obligations. According to the stated content, the main problem of this research consists in the fact that due to the importance of asset and liability management with the approach of liquidity risks, credit, balance sheet, capital structure as a comprehensive approach that includes different types of important risks and It includes the important, it should be noted. In this research, we consider asset and debt management with more important factors in this matter, so that the model is more efficient than the previous models presented, which has been taken into account with the approach of goal programming.
_|1) بانک اقتصاد نوین، پروژه توسعه¬ نرم‌افزار مدیریت ریسک گروه مطالعات و مدیریت ریسک بانک اقتصاد نوین (1387)، مدیریت دارایی بدهی و ریسک نقدینگی در مؤسسات مالی، چاپ دوم، نشر تهران، انتشارات فرا سخن. ص 12
2) فلاح شمس، میر فیض، حسن‌زاده، نقشینه، کردلویی، پور زرندی (1392)، مدیریت داراییها و بدهیهای بانکی، چاپ 2، نشر تهران، انتشارات گپ، ص 43
3) پورزرندی، محمدابراهیم، منصور (۱۳۸۵)، طراحی و تدوین الگوی ارزیابی آثار اعمال مدیریت دارایی و بدهی در بانکها با استفاده از مدل برنامه¬ریزی آرمانی، ریاضیات کاربردی واحد لاهیجان، شماره ۱۱، زمستان ۸۵. ص 77
4) Arzu Tektas, E. and gunay, G. (2005) Asset and liability Management Financial Crisis. The journal Of Risk Management vol No. 2. 2, p 5
5) Giokas, D. and Vassiloglou, M. (1991), “A goal programming model for bank assets and liabilities management”, European Journal of Operational Research, Vol. 50 No. 1, pp. 48
6) Chen, J. W., Lam, W. S., Lam, W. H. (2011). Optimization on the financial management of the bank with goal programming model, Journal of Fundamental and Applied Science, vol No. 2. 2, p 12
7) Booth, G.G. and Bessler, W. (1988), “Goal programming models for managing interest-rate risk”, Omega, Vol. 17 No. 1, pp. 81.
8) Booth, G.G. and Dash, G.H. (1979), “Alternate programming structures for bank portfolios”, Journal of Banking and Finance, Vol. 3, 4, pp. 67
9) Cohen, K.J. and Hammer, F.S. (1967), “Linear programming models for optimal bank asset management decision”, Journal of Finance, Vol. 22 No. 2, pp. 42.
10) Eatman, J.L. and Sealey, C.W. (1979), “A multiobjective linear programming model for commercial bank balance-sheet management”, Journal of Bank Research, Vol. 9, Winter, pp. 227
11) Forston, J.C. and Dince, R. (1977), “An application of goal programming to management of a country bank”, Journal of Bank Research, Vol. 7, pp. 311.
12) Gu¨ven, S. and Persentili, E. (1997), “A linear programming model for bank balance-sheet management”, Omega, Vol. 25 No. 4, pp. 449.
13) Zopounidis, C. (1999), “Multicriteria decision aid in financial management”, European Journal of Operational Research, Vol. 119 No. 2, pp. 404
14) 14. Biety, Monie. (2012). An introduction to liquidity and asset management, World Council of Credit Union, vol 6, 2, p.p 20
|_
طراحی مدل بهینه دارایی- بدهی با استفاده از روش تصمیم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیری چند هدفه با رویکرد ریسکهای نقدینگی ، اعتباری ،ترازنامه ، کفایت سرمایه
چکیده
در این پژوهش مدیریت دارایی و بدهی که از مهمترین اموری است که توسط بانکها انجام میشود مورد بررسی قرار میگیرد . روش‌ها و پیچیدگی فرآیندی که برای مدیریت دارایی و بدهی به کار می‌رود به اندازه و پیچیدگی آن مجموعه بستگی دارد. بانک ملت به عنوان یکی از محوري‌ترين بانکهایکشور در راستاي اهداف و ماموریتهای سازمانی ، نيازمند برنامه‌ريزي دقيق اقتصادي و سرمايه‌گذاري‌هاي پربازده به منظور حفظ ارزش ذخاير سپرده گذاران و تأمين منابع لازم براي ايفاي تعهدات بلندمدت و کوتاه‌مدت خود ميباشد. با توجه به مطالب بیان شده، مسئله اصلی این پژوهش مشتمل بر این نکته است که با توجه به اهمیت مدیریت دارایی و بدهی با رویکرد ریسکهای نقدینگی ، اعتباری ،ترازنامه ، کفایت سرمایه به عنوان رویکردی جامع که انواع مختلفی از ریسکهای با اهمیت و مهم را در بر میگیرد ، توجه شود . دراین پژوهشمدیریت دارایی و بدهی رابا فاکتورهای با اهمیت بیشتری در این موضوع مد نظر قرار میدهیم تا مدل دارای کارامدی بیشتری نسبت به مدلهای قبلی ارایه شده باشد. که با رویکرد برنامه ریزی ارمانی به این مهم توجه شده است .
کلمات کلیدی : مدیریت دارایی و بدهی ، ریسک ، برنامه ریزی ارمانی
1- مقدمه
از انجا که یکی از وظایف اصلی مدیریت مالی بانکها مدیریت دارایی و بدهی است . به دلیل اینکه این موضوع در بانکها افزایش سوداوری یا کاهش ریسک را محقق میسازد . (بیتی 2012 ،20 ) . گیوکاس و اسیلوگ1 عقیده دارند ، مدیریت علاوه بر تلاش برای حداکثر سازی درامدها ، برای ریسکهای درگیر در تخصیص سرمایه و دیگر اهداف بانک نیز باید تلاش کند. ( گیوکاس و واسیلوگو ، 1991 ، 48 ) . تکتاس2 و همکارانش ، جهت نشـان دادن تـأثیراسـتراتژيهـاي مـدیریتی متفـاوت براي دسترسی به اهداف مالی بانکها در زمان بحران مالی، از مدلسازي مـدیریت دارایـی - بدهی به کمک برنامهریزي آرمانی استفاده کردنـد.آنهـا مـدل برنامـهریـزي آرمـانی را براي دو بانک تجاري ترکیه با انـدازه متوسـط ورفتارهـايریسـک پـذیري متفـاوت بکـار بردند. از تحلیل نسبتهاي مالی بخش بانکی (نسـبت کفایـت سـرمایه، نقـدینگی، ریسـک اعتباري، ریسک نرخ ارز، بازده داراییها و...) در دو حالت (قبل و بعد از بحـران مـالی در ترکیه) استفاده کرده و نتیجه گرفتند که سیستم مالی قوي منطقهاي نقش مهمـی در توسـعه و تحکیم اقتصاد کلان بازي میکند. تکتاس و همکاران ، الگوی برنامهریزی ارمانی برای دو بانک تجاری ترکیه با رفتار ریسکپذیری متمایز ارایه دادند. (تکتاس و همکارانش ، 2005 ، 5 ). هدف از برنامهریزی ارمانی ارایه شده توسط تکتاس و همکاران ، دسترسی به سطح مطلوبی از مقاصد چند گانه و پوشش کامل آنها میباشد. . به گونه ای که تصمیم گیرندگان تا حد امکان به اهداف خود نزدیک شوند . در واقع انتخاب برنامهریزی ارمانی به بهترین وجه ماهیت چند بعدی مسایل را نشان داده و دشواریهای محاسباتی و عدم اشنایی کاربران با روش های تصادفی را برطرف میکند . ماهیت قابلیت انعطاف برنامهریزی ارمانی تصمیمگیرندگان را قادر میسازد تا برخی اهداف دارای محدودیتهای مشخص را مد نظر قرار دهند . زوپونیدیس3 (1999،404) ویژگی چند معیاره مسائل مالی مانند بهینهسازی داراییها و بدهیها را بیان میکند. برنامهریزی هدف و سایر مدلهای تصمیم گیری چندهدفه توسط فورستون و دینس4 (1977،311)، بوث و دش5 (1979،67)، ایتمن و سیلی6 (1979،227 )، کوهن 7(1987،42)، بوث و بسلر8 (1988،81) در بانکداری به کار گرفته شده است. بوث و دش (1979،67)، کوهن (1987،42) به ماهیت چند مرحلهای مسئله پرداختند . فورستون و دینس (1977،311) از یک رویکرد برنامهریزی آرمانی استفاده میکنند که در آن چهار هدف رقابتی (سود، نسبت وام به سپرده، کفایت سرمایه، نقدینگی) در نظر گرفته میشود.
گوون و پرسنتیلی (1997،449) یک مدل برنامهریزی خطی را توسعه دادند که هدف آن تعیین یک توالی بهینه از موقعیت ترازنامه برای یک بانک است. هر دو مدل با استفاده از دادههای بخش بانکداری ترکیه برای دوره 1987-1990 پیاده سازی شدهاند.
جی چن و همکاران یک مدل برنامهریزی ارمانی برای بهینهسازی سیستم مدیریت دارایی – بدهی در بانک برهاد مالزی ارایه دادند . ) جی چن و همکاران 2017 ، 12 )
درهیچ یک ازتحقیقات پیشین نگاه جامعی به ریسک مالی در موضـوع مـدیریت دارایی-بدهی استفاده نشده است .رویکردهای مختلفی برای ارایه مدل دارایی و بدهی صورت گرفته ولی نگاه توامان به ریسک نقدینگی و اعتباری و ترازنامه و کفایت سرمایه به عنوان مهمترین ریسکهای مالی یک رویکرد جدید در این تحقیق مورد توجه قرار گرفته شده است. با توجه به اهداف، محدودیتها و الزامات حاکم بر سیستم بانکی، محدودیتها وآرمانهاي مدل در قالب مدل برنامهریزي آرمانی تعریف گردیده است
2- روش شناسی تحقیق
در این تحقیق ابتدا ساختار سیستم مالی و روابط میان متغیرهای اقلام ترازنامه بانک ملت به منظور شناسایی روابط حاکم بر اقلام ترازنامه شناسایی میشود و سپس با توجه به اهداف ، محدودیت ها و الزامات حاکم بر سیستم بانکی و نیز بانک مورد بررسی محدودیتهای مدل تعریف میگردد. با توجه به مقدار واقعی و یا میزان بودجه انواع سپردهها و حقوق صاحبان سهام به عنوان ورودی برای مدل ، با کمک مدل مورد استفاده یعنی برنامهریزی ارمانی میزان بهینه تخصیص ورودیها بین اقلام مختلف داراییها بررسی و تحلیل میگردد و با توجه به اهداف و محدودیتهای حاکم بر مباحث مالی بانک ، ساختار مدل و تابع هدف آن تدوین میشود. در برنامه ریزی ارمانی پس از تعریف متغیرهای مدل ، ارمانهای مورد نظر مدیریت مشخص گردیده , محدودیتهای لازم برای تعیین ترکیب اقلام ترازنامه در دو گروه محدودیتهای الزام اور به شکل محدودیتهای با حد بالا و یا پایین بیان میشود و محدودیتهای هدف با انحراف مثبت و منفی از هدف تعیین شده بیان میشود و تابع هدف اصلی میزان انحراف ایجاد شده در اهداف را بیان میکند و بسته به نوع هدف کاهش انحراف مثبت و یا انحراف منفی یا هر دو تعریف میشود .
محدودیتها به ترتیب ارائه شده در مسئله:
محدودیت موجودی نقد (ریسک نقدینگی): طبق بخشنامه بانک مرکزی که در مهرماه 1396 تصویب شده و از سال 1397 قابلیت اجرا یافته است . بانکها موظف به تعریف نسبت پوشش نقدینگی برای کنترل و گزارش ان به بانک مرکزی میباشند که این نسبت بایستی 100 درصد باشد . البته در سال اول اجرایی این بخشنامه این نسبت حداقل بایستی 60 درصد باشد و هر سال به میزان 10 درصد به ان اضافه شده است . با توجه به اینکه سال اجرای این بخشنامه از ابتدای سال 1397 می باشد . این بخشنامه به عنوان یک محدودیت در سال 1397 به مدل اضافه شده است. در این تحقیق ریسک نقدینگی به عنوان محدودیت آرمانی ارائه شده است و باتوجه به نظر کارشناسان بانکی بین 02/0 تا 03/0 مجموع سپردههای بانکی باشد.
2) محدودیت مطالبات از بانک مرکزی : طبق قانون پولی و بانکی کشور، جهت اعمال سیاستهای پولی و کنترل حجم پول در اقتصاد، بانک مرکزی باید نسبت ثابتی از سپردههای بانکی را از آنها اخذ و نگهداری نماید. طبق قانون این نسبت میتواند حداقل 10و حداکثر 30 درصد باشد. این محدودیت به عنوان محدودیت ساختاری در مدل ارائه شده است و باتوجه به قوانین و مقررات و الزامات بانکی بین محدوده 10% تا 30% مجموع سپردهها باید قرار گیرد.
3)محدودیت مطالبات از بانکها و موسسات اعتباری: این محدودیت، محدودیت ساختاری بانکی میباشد و باتوجه به نظر کارشناسان بانکی بین بازه 03/0 تا 3/0 مجموع سپردهها در نظر گرفته شده است.
4) محدودیت اوراق مشارکت: اوراق مشارکت به لحاظ مزيت مالياتي و همچنين قابليت نقدينگي بالاي آن، جزء داراييهاي بدون ريسک بوده که در مواقع مورد نياز سريعا تبديل به نقد گرديده به ساير گروههاي دارايي تخصيص مييابد. در بيان حدود سرمايهگذاري در گروه اوراق مشارکت بايد به سياست کلي بانک نيز نگاهي داشت. بانک محافظه کار، نسبت بالاتري ازسپردهها را در اين نوع گروههاي دارايي، سرمايهگذاري ميکند، در حاليكه بانک ريسک پذيرتر سرمايهگذاري کمتري در گروههاي شبه نقد ميکند. بنابراين ميزان سرمايه گذاري دراين گروه بسته به سياست بانک ميباشد. با بررسي به عمل آمده از نظر مديران و کارشناسان بانک ملت و مطالعه روند گذشته ترازنامه و نسبت بين اوراق مشارکت با مجموع سپردهها است . این محدودیت نیز به عنوان محدودیت ساختاری درنظر گرفته شده است و بین 01/0 تا 08/0 مجموع سپردهها درنظر گرفته شده است.
5) محدودیت سرمایهگذاری و مشارکتها: طبق بند 1-3- دستورالعمل سرمایهگذاری موسسات اعتباری به شماره مب /183 مورخ 26/01/1386 مجموع سرمایهگذاریهای بیواسطه و با واسطه هر موسسه اعتباری در اوراق بهادار منتشر از سوی اشخاص حقوقی، نباید از 40 درصد سرمایه پایه بانک تجاوز نماید. محدودیت ساختاری سرمایهگذاری و مشارکتها بین بازه 2/0 تا 4/0 حقوق صاحبان سهام باید باشد درواقع سرمایهگذاریها و مشارکتها بین این دو بازه بایستی باشد.
6) محدودیت تسهیلات اعطایی: تسهیلات اعطایی به عنوان محدودیت ساختاری در این مدل ارائه شده است و عطف به نظر کارشناسان بانکی بایستی بین 70% تا 90% سپردهها باشد.
7) دارائی ثابت خالص : برای حمایت از منافع سپرده گذاران، بانک مرکزی طی بخشنامه شماره 257248/89 مورخ 21/11/1389 بانکها را ملزم نمود تا بیش از 70% مجموع حساب سرمایه پرداخت شده و اندوخته قانونی را در داراییهای ثابت صرف نکند. دارائی ثابت خالص بنابر قوانین بانکی و نظر کارشناسان بانکی باید بین 20% تا 70% حقوق صاحبان سهام بایستی باشد که جزء محدودیتهای ساختاری است.
8) سایر دارائی‌ها : بنابر نظر کارشناسان بانکی میزان سایر دارائی‌ها بایستی بین 01/0 تا 05/0 مجموع سپردهها باشد که جزء محدودیتهای ساختاری میباشد.
9) اقلام در راه : اقلام در راه بنابه نظر کارشناسان بانک بایستی بین 004/0 تا 006/0 مجموع سپردهها باشد که جز محدودیتهای ساختاری میباشد.
10) ریسک اعتباری: ریسک اعتباری را با محاسبه نسبت مطالبات معوق به تسهیلات در نظر گرفته شده است. که این نسبت بنابر نظر کارشناسان بانک حداکثر مقدار 10% بایستی باشد. این محدودیت به عنوان محدودیت آرمانی مدل میباشد.
11) ریسک ترازنامه : ریسک ترازنامه از نسبت دارائی مالی به دارائی فیزیکی محاسبه شده است که این نسبت حداکثر 70% تعیین شده است بنابه نظر کارشناسان بانک و همچنین حداقلی برابر 30% نیز برای آن لحاظ شده است. این محدودیت جز محدودیتهای آرمانی بانک میباشد.
12) ریسک کفایت سرمایه: ریسک کفایت سرمایه از حاصل سرمایه پایه به مجموع دارائی‌های موزون به ریسک محاسبه میشود که باتوجه به قوانین و مقررات این نسبت حداقل بایستی 8% باشد که این محدودیت برای محاسبه ریسک به عنوان محدودیتهای آرمانی لحاظ شده است.
13) محدودیت تسهیلات کلان بانکی: عطف به مقررات بانکی میزان تسهیلات کلان بانکی تقسیم به سرمایه پایه بانک بایستی کمتر از 8 باشد که این محدودیت به عنوان محدودیت ساختاری در نظر گرفته شده است.
14) تعهدات و بدهیهای ارزی : مطابق ماده 3 دستورالعمل تعیین نسبت تعهدات و بدهیهای ارزی به داراییهای ارزی، از موسسات اعتباری کشور موظف هستند که با محاسبه نسبت تعهدات و بدهیهای ارزی به داراییهای ارزی، سقف 150 درصدی را برای این نسبت رعایت کنند.
متغییرها و مدل برنامهریزی ارمانی
y1 : بدهی به بانک مرکزی ، y2 : بدهی به بانک ها و موسسات اعتباری ، y3 : جمع سپردهها ، y4 : ذخایر و سایر سپردهها، y5 : اقلام در راه ، y6 : حقوق صاحبان سهام ، y7 : تقسیم درامدها و هزینهها ، y8 : مجموع داراییها ، x1 : موجودی نقد،
x2 : مطالبات از بانک مرکزی ، x3 : مطالبات از بانک ها و موسسات اعتباری ، x4 : اوراق مشارکت و سایر اوراق مشابه ، x5 : سرمایه گذاریها و مشارکتها ، x6 : جمع تسهیلات ، x7 : داراییهای ثابت و خالص ، x8 : سایر داراییها ، x9 : اقلام در راه ، x10 : اعتبارات اسنادی ، x11 : مطالبات معوق ، x12 : دارایی مالی ، x13 : دارایی فیزیکی ، x16 : مجموع داراییهای موزون به ریسک ، x19 : تسهیلات کلان ، x20 : تعهدات و بدهیهای ارزی ، x21 : داراییهای ارزی x22 : وام کوتاه مدت ، a : جریان وجوه نقد ورودی ، b : جریان وجوه نقد خروجی، e : جریان وجوه نقد ورودی / جریان وجوه نقد خروجی S : سود عملیاتی ، R : درآمد عملیاتی
مدل برنامه ریزی ارمانی
(1) Min Z = +d1- +d2- + d3+ + d4+ + d5+ +d6+ + d7+ + d8-
ریسک نقدینگی
x1-0.02 y3 +d1- –d1+ =0 (2)
(3) x1-0.03y3+d2--d2+ = 0
e >=0.6 (4) مطالبات ازبانک مرکزی
X2>=0.1 y3 (5)
X2>=0.3y3 (6)
مطالبات از بانکها و موسسات اعتباری
X3>= 0.03y3 (7)
X3<=0.3y3 (8)
اوراق مشارکت
X4>=0.01y3 (9)
(10) X4<=0.08y3
سرمایهگذاری و مشارکتها
X5<=0.4y6 (11)
X5>=0.2y6 (12)
تسهیلات اعطایی
X6>=0.7y3 (13)
X6<=0.9y3 (14)
دارائی ثابت خالص
X7<=0.7y6 (15)
X7>=0.2y6 (16 )
سایر دارائی‌ها
X8<=0.05y3 (17)
X8>=0.01y3 (18 )
اقلام در راه
X9>=0.004y3 (19)
X9<=0.006y3 (20)
ریسک اعتباری
X11/x6<= 0.1 (21)
0 (22) =X11 – 0.1 x6 + d3- + d3+
ریسک ترازنامه
X12/x13 <= 0.7 (23)
X12 – 0.7x13 <= 0 (24)
(25) 0= X12 – 0.7x13 + d4- + d4+
x12 > 0.3 x13 (26)
ریسک کفایت سرمایه
Y8>= 0.08 x16 (27)
(28) 0=Y8 – 0.08 x16+ d5- + d5+
Y8 / x16 => 0.08 (29)
ساختاری
X19 /y8 <= 8 (30)
X20/x21 <= 1.5 ( 31)
X20 -1.5 x21 <=0 (32)
X20 => x21 (33)
X21 =>0.3 y8 (34)
سود
18% x4 + 20% x5 + 16% x6 -14%y3 =S (35)
S + d8- + d8+ =R (36)
3- فرضیات تحقیق
تطبیق رفتار یک سیستم با یک مدل مفروض بخصوص زمانیکه تحت تاثیر مجموعههای متنوعی از رفتارهای متغییرهای اقتصادی است ، بسیار پیچیده است و علاوه بر ارایه یک تحقیق علمی نیازمند هنر خاص خود نیز میباشد. بنابراین مدل طراحی شده مضاف بر مقبولیت از بعد دقت تطبیقی نیز ارزشیابی نمود. در این تحقیق سعی میشود که با تحلیل روابط متغیرها ، امکان تطبیق رفتار سیستم با رویکرد برنامهریزی ارمانی در نظر گرفته شود . مدل مناسب مدیریت دارایی و بدهی بانک ملت ، مدل برنامهریزی ارمانی با در نظرگرفتن ریسکهای نقدینگی ، اعتباری ، ترازنامه ، ساختار سرمایه است .
4- یافته های پژوهش
حال پس از ورود مقادير و محدوديتهاي فوق در نرم افزار، به بررسي نتايج خروجي نرم افزار در مورد مقادير تخميني مدل بعنوان مقادير بهينه متغیرها در مديريت ترازنامه و مقايسه آن با مقادير واقعي اين متغيرها در ترازنامههاي سال هاي اول اينكه اقلام واقعي ترازنامه براي متغيرهاي بدهي و دارايي، براساس روند طبيعي و الزامات مشهود و تجربي شكل گرفته است. درحاليكه مقادير اختصاص يافته توسط مدل بر اساس اهداف عمده بانک در نظرگرفتن الزامات قانوني و ساختاري و محدوديتهاي مدل، تخمين زده شده است و یافتههای ذیل از نتایج دارای اهمیت میباشد.
در مدل مورد بررسی، مقادیر سپردههای دیداری، پس انداز، سرمایهگذاری مدتدار و حقوق صاحبان سهام به عنوان ورودی مدل لحاظ میشوند و با توجه به الزامات، محدودیتها و اهداف تعیین شده، به گروههای مختلف دارایی تخصیص مییابند. درمدل طراحی شده، همه عبارات خطی هستند و مدل محدودیت عدد صحیحی روی متغیرها ندارد. در حل مدل از سالهای 1390 تا 1397 مدل به حل بهینه عمومی رسیده است. در حل مدل هیچ مقداری وجود ندارد که محدودیتهای مدل توسط آن نقض شده باشد یا از آن تجاوز کرده باشد وفیلد حالت نشدنی درهردوبار تخمین صفر بوده است.میزان واقعی سود در سالهای 1390 برابر 17.605 میلیارد ریال که در مدل عدد 24.650 میلیارد ریال حاصل شده است. همچنین در سالهای 91 تا 97 سود واقعی بدست آمده برابر 15.417 ، 15722 ، 5.610 ، 16.865 ، 28.173 ، 25.885 ، 58.379 میلیارد ریال است که پس از اجرای مدل سودهای بدست آمده برابر 3.345 ، 38944 ، 9780 ، 52477 ، 53107 ، 63336 ، 73.768 بدست آمده است.
جدول 1 - نتایج اجرای مدل سال 1390
بانک ملت | اسفند 1390 | مدل سال 1390 | تفاوت |
موجودیهای نقدی | 9870.23 | 17067.52 | 7197.28- |
مطالبات از بانک مرکزی | 60877.47 | 116163.7 | 55286.22- |
مطالبات ازبانكهاوموسسات اعتباري | 62805.43 | 170675.2 | 107869.76- |
اوراق مشاركت و ساير اوراق مشابه | 19574.38 | 5689.17 | 13885.20 |
سرمايه گذاريها و مشاركتها | 18563.45 | 15576.94 | 2986.51 |
جمع تسهيلات و مطالبات | 496013.01 | 398242.2 | 9777.81 |
دارائيهاي ثابت- خالص | 31081.11 | 27259.64 | 3821.47 |
داراييهاي نامشهود | 1156.76 | 234418.79 | 233262.02- |
ساير دارائيها | 73890.47 | 28445.87 | 45444.60 |
مطالبات معوق | 82268.15 | 39824.22 | 42443.93 |
دارائيهاي ارزي | 499399.47 | 312558.38 | 186841.08 |
بدهيهاي ارزي | 489973.59 | 468837.58 | 21136.01 |
وام کوتاه مدت | 24360.36 | 79648.4 | 5528.3 |
کفایت سرمایه | 0.043 | 0.08 | 0.03- |
منبع : یافته های پژوهش
جدول 2 - نتایج اجرای مدل سال 1391
بانک ملت | اسفند 1391 | مدل سال 1391 | تفاوت |
موجودیهای نقدی | 8513.31 | 21444.96 | 12931.64- |
مطالبات از بانک مرکزی | 83906.42 | 71483.19 | 12423.23 |
مطالبات ازبانكهاوموسسات اعتباري | 97113.26 | 214449.6 | 117336.33- |
اوراق مشاركت و ساير اوراق مشابه | 30620.74 | 36486.97 | 5866.22- |
سرمايه گذاريها و مشاركتها | 38545 | 16090.42 | 22454.58 |
جمع تسهيلات و مطالبات | 529643.12 | 500382.3 | 29260.82 |
دارائيهاي ثابت- خالص | 34686.95 | 28158.24 | 6528.71 |
داراييهاي نامشهود | 1511.21 | 281522.16 | 2800010.95- |
ساير دارائيها | 115378.39 | 381745.7 | 266367.30- |
مطالبات معوق | 95476.65 | 50038.23 | 45438.42 |
دارائيهاي ارزي | 669436.44 | 375362.89 | 294073.55 |
بدهيهاي ارزي | 6536164.99 | 563044.33 | 90120.66 |
وام کوتاه مدت | 9059.18 | 100076.40 | 91016.82- |
کفایت سرمایه | 0.05 | 0.08 | 0.02- |
منبع : یافته های پژوهش
جدول 3 - نتایج اجرای مدل سال 1392
بانک ملت | اسفند 1392 | مدل سال 1392 | تفاوت |
موجودیهای نقدی | 14555.73 | 887715.5 | 873159.76- |
مطالبات از بانک مرکزی | 99028.73 | 276265.9 | 177237.16- |
مطالبات ازبانكهاوموسسات اعتباري | 142519.19 | 282236.9 | 133746.70- |
اوراق مشاركت و ساير اوراق مشابه | 125740 | 73670.9 | 61096.89- |
سرمايه گذاريها و مشاركتها | 21952.09 | 19900.2 | 2051.89 |
جمع تسهيلات و مطالبات | 845345.55 | 828797.7 | 16547.85 |
دارائيهاي ثابت- خالص | 40229.19 | 34825.36 | 5403.83 |
داراييهاي نامشهود | 2133.22 | 413629.02 | 411495.80- |
ساير دارائيها | 202558.92 | 46044.32 | 156154.60 |
مطالبات معوق | 104040.04 | 82879.77 | 21160.27 |
دارائيهاي ارزي | 1675371.41 | 551505.37 | 1123866.04 |
بدهيهاي ارزي | 1661508.36 | 527258.05 | 834250.31 |
وام کوتاه مدت | 14653.64 | 165759.4 | 151105.76- |
کفایت سرمایه | 0.04 | 0.08 | 0.03- |
منبع : یافته های پژوهش
جدول 4 - نتایج اجرای مدل سال 1393
بانک ملت | اسفند 1393 | مدل سال 1393 | تفاوت |
موجودیهای نقدی | 15283.22 | 28078.97 | 12795.74- |
مطالبات از بانک مرکزی | 126981.07 | 25568.62 | 153807.92- |
مطالبات ازبانكهاوموسسات اعتباري | 102793.76 | 270342.52 | 177995.23- |
اوراق مشاركت و ساير اوراق مشابه | 4413.16 | 61473.53 | 57060.36 |
سرمايه گذاريها و مشاركتها | 24108.02 | 21058.58 | 3049.44 |
جمع تسهيلات و مطالبات | 898023.76 | 655175.9 | 242847.86 |
دارائيهاي ثابت- خالص | 44645.35 | 36852.52 | 7792.83 |
داراييهاي نامشهود | 3259.91 | 442921.02 | 439661.11- |
ساير دارائيها | 260155.06 | 46798.28 | 213356.78 |
مطالبات معوق | 108906.57 | 65517.59 | 43388.98 |
دارائيهاي ارزي | 1787718.31 | 590561.37 | 1197156.93 |
بدهيهاي ارزي | 1768047.89 | 885842.05 | 882205.83 |
وام کوتاه مدت | 17964.14 | 13105.14 | 11301- |
کفایت سرمایه | 0.06 | 0.08 | 0.02- |
جدول 5 - نتایج اجرای مدل سال 1394
بانک ملت | اسفند 1394 | مدل سال 1394 | تفاوت |
موجودیهای نقدی | 18623.02 | 371174.59 | 352551.56- |
مطالبات از بانک مرکزی | 150317.51 | 314089 | 163771.48- |
مطالبات ازبانكهاوموسسات اعتباري | 208309.24 | 371745.9 | 163436.65- |
اوراق مشاركت و ساير اوراق مشابه | 4630.78 | 12391.53 | 7760.75- |
سرمايه گذاريها و مشاركتها | 26929.40 | 27191.19 | 261.78- |
جمع تسهيلات و مطالبات | 988539.92 | 67977.97 | 920561.95 |
دارائيهاي ثابت- خالص | 46913.89 | 47584.58 | 670.68- |
داراييهاي نامشهود | 5978.05 | 541714.73 | 535736.67- |
ساير دارائيها | 361451.98 | 61957.65 | 299494.33 |
مطالبات معوق | 110205.16 | 6797.79 | 103407.37 |
دارائيهاي ارزي | 2052272.07 | 722286.31 | 1329985.76 |
بدهيهاي ارزي | 2021352.17 | 1083429.46 | 937922.70 |
وام کوتاه مدت | 30872.78 | 173481 | 142606- |
کفایت سرمایه | 0.04 | 0.08 | 0.04- |
منبع : یافته های پژوهش
جدول 6 - نتایج اجرای مدل سال 1395
بانک ملت | اسفند 1395 | مدل سال 1395 | تفاوت |
موجودیهای نقدی | 15634.84 | 37989.42 | 22354.57- |
مطالبات از بانک مرکزی | 171419.09 | 356623.5 | 185204.40- |
مطالبات ازبانكهاوموسسات اعتباري | 75441.63 | 379894.2 | 304452.56- |
اوراق مشاركت و ساير اوراق مشابه | 39367.24 | 126630.14 | 87262.89- |
سرمايه گذاريها و مشاركتها | 25548.97 | 24895.5 | 653.47 |
جمع تسهيلات و مطالبات | 1095359.18 | 886419.8 | 208939.38 |
دارائيهاي ثابت- خالص | 47293.64 | 43567.13 | 3726.51 |
داراييهاي نامشهود | 6953.35 | 556875.02 | 549921.66- |
ساير دارائيها | 386185.44 | 633150.7 | 246965.25- |
مطالبات معوق | 119889.14 | 88641.98 | 31247.16 |
دارائيهاي ارزي | 224301.67 | 742500.03 | 1481801.64 |
بدهيهاي ارزي | 2150903.03 | 1113750.04 | 1037152.98 |
وام کوتاه مدت | 40048.21 | 177283 | 137235- |
کفایت سرمایه | 0.04 | 0.08 | 0.04- |
منبع : یافته های پژوهش
جدول 7 - نتایج اجرای مدل سال1396
بانک ملت | اسفند 1396 | مدل سال 1396 | تفاوت |
موجودیهای نقدی | 14226.77 | 46820.22 | 32593.45- |
مطالبات از بانک مرکزی | 209760.42 | 435129.5 | 225369.07- |
مطالبات ازبانكهاوموسسات اعتباري | 166837.58 | 468202.2 | 303364.61- |
اوراق مشاركت و ساير اوراق مشابه | 50945.52 | 15606.74 | 35338.78 |
سرمايه گذاريها و مشاركتها | 23519.15 | 18923 | 4596.15 |
جمع تسهيلات و مطالبات | 1332277.40 | 1092472 | 239805.40 |
دارائيهاي ثابت- خالص | 47888.53 | 33115.24 | 14773.29 |
داراييهاي نامشهود | 8113.97 | 679944.11 | 671830.13- |
ساير دارائيها | 423024.98 | 78033.7 | 344991.28 |
مطالبات معوق | 151874.43 | 109247.2 | 42627.23 |
دارائيهاي ارزي | 2858091.38 | 906592.15 | 1951499.23 |
بدهيهاي ارزي | 4287137.07 | 27718.14 | 4259418.93 |
وام کوتاه مدت | 50717.04 | 218494 | 167776.96- |
کفایت سرمایه | 0.04 | 0.08 | -0.04 |
منبع : یافته های پژوهش
جدول 8 - نتایج اجرای مدل سال 1397
بانک ملت | اسفند 1397 | مدل سال 1397 | تفاوت |
موجودیهای نقدی | 17685.48 | 54631.77 | 36946.28- |
مطالبات از بانک مرکزی | 244956.40 | 464364.2 | 219407.79- |
مطالبات ازبانكهاوموسسات اعتباري | 200204.83 | 546317.7 | 219407.79- |
اوراق مشاركت و ساير اوراق مشابه | 13873.64 | 18210.59 | 4336.94- |
سرمايه گذاريها و مشاركتها | 23497.55 | 21335 | 2162.55 |
جمع تسهيلات و مطالبات | 1566418.64 | 1274741 | 291677.64 |
دارائيهاي ثابت- خالص | 49044.10 | 37336.26 | 11707.84 |
داراييهاي نامشهود | 9173.08 | 769289.08 | 760115.99- |
ساير دارائيها | 448616.26 | 91052.95 | 357563.31 |
مطالبات معوق | 154448.29 | 127474.1 | 26974.19 |
دارائيهاي ارزي | 3425005.01 | 1025718.77 | 2399286.23 |
بدهيهاي ارزي | 5137507.52 | 32268 | 5105239.52 |
وام کوتاه مدت | 48183.90 | 254948 | 206764.1- |
کفایت سرمایه | 0.04 | 0.08 | 0.04- |
منبع : یافته های پژوهش
5-نتیجه گیری و بحث
پس از بررسی مدل نتایج حاصل پس از اجرای مدل را به صورت زیر میتوان بیانکرد. اهداف و
محدودیتهای قانونی و بانکی تحت محدودیتهای مدل وارد شده و لزوم برقراری انها در مدل با
باعث شده که متغییرها دارای مقادیر بهتری و در راستای اهداف بانک و الزامات بانکی قرار بگیرند
ار اینرو سه متغیر وجه نقد، مطالبات از بانکهاوموسسات اعتباریواوراق مشارکت جزء داراییهای با درجه نقد شوندگی بالا در ترازنامه بانک میباشند، به عبارتی این داراییها، همان داراییهای جاری هستند که نگهداری میزان مشخصی از آن برای کنترل ریسک نقدینگی لازم میباشد. کمتر بودن داراییهای جاری در ترازنامه نسبت به مبلغ اختصاصی مدل نشان دهنده آن است که مدیران بانک در مدیریت داراییهای جاری خود از سیاست جسورانه پیروی مینمایند. این روش پرمخاطره است و خطر ازدست دادن مشتری، کاهش توان پرداخت تعهدات در زمره خطرات آن قراردارد. که در مدل دارای مقدار بالاتری میباشدکه باعث میشود که ریسک نقدینگی بانک کمتر گرددو جریمههای مربوط به عدم رعایت میزان سپرده قانونی از بین برود. که در تمامی سالهای مورد بررسی از سال 1390 تا 1397 ، این ارقام نسبت به ارقام واقعی افزایش یافته و مطابق استاندارهای بانک و بانک مرکزی قرار گرفته است .
متغیر مطالبات از بانک مرکزی عبارتست از سپرده قانونی که بصورت هفتگی با نرخی که هرسال توسط بانک مرکزی برای هریک از انواع سپردهها (دیداری، پس انداز و مدت دار) اعلام می شود محاسبه و نزد بانک مرکزی تودیع میگردد.. بنابراین تودیع سپرده قانونی نزد بانک مرکزی ، یک الزام قانونی محسوب میشود. تفاوت موجود به دلیل عدم رعایت الزام مربوطه توسط بانک میباشد.
از آنجاکه داراییهای ثابت، جزء داراییهای کم بازده محسوب میشود بنابراین بهتر است که مبلغ آن در حد رعایت الزام موجود برای آن باشد. این الزام رعایت نسبت دارایی های ثابت به حقوق صاحبان سهام است که میبایستی کمتر از0.7 باشد.دارایی های ثابت بانکی از جمله داراییهایی هستند که مقدار انها بایستی در حد استانداردباشدو زیاد بودن انها باعث قفل شدن سرمایه بانکی میشود که با توجه به نظر کارشناسان بانکی و قوانین بانکی تعیین شده است که میزان واقعیت ان در هر سال از میزان مدل بیشتر است که باید نسبت به تغییر به میزان استاندارد عمل شود. تا میزان ریسک ترازنامه در وضعیت بهتری قرار گیرد.
کاهش مطالبات معوق در راستای کاهش ریسک اعتباری بانک از جمله اهدافی بوده است که در مدل به خوبی اجرا شده است و میزان واقعی با میزان مدل مطالبات معوق در سالهای 1390 تا 1397 خود بیانگر عملکرد خوب مدل در این زمینه می باشد. ازآنجاکه هدف سیستم بانکی نیز مانند سایر موسسات مالی، کسب سود از عملیات مالی خود میباشد، لذا تخصیص منابع برروی وجوهی که دارای بازده بیشتر میباشند، از اهداف اصلی مدیران بانک است. از جمله مزیتهای مدل و حل کننده آن، از یک طرف تخصیص وجوه کمتر به دارایی هایی که بازده کمتر داشته و تنها جنبه الزام دارند و از طرف دیگر تخصیص وجوه بیشتر به دارایی های با بازده بیشتر میباشد. تفاوت های مذکور نشان دهنده آن است که سیاست تخصیص منابع به سرمایهگذاریها و تسهیلات که دارای بازده قابل قبول میباشند به گونهای است که از مقدار اختصاصی مدل کمتر است که این امر موجب کاهش بازدهی و سود کسب شده توسط بانک میشود. با توجه به این مهم و با توجه به هدف گذاری و میزان سود دهی تعریف شده مدل به گونه ای تعریف شده است که با رعایت الزامات بیشترین سود دست پیدا کند. دراین خصوص عملکرد بانک مطلوب بوده و مبلغ این متغیر در ترازنامه تنها درحد الزام تعیین شده، بوده است . کفایت سرمایه که نشان دهنده توانایی بانک درخصوص ایفای تعهداتش است، ازجمله مهمترین شاخصهای سنجش بانکها در سطح بینالمللی محسوب میشود و معیاری برای رتبهبندی بانکها می باشد. میزان آن در مدل بدان معنی است که براساس تخصیص داراییها توسط مدل، این نسبت به میزان مذکور برای هر مقطع، بهبود یافته است. برای کنترلریسک نقدینگی،میبایستی داراییهای با درجه نقدشوندگی بالا (وجه نقد، مطالبات از بانکها و موسسات اعتباری و اوراق مشارکت) باشد. رعایت این نسبت، بانک را از خطر ریسک نقدینگی و خطر ورشکستگی مصون میدارد. تخصیص داراییها بین گروه های مختلف توسط مدل به گونه ای است که به میزان ذکر شده ،ریسک نقدینگی را کاهش داده است که جزء مزیتهای مدل است.
با توجه به بهینه سازی همزمان ریسکهای مختلف درمدل در تمامی سالهای مورد بررسی مقادیر ریسکهای ترازنامه و اعتباری و نقدینگی و کفایت سرمایه در وضعیت مورد انتظار اولیه بانک قرار گرفتهاندو توازن بسیار مناسبی بین داراییها و بدهیهای بانک صورت گرفته است. که به صورت دقیق تر در هر جدول مربوط به هر سال ارایه شده است.
همانطور که مشخص است با توجه به نتایج بدست امده مدل برنامه ریزی ارمانی ، تا حد بسیار مناسبی توانسته اهداف بانکی را پوشش دهد و دارای کارامدی مناسبی برای اجرا در مبحث مدیریت دارایی و بدهی است و تواما الزامات قانونی بانک را نیز پوشش دهد و همچنین مدل مناسبی برای تبیین توازن میان منابع و مصارف بانکی می باشد که در واقع با متعادل کردن تعادل بین ریسکهای مختلف و اهداف بانکی نتایج خوبی را ارایه نموده است. که همانطور اشاره شده است الزامات و اهداف و شاخص های بانکی در رتیه بهتری بعد از اجرای مدل میباشند که نشانگر کارکرد مناسب مدل میباشد.
فهرست منابع :
1.بانک اقتصادنوين، پروژه توسعه نرم‌افزار مدیریت ریسک گروه مطالعات و مدیریت ریسک بانک اقتصاد نوین( 1387)، مدیریت دارایی بدهی و ریسک نقدینگی در مؤسسات مالی،چاپ دوم ،نشر تهران، انتشارات فرا سخن. ص 12
2.فلاح شمس، میر فیض،حسن زاده ، نقشینه ، کردلویی ، پور زرندی(1392 ) ، مدیریت دارایی ها و بدهی های بانکی ،چاپ 2،نشر تهران ،انتشارات گپ ، ص 43
3. پورزرندی، محمد ابراهیم، منصور (۱۳۸۵)، طراحی و تدوین الگوی ارزیابی آثار اعمال مدیریت دارایی و بدهی در بانکها با استفاده از مدل برنامهریزی آرمانی، ریاضیات کاربردی واحد لاهیجان، ، شماره ۱۱، زمستان ۸۵. ص 77
4 . Arzu Tektas, E. and gunay, G. (2005) Asset and liability Management Financial Crisis. The journal Of Risk Management vol No. 2. 2, p 5
5. Giokas, D. and Vassiloglou, M. (1991), “A goal programming model for bank assets and liabilities management”, European Journal of Operational Research, Vol. 50 No. 1, pp. 48
6.. Chen, J. W., Lam, W. S., Lam, W. H. (2011). Optimization on the financial management of the bank with goal programming model, Journal of Fundamental and Applied Science, vol No. 2. 2, p 12
7.. Booth, G.G. and Bessler, W. (1988), “Goal programming models for managing interest-rate risk”, Omega, Vol. 17 No. 1, pp. 81.
8.. Booth, G.G. and Dash, G.H. (1979), “Alternate programming structures for bank portfolios”, Journal of Banking and Finance, Vol. 3, 4, pp. 67
9..Cohen, K.J. and Hammer, F.S. (1967), “Linear programming models for optimal bank asset management decision”, Journal of Finance, Vol. 22 No. 2, pp. 42.
10..Eatman, J.L. and Sealey, C.W. (1979), “A multiobjective linear programming model for commercial bank balance-sheet management”, Journal of Bank Research, Vol. 9, Winter, pp. 227
11. Forston, J.C. and Dince, R. (1977), “An application of goal programming to management of a country bank”, Journal of Bank Research, Vol. 7, pp. 311.
12.Gu¨ven, S. and Persentili, E. (1997), “A linear programming model for bank balance-sheet management”, Omega, Vol. 25 No. 4, pp. 449.
13. Zopounidis, C. (1999), “Multicriteria decision aid in financial management”, European Journal of Operational Research, Vol. 119 No. 2, pp. 404
14. Biety, Monie. (2012). An introduction to liquidity and asset management, World Council of Credit Union, vol 6 , 2 , p.p 20
Designing the optimal asset-liability model using the multi-objective decision-making method with the approach of liquidity, credit, balance sheet, and capital adequacy risks.
In this research, asset and liability management, which is one of the most important things done by banks, is examined. The methods and complexity of the process used to manage assets and liabilities depend on the size and complexity of the portfolio. Bank Mellat, as one of the most central banks in the country, in line with its organizational goals and missions, needs accurate economic planning and high-yield investments in order to maintain the value of depositors' reserves and provide the necessary resources to fulfill its long-term and short-term obligations. According to the stated content, the main problem of this research consists in the fact that due to the importance of asset and liability management with the approach of liquidity risks, credit, balance sheet, capital structure as a comprehensive approach that includes different types of important risks and It includes the important, it should be noted. In this research, we consider asset and debt management with more important factors in this matter, so that the model is more efficient than the previous models presented, which has been taken into account with the approach of goal programming.
Key words: asset and liability management, risk, goal programming
[1] Giokas, D Vassilogou
[2] Tektas
[3] Zopounidis
[4] Forston, and Dince
[5] Boothand Dash
[6] Eatmanand Sealey.
[7] Cohen
[8] Booth and Bessle
