Relationship between Family Communication Patterns and Financial literacy

Subject Areas : Journal of Educational Psychology

Javad Rezaei ¹ , Ali Reza Mehrazeen ² , Abolghassem Massihabadee ³

1 - Ph.D student, Department of Accounting, Neyshabur Branch, Islamic Azad University, Neyshabur, Iran
2 - Department of Accounting, Islamic Azad University, Neyshabour Branch, Neyshabour, Iran.
3 - Department of Accounting, Neyshabur Branch, Islamic Azad University, Neyshabur, Iran

Received: 2024-08-15 Accepted : 2024-11-20 Published : 2024-12-25

Keywords: Family Communication Patterns, Dialogue, Financial Literacy, Personality ,

Abstract :

The present study has studied the effect of family communication patterns on financial literacy which has been applied in terms of purpose-based segmentation and descriptive-correlational research method. The statistical population of this study consisted of three students of Ferdowsi University of Mashhad in the summer of 1989 who were undergoing undergraduate and higher education. Sample size was determined based on Morgan table of at least 260 people. The questionnaires were distributed to 280 statistical population by simple cluster random sampling method. Analyzes were included. The validity of the research instrument was assessed by face validity, content and confirmatory factor analysis and its reliability was calculated through Cronbach's alpha. The research tools included the Family Communication Pattern Questionnaire (RFCP); based on the subject's family communication perception, derived from the Ritchie and Fitzpatrick model (1994) and the financial literacy questionnaire used by Yaghoubinejad et al. (2011) based on the Brad model (2008). Has been. Structural equation modeling and Smart PLS software were used for inferential statistics.The results of the data analysis indicated a significant relationship between family communication patterns and financial literacy with a T coefficient of 0.615 with direct correlation and relatively strong intensity.

References:

آزادی، رضا؛ زنجیردر، محمد؛ و فرشیدپور، ابراهیم. (1391). سواد مالی و عوامل مؤثر بر آن و ارتباط آن با برنامه‌ریزی بازنشستگی. اولین همایش تحقیقات و استراتژی‌های جدید در زمینه مدیریت و حسابداری، تنکابن، مازندران، ایران.
ایرانی‌زاده، جلال. (1391). بررسی روش‌های ابراز وجود در درمان کم‌رویی میان دانش‌آموزان پسر پایه دوم دبیرستان‌های شهرستان‌های یزد. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن.
پیغامی، عادل؛ و مرادی، امین. (1395). مقدمه‌ای بر سواد مالی. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
جعفری ندوشن، علی‌اکبر. (1390). در ضرورت نهضت سواد مالی، مجله بورس، 97، 24-27.
جوکار، بهرام؛ و رحیمی، مهدی. (1394). بررسی تأثیر الگوهای ارتباطی خانواده بر شادی در گروهی از دانش‌آموزان دختر و پسر دبیرستان شهر شیراز. چاپ دوم، تهران: انتشارات میر.
حافظ‌نیا، محمدرضا. (1391). مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی. تهران: انتشارات سمت.
خاکی، غلام‌رضا. (1382). روش تحقیق در مدیریت. دانشگاه آزاد اسلامی، 13، 389-402.
خواجویی، علی. (1396). بررسی رابطه بین سواد مالی و رفاه مالی کارکنان دانشگاه علوم پزشکی کرمان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان.
دیانتی‌دیلمی، زهرا؛ و حنیفه‌زاده، محمد. (1394). بررسی سطح سواد مالی خانواده‌های تهرانی و عوامل مرتبط با آن. فصلنامه علمی- پژوهشی دانش مالی تحلیل اوراق بهادار، 26(8)، 139-115.
سبزی، ندا. (1391). بررسی الگوی علی ابعاد شخصیت، هوش اجتماعی، خودکارآمدی عاطفی و مهارت‌های ارتباطی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز.
شهیدی، شهریار؛ و صریحی، نفیسه. (1385). رابطه روش‌های فرزندپروری با توانایی ابراز وجود و بررسی تأثیر برنامه آموزشی ابراز وجود در دانش‌آموزان. روان‌شناسی معاصر، 3(1)، 14-23.
طغیانی، مهدی؛ و مرادی باصیری، امین. (1395). تحلیل انتقادی الگوی متعارف آموزش عمومی سواد مالی از منظر اقتصادی اسلامی. فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات اقتصاد اسلامی، 8(2)، 227-260.
کیانوش، مهسا؛ جلیلی، محمد؛ احمدی، موسی؛ و حسین‌آبادی ساده، داود. (1393). میزان درک و شناخت دانشجویان از دانش تأمین مالی شخصی (تحلیل رفتار دانشجویان نسبت به دانش تأمین مالی شخصی). فصلنامه علمی- پژوهشی دانش سرمایه‌گذاری، 3(12)، 41-53.
گرشاسبی، هلیا؛ خدایی وله‌زاقرد، محمد؛ و غلام‌قاسمی، بیژن. (1394). دانش مالی و مشارکت در بازارهای سرمایه. کنفرانس سالانه مدیریت و اقتصاد کسب و کار.
مرادی، جواد؛ و ایزدی، منصوره. (1394). بررسی تأثیر سواد مالی سرمایه‌گذاران بر تصمیم سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار. فصلنامه علمی- پژوهشی دانش سرمایه‌گذاری، 4(13)، 127-149.
معین‌الدین، محمود. (1390). ارزیابی و ارائه الگوی مناسب جهت سنجش سواد مالی دانشجویان ایرانی. رساله دکتری، دانشگاه آزاد علوم و تحقیقات تهران.
نوری، پیمان؛ جلیلی، محمد؛ احمدی، موسی؛ و افتخاری پارسا، احمد. (1395). تأثیر آموزش‌های مالی در محیط کار بر مدیریت مالی شخصی و عملکرد شغلی (کارکنان ورودی سال 1391). پژوهش‌های جدید در مدیریت و حسابداری، 2(3)، 195-205.
هراتیان، هادی. (1394). مشاوره مالی هوشمند شخصی با استفاده از نقشه ذهنی مالی. کنفرانس بین‌المللی اقتصاد مدیریت و علوم اجتماعی.
یعقوب‌نژاد، احمد؛ نیکومرام، هاشم؛ و معین‌الدین، محمود. (1390). ارائه الگوی جهت سنجش سواد مالی دانشجویان ایرانی با استفاده از روش دلفی فازی. مجله مهندسی مالی و مدیریت اوراق بهادار، 8، 1-46.
یوسفی، زهرا. (1390). اندازه‌گیری سواد مالی سرمایه‌گذاران حقیقی بورس اوراق بهادار ایران و ارتباط سواد مالی با تنوع و تصمیمات سرمایه‌گذاری آنها. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد.
Arnett, J. J. (2000). Emerging adulthood: A theory of development from the late teens through the twenties. American Psychologist, 55, 469-480.
Al-Tamimi, H., & Bin Kalli, A. (2009). Financial literacy and investment decisions of UAE investors. The Journal of Risk Finance, 5, 500-516.
Alberti, R. E., & Emmons, M. L. (1982). Your Perfect Right. Human Sciences Press.
Antonides, G., de Groot, M., & van Raaij, F. W. (2011). Mental budgeting and the management of household finance. Journal of Economic Psychology, 32, 546-555.
ANZ. (2008). ANZ Survey of Adult Financial Literacy in Australia. Australia and New Zealand Banking Group Limited (ANZ).
Atkinson, A., McKay, S., Kempson, E., & Collard, S. (2006). Levels of financial capability in the UK: Results of a baseline survey. Personal Finance Research Centre, University of Bristol.
Baumeister, R. F., & Twenge, J. M. (2004). Personality and social behavior. International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences, 11276-11281.
Bay, C., Catasus, B., & Johed, G. (2014). Situating financial literacy. Critical Perspectives on Accounting, 25(1), 36-45.
Bayer, P. J., Bernheim, B. D., & Scholz, J. K. (2008). The effects of financial education in the workplace: Evidence from a survey of employers. Working Paper.
Beal, D. J., & Delpachitra, S. B. (2003). Financial literacy among Australian university students. Economic Papers, 22(1), 65-78.
Bernheim, B. D., Garrett, D. M., & Maki, D. M. (2001). Education and saving: The long-term effects of high school financial curriculum mandates. Journal of Public Economics, 80(3), 435-465.
Bird, S. (2008). Financial literacy among university students: An Australian case study. University of Wollongong, Available at: http://ro.uow.edu.au/theses/112.
Bodvarsson, O. B., & Walder, R. L. (2004). Do parental cash transfers weaken performance in college? Economics of Education Review, 23(5), 483-495.
Bowen, C. F. (2002). Financial knowledge of teens and their parents. Financial Counseling and Planning, 13(2), 93-102.
Burger, J. M., & Cooper, H. M. (1979). The desirability of control. Motivation and Emotion, 3, 381-393.
Canary, D., & Lakey, S. G. (2010). Strategic conflict: Research-based principles for managing interpersonal conflicts. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
Cale, E. M. (2006). A quantitative review of the relations between the Big 5 higher order personality dimensions and antisocial behavior. Journal of Research in Personality, 40(3), 250-284.
Gathergood, J. (2012). Self-control, financial literacy, and consumer overindebtedness. Journal of Economic Psychology, 33(3), 590-602.
Hanson, T. A., & Olson, P. M. (2018). Financial literacy and family communication patterns. Journal of Behavioral and Experimental Finance, https://doi.org/10.1016

Full-Text:



 

          فصلنامه مهارت های روانشناسي تربيتي

         دانشگاه آزاد اسلامي واحد تنكابن

         سال پانزدهم، شماره چهارم، زمستان 1403، پیاپی 60 

            صص  43-22

 

رابطه الگوهای ارتباطی خانواده و سواد مالی  

 

جواد رضایی1، علیرضا مهرآذین 2*، ابوالقاسم مسیح آبادی 2

 

1)       دانشجوی دکتری، گروه حسابداری، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران

2)       گروه حسابداری، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران 

 

*نویسنده مسئول: [e-mail]

تاريخ دريافت مقاله  25/05/1403               تاريخ پذيرش مقاله  30/08/1403

چکیده

تحقیق حاضر، اثر الگوهای ارتباطی خانواده را بر سواد مالی مطالعه کرده ‌‌است که از نظر تقسیم‌بندی بر مبنای هدف، کاربردی و از نظر روش انجام تحقیق توصیفی- همبستگی بوده‌است. جامعه آماري تحقيق، شامل دانشجویان دانشکده‌های مختلف دانشگاه فردوسی مشهد در تابستان 1398 بوده که در مقطع کارشناسی و بالاتر در حال تحصیل بودند. حجم نمونه بر اساس جدول مورگان حداقل 260 نفر تعیین شد که پرسشنامه‌ها به تعداد 280 نسخه در جامعه‌‌آماری توزیع شدند که پس از حذف موارد ناقص و مخدوش، تعداد 265 نسخه در تجزیه و تحلیل شرکت داده شدند. روایی ابزار تحقیق به شیوه روایی صوری، محتوایی و تحلیل عاملی تاییدی و پایایی آن از طریق آلفای کرونباخ مورد محاسبه قرار‌گرفت. ابزار تحقیق شامل پرسشنامه‌ الگوی ارتباطی خانواده (RFCP)؛ مبتنی بر ادراک ارتباطات خانواده آزمودنی، برگرفته از مدل ریچی و فیتزپاتریک (1994) و پرسشنامه سواد مالی مورد استفاده یعقوب‌نژاد و همکاران (1390) بر اساس مدل برد (2008)، بوده. در بخش آمار استنباطی از روش مدل‌یابی معادلات ساختاری و نرم‌افزار PLS استفاده‌شد. نتایج تحلیل، معناداری رابطه الگوهای ارتباطی خانواده و سواد مالی را با ضریب آماره T  معادل 615/0 با ارتباطی مستقیم و شدت نسبتا قوی را تایید کرد.

 

کلید واژگان : الگوهای ارتباطی خانواده، گفت و شنود، سواد مالی، شخصیت

 

        

مقدمه

امروزه، درک مفاهیم و مهارت­های مرتبط با سواد مالی به سبب اینکه مصرف­کننده را برای بقاء در جامعه مدرن و مقاومت در برابر تنوع و پیچیدگی محصولات و خدمات مالی موجود، توانا می­سازد، ضرروی شده­است. می­توان چنین بیان­کرد که داشتن مهارت­های مالی در دهه­اخیر، مهم­تر نیز، شده­است؛ زیرا با وجود بازارهای مالی پیچیده و رقابت شدید واحدهای اقتصادی برای بدست­آوردن سهم بازار بیشتر، تأمین اعتبار آسان­ترشده و سهولت امکان دسترسی به وام­های مختلف و سایر طرق پرداخت، منجر به افزایش پرداخت برای مصرف و رشد سریع سطح بدهی افراد و خانواده­ها شده­است. لذا، داشتن سواد مالی یک مبنای ضروری برای پیش­گیری و حل مسائل مالی است و به نوبه خود برای داشتن زندگی موفقیت­آمیز، سالم و شاد حیاتی است (برد¹،2008).

خانواده، یکی از مهم­ترین نهادهای جامعه و شکل­دهنده شخصیت آدمی است. مطلوبیت، رضایت خشنودی، کیفیت و کارکرد بهینه خانواده، عوامل بسیار تاثیرگذاری در شکوفایی، رشد و پیشرفت اعضای خانواده است. به نظر می­رسد، تأثیر متقابل این عوامل در موفقیت و پایداری ازدواج نقش به سزایی دارد. اگرچه خانواده، کارکردهای مختلفی دارد. اما، کارکرد اصلی آن برآوردن نیازهای فردی اعضای خانواده است؛ این مسأله یکی از تعیین کننده­های عملکرد سالم نهاد خانواده به شمار می­رود. خانواده نظامی اجتماعی و طبیعی است که ویژگی­های خاص خود را دارد. در چنین نظامی، افراد با علایق و دلبستگی­های عاطفی نیرومند، دیرپا و متقابل به یکدیگر پیوسته­اند. این دلبستگی­ها اگرچه شاید، شدت و حدودشان در طی زمان کاسته شود، اما در سراسر زندگی خانوادگی پاینده خواهندبود (گلدنبرگ² و گلدنبرگ،1980؛ ترجمه حسین شاهی و نقش­بندی،1382). وقتی الگوهای خانواده برای رسیدن به اهداف سودمند باشد، خانواده از نظر کارکردی، کارآمد خواهدبود. اما، وقتی این الگوها سودمند نباشد و تعامل­ها همراه با استرس و رفتارهای بیمارگونه صورت گیرد، خانواده چهره­ای ناکارآمد می­یابد (کیت­نر، میلر و رایان³،1996). نتایج تحقیقات نشان می­دهد که کارکرد مطلوب خانواده با ویژگی­های فردی زوج­ها مانند؛ ارتباط موثر، شباهت بازخوردها، شخصیت و خلق و خوی همسر و حرمت خود همبسته است (ویجینیما، کوماری و پاندا⁴،2004؛ هانلر و گنچوز⁵،2005) و در صورت توجه به آنها زمینه رضایت و خرسندی را می­تواند فراهم­کند.

ریچی و فیتزپاتریک⁶ (1990) و کوئرنر و فیتزپاتریک⁷ (2002) برای الگوهای ارتباطی خانواده⁸، دو بعد جهت­گیری هم­نوایی⁹ و جهت­گیري گفت و شنود ¹⁰ را شناسایی کردند. جهت­گیري هم­نوایی، به هماهنگی بین اعضاي خانواده و اجتناب از تعارض­ها و مجادله­ها اشاره دارد. نحوه تعاملات والدین با فرزندان در چنین خانواده­هایی بر هم­نوایی، اجتناب از تعارض­و وابستگی متقابل خانواده به هم تأکید دارد. در چنین خانواده­هایی فرزندان از والدین حرف شنوي دارند و اختلاف­نظر با والدین در الگوي ارتباطی منجر به ایجاد تعارضات جدي در خانواده می­گردد؛ درحالی که جهت­گیري گفت و شنود، الگوي ارتباطی دیگري است که در آن همه اعضاي خانواده به شرکت آزادانه و راحت در تعامل و بحث و تبادل نظر درباره دامنه وسیعی از موضوعات تشویق می­شوند. در چنین خانواده­هایی، فرزندان احساس می­کنند که توسط والدین درك و پذیرفته می­شوند. والدین نیز، بیشتر در مورد عواطف و احساسات­شان صحبت می­کنند و این امر نیز، فرزندان را در ایجاد ارتباطات وسیع­تر با والدین ترغیب می­کند. براساس ترکیب این دو بعد، چهار نوع خانواده تعریف می­شوند که عبارتند از: خانواده­هاي کثرت­گرا، حمایت­کننده، توافق­کننده و بی­قید. شرایط اقتصادی کنونی، نگرانی­هایی جدی درباره امنیت اقتصادی مردم به­ خصوص دانشجویانی شاغلی که مهارت­ها و منابع لازم برای مقابله با مضرات بازار و استفاده از مزایای آن را ندارند، موجب شده­است. متداول است که مسئولیت دانشجویان در قبال تصمیمات مالی، بیشتر و بیشتر می­شود. گمان می­رود که تصمیم­گیری­های مالی ضعیف، مشکلی باشد که دامان عده کثیری را گرفته­­است؛ از دشواری­های تصمیم­گیری مالی، همین بس که عواقب آن در همان لحظه مکنون است و رفته رفته خود را نمودار می­سازد. بنابراین، باید گفت که دانشجویان شاغل با مشکلی جدید روبرو هستند؛ هرچه که هرم جمعیتی کشور ناهمگون و به نفع قشر جوان باشد، آینده کشور شاهد بازنشستگی­های یک­باره و کلان خواهدبود که اگرچه تصمیم­گیری درباره برنامه­های مرتبط با آن برعهده خود مردم است؛ اما، عواقب آن دامان جامعه و دولت را نیز، خواهدگرفت. تصمیمات پس­انداز و سرمایه­گذاری ضعیف نیز، اگرچه کمتر مشهود هستند ولی کارکردهایی بسیار جدی برای امنیت مالی بلندمدت جامعه خواهندداشت. از طرفی، بیمه­های بازنشستگی و مستمری­ها نیز، با جابجایی به سوی برنامه­های از نوع مشارکت تعریف­شده، مسئولیت­های ناشی از برنامه­های بازنشستگی را به خود افراد می­سپارند. شواهد نشان می­دهند که زیربنای همه این مسائل، مشکلی است که بسترساز همه آنها با هم است؛« بخش زیادی از مردم، سواد مالی پائینی دارند». به نظر می­رسد هرچه سطح سواد مالی فرد پائین باشد، به احتمال بیشتری دچار خطاهای تصمیم­گیری خواهدشد و به احتمال کمتری نیز، امکان مواجهه با شوک­های اقتصادی را خواهدداشت. لوزاردی و میچل (۲۰۰۷) اشاره می­کند که این تصمیمات چندان هم ساده نیستند و مردم مجبور هستند، داده­های مرتبط با بهره مرکب، توزیع ریسک از طریق تنوع بخشی، تورم و غیره را جمع­آوری، پردازش و استفاده­کنند؛ بنابراین می­توان گفت که مردم مجبور هستند، دانشی اساسی از اطلاعات مالی و ابزارهای جهت تحلیل آنها در اختیار داشته­باشند تا دچار اشتباهات مالی نشوند(فرگوسن، ۲۰۰۲).  درباره نقش سواد مالی بحث هایی قابل توجه مطرح است؛ بحث­هایی درباره اینکه گستره مشکلی که واقعاً به آن اشاره دارد تا چه حد است و بهترین شیوه مواجهه با آن چیست؟ این مباحث، به چند دلیل بروز می­کنند؛ اول اینکه حفره­های دانش واقعی بر روابط اساسی بین سواد آموزش و رفتار تأکیددارند، به خصوص اینکه محققان از داده­های مناسبی نیز، برخوردار نیستند. دوم اینکه مطالعات اندکی توانسته­اند معیارهای مناسبی از سواد مالی را ایجادکنند و بین آموزش مالی، سواد و رفتار مردم ارتباطات علی برقرار سازند. محققان به این نتیجه رسیده­اند که مردم در زمینه­های مختلفی از مهارت­های مالی دچار کمبود هستند (هیلگرت، بورلی و هوگارت، ۲۰۰۳)، به طوری که عده کمی می­توانند به سوالات ساده، درباره بهره مرکب و تورم پاسخ صحیح دهند (لوزاردی و میچل، ۲۰۰7). هیلگرتند، هوگارت و بورلی (2004)، علاوه بر این موارد، به این نتیجه نیز دست­ یافتندکه افراد با دانش مالی بالاتر به احتمال بییشتری در فعالیت­های مالی وارد خواهندشد. در هرحال، سایر محققان، چنین اعتقاد دارند که در بحث­های مربوط به تصمیم­گیری، سواد مالی یک مشکل فرعی است؛ شاید به این خاطر که شواهد مرتبط با برنامه­های آموزش مالی درهم آمیخته شده­اند. ارزیابی­های اولیه، به خصوص مطالعات برتایم، گارت و مکی  ابرنایم، گارت و مکی (۲۰۰۱) نشان می­دهند که برنامه­های آموزش مالی موجب افزایش میزان مشارکت افراد در امورمالی مانند، پس انداز می­شود. از طرفی، پژوهش­هایی نیز، وجود دارندکه وجود اثرات مثبت برنامه­های آموزش مالی را زیر سؤال می­برند (دوقلو و سائز،  ۲۰۰۴). اما از آنجا که به نظر می­رسد الگوی ارتباطی خانواده و ویژگی­های شخصیتی می­تواند نقش موثری در ارتقاء سواد مالی داشته­باشد، انجام تحقیقاتی در این زمینه جهت آشکارکردن اهمیت توجه به این سواد مالی، ضروری به نظر می­رسد؛ به خصوص برای دانشجویان که به تازگی وارد بازارکارشده و به نسبت نیروی فعال بازار، به دلیل داشتن دانش نوین و پتانسیل بالقوه، انرژی ارزشمندی برای پویایی و موفقیت دارند . لذا، اين مساله مطرح می­شود كه آيا الگوهای ارتباطی خانواده بر سواد مالی دانشجویان، تاثیر معناداری دارد یا خیر.

 

مبانی نظری پژوهش

1) مبانی الگوهای ارتباطی خانواده

تعامل در روابط زوجی به معنای دادن و گرفتن میان دو شخص است که شامل الگوهای رفتاری منظم و تکرارشونده می­باشد (نولر و فینی¹¹،2012). ارتباط در سیستم خانواده عبارت است از: «فرآیندی که طی آن زن و شوهر به صورت کلامی و غیرکلامی در قالب گوش­دادن، مکث، حالت چهره و ژست­های مختلف با یکدیگر به تبادل احساسات و افکار می­پردازند (وفایی،1388)».

 

2) الگوهای ارتباطی خانواده و تعارضات (فرزندان و والدین)

نوجوانی دوره استقلال، بیان عقاید مخالف و کشمکش با والدین است. دوره­ای که تعارضات نوجوان با والدین افزایش­یافته و گاهی دردسر ساز می­شود. به دلیل مشاهده برخوردهای منفی، فوری و حتی شدید در هنگام تعارض، مطالعه این فرآیند به وسیله محققان در اولویت قرار گرفته­است. در واقع تعارض، ارتباطی است که نشان­دهنده منازعه و کشمکش بر سر اهداف ناسازگار بین دو فرد وابسته به­هم می­باشد(هاکر¹² و ویلموت¹³،1995). مطالعات، نشان داده­اند که مدیریت تعارض به کیفیت روابط بین افراد، رضایت موجود در این روابط و اسنادی که در مورد طرف مقابل بکار برده می­شود، وابسته­است(داملاا¹⁴ و بوتا¹⁵،2000).  مطالعات همچنین، نشان می­دهند که افراد، تعارض­های گوناگون را به شیوه­های یکسانی مدیریت می­کنند. محققانی که در مورد سبک­های تعارضی کار کرده­اند، نشان داده­اند که بیشتر اوقات، افراد تمایل دارند که در طول زمان، سبک­های خود را تغییرندهند(کانری¹⁶ و لیکی¹⁷،2006؛ کانری،2010). سبک­های تعارضی همچنین، پیش­بینی­کننده برخی از رفتارهایی هستند که در تعارضات ظاهر می­شوند(کنراد¹⁸،1991). بنابراین، به نظر می­رسد، سبک­های تعارض به شناخت افراد در محیطی که تعارض رخ می­دهد، وابسته است. نوجوان نیز، در محیط خانواده در طول زمان شیوه خاصی را برای ابراز تعارضات خود انتخاب می­کند که نحوه تعامل بین اعضای خانواده و الگوهای ارتباطی که بکار می­برند، می­تواند بر این شیوه­های حل تعارض، اثرگذار باشد. بنابراین، بررسی چگونگی ارتباط بین الگوی ارتباطات خانواده و سبک­های تعارض، می­تواند به فهم اینکه چگونه رویکردهای تعارضی در طی روابط نزدیک خانوادگی ساخته می­شود، یاری رساند.

مطالعات در هر دو حوزه روان­شناسی و ارتباطات ادعا دارند که الگوهای ارتباطی بر اساس رمزگردانی و رمزگشایی پیام­هایی که بین افراد خانواده رد و بدل می­شود، شکل می­گیرند (فیتربرگر¹⁹ و ریتچی²⁰،1994) و در نحوه بکارگیری داده­ها در تعاملات آینده مورد استفاده قرار می­گیرند.

الگوهای ارتباطی خانواده، نخستین بار به وسیله مک لئون²¹ و چافی²² (1972) معرفی شد. آنها باور داشتند که الگوهای ارتباطی بیشتر از اینکه یک خصیصه شخصی باشد، حاصل تجارب ناشی از تعاملات خانوادگی است. فرم تجدید نظر شده این ابزار(ریچی و فیتزپاتریک،1990) دو بعد گفت و شنود و هم­نوایی را معرفی می کند. در واقع، جهت­گیری هم­نوایی به شرایط محیطی اشاره دارد که بیان­کننده میزان سازگاری و توافق در نگرش­ها، ارزش­ها و باورها در بین اعضای خانواده است که علت آن تایید و ثبات قدرت و کنترل والدین می­باشد(ریچی،1991). جهت­گیری گفت و شنود به گفتگوی آزاد و حمایتی بین اعضای خانواده اشاره دارد، به گونه­ای که هر فرد تشویق می­شود افکار و احساسات خود را به صورت مستقل بیان­کند. براساس این دو بعد چهار نوع الگوی ارتباطات خانواده تشکیل می­شود: خانواده­های کثرت­گرا²³، حفظ­کننده²⁴، توافق­کننده²⁵ و به حال خود واگذارنده²⁶. خانواده­های کثرت­گرا نمره بالایی در جهت­گیری گفت و شنود ولی نمره پایینی در جهت­گیری هم­نوایی کسب می­کنند. آنها از بیان باورها به صورت آزاد در یک محیط خانواده حمایت می­کنند. برخلاف این خانواده­ها، خانواده­های حفظ­کننده نمره پایینی در جهت­گیری گفت و شنود و نمره بالایی در جهت­گیری هم­نوایی دارند که نشان­دهنده تاکید بر قدرت والدین و اطاعت از آنها می­باشد. خانواده­های توافق­کننده، در هر دو جهت­گیری نمره بالایی را کسب می­کنند. این خانواده­ها، فرزندان خود را تشویق می­کنند تا احساسات و نظرات خود را بیان کنند، اما تا جایی که با والدین خود مخالفت نکنند. در آخر، خانواده­های به حال خود واگذارنده هستند که در هر دو جهت­گیری نمره پایینی را می­گیرند. در این خانواده­ها، تعامل بین والد- فرزند بسیار محدود است و کودکان این نوع خانواده­ها به راحتی تحت تأثیر گروه­های بیرون از خانواده قرار می­گیرند (کرنر²⁷ و فیتزپاتریک،2002).

ابزار تجدیدنظر شده الگوی ارتباطات خانواده (ریچی،1991) شیوه­ای را جهت اندازه­گیری طرح واره­های والد- فرزند پیشنهاد می­کند که شامل نحوه تفسیر کودکان و نوجوانان از رفتارهای کلامی و غیرکلامی والدین­شان می­باشد. بدیهی است، هنگامی که نحوه تفسیر متفاوت باشد، رفتارهای فرزندان در مقابل والدین نیز، متفاوت خواهدبود و لذا، بحث سبک­های تعارض به نوع ارتباطات خانواده ربط پیدا می­کند.

 

3) سواد مالی

مجموعه دانش، درک امور مالی است که شامل بررسی پدیده­های مالی، ماهیت، قوانین و روابط حاکم بر آن می­باشد. عدم درک اقتصاد و امور مالی، یک عامل بازدارنده برای مالکیت سهام است؛ از دست­رفتن رفاه، ناشی از عدم مشارکت در بازارهای سرمایه، در اثر فقدان سواد مالی بسیار قابل توجه است. واضح است که سرمایه­گذاران ناآگاه و فاقد سواد مالی کافی، قادر به استفاده کامل از بازار مالی و انتخاب عاقلانه که منجر به سرمایه­گذاری کارآمد خواهدشد، نخواهندبود(ون روژ و لوساردی²⁸،2011).

سواد مالی اولین بار در سال 1997 در ایالات متحده و طی مراسم افتتاحيه ائتلاف عزم براي سواد مالي فردی²⁹ مطرح شد. اين ائتلاف در گزارش خود دربارة مطالعه­اي كه براي سنجش ميزان سواد مالي دانشجويان دبيرستان انجام داده بود، سواد مالي را «توانایی یک فرد در استفاده از دانش و مهارت خود براي مديريت اثربخش منابع مالي خود به منظور امنيت مالي در طول عمر»تعريف كرد (جامپ استارت كواليشن³⁰،2007).

موسسه حسابداران رسمی آمریکا، تعریف سواد مالی را به عنوان توانایی ارزیابی و مدیریت موثر امورمالی شخصی به منظور تصمیم گیری عاقلانه در جهت رسیدن به اهداف زندگی و دستیابی به وضعیت مالی خوب تعریف کرده­است(دلائونه³¹ و همکاران،2012). در ميان محافل دانشگاهي، سواد مالي معاني متعدد يافته­است و از آن براي ارجاع به دانش دربارة محصولات مالي(براي مثال؛ اوراق سهام در برابر اوراق قرضه، تفاوت ميان اوراق رهني با نرخ ثابت و نرخ شناور، و غيره)، دانش دربارة مفاهيم مالي(تورم، بهرة مركب، تنوع، امتيازهاي اعتباري و غيره)، داشتن مهارت­هاي رياضي يا عددي لازم براي تصميم­گيري مالي مؤثر و درگيربودن در فعاليت­هاي معيني مانند: برنامه­ريزي مالي استفاده مي­شود (هاستينگز، مادريان و اسكيمهورن³²،2012).

رموند³³ (2010)،با بررسي پژوهش هايي كه از سال 2000 در حوزة سواد مالي انجام­شده، بيان داشته­است كه مي­توان تعاريف مختلفي كه براي سواد مالي ارائه­شده را به پنج دسته تقسيم كرد:

دانشي از مفاهيم مالي؛

توانايي مراوده و برقراري ارتباط با مفاهيم مالي؛

مهارت در مديريت امور مالي شخصي؛

مهارت در بكارگيري تصميم­هاي مالي مناسب؛

اطمينان در برنامه­ريزي مؤثر براي نيازهاي مالي آينده (رموند،2010).

هاستون³⁴ (2010)،با بررسي 71 تحقیقی كه در زمينة سواد مالي صورت گرفت، نشان داد که اکثر تحقیقات(72 درصد) تعريفي دربارة سواد مالي ارائه نكرده­اند، 15درصد از آنها دربردارنده جستارهايي درباره تعريف اين واژه­اند و فقط 13 درصد از اين71 تحقیق، تعريفي رسمي ارائه كرده­­اند. وي در پژوهش خود تعاريف سواد مالي كه توسط محققان و نهادهاي مختلف ارائه­شده را جمع­آوري كرده­است، برخي از اين تعاريف، به شرح ذیل بوده­است:

سواد مالي توانايي انجام قضاوت­هاي درست و به­كارگيري تصميم­هاي مؤثر در زمينه استفاده و مديريت پول است (ای. ان. زد³⁵،2008؛ بیل و دلپاچیترا³⁶،2003). سواد مالي، دانش پايه­اي است كه افراد براي بقا در يك جامعة مدرن به آن نياز دارند (کیم،2001). سواد مالي به توانايي فردي براي فهم و استفاده از مفاهيم مالي اطلاق مي­شود (سرون و کاستنر،2008). سواد مالي به عنوان فهم اصطلاحات و مفاهيم كليدي مالي تعريف مي­شود كه براي زندگي روزمره در جامعة آمريكا مورد نياز است (بون³⁷،2002). سواد مصرف­كننده³⁸ به عنوان دانش مالي خودارزيابي­شده يا دانش عيني³⁹ تعريف مي­شود (کورچین و زورن،2005).

هونگ، پاركر و يونگ(2009) با بررسي در ساير پژوهش­ها(علاوه بر 71 مورد بررسي­شده توسط هاستون(2010))، تعاريف ديگري از سواد مالي يافته­اند كه در زير فهرست شده­اند. ايشان همانند هاستون(2010)، نشان دادند که در بسياري از تحقیقات، اين واژه اصلاً تعريف نشده­است.

آشنايي با مفاهيم پاية اقتصادي، دانش دربارة اقتصاد آمريكا و فهم برخي اصطلاحات اقتصادي كليدي (ان. سی. ای. ای،2005).

توانايي ارزيابي ابزارهاي مالي جديد و پيچيده و انجام قضاوت­هاي درست⁴⁰ هم درباره انتخاب ابزارها و هم­گستره استفاده از آنها (مندل،2007).

دانشي از مفاهيم مالي پايه مانند؛ بهره مركب، تفاوت ميان ارزش­هاي اسمي و واقعي و مباني متنوع سازي ريسك (لوساردي،2004).

هاستون (2010) نشان داد که در 47 درصد از تحقیات انجام­شده، دو واژة سواد مالي و دانش مالي به طور مترادف به كار رفته­اند و تفكيكي ميان آنها صورت نگرفته­ است. از طرفی، در چند سال اخير در برخي از محافل علمي و حرفه­اي واژة توانمندي مالي⁴¹ جايگزين سواد مالي شده­است. محققان انگليسي و كانادايي از پيشگامان بكارگيري واژة توانمندي مالي هستند و از آن براي توصيف دانش مالي افراد و اطمينان و انگيزة آنها براي مديريت ماليه فردي⁴² استفاده مي­كنند (آتكينسون، مك كي، كمپسون و كولارد⁴³،2006).

با توجه به تحقیقات صورت گرفته مي­توان گفت كه كماكان اجماعي روي واژه­هايي مانند؛ سواد مالي، دانش مالي و توانمندي مالي وجود ندارد و محققان بيشتر اين واژه­ها را مترادف فرض مي­كنند و به جاي يكديگر نيز به كار مي­برند؛ اما به طور قطع مي­توان گفت كه در ميان اين سه واژه، سواد مالي كاربرد و عموميت بيشتري دارد و استفاده از آن رايج­تر است. با اين حال، اجماع شايان توجهي دربارة تعريف سواد مالي در ميان محققان وجود ندارد. فقدان چنين اجماعي مي­تواند تا حدودي منطقي به نظر برسد؛ زيرا اگر سواد مالي را ابزار راهبري فردي در فضاي مالي سازي بدانيم، يعني؛ ابزاري كه افراد توسط آن، امنيت مالي و رفاه مادي خود را در جامعة مالي­سازي شده ايجاد و حفظ مي­كنند، آنگاه حدود و ابعاد اين ابزار و ويژگي­ها و ظرافت­هاي آن باید متناسب با میزان مالی­سازی آن جامعه­اي تعيين شود كه فرد در آن زندگي مي­كند. از اين روی، نمي­توان تعريف جهان شمولي براي سواد مالي ارائه داد و بايد متناسب با سطح بلوغ و پيچيدگي نظام­هاي مالي و اقتصادي و اجتماعي هر جامعه، سواد مالي مورد نياز در آن جامعه را تعريف كرد. البته همان­طور كه پيشتر نيز اشاره­شد، هرچه كاركرد حمايتي دولتي در تأمين رفاه و امنيت مالي افراد پررنگ­تر باشد، به همان ميزان سطح مالي­سازي نيز كمتر و متعاقب آن دامنة سواد مالي و يا اساساً ضرورت نياز به آن نيز كمتر مي­شود، برعكس هرچه كاركرد دولت كم رنگ­تر باشد و به جاي آن كاركرد بازارها پررنگ­تر و درجة پيچيدگي آنها بيشتر باشد، آنگاه افراد براي زندگي روزمره به سواد مالي بيشتري نياز دارند.

 

پیشینه پژوهش

نوری و همکاران (1395) در یک بررسی توصیفی پیمایشی با عنوان تأثیر آموزش­های مالی در محیط کار بر مدیریت مالی شخصی و عملکرد شغلی کارکنان (ورودی سال1391) تلاش­کردند تا تأثیر آموزش مدیریت مالی در محیط کار را بر مدیریت مالی شخصی و عملکرد کارکنان بانک مهر اقتصاد استان البرز مورد بررسی قرار دهند. ابزار گردآوری داده­های تحقیق، پرسشنامه بود. یافته­ها، حاکی از آن بود آموزش مالی در محیط کار بر مدیریت مالی شخصی و عملکرد کارکنان در محیط کار تأثیر دارد. هراتیان (1394) در یک بررسی کیفی با عنوان مشاوره مالی هوشمند شخصی با استفاده از نقشه ذهنی مالی تلاش کرده­است تا مدل نقشه ذهنی مالی هوشمند برای مشاوره مالی هوشمند شخصی آماده نماید. ایشان تلاش کردند تا با طراحی نقشه ذهنی مالی هر شخص و مقایسه آن با نقشه ذهنی مالی هوشمند، نقاط ضعف و قوت آن کشف و درنهایت، با استفاده از این اطلاعات، اقدام به مشاوره مالی هوشمند شخصی نموده و به ارائه راهکارها برای مدیریت مالی هوشمند و تصمیم­گیری مالی شخصی بپردازد.

شعبانی و جعفری­سرشت (1394) در یک بررسی ادبیات­محور با عنوان سوادمالی و رفتار سرمایه­گذاران تلاش کردند تا جنبه­های اهمیت آن را تبیین نمایند. آنها در تبیین این ضرورت، چنین استدلال می­کنند که بکاربردن چنین دانشی به منظور تصمیم­گیری موثر در سراسر طیف وسیعی از زمینه­های مالی، به منظور بهبود رفاه مالی افراد و قادرساختن به منظور مشارکت در زندگی اقتصادی است. فرهنگ ایجاد سواد مالی در ایران در ابتدای راه قرار دارد و به تازگی نهادهایی از جمله سازمان بورس اوراق بهادار اقدام به ایجاد فضایی جهت افزایش سواد مالی برای سرمایه­گذاران در این نهاد نموده­است. گرشاسبی و همکاران(1394)، در مطالعه­ای با عنوان دانش مالی و مشارکت در بازارهای سرمایه به بررسی رابطه سواد مالی و میزان مشارکت شهروندان در فعالیت­های بازار سرمایه پرداختند. نتایج این مطالعه نشان داد که رابطه معنی­داری بین سواد مالی و مشارکت در فعالیت­های بازار سرمایه وجودندارد.

دیانتی­دیلمی و حنیفه­زاده (1394) یک بررسی توصیفی پیمایشی با عنوان بررسی سطح سواد مالی خانواده­های تهرانی و عوامل مرتبط با آن را به ورطه آزمون نهادند. این مطالعه، یک بررسی توصیفی پیمایشی از نوع کمی و میدانی و کاربردی­بوده که به صورت مقطعی اجرا شد. جامعه آماری آن، خانواده های تهرانی بودند که نمونه 410 عضوی از میان آنها انتخاب شد. نتایج بدست­آمده از این تحقیق نشان داد که وضعیت سواد مالی این افراد در حد مطلوبی نبوده و نیازمند به بهره­مندی از راهنمایی متخصصانی با عنوان «مشاوره مالی خانواده» هستند. در ضمن، علاوه بر بررسی وضعیت سواد مالی به عواملی چون؛ سن، جنس، میزان تحصیلات، درآمد، رشته­تحصیلی، انباشت سرمایه و محل سکونت هر یک به عنوان یک فرضیه مستقل پرداخته و روابط بین آنها را بررسی نموده که وجود ارتباط بین آنها و سواد مالی تأیید شده­است. مرادی و ایزدی (1394) در یک بررسی توصیفی پیمایشی در قالب رویکرد کمی با عنوان بررسی تأثیر سواد مالی سرمایه­گذاران بر تصمیم­سرمایه­گذاری در اوراق بهادار به شناسایی عواملی موثر بر تصمیم­های سرمایه­گذاری و بررسی رابطه سطح سواد مالی سرمایه­گذاران و تصمیم­های سرمایه­گذاری آنها پرداختند. نتایج پژوهش آنها نشان داد که هر چهار عامل درنظر گرفته­شده شامل؛ ذهنیات فردی، اطلاعات حسابداری، اطلاعات اقتصادی و نیازهای مالی شخصی بر تصمیم­گیری سرمایه­گذاری در ایران، تأثیر دارند. همچنین، بین سطح سواد مالی و عوامل موثر بر تصمیم سرمایه­گذاری، رابطه مثبت معنادار وجود دارد.

هانسون و اولسون⁴⁴ (2018) در تحقیقی با عنوان «سواد مالی و الگوهای ارتباطی خانواده» انجام دادند. ایشان در این مطالعه نتیجه گرفتند که سواد مالی بر طیف گسترده­ای از رفتارهای مالی تأثیر می­گذارد. بنابراین، درک روش­های بهبود سواد مالی برای بهبود نتایج مالی در مسائل مالی شخصی، بسیار مهم است. با این حال، تلاش برای افزایش سواد مالی از طریق آموزش، نتایج متفاوتی به همراه داشت که نتیجه گرفتند؛ عوامل اضافی شایستگی اکتشاف، مستعد تأثیر بر سواد مالی بوده­اند. آنها در این مطالعه، بنا را  بر این مهم گذاشتند که الگوهای ارتباطی خانواده با دانش مالی مرتبط خواهدبود؛ با این نتیجه که به طور خاص هر دانشجوی دانشگاه که از منظر یک خانواده گفتگومحور مورد آزمون بوده، در آزمون دانش مالی بهتر از کسانی که از یک خانواده محورگرا بوده­اند، عمل کرده­اند. این نتیجه، به صورت انضباطی بر رابطه سواد مالی و مطالعات ارتباطی تأکید داشته­است. این آزمون، از طریق یک نظرسنجی آنلاین که بر روی نمونه­های داوطلب از دانشجویان انجام شد. نتایج نهایی، حاکی از آن بود که گفتگوهای درون خانواده در مورد مسائل مالی، دانش مهم­تری را برای خانواده به ارمغان می­آورد که محتمل است، منشاء طرح هر برنامه­ی سواد مالی باشد.

کوزینا و پونیکوار⁴⁵(2017) در تحقیقی با عنوان «سواد مالی دانشجویان سال اول دانشگاه؛ نقش آموزش» سواد مالی دانشجویان سال اول دانشگاه لجوبلجانا⁴⁶ در کشور اسلونی را بررسی کرده­اند. آنها 259 دانشجو از دو دانشکده را بررسی کردند و دریافتند دانشجویانی که در دروس خود مباحث اقتصادی را مطالعه می­کنند، از نظر آماری در مباحث مالی تورم، نقدینگی و درآمد حقیقی، عملکرد بهتری داشته­اند. همچنین، آنها دریافتند که دانشجویان شاغل، سرمایه­گذاری­های پرریسک مانند؛ سرمایه­گذاری در طلا و اوراق قرضه را ترجیح می­دهند؛ حال آنکه دانشجویان غیرشاغل بیشتر تمایل به پس­اندازکردن دارند. هیل و آسارتا⁴⁷ (2015)، در مطالعه خود «رابطه بین جنسیت و عملکرد دانش آموزان در مالی شخصی» را بررسی کرده­اند. ایشان با استفاده از گزارش­ها و آزمون­های FFFL-HS⁴⁸، سواد مالی 965 دانش­آموز را قبل و بعد از دوره آموزشی بررسی­کرده و دریافتند که تفاوت معناداری بین سواد مالی دانش­آموزان پسر و دختر قبل از دوره آموزشی وجودندارد؛ اما، پس از این دوره، دانش­آموزان دختر عملکرد بهتری نسبت به دانش­آموزان پسر داشته­اند.

سازمان همکاری اقتصادی و  توسعه مرسوم به OECD⁴⁹ (2014)، مطالعه­ای را با عنوان پیسا⁵⁰ 2012 با هدف سنجش توانایی­های افراد پانزده ساله و اقدامات موثری را که با این توانایی­ها می­توانند انجام­دهند⁵¹، سازماندهی کرده­است. در بخشی از این مطالعه، سازمان به سنجش سواد مالی در افراد پانزده ساله می­پردازد. حدود510 هزار دانش­آموز پانزده تا شانزده­ساله در این مطالعه ارزیابی­شدند. این مطالعه، نشان داد که بین توانایی ریاضی و مطالعه دانش­آموزان با سواد مالی آنها رابطه مثبت وجوددارد. همچنین، دانش­آموزانی که موقعیت اجتماعی- اقتصادی بهتری داشته­اند، عملکرد مناسب­تری در مسائل مالی از خود نشان داده­اند. برخلاف مطالعاتی که روی بزرگ­سالان انجام شده­است، جنسیت تأثیری در عملکرد اقتصادی در میان دانش­آموزان پانزده­ساله بررسی­شده در این مطالعه نداشته­است. همچنین، در کشورهای بلژیک، استونی، نیوزلند و اسلونی، میان دانش­آموزان با موقعیت اجتماعی- اقتصادی مشابه، آنهایی که حساب بانکی شخصی داشته­اند، نمره سواد مالی بیشتری را کسب کرده­اند؛ درحالی که بین نه کشور دیگر اختلاف آن­چنانی در این زمینه وجودندارد.

کامرون، کالدروود، کاکس، لیم و یاماکا⁵² (2013)، در تحقیقی عوامل مرتبط با سواد مالی در بین دانش­آموزان دبیرستانی را مطالعه­کردند. آنها برای این منظور رابطه بین متغیرهای ویژگی­های شخصیتی و توانایی فرد شامل؛ توانایی در درس ریاضی و زبان انگلیسی، ویژگی­های جمعیت­شناسی شامل؛ سن و جنسیت، ثروت خانواده، تجربه مالی و ریسک­پذیری را با متغیر سواد مالی دانش­آموزان بررسی­کردند. ایشان دریافتند که سواد مالی در دانش­آموزان کم­بضاعت و دانش­آموزانی با نمره پایین درس زبان انگلیسی و درس ریاضی کمتر بوده­است و با افزایش سن، سواد مالی با نرخ کاهنده افزایش می­یابد و تفاوت معناداری بین نمره سواد مالی دانش­آموزان پسر و دختر وجود ندارد. در بین دانش­آموزان حاضر در نمونه، آنها که سابقه داشتن حساب بانکی طولانی­تری داشته­اند، سواد مالی بیشتری را کسب کرده­اند؛ اما سابقه پرداخت قبض موبایل(یک تجربه مالی)، رابطه معناداری با سواد مالی نداشته­است و درنهایت، ریسک­پذیری یا ریسک­گریزی دانش­آموزان رابطه معناداری با سطح سواد مالی آنها نداشته­است. ایشان معتقدند که آموزش سواد مالی در دوران دبیرستان، کلید افزایش سواد مالی جمعیت در بلندمدت خواهدبود.

ساچز و همكاران⁵³ (2012) در قسمت اول مقاله خود تحت عنوان «مخاطره سرمایه­گذاری» به بررسی میزان سواد مالی و ارتباط آن با درک مخاطره سرمایه­گذاری، در آلمان پرداختند و به این نتیجه رسیدند که سواد مالی در ارتباط با تحلیل و درک مخاطره، با تصمیم­گیری سرمایه­گذاری رابطه مستقیم دارد و براساس تجزیه و تحلیل رگرسیون، تفاوت بسیار جزئی در ترکیب مدل­های درک مخاطره بین سرمایه­گذاران وجود دارد. آنها همچنین، در قسمت دوم مقاله خود، به بررسی تأثیر جنسیت، سن، تجربه سرمایه­گذاری بر ارتباط سواد مالی و درک مخاطره سرمایه­گذاری، پرداخته­اند و به این نتیجه رسیدند که اختلاف معناداری براساس این عوامل در ارتباط با رابطه سواد مالی و درک از مخاطره وجوددارد.

میر و اسپرنگر⁵⁴ (2012) در مطالعه خود با عنوان «فقدان سواد مالی؛ تنظیم زمان و مشارکت در برنامه­های آموزش مالی»، این سوال را مطرح­نمودند که چرا با وجود اینکه بسیاری از سیاست­گذاران و اقتصاددانان استدلال می­کنند که سواد مالی کلیدی برای موفقیت­های مالی است، بسیاری از افراد با وجود اطلاع از مزایای آن، هنوز از نظر مالی بی­سواد باقی مانده­اند؟ نتایج نشان می­دهد که دلیل اکثر افراد، نداشتن وقت کافی برای شرکت در برنامه­های آموزش سواد مالی بیان شده­است.

 

---

[1] .Bird

[2] .Goldenberg

[3] .Kiethner, Miller & Ryan

[4] .Vijayanthimala, Kumari & Panda

[5] .Hunler & Gencoz

[6] .Ritchie & Fitzpatrick

[7] .Koerner & Fitzpatrick.

[8] .Family Communication Patterns

[9] .Conformity-Orientation

[10] .Conversation-Orientation

[11] .Noller & Feeny

[12] .Hocker

[13] .Wilmot

[14] .Dumlao

[15] .Botta

[16] .Canary

[17] .Lakey

[18] .Conrad

[19] .Fitzpatrick

[20] .Ritchie

[21] .McLeod

[22] .Chaffee

[23] .Ppluralistic

[24] .Pprotective

[25] .Consensual

[26] . Laissez-Ffaire

[27] .Koerner

[28] .VanRooij & Lusardi

[29] .Jump$tart Coalition for Personal Financial Literacy

[30] .Jump$tart Coalition

[31] .Delaune

[32] .Hastings, Madrian & Skimmyhorn

[33] .Remund

[34] .Huston

[35] .ANZ

[36] .Beal & Delpachitra

[37] .Bowen

[38] .Consumer Literacy

[39] .Objective Knowledge

[40] .Make inFormed Judgments

[41] .Financial Capability

[42] .Personal Finances

[43] .Atkinson, McKay, Kempson & Collard

[44] .Hanson & Olson

[45] . Kozina & Ponikvar

[46] .Ljubljana, Slovenia

[47] .Hill &Carlos

[48] .Financial Fitness For Life High School Test

[49] .Organisation for Economic Co-operation and Development

[50] .Programme for International Students Assessment (PISA)

[51] .What 15-years-olds know and what they can do with what they know

[52] .Cameron, Calderwood, Cox, Lim and Yamaoka

[53] .Sachse et al

[54] .Meier & Sprenger

 

 

شکل 1. مدل مفهومی تحقیق

 

روش‌شناسی‌

این تحقیق از نوع تحقیقات میدانی می­باشد. لذا، می توان تحقیق حاضر را با توجه به داشتن هدف بهره­وری در جامعه تحقیق، در دسته تحقیقات کاربردی قرار داد. اما، با توجه به مکانیزم گردآوری داده­ها که با ابزار پرسشنامه بوده از نوع میدانی محسوب­ کرده و با توجه به اینکه مقرر به بررسی ارتباط بین متغيرها بوده، از نوع غیرعلي و در گروه تحقیقات توصیفی(غيرآزمايشي) قرار داد. همچنین، می­توان از نگاهي ديگر، تحقيق را پيمايشي و بررسي موردي محسوب کرد که شامل مشاهده پدیده­ها به منظور معنادادن به جنبه­های مختلف اطلاعات جمع­آوری شده و تعریف شده بوده­است كه تأثیر الگوهای ارتباطی خانواده را بر سواد مالی دانشجویان با استفاده از معادلات ساختاری تفسیری بررسی کرده­است.

فرضیه­هاي تحقیق

فرضیه اصلی: بین الگوهای ارتباطی خانواده و سواد مالی دانشجویان، رابطه معناداری وجود دارد.

فرضیه­های فرعی:

1- بین الگوهای ارتباطی گفت و شنود و سواد مالی دانشجویان، رابطه معناداری وجود دارد.

2- بین الگوهای ارتباطی هم­نوایی و سواد مالی دانشجویان، رابطه معناداری وجود دارد.

با توجه به تعاريف و مفاهيم مذکور و نيز قلمروی زمانی و مکانی انجام تحقيق حاضر، جامعه آماري شامل؛ دانشجویان دانشکده­های مختلف دانشگاه فردوسی مشهد بوده که در مقطع کارشناسی و بالاتر در سال 1398 در حال تحصیل بوده­اند. در تحقیق حاضر، حجم نمونه بر اساس جدول مورگان حداقل 260 نفر تعیین شد. لذا، واجدین شرایط به روش خوشه­ای- تصادفی ساده در دسترس، گزینش شدند. در ادامه، پرسشنامه­ها به تعداد 280 نسخه در جامعه­­آماری توزیع شدند که پس از حذف پرسشنامه­های ناقص و مخدوش، تعداد 265 نسخه(بیشتر از حد کفایت) در تجزیه و تحلیل شرکت داده شدند. جدول(1)، اختصاص نسخه­های مقبول دانشجویان گزینشی دانشکده ها را نشان مي­دهد.

 

جدول1. توزیع نمونه ها در جامعه آماری

نام دانشکده­ها	تعداد نمونه
ادبیات و علوم انسانی	48
دامپزشکی	18
علوم تربیتی و روان­شناسی	36
مهندسی	32
الهیات و معارف اسلامی	25
علوم اداری و اقتصادی	24
علوم ریاضی	19
معماری و شهرسازی	26
علوم ورزشی	0
علوم	3
کشاورزی	23
منابع طبیعی و محیط زیست	11
جمع کل	265

 

 

متغیرها

در تحقیق حاضر، با توجه به مدل مفهومی تحقیق و منطبق بر اهداف و فرضیه­ها، الگوهای ارتباطی خانواده با ابعاد دوگانه جهت­گیری گفت و شنود و جهت­گیری هم­نوایی به عنوان متغیرهای مستقل و سواد مالی به عنوان متغیر وابسته درنظر گرفته شده­است. در این پژوهش، جهت گردآوری اطلاعات، از روش تحقیق میدانی «پرسشنامه» استفاده شده­است. لذا، اطلاعات به روش ميداني و مكانيزم پرسشنامه­ با مقياس پنج گزينه­اي ليکرت استفاده شده­است. ابزار مورد استفاده عبارتند از:

·        پرسشنامه الگوی ارتباطی خانواده(RFCP)؛ مبتنی بر ادراک ارتباطات خانواده آزمودنی، برگرفته از مدل ريچي و فيتزپاتريک(1994)؛ 

·       پرسشنامه سواد مالی مورد استفاده یعقوب نژاد و همکاران(1390)، بر اساس مدل برد(2008)؛

جدول(2)، توزیع گزاره­های ارزیابی­کننده را به تفکیک گویه­های پرسشنامه تلفیقی نشان می­دهد.

 

 

جدول2. عوامل و گزاره­های ارزیابی­کننده شاخص­ها به تفکیک گویه­ها

متغیر/ عامل	شاخص/ مولفه	تعداد گويه­ها	شماره گويه­ها در پرسشنامه­
الگوی ارتباطی خانواده	جهت­گیری گفت و شنود	15	1، 2، 3، 4، 5، 6، 7 ، 8، 9، 10، 11، 12، 13، 14 و 15
	جهت­گیری هم­نوایی	11	16، 17، 18، 19، 20، 21، 22، 23، 24، 25 و 26
سواد مالی	سواد کسب درآمد	5	27، 28، 29، 30 و 31
	پس انداز	5	32، 33، 34، 35 و 36
	سرمایه گذاری	5	37، 38، 39، 40 و 41
	خرج و استقراض	5	42، 43، 44، 45 و 46
	سواد ریسک مالی	5	47، 48، 49، 50 و 51

 

نحوه امتيازبندي گویه­ها براساس پنج گزينه­اي ليكرت، عبارت است از: گزينه کاملا موافقم 5 امتياز، گزينه موافقم 4 امتياز، گزينه نظری ندارم 3 امتياز، گزينه مخالفم 2 امتياز و گزينه کاملا مخالفم 1 امتياز. اما، به منظور تقویت اعتبار پاسخ­ها، گویه­های شاخص جهت­گیری هم­نوایی، در امتيازبندي شامل اثرات معکوس(نمره منفي) و مابقی مثبت درنظر گرفته­شده­اند.

 

جدول3. پایایی پرسشنامه­ها

متغیر / شاخص	مقدار آلفای کرونباخ
جهت­گیری گفت و شنود	736/0
جهت­گیری هم­نوایی	809/0
کل پرسشنامه الگوهای ارتباطی خانواده	795/0
سواد کسب درآمد	721/0
پس انداز	703/0
سرمایه گذاری	814/0
خرج و استقراض	691/0
سواد ریسک مالی	701/0
کل سواد مالی	725/0

 

 

با توجه به هدف پژوهش که بررسی نقش الگوهای ارتباطی خانواده در سواد مالی دانشجویان بوده­است، تحقیق حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر نحوه گردآوری اطلاعات، توصیفی و از نوع همبستگی است. لذا، در بخش آمار توصیفی، با استفاده از نمودارهای ستونی، جداول فراوانی، جداول میانگین، خطای معیار و سایر آماره ­­ها به توصیف داده­­ها پرداخته شده­است و در بخش آمار استنباطی از روش مدل­یابی معادلات ساختاری به منظور پاسخ به فرضیه­های تحقیق استفاده شده­است. نتایج آماری به کمک نرم­افزارهایSPSS و Smart PLS مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته­است.

 

یافته ها

به منظور آزمون فرضیه­های­ اصلی تحقیق، از معادلات ساختاری و روش PLS استفاده­شد. با توجه به اینکه مدل معادلات ساختاری از کیفیت مناسبی برخوردار بوده­است، مدل معادلات ساختاری برازش داده شده، معناداری و همچنین، میزان اثر هر سازه بر متغیر وابسته بررسی­شد. در واقع، در این بخش، با برازش مدل معادلات ساختاری، فرضیه­ اصلی تحقیق مورد آزمون قرارگرفت که به این ترتیب، مدل معادلات ساختاری برازش­داده شده و معناداری مدل و همچنین، میزان اثر هر سازه بر متغیر وابسته بررسی گردید. لذا، مدل معادلات ساختاری به صورت نمودار(1)، برازش­داده شد.

 

 

شکل2. مدل برازش داده معادلات ساختاری متغیرهای اصلی

 

 

در ادامه، با استفاده از الگوی بوت استارپ¹ به محاسبه آماره T پرداخته­شد. با توجه به مقادیر برآوردشده که در نمودار(4-9)، از نظر گذشت، می­توان در مورد پذیرش یا عدم­پذیرش معناداری روابط بین سازه­ها،    تصمیم­گیری کرد. لذا، چنانچه آماره برآوردشده، بزرگ­تر از 96/1 و یا کوچک­تر از 96/1-  باشد، نشان از صحت رابطه بین سازه­ها با اطمینان 95 درصد بوده­است.

جدول(4)، وضعیت روابط بین سازه­های موردنظر فرضیه­ اصلی را نشان داده­است.

 

---

[1] .Bootstrap 

جدول4. وضعیت روابط بین سازه­ها با الگوی بوت استارپ در فرضیه­ اصلی

شماره فرضیه	مشخصه متغیر	آماره T	نتیجه رابطه بین سازه
اصلی	الگوهای ارتباطی خانواده ! سواد مالی	825/3	بزرگ­تر از 96/1 به معنای؛ وجود رابطه معنادار بین سازه­ها

 

 

بررسی رابطه الگوهای ارتباطی خانواده و سواد مالی

پس از برازش مدل با استفاده از آزمون معنی­دار بودن ضریب رگرسیونی برآوردشده، وجود یا عدم وجود رابطه معنی­دار در رابطه الگوهای ارتباطی خانواده و سواد مالی بررسی شد. به این صورت که اگر آزمون معنی­دار­بودن ضریب رگرسیونی متغیر مستقل(آزمونT)، نشان دهد که این ضریب معنی­دار است، این نتیجه حاصل می­شود که رابطه متغیر مستقل و متغیر وابسته؛ معنی­دار بوده­است که در آن رابطه، بسته به مثبت یا منفی­بودن ضریب، رابطه‌ 

مستقیم یا معکوس نتیجه می­شود. در واقع، تصمیم­گیری در مورد پذیرش یا رد معنی­داری ضریب، براساس سطح خطای آزمون T انجام می‌شود. در صورتی که سطح معناداری این آزمون از 05/0 کمتر باشد، فرضیه صفر مبنی بر معنی­دار بودن ضریب ردشده و چنانچه سطح معناداری این آزمون از 05/0 بیشتر باشد، فرضیه صفر تایید می­شود. نتایج حاصل از برازش مدل معادلات ساختاری در رابطه الگوهای ارتباطی خانواده و سواد مالی، مربوط به فرضیه اصلی تحقیق، در جدول(5)، نشان داده شده­است.

 

 

 

جدول5. برازش مدل معادلات ساختاری رابطه الگوهای ارتباطی خانواده و سواد مالی(فرضیه اصلی تحقیق)

مشخصه متغیر		ضریب	انحراف استاندارد	آماره آزمون	مقدار احتمال
الگوهای ارتباطی خانواده <-- سواد مالی	615/0		224/0	825/3	000/0

 

 

در مورد رابطه الگوهای ارتباطی خانواده و سواد مالی، با توجه به اینکه p-  کوچک­تر با 05/0(سطح خطای آزمون) می­باشد، نتیجه می­شود که فرضیه صفر آزمون معنی­داربودن ضریب متغیر الگوهای ارتباطی خانواده، رد شده و با اطمینان 95 درصد می­توان گفت؛ بین الگوهای ارتباطی خانواده و سواد مالی، رابطه وجود دارد. همچنین، با توجه به اینکه ضریب این متغیر 615/0 برآوردشده­ که مقداری مثبت می­باشد، نتیجه می­شود که با تقویت الگوهای ارتباطی خانواده، سواد مالی ارتقاء می­یابد. به عبارتی، بین الگوهای ارتباطی خانواده و سواد مالی دانشجویان، رابطه­ معناداری با ارتباطی مستقیم(و شدت طیفی نسبتا قوی) وجوددارد(نتیجه آزمون فرضیه اصلی تحقیق).

 

برازش مدل معادلات ساختاری متغیرهای فرعی(شاخص­ها)

به منظور آزمون فرضیه­های فرعی تحقیق(نظیر مدل پیشین)، قبل از برازش مدل، مدل اندازه­گیری هر یک از  شاخص­ها، برازش­داده شده و مورد بررسی قرارگرفت. لذا، مدل­های اندازه­گیری متغیرهای مستقل و وابسته پس از حذف گویه­هایی که توانایی کافی در اندازه­گیری متغیرهای مربوطه نداشته­اند یا به عبارتی، بارعاملی استانداردشده آنها مناسب نبوده­است، نمایش داده شد. نمودار(2)، مدل برازش داده را در حالت بارهای عاملی برای متغیرهای فرعی(شاخص­ها) نشان می­دهد.

 

 

 

شکل3. مدل برازش داده در حالت بارهای عاملی مناسب متغیرهای فرعی(شاخص­ها)

 

 

در ادامه، به منظور آزمون فرضیه­های فرعی تحقیق(نظیر مدل پیشین)، از معادلات ساختاری و روش PLS استفاده­شد. با توجه به اینکه مدل معادلات ساختاری از کیفیت مناسبی برخوردار بوده­است، مدل معادلات ساختاری برازش داده شده، معناداری و همچنین، میزان اثر هر سازه بر متغیر وابسته بررسی شد. در واقع، در این بخش با برازش مدل معادلات ساختاری، فرضیه­های فرعی تحقیق مورد آزمون قرار گرفتند که به این ترتیب، مدل معادلات ساختاری برازش داده شده و معناداری مدل و همچنین، میزان اثر هر سازه بر متغیر وابسته بررسی گردید. مدل معادلات ساختاری به صورت نمودار(3)، برازش داده شد.

 

 

شکل4. مدل برازش داده معادلات ساختاری متغیرهای فرعی(شاخص­ها)

 

 

در ادامه نظیر روش مذکور، با استفاده از الگوی بوت استارپ به محاسبه آماره T پرداخته­شد. با توجه به مقادیر برآوردشده که در نمودار(4)، ازنظر گذشت، می­توان در مورد پذیرش یا عدم­پذیرش معناداری روابط بین سازه­ها، تصمیم­گیری کرد. لذا، چنانچه آماره برآوردشده، بزرگ­تر از 96/1 و یا کوچک­تر از 96/1-  باشد، نشان از صحت رابطه بین سازه­ها با اطمینان 95 درصد بوده­است.

جدول(6)، وضعیت روابط بین سازه­ها را برای شاخص­های فرضیه­های فرعی نشان داده­است.

 

 

 

جدول6. وضعیت روابط بین سازه­ها با الگوی بوت استارپ در فرضیه­های فرعی

شماره فرضیه	مشخصه متغیر	آماره T	نتیجه رابطه بین سازه
فرعی اول	جهت­گیری گفت و شنود  ! سواد مالی	314/6	بزرگ­تر از 96/1 یا کوچک­تر از 96/1-  به معنای؛ وجود رابطه معنادار بین سازه­ها
فرعی دوم	جهت­گیری هم­نوایی  ! سواد مالی	908/2

 

 

بررسی رابطه ابعاد الگوهای ارتباطی خانواده و سواد مالی

پس از برازش مدل با استفاده از آزمون معنی­دار بودن ضریب رگرسیونی برآوردشده، وجود یا عدم­وجود رابطه معنی­دار در ارتباط با هر یک از ابعاد الگوهای ارتباطی خانواده بررسی­شد. به این صورت که اگر آزمون معنی­دار­بودن ضریب رگرسیونی متغیر مستقل(آزمونT)، نشان دهد که این ضریب معنی­دار است، این نتیجه حاصل می­شود که ارتباط متغیر مستقل و متغیر وابسته؛ معنی­دار بوده­است که در آن رابطه، بسته به مثبت یا    منفی­بودن ضریب، رابطه‌ مستقیم یا معکوس نتیجه می­شود؛ در واقع، تصمیم­گیری در مورد پذیرش یا رد معنی­داری ضریب، براساس سطح خطای آزمون T انجام می‌شود. در صورتی که سطح معناداری این آزمون از 05/0 کمتر باشد، فرضیه صفر مبنی بر معنی­داربودن ضریب ردشده و چنانچه سطح معناداری این آزمون از 05/0 بیشتر باشد، فرضیه صفر تایید می­شود.

نتایج حاصل از برازش مدل معادلات ساختاری در رابطه هر یک از ابعاد الگوهای ارتباطی خانواده، مربوط به فرضیه­های فرعی اول و دوم تحقیق، درجدول(7)، نشان داده شده­است.

 

 

جدول7. برازش مدل معادلات ساختاری رابطه ابعاد الگوهای ارتباطی خانواده و سواد مالی(فرضیه فرعی اول و دوم تحقیق)

شماره فرضیه	مشخصه متغیر	ضریب	انحراف استاندارد	مقدار احتمال
فرعی اول	جهت­گیری گفت و شنود  ! سواد مالی	520/0	011/0	001/0
فرعی دوم	جهت­گیری هم­نوایی  ! سواد مالی	262/0	043/0	003./0

 

 

در مورد رابطه بعد جهت­گیری گفت و شنود و سواد مالی، با توجه به اینکه p- مقدار کمتر از 05/0(سطح خطای آزمون) می­باشد، نتیجه می­شود که فرضیه صفر آزمون معنی­داربودن ضریب متغیر جهت­گیری گفت و شنود، رد می­شود و با اطمینان 95 درصد می­توان گفت؛ بین بعد جهت­گیری گفت و شنود  و سواد مالی، رابطه وجود دارد. همچنین، با توجه به اینکه ضریب این متغیر 520/0 برآوردشده­ که مقداری مثبت می­باشد، نتیجه   می­شود که با تقویت جهت­گیری گفت و شنود، سواد مالی ارتقاء می­یابد. به عبارتی، بین جهت­گیری گفت و شنود و سواد مالی دانشجویان، رابطه­ معناداری با ارتباطی مستقیم(و شدت طیفی متوسط) وجوددارد(نتیجه فرضیه فرعی اول).

در مورد رابطه بعد جهت­گیری هم­نوایی و سواد مالی، با توجه به اینکه p- مقدار کمتر از 05/0(سطح خطای آزمون) می­باشد، نتیجه می­شود که فرضیه صفر آزمون معنی­داربودن ضریب متغیر جهت­گیری هم­نوایی، رد    می­شود و با اطمینان 95 درصد می­توان گفت؛ بین بعد جهت­گیری هم­نوایی و سواد مالی، رابطه وجود دارد. همچنین، با توجه به اینکه ضریب این متغیر 262/0 برآوردشده­ که مقداری مثبت می­باشد، نتیجه می­شود که با تقویت جهت­گیری هم­نوایی، سواد مالی ارتقاء می­یابد. به عبارتی، بین جهت­گیری هم­نوایی و سواد مالی دانشجویان، رابطه­ معناداری با ارتباطی مستقیم(و شدت طیفی نسبتا ضعیف) وجوددارد(نتیجه فرضیه فرعی دوم). جدول(8)، خلاصه نتایج برازش مدل معادلات ساختاری مورد هدف فرضیه­ها را نشان داده­است.

 

 

جدول8. یافته­های برازش مدل معادلات ساختاری اثر شاخص­ها

شماره فرضیه	مشخصه متغیر	ضریب مسیر	آماره آزمون	مقدار احتمال
اصلی	الگوهای ارتباطی خانواده  !سواد مالی	615/0	825/3	000/0
فرعی اول	جهت­گیری گفت و شنود ! سواد مالی	520/0	314/6	001/0
فرعی دوم	جهت­گیری هم­نوایی  !سواد مالی	262/0	908/2	003/0

 

 

جدول(9) خلاصه نتایج آزمون فرضیه­های تحقیق را نشان می­دهد.

 

جدول9. خلاصه نتایج فرضیه­ها

شماره فرضیه	عنوان	نتیجه آزمون	نوع و شدت رابطه
اصلی	بین الگوهای ارتباطی خانواده و سواد مالی دانشجویان، رابطه معناداری وجود دارد.	تایید فرضیه	مستقیم و نسبتا قوی
فرعی اول	بین الگوهای ارتباطی گفت و شنود و سواد مالی دانشجویان، رابطه معناداری وجود دارد.	تایید فرضیه	مستقیم و متوسط
فرعی دوم	بین الگوهای ارتباطی هم­نوایی و سواد مالی دانشجویان، رابطه معناداری وجود دارد.	تایید فرضیه	مستقیم و نسبتا ضعیف

 

 

بحث ونتیجه گیری 

در این تحقیق، ابتدا بر مبنای اطلاعات حاصل از پاسخ آزمودنی­ها، تاثیر گویه­ها در شکل­دهی شاخص­های مجازی با مدل معادلات ساختاری بررسی شد. نتایج حاصله، حاکی از تاثیر گویه­ها در ایجاد شاخص­های مجازی، با نتایج متفاوت بود. مدل معادلات ساختاری برازش داده شده و معناداری مدل و همچنین، میزان اثر هر سازه بر متغیر وابسته به کمک نرم­افزارPLS  بررسی گردید.

نتایج تحقیق های مختلف نشان می دهد که مسائل و مشکلات مالی و فشارهای اقتصادی که طبعا بخشی از آن ناشی از ناکافی بودن سواد مالی افراد است، می­تواند با ناهنجاری­هایی رابطه داشته باشد، از آن جمله می­توان به خصومت­های خانوادگی، رفتارهای  تند و خشن والدین، کاهش توان جوانان برای مقابله با مشکلات و مسائل روزمره زندگی، افزایش رفتارهای نابهنجار در سطح جامعه، اعتیاد به مشروبان الکی و بروز رفتارهای شرارت­آمیز اشاره کرد. اما، باید گفت که سواد مالي و درك مفاهيم آن براي دانشجويان نيز، اهميت ويژه دارد؛ زيرا تصميمات مالي اتخاذشده توسط آنها در دوره دانشجويي تأثير با اهميتي بر وضعيت مالي آنها پس از فارغ­التحصيلي از دانشگاه دارد.  علاوه بر اين، موقعيت مالي آنها در دانشگاه مي­تواند عملكرد دانشگاهي آنها را تحت تأثير قرار دهد. در پژوهشي كه لايونز در سال 2003 در اين زمينه انجام داده است، يك سوم دانشجويان اعلام كرد­ه­اند كه وضعيت مالي آنها بر توانايي آنها براي تكميل دوره دانشگاهي اثر داشته­است. بادوارسون و واكر نيز در سال 2004 در پژوهشي با عنوان؛ كنترل عوامل متعددي كه عملكرد دانشجويان را تحت تأثير قرار مي­دهد، دريافتند؛ دانشجوياني كه حداقل مبلغي را براي پوشش هزينه­هاي شهريه و... از والدين خود دريافت مي­كنند، نسبت به دانشجوياني كه استقلال مالي دارند، بيشتر دچار شكست­شده يا در ترم­هاي تحصيلي خود مشروط مي­شوند و در كل معدل كمتري دارند.

بر اساس نتايج حاصل از آزمون فرضيه­های تحقیق که رابطه الگوهای ارتباطی خانواده و سواد مالی دانشجویان، معنادار نتیجه­گیری­شد، می­توان این نتیجه را هم راستا با نتایج مطالعه هانسون و اولسون در سال 2018 دانست که ایشان در تحقیقی با عنوان «سواد مالی و الگوهای ارتباطی خانواده» نتیجه گرفتند که سواد مالی بر طیف گسترده­ای از رفتارهای مالی تأثیر می­گذارد. بنابراین، درک روش­های بهبود سواد مالی برای بهبود نتایج مالی در مسائل مالی شخصی، بسیار مهم است. با این حال، تلاش برای افزایش سواد مالی از طریق آموزش، نتایج متفاوتی به همراه داشت که نتیجه گرفتند؛ عوامل اضافی شایستگی اکتشاف، مستعد تأثیر بر سواد مالی بوده­اند. همچنین ایشان در مطالعه خود، بنا را  بر این مهم گذاشتند که الگوهای ارتباطی خانواده با دانش مالی مرتبط خواهدبود؛ با این نتیجه که به طور خاص هر دانشجوی دانشگاه که از منظر یک خانواده گفتگومحور مورد آزمون بوده، در آزمون دانش مالی بهتر از کسانی که از یک خانواده محورگرا بوده­اند، عمل کرده­اند. این نتیجه، به صورت انضباطی بر رابطه سواد مالی و مطالعات ارتباطی تأکید داشته­است. این آزمون، از طریق یک نظرسنجی آنلاین که بر روی نمونه­های داوطلب از دانشجویان انجام شد. نتایج نهایی، حاکی از آن بود که گفتگوهای درون خانواده در مورد مسائل مالی، دانش مهم­تری را برای خانواده به ارمغان می­آورد که محتمل است، منشاء طرح هر برنامه­ی سواد مالی باشد. همچنین، نتایج مطالعه کوزینا و پونیکوار در سال 2017 را نیز می­توان هم راستا با نتایج تحقیق حاضر دانست که ایشان در تحقیقی با عنوان «سواد مالی دانشجویان سال اول دانشگاه؛ نقش آموزش» سواد مالی دانشجویان سال اول دانشگاه لجوبلجانا در کشور اسلونی را بررسی کردند و نتیجه گرفتند که دانشجویان شاغل، سرمایه­گذاری­های پرریسک مانند؛ سرمایه­گذاری در طلا و اوراق قرضه را ترجیح می­دهند؛ حال آنکه دانشجویان غیرشاغل بیشتر تمایل به پس­اندازکردن داشته­اند.

بر مبنای نتایج حاصل از آزمون فرضیه­های فرعی تحقیق که رابطه الگوهای ارتباطی گفت و شنود و هم­نوایی با سواد مالی دانشجویان معنادار نتیجه شد، می­توان این نتایج را هم­راستا با مطالعه آقای شعبانی و جعفری­سرشت در سال 1394 دانست که ایشان در یک بررسی ادبیات­محور با عنوان سوادمالی و رفتار سرمایه­گذاران تلاش کردند تا جنبه­های اهمیت آن را تبیین نمایند. آنها در تبیین این ضرورت، چنین استدلال کردند که بکاربردن چنین دانشی به منظور تصمیم­گیری موثر در سراسر طیف وسیعی از زمینه­های مالی، به منظور بهبود رفاه مالی افراد و قادرساختن به منظور مشارکت در زندگی اقتصادی است. اما، مطالعه گرشاسبی و همکاران در سال 1394 را می توان مغایر با نتایج تحقیق حاضر دانست که ایشان در مطالعه­ای با عنوان دانش مالی و مشارکت در بازارهای سرمایه به بررسی رابطه سواد مالی و میزان مشارکت شهروندان در فعالیت­های بازار سرمایه پرداختند و نتیجه گرفتند که رابطه معنی­داری بین سواد مالی و مشارکت در فعالیت­های بازار سرمایه وجودندارد.

 

منابع 

آزادی، رضا؛ زنجیردر، محمد؛ فرشیدپور، ابراهیم. (1391). سواد مالی و عوامل مؤثر بر آن و ارتباط آن با برنامه‌ریزی بازنشستگی. اولین همایش تحقیقات و استراتژی‌های جدید در زمینه مدیریت و حسابداری، تنکابن، مازندران، ایران.

ایرانی‌زاده، جلال. (1391). بررسی روش‌های ابراز وجود در درمان کم‌رویی میان دانش‌آموزان پسر پایه دوم دبیرستان‌های شهرستان‌های یزد. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن.

پیغامی، عادل؛ و مرادی، امین. (1395). مقدمه‌ای بر سواد مالی. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).

جعفری ندوشن، علی‌اکبر. (1390). در ضرورت نهضت سواد مالی، بورس، 97، 24-27.

جوکار، بهرام؛ و رحیمی، مهدی. (1394). بررسی تأثیر الگوهای ارتباطی خانواده بر شادی در گروهی از دانش‌آموزان دختر و پسر دبیرستان شهر شیراز. چاپ دوم، تهران: انتشارات میر.

حافظ‌نیا، محمدرضا. (1391). مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی. تهران: انتشارات سمت.

خاکی، غلام‌رضا. (1382). روش تحقیق در مدیریت. دانشگاه آزاد اسلامی، 13، 389-402.

خواجویی، علی. (1396). بررسی رابطه بین سواد مالی و رفاه مالی کارکنان دانشگاه علوم پزشکی کرمان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان.

دیانتی‌دیلمی، زهرا؛ و حنیفه‌زاده، محمد. (1394). بررسی سطح سواد مالی خانواده‌های تهرانی و عوامل مرتبط با آن. فصلنامه علمی- پژوهشی دانش مالی تحلیل اوراق بهادار، 26(8)، 139-115.

سبزی، ندا. (1391). بررسی الگوی علی ابعاد شخصیت، هوش اجتماعی، خودکارآمدی عاطفی و مهارت‌های ارتباطی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز.

شهیدی، شهریار؛ صریحی، نفیسه. (1385). رابطه روش‌های فرزندپروری با توانایی ابراز وجود و بررسی تأثیر برنامه آموزشی ابراز وجود در دانش‌آموزان. روان‌شناسی معاصر، 3(1)، 14-23.

طغیانی، مهدی؛ مرادی باصیری، امین. (1395). تحلیل انتقادی الگوی متعارف آموزش عمومی سواد مالی از منظر اقتصادی اسلامی. مطالعات اقتصاد اسلامی، 8(2)، 227-260.

کیانوش، مهسا؛ جلیلی، محمد؛ احمدی، موسی؛ حسین‌آبادی ساده، داود. (1393). میزان درک و شناخت دانشجویان از دانش تأمین مالی شخصی (تحلیل رفتار دانشجویان نسبت به دانش تأمین مالی شخصی). دانش سرمایه‌گذاری، 3(12)، 41-53.

گرشاسبی، هلیا؛ خدایی وله‌زاقرد، محمد؛ غلام‌قاسمی، بیژن. (1394). دانش مالی و مشارکت در بازارهای سرمایه. کنفرانس سالانه مدیریت و اقتصاد کسب و کار.

مرادی، جواد؛ و ایزدی، منصوره. (1394). بررسی تأثیر سواد مالی سرمایه‌گذاران بر تصمیم سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار. دانش سرمایه‌گذاری، 4(13)، 127-149.

معین‌الدین، محمود. (1390). ارزیابی و ارائه الگوی مناسب جهت سنجش سواد مالی دانشجویان ایرانی. رساله دکتری، دانشگاه آزاد علوم و تحقیقات تهران.

نوری، پیمان؛ جلیلی، محمد؛ احمدی، موسی؛ افتخاری پارسا، احمد. (1395). تأثیر آموزش‌های مالی در محیط کار بر مدیریت مالی شخصی و عملکرد شغلی (کارکنان ورودی سال 1391). پژوهش‌های جدید در مدیریت و حسابداری، 2(3)، 195-205.

هراتیان، هادی. (1394). مشاوره مالی هوشمند شخصی با استفاده از نقشه ذهنی مالی. کنفرانس بین‌المللی اقتصاد مدیریت و علوم اجتماعی، استانبول

یعقوب‌نژاد، احمد؛ نیکومرام، هاشم؛ و معین‌الدین، محمود. (1390). ارائه الگوی جهت سنجش سواد مالی دانشجویان ایرانی با استفاده از روش دلفی فازی. مجله مهندسی مالی و مدیریت اوراق بهادار، 8، 1-46.

یوسفی، زهرا. (1390). اندازه‌گیری سواد مالی سرمایه‌گذاران حقیقی بورس اوراق بهادار ایران و ارتباط سواد مالی با تنوع و تصمیمات سرمایه‌گذاری آنها. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد. Arnett, J. J. (2000). Emerging adulthood: A theory of development from the late teens through the twenties. American Psychologist, 55, 469-480.

Al-Tamimi, H., & Bin Kalli, A. (2009). Financial literacy and investment decisions of UAE investors. The Journal of Risk Finance, 5, 500-516.

Alberti, R. E., & Emmons, M. L. (1982). Your Perfect Right. Human Sciences Press.

Antonides, G., de Groot, M., & van Raaij, F. W. (2011). Mental budgeting and the management of household finance. Journal of Economic Psychology, 32, 546-555.

ANZ. (2008). ANZ Survey of Adult Financial Literacy in Australia. Australia and New Zealand Banking Group Limited (ANZ).

Atkinson, A., McKay, S., Kempson, E., & Collard, S. (2006). Levels of financial capability in the UK: Results of a baseline survey. Personal Finance Research Centre, University of Bristol.

Baumeister, R. F., & Twenge, J. M. (2004). Personality and social behavior. International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences, 11276-11281.

Bay, C., Catasus, B., & Johed, G. (2014). Situating financial literacy. Critical Perspectives on Accounting, 25(1), 36-45.

Bayer, P. J., Bernheim, B. D., & Scholz, J. K. (2008). The effects of financial education in the workplace: Evidence from a survey of employers. Working Paper.

Beal, D. J., & Delpachitra, S. B. (2003). Financial literacy among Australian university students. Economic Papers, 22(1), 65-78.

Bernheim, B. D., Garrett, D. M., & Maki, D. M. (2001). Education and saving: The long-term effects of high school financial curriculum mandates. Public Economics, 80(3), 435-465.

Bird, S. (2008). Financial literacy among university students: An Australian case study. University of Wollongong, Available at: http://ro.uow.edu.au/theses/112.

Bodvarsson, O. B., & Walder, R. L. (2004). Do parental cash transfers weaken performance in college? Economics of Education Review, 23(5), 483-495.

Bowen, C. F. (2002). Financial knowledge of teens and their parents. Financial Counseling and Planning, 13(2), 93-102.

Burger, J. M., & Cooper, H. M. (1979). The desirability of control. Motivation and Emotion, 3, 381-393.

Canary, D., & Lakey, S. G. (2010). Strategic conflict: Research-based principles for managing interpersonal conflicts. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.

Cale, E. M. (2006). A quantitative review of the relations between the Big 5 higher order personality dimensions and antisocial behavior. Research in Personality, 40(3), 250-284.

Gathergood, J. (2012). Self-control, financial literacy, and consumer overindebtedness. Economic Psychology, 33(3), 590-602.

Hanson, T. A., & Olson, P. M. (2018). Financial literacy and family communication patterns. Behavioral and Experimental Finance, https://doi.org/10.1016

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Quarterly Journal of Educational Psychology Skills

Islamic Azad University Tonekabon Branch

Vol. 15, No. 4, winter 2025, No 60

 

 

 

Relationship between Family Communication Patterns and Financial literacy

 

Javad Rezaee 1, Ali Reza Mehrazeen *2, Abolghassem Massihabadee 2

 

1) PhD student, Department of Accounting, Neyshabur Branch, Islamic Azad University, Neyshabur, Iran

2) Department of Accounting, Neyshabur Branch, Islamic Azad University, Neyshabur, Iran

Abstract

  The present study has studied the effect of family communication patterns on financial literacy which has been applied in terms of purpose-based segmentation and descriptive-correlational research method. The statistical population of this study consisted of three students of Ferdowsi University of Mashhad in the summer of 2019 who were undergoing undergraduate and higher education. Sample size was determined based on Morgan table of at least 260 people. The questionnaires were distributed to 280 statistical population by simple cluster random sampling method. Analyzes were included. The validity of the research instrument was assessed by face validity, content and confirmatory factor analysis and its reliability was calculated through Cronbach's alpha. The research tools included the Family Communication Pattern Questionnaire (RFCP); based on the subject's family communication perception, derived from the Ritchie and Fitzpatrick model (1994) and the financial literacy questionnaire used by Yaghoubinejad et al. (2011) based on the Brad model (2008). Has been. Structural equation modeling and Smart PLS software were used for inferential statistics.The results of the data analysis indicated a significant relationship between family communication patterns and financial literacy with a T coefficient of 0.615 with direct correlation and relatively strong intensity.

 

Keywords: Family Communication Patterns, Dialogue, Financial Literacy, Personality

 

1