Transmission Technology Model with Futuristic Approach in Rail Transport Industry (Case Study: High Speed Train)

Subject Areas : Futurology

hojjat ashouri ¹ , S. Mohammad Seyed Hosseini ² , Reza Radfar ³

1 - Islamic Azad University student, Science and Research Branch of Tehran, Department of Technology Management, Tehran, Iran (Corresponding Athour) [e-mail]
2 - Professor of Science and Technology University of Iran, Faculty of Industrial Engineering, Tehran, Iran
3 - Professor of Islamic Azad University, Science and Research Branch of Tehran, Faculty of Management and Economics, Department of Technology Management, Tehran, Iran

Received: 2017-07-10 Accepted : 2017-12-18 Published : 2018-01-21

Keywords: rail transport. Express train, technology, technology transfer, Future Studies,

Abstract :

Nowadays, placing Iran on the international corridors route has made the loss of Iranian roads and the emergence of environmental issues and the issue of energy, development of transportation and futures research in it. The purpose of this research is to identify effective factors and provide a fast-moving technology transfer model with a futuristic approach. Data collection has been done through library studies and field studies. After 73 of these indicators were extracted, 54 main indicators were selected by the experts in the field of transportation of rail transport technology. According to these indices, the research questionnaire was designed and distributed. Finally, after completing the questionnaire by 37 experts in the field of technology transfer, the data collected using structural equations and PLS Smart software were analyzed and the research model was fitted and the number of 49 indicators in 3 factors and 8 dimensions for the model Designed accepted.

Full-Text:



الگوی انتقال تکنولوژی با رویکرد آینده پژوهی درصنعت حمل و نقل ریلی (تحقیق موردی: قطار سریع السیر)

 

 

 

چکیده:

در حال حاضر قرار گرفتن ایران در مسیر کریدورهای بین المللی، ميزان تلفات جاده هاي ايران و بروز موضوعات زیست‌محیطی و مسأله انرژی، توسعه حمل و نقل و آینده پژوهی در آن را از ضروریات اولیه ساخته است. هدف از این پژوهش، شناسایی عوامل موثر وارائه الگوی انتقال تکنولوژی قطار سریع السیر با رویکردی آینده پژوهانه می باشد. گردآوری داده­ها از روش مطالعات کتابخانه ای و مطالعات میدانی صورت گرفته است. که پس از طی این مراحل از 73 شاخص استخراج شده، 54 شاخص اصلی با نظر خبرگان حوزه انتقال تکنولوژی حمل ونقل ریلی، انتخاب شد. باتوجه به این شاخص ها ی انتخابی پرسشنامه پژوهش طراحی و توزیع گردید. در نهایت پس از تکمیل پرسشنامه توسط 37 نفر از خبرگان حوزه انتقال تکنولوژی، داده های جمع آوری شده با استفاده از معادلات ساختاری و نرم افزار PLS  Smart تحلیل گردید و مدل پژوهش، مورد برازش قرار گرفت وتعداد 49 شاخص در3 عامل و 8 بعد برای مدل طراحی شده پذیرفته شد. همچنین نتایج، نشانگر آن است که درعامل گزینش و کسب تکنولوژی  بعد گزینش تکنولوژی رتبه اول، اکتساب تکنولوژی رتبه دوم، شناسایی تکنولوژی مورد نیاز رتبه سوم، را کسب نموده اند، و درعامل استقرار و بکار گیری بعد های، انطباق وبومی سازی تکنولوژی، جذب وتحلیل تکنولوژی، بهره برداری از تکنولوژیبه ترتیب رتبه اول تا سوم را کسب نموده اند و در عامل تثبیت و نگهداری بعد های، توسعه وبهبود تکنولوژی و اشاعه تکنولوژی به ترتیب رتبه اول ودوم را به خود اختصاص داده اند.

 

واژگان کلیدی: آینده پژوهی¹، تکنولوژی²،انتقال تکنولوژی³، حمل ونقل ریلی⁴. قطار سریع السیر⁵

 

مقدمه:

امروزه اکثر جمعیت ساکن در دنیا، در نواحی شهری زندگی می کنند. به همین ترتیب مسائل بهداشتی و زیست محیطی مرتبط با حمل و نقل شهری، همچون آلودگی هوا، آلودگی صوتی، مصرف فزاینده انرژی و کاسته شدن از میزان منابع انرژیهای تجدید ناپذیر، در شهرها و حومه آنها بایستی به نحوی ساماندهی شوند که سرویس دهی و فعالیتهایی که در زندگی روزمره به آنها احتیاج دارند نخ تنها دسترسی مناسبی پیدا کنند بلکه برای آیندگان نیز شرایط مطلوب زندگی را رقم بزنند و این دسترسی با کمترین تاثیرات منفی روی محیط همراه باشد(شهیری پارسا و بدیعی، 1391). همچنین توجه به مسائل زیست‌محیطی و مسأله انرژی و نیز میزان مرگ ومیر ناشی از تصادفات جاده ای باعث شده بسیاری از دولت‌ها با توجه به افزایش تقاضای حمل‌ و نقل به فكر بهینه‌سازی استفاده از تکنولوژی های پیشرفته شبكه‌های ریلی موجود بیفتند، و در این راستا اقدام به استفاده از تکنولوژی پیشرفته خطوط سریع السیر نمایند. بخش حمل و نقل سهم عمده‌ای در تولید آلاینده‌ها دارد که كمترین هزینه آلایندگی مربوط به بخش حمل و نقل ریلی است. حوزه حمل نقل علاوه بر آن‌که یک صنعت بزرگی است و سهم مهمی را از تولید ناخالص ملی بر دوش می‌کشد از سوی دیگر هم در تحولات اجتماعی نقش مهمی را ایفا می‌کند و هم‌اندکنش‌های جدی بامحیط زیست دارد. لذا هر نوع آینده‌نگاری در این حوزه باید بر فرض پایداری متکی شود(عطاری و همکاران، 1392). نکات مهمی در زمینه ضرورت آینده پژوهی در صنعت حمل ریلی وجود دارد که از جمله آنها عبارتند از:

·       اهمیت حمل و نقل ریلی

با توجه به پراکندگی جمعیت و صنایع مختلف در ایران همواره نیاز به یک شبکه حمل و نقل گسترده، کامل و منظم در کشور احساس گردیده است. به دلیل اولویتهای استراتژیک، کلیدی و مزایای نسبی حمل و نقل ریلی به جاده ای و همچنین توسعه مسیرهای جاده ای و محدودیت منابع، توسعه حمل و نقل ریلی در اولویت کاری کشور قرار گرفته است. در چشم انداز سال 2025 راه آهنهای جهان ( از اتحادیه بین المللی راه آهن – UIC )، خاور میانه منطقه ای لجستیکی محسوب میشود، رشد اقتصادی در این منطقه بالاتر از میانگین جهانی بودهو پیش بینی میشودنرخ رشد اقتصادی خاور میانه در دهه آتی به بیش از 4/2 درصد برسد. این رشد فرامنطقه ای میتواند منجر به تغییرات تجاری مثبت و ایجاد ثبات جوی در راستای توسعه حمل و نقل ریلی ایران گردد. همچنین سند چشم انداز 20 ساله ایران را کشوری توسعه یافته میخواهد که دارای جایگاه اول اقتصادی، علمی و فنآوری در منطقه باشد. در این برنامه حمل 30% بار داخلی و 80% بار ترانزیت از کشور و همچنین دارابودن 25/000 کیلومتر خط ریلی و افزایش تدریجی سهم و عمر میانگین 15 سال ناوگان ریلی بر عهده شرکت رجا گذاشته شده است. راه آهن جمهوری اسلامی ایران با توجه به چشم انداز ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری برای سال 1404 و بر اساس سیایتهای بالادستی اقدام به تدوین چشم انداز حمل و نقل ریلی ایران برای سال 1404 نموده است.

·       اهمیت کمي:

دارا بودن 25000 کيلومتر خط اصلي ريلي،  دارابودن ناوگان ريلي با متوسط عمر 15 سال،  آزادسازي و خصوصي سازي تا حصول حداکثر 30 % سهم دولتي در جابجائي کالا و مسافر ريلي بين شهري، برون سپاري فعاليت هاي تصديگري امور حاکميتي شبکه ريلي 

·       اهمیت کيفي:

 تجهيز کل شبکه به سامانه هاي علائمي و ارتباطي پيشرفته،  استقرار کامل نظام فنآوري اطلاعات، مکانيزه نمودن سامانه هاي عملياتي حمل بارو مسافر، استقرار سطح کيفي خدمات (ايمني، سرعت، رفاه) در حد استانداردهاي بين المللي

حمل و نقل ریلی سبزتزین شیوه حمل و نقل می باشد و بایستی در برنامه ریزي هاي بلند مدت توسعه اي در راستاي رسیدن به توسعه پایدار، توسعه این صنعت هرچه بیش از پیش مد نظر قرار گیرد (جمیلی و همکاران، 1392). یکی از چالشهای اساسی در توسعه حمل ونقل ریلی با تکنولوژی های نوین و پیشرفته، عدم وجود دانش فنی لازم و نیز عدم وجود الگوی مناسب انتقال تکنولوژی مخصوصاً در زمینه سیستم های جدید حمل ونقل سریع السیر می باشد که کشور ایران به لحاظ راه یابی به مسیرهای کم هزینه تر و با بهره وری بیشتر نیازمند توسعه دانش و تکنولوژی در زمینه سیستم های جدید برای حمل و نقل موثر ریلی علی الخصوص راه آهن سریع السیر می باشد. یکی از مشکلات کشور ایران در حوزه حمل و نقل ریلی  عدم اثربخشی تکنولوژی انتقال یافته می باشد. مهمترین عامل این امر عدم  توجه به فازهای انتقال تکنولوژی و داشتن یک الگوی مناسب در این نوع تکنولوژی ها و یا عدم استفاده از روش انتقال تکنولوژی مناسب  می باشد. لذا وجود الگویی جهت انتقال تکنولوژی های حوزه حمل و نقل ریلی ، قطار سریع السیر میتواند به این امر کمک شایانی نماید. به همین جهت، با این سوال اصلی پژوهش شکل گرفت، "الگوی انتقال تکنولوژی با رویکرد آینده پژوهی برای قطار سریع السیر به چه شکل می باشد؟"

نوآوری های این پژوهش عبارتند از :

·       برای اولین بار الگوی انتقال تکنولوژی با رویکرد آینده پژوهی در حوزه صنایع حمل و نقل ریلی ارائه می گردد.

·       تمرکز ویژه این پژوهش، بر روی انتقال تکنولوژی قطار سریع السیر در ایران است.

 

مرور ادبیات:   

ينده پژوهي به معناي نگاه به جلو، مهارتي قابل يادگيري است و تقريبا بيش از هر مهارت ديگري مي تواند براي ما مفيد باشد. آينده پژوهي ما را قادر مي سازد خطرها و فرصت هايي را که در آينده با آن مواجه خواهيم شد، پيش بيني کنيم و به ما فرصت مي دهد پيش از آنکه به دردسر بيافتيم، تصميم بگيريم و چاره اي بيانديشيم. آينده پژوهي به ما کمک مي کند هدف هاي ارزشمند، دست يافتني و بلند مدتي را براي خود برگزينيم و راهبردهاي منطقي تحقق آنها را در ذهن خود بپرورانيم(مظاهری و اورک،1393). از سوی دیگر آينده پژوهي سياستها را تثبيت نمي كند، بلكه به تعديل آن كمك ميكند تا در مقابـل تغييرات شرايط زمانه؛ مناسبتر، انعطاف پذيرتر و مقـاومتـر باشـند(Davis, Ged. ,1997),

از دیدگاه استپ ودیم(2016)، انتقال تکنولوژی یک مفهوم جدید نیست. پژوهش های بسیاری نشان دهنده آن است که تعریف انتقال تکنولوژی با توجه به پیچیدگی فرآیند آن، شوار است و تعاریف با توجه به سازمان، نوع تکنولوژی و بلوغ تکنولوژی متفاوت می باشد.  ویتامور و همکاران (1973) انتقال تکنولوژی را انتقال دانش، محصولات یا فرآیند جدید از یک سازمان به سازمان دیگری به‌منظور منافع کسب‌وکار برمی‌شمارند.

فرآيند انتقال تكنولوژي داراي سه  مرحله مي‌باشد و می بایست کلیه مراحل با موفقیت انجام شود تا انتقال کامل صورت گیرد:

·       مرحله 1- شناخت و كسب تكنولوژي، سر فصل هاي اين فاز عبارتند از:

مطالعات مقدماتي شناخت تكنولوژي و مؤلفه‌هاي وارداتي آن، برنامه‌ريزي و طراحي سازمان براي انتخاب و كسب تكنولوژي، كسب اطلاعات در مورد منابع تكنولوژي و دارندگان معتبرآن، معرفي طرح به دارندگان منتخب تكنولوژي و درخواست اطلاعات از ايشان، ارزيابي و مقايسه پيشنهادها، انتخاب پيشنهادهاي مناسب و اولويت‌گذاري بين آنها، آماده‌سازي جهت انجام مذاكرات با دارندگان منتخب، مذاكره جهت دستيابي به مناسبترين شرايط،  تهيه و ارائه گزارش‌ نهائي، انعقاد قرارداد.

·       مرحله2- استقرار تكنولوژي، سرفصل‌هاي اين فاز عبارتند از:

احراز آمادگي براي ورود به مراحل بعدي، دريافت اسناد و مدارك اوليه، بررسي و كنترل مقدماتي آنها، اعلام كمبودها و انجام پيگيريهاي لازم به منظور رفع آنها. 

مرحله انطباق : فرآيند پيوند دقيق تكنولوژي وارداتي با نيازهاي طرح و منابع و شرايط كشور.

مرحله جذب و تحليل (تسلط و احاطه بر تكنولوژي ): فرآيند آگاهي كامل گيرنده نسبت به تمامي مؤلفه‌هاي تكنولوژي كسب شده.

 مرحله اجرا و بكارگيري : فرآيند بهره‌گيري از تكنولوژي كسب شده

·       مرحله 3- نگهداري تكنولوژي، سرفصل‌هاي اين فاز عبارتند از:

مرحله توسعه : فرآيندي كه درجريان آن با استفاده از تكنولوژي كسب شده، دانش حاصل از انطباق، جذب و كاربرد آن تجربه، مهارت و يافته‌هاي تحقيقات دروني، تكنولوژي براي فرآيندها و فرآورده‌هاي بهتر و جديدتر توسعه مي‌يابد.

مرحله اشاعه تكنولوژي : فرآيند تعميق و گسترش مؤلفه‌هاي تكنولوژي كسب شده در سطح كشور (رادفر و خمسه، 1395).

شکل 1 نشان دهنده فازهای اصلی انتقال تکنولوژی می باشد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل 1: فازهای اصلی فرآیند انتقال تکنولوژی (رادفر و خمسه، 1395)

 کاظمی ( 1395)، در پژوهش انجام شده خود به این موضوع اشاره می کند که رابطه بین انواع دانش و نوع تکنولوژی قابل انتقال و رابطه بین بلوغ و دانش ضمنی با انتقال تکنولوژی و فاکتورهای موثر در انتقال تکنولوژی نقش اساسی در فرآیند انتفال تکنولوژی ایفا می کنند. در همین راستا جوآمادی، جورج مولامولا (2010)، لزوم ظرفیت سازی برای توسعه پایدار و افزایش سطح سواد انتقال تکنولوژی با 12 عامل موثر مشتمل بر زیر ساخت ، درک نیازها ، دولت ، سطح علمی ؛ مشارکت ، نیازها ،معیارهاو ... را از موثر ترین شاخصه ها در انتقال تکنولوژی می دانند. همچنین حاجی حسینی و همکاران (1391 )، دسته بندی عوامل موثر بر فرایند موفق انتقال تکنولوژی در صنایع ریلی  مانند ظرفیت ، سخت افزار و نرم افزار ، تقسیم کار ، آموزش و مهارت را از شاخصه های مهم و تاثیر گذار بر انتقال تکنولوژی، در صنایع حمل ونقل برشمرده اند. از طرفی دیگر ماهبودی و آنانتن (2013)، طبق موضوعی که مورد مطاله قرار داده اند، فاکتورهای موثر انتقال تکنولوژی و رابطه بین آنها شامل فاکتورهای دانش و آموزی ، مهارت های‏‏ انسانی ، ابزار و تجهیزات  و عوامل موثر بر انتقال تکنولوژی شامل عوامل مرتبط با تکنولوژی سازمان، عوامل فرهنگی، ساختاری، زیر بنایی، جهانی مورد بررسی قرار داده اند و به این نتیجه رسیده اند که این فاکتور ها ،عواملی موثر ولازمه انتقال تکنولوژی می باشند. همچنین کبیری و همکاران(2012)،در پژوهش خود به تاثیر آموزش - دانش تکنولوژی و شرایط انتقال گیرنده بر انتقال تکنولوژی تاکید نموده اند.در همین راستا، بری بوزو من(2003)، فرآیند انتقال تکنولوژی را مورد بررسی قرار داده است و به شاخص های موثر بر انتقال تکنولوژی موفق نظیر :شرایط انتقال‌دهنده، انتقال گیرنده وکانال های انتقال رسمی وغیر رسمی دست یافته اند. کومار وهمکاران(2015)، درهمین جهت در پژوهش خود مدیریت و استراتژیک انتقال تکنولوژی، مقررات و قوانین انتقال تکنولوژی و فعالیت تحقیق و توسعه را شاخص های موثر بر فرآیند انتقال تکنولوژی می دانند. از طرف دیگر عایشه(2015)، در مطالعه خود به تاثیر تکنولوژی دانش ضمنی و  تکنولوژی دانش صریح بر فرآیند انتقال تکنولوژی اشاره نموده است. همچنین انصاری و زارعی(1388)، پژوهشی درباره فرآیند انتقال تکنولوژی انجام داده اند و به این نتیجه رسیده اند که عوامل موثر بر انتقال تکنولوژی مناسب شامل: هزینه نگهداری و تعمیرات، مستندات و مدارک کیفی، بازگشت سرمایه،روش پرداخت بها، سوابق عرضه کننده می باشد.

مهدی زاده و همکاران (1389 ) در پژوهش خود اذعان می کنند که بایستی ظرفیت جذب به عنوان یک عامل مؤثر بر موفقیت انتقال تکنولوژی مورد توجه بیشتری قرار گیرد. عوامل متعددی بر افزایش ظرفیت جذب تکنولوژی تأثیر گذارند که می توان به مواردی از قبیل منابع انسانی، سرمایه فیزیکی، انطباق تکنولوژی های وارداتی با اهداف، ارزش ها امکانات و نیازهای کشور اشاره نمود. هر یک از این عوامل، به وجود زیرساخت های مناسب با تکنولوژی دریافتی اشاره می نماید. خمسه و آزادی (1390) نیز در تحقیقی از  عواملی مانند اصلاحات در زیرساختارهای تحقیقاتی سازمانی، ارتباطات و استفاده از سازمان های تحقیقاتی و غیره در جذب موفق تکنولوژی نام برده شده است؛ زیرا اصلاح زیرساخت های تحقیقاتی سازمان، موجب افزایش توانمندی های تکنولوژیک می گردد و دریافت کننده را در توسعه تکنولوژی و تولید محصولات جدید یاری می رساند. همچنین عمر (2011) در پژوهش خود  به ظرفیت جذب تکنولوژی پرداخته اند. در این پژوهش عواملی همچون توانایی کارکنان و انگیزش آنها و همچنین آموزش کارکنان در افزایش ظرفیت جذب تأثیر بسزایی دارد. پژوهشگران یاد شده فرایند انتقال تکنولوژی را یک فرایند یادگیری می دانند که نتایج و منافعی دارد بنابراین، مدیران باید دانش قبلی شرکت و فرایندهای یادگیری و ظرفیت جذب سازمان را گسترش دهند تا منافع حاصل از انتقال تکنولوژی افزایش یابد. همچنین گاویگان⁶ و همکاران(1999) اظهار می دارند که با استفاده از آینده پژوهی و تصور حوادث ممكـن و ارزيابي احتمالات ميتوانيم جامعه، سازمان يا گروه خود را براي آينده مجهـز كنـيم. در اين حالت ميتوانيم فرصـتهـا و تهديـدها را شناسـائي كـرده و در برابـر آن يـا بـراي به دست آوردن آنها برنامه ريزي كنيم.

 

 

 

روش پژوهش

از آنجا که نتایج حاصل از پژوهش قابل استفاده برای انتقال تکنولوژی قطار سریع السیر در ایران می باشد،لذا پژوهش از حیث هدف کاربردی می باشد و با توجه به ارتباط مستقیم محقق با پدیده های مورد مطالعه پژوهش ازنوع میدانی میباشدو چون که جهت گرد آوری داده ها محقق در سازمان حضور یافته و با ابزار پرسشنامه و مصاحبه اقدام به گرد آوری داده ها نموده ،لذا پژوهش از حیث روش پیمایشی است. با توجه به اینکه پژوهش برای انتقال تکنولوژی راه آهن سریع السیر صورت گرفته در نتیجه از نوع مطالعه موردی نیز می باشد. پایایی پرسشنامه با استفاده از آلفای کرونباخ، بررسی گردیدو روایی پرسشنامه ها نیز با قضاوت خبرگان مورد تایید قرار گرفت. پس از جمع بندی مطالعه ادبیات پژوهش های انجام شده  در رابطه با موضوع پژوهش و نظرات خبرگان حوزه انتقال تکنولوژی تعداد73 شاخص موثر بر انتقال تکنولوژی قطارسریع السیر بدست آمد، که پس از غربالگری تعداد 54 شاخص پذیرفته شد. این شاخصها درقالب 3 عامل و 8 بعد دسته بندی گردید. ابعاد اصلی شناسایی شده شامل: عامل گزینش و کسب تکنولوژی تشکیل شده ازابعاد (شناسایی تکنولوژی مورد نیاز- گزینش تکنولوژی- اکتساب تکنولوژی) وعامل استقرار و بکار گیری تشکیل شده ازابعاد (انطباق وبومی سازی تکنولوژی- جذب وتحلیل تکنولوژی- بهره برداری از تکنولوژی) وعامل تثبیت و نگهداری تشکیل شده ازابعاد (توسعه وبهبود تکنولوژی- اشاعه تکنولوژی)، می باشند. بر این اساس پرسشنامه نهایی آن طراحی و میان 77 نفر از خبرگان حوزه انتقال تکنولوژی توزیع گردیدو در نهایت از 75پرسش نامه توزیع شده، تعداد 73 پرسشنامه تکمیل وعودت داده شد و سپس با استفاده از معادلات ساختاری و نرم افزار PLS  Smart ، مدل پژوهش مورد برازش قرار گرفت .

 با توجه به هدف، عنوان، سوالات پژوهش عبارتند از:

1-       شاخص ها و عوامل  موثر بر انتقال تکولوژی قطار سریع السیر کدامند؟

2-       الگوی انتقال تکنولوژی قطار سریع السیر به چه شکل می باشد؟

3-       رتبه ­بندی عوامل موثر بر انتقال تکولوژی قطار سریع السیر  چگونه می باشد؟

 

یافته های حاصل از سوال اول پژوهش:

برای پاسخ به این سوال پژوهش، 54 شاخص اصلی فیلتر شده بدست آمد که در نهایت، جهت اعتبارسنجی مدل پژوهش با Smart Pls  مورد تحلیل قرار گرفت که و در آخر مدل پژوهش به صورت شکل 2 که نشان دهنده مدل اندازه گیری اولیه در حالت تخمین ضرائب استاندارد و شکل 3 که نشان دهنده مدل اندازه گیری اصلاحی (مدل تایید شده)در حالت تخمین ضرائب غیر استاندارد(معنا داری Z ) نشان داده شده است.و کلیه سوالاتی که دارای بار عاملی کمتر از 0.7 هستند از مدل پژوهش حذف می شوندو شاخص هایی که بار عاملی آنها نزدیک به 0.7 باشند و توسط بار عاملی دیگر شاخص های آن متغییر جبران شود می توان آن را در مدل نگه داشت (Hair,2006 ).  باتوجه به شکل 2 برای همگن بودن مدل پژوهش 5 شاخص از مدل ما حذف گردید.

 

شکل1: مدل معادلات ساختاری اولیه پژوهش همراه با ضرایب بارهای عاملی     شکل2: مدل اندازه گیری پژوهش بعد از برازش همراه با ضرایب معناداری Z

 

نتایج کلیه آزمونهای مدلهای اندازه گیری انعکاسی، مدل ساختاری و مدل کلی در جدول 1 آمده است. درنهایت شکل 3 مدل ساختاری در حالت تخمین ضرایب مسیرو شکل 4 مدل ساختاری در حالت معناداری ضرایب مسیر  نشان می دهد.

 

شکل 3: مدل ساختاری در حالت تخمین ضرایب مسیر(استاندارد)         شکل 4:  مدل ساختاری در حالت معناداری(غیر استاندارد) 

 

 

 

جدول 1: نتایج آزمونهای برازش مدل پژوهش

نتیجه آزمون	معیار پذیرش	نوع آزمون			مدل
حذف 5 شاخص با بار عاملی زیر 0.7	بارهای عاملی کلیه شاخصها بزرگتر از 0.7 باشد	آزمون همگن بودن			تحلیل مدل اندازه گیری انعکاسی
تایید برای کلیه عوامل	بزرگتر از 0.7	آلفای کرونباخ		آزمون پایایی
تایید برای کلیه عوامل	بزرگتر از 0.7	پایایی ترکیبی
تایید برای کلیه عوامل	بزرگتر از 0.5	پایایی شتراکی
تایید برای کلیه شاخصها وعامل ها	مقدار t.value بزرگتر از قدر مطلق 1.96 باشد	معنا داری	روایی همگرا	آزمون روایی
تایید برای کلیه شاخصه به جز شاخصGTD.I4 که نزدیک به 0.7 است وتوسط بار های عاملی مجاور جبران میشود	کلیه بارهای عاملی بعد از برازش بزرگتر از 0.7 باشند	همگن بودن
تایید برای کلیه عوامل	بزرگتر از 0.5	AVE
تایید برای کلیه عوامل	مقدار پایایی ترکیبی برای کلیه عوامل بزرگتر از AVE باشد	CR>AVE
تایید برای کلیه شاخصها	بار عاملی تمامی متغیرهای مشاهده پذیر بر روی متغیر پنهان متناظرش حداقل 0.1بیشتر بوده است	تست بارهای عرضی	روایی واگرا
تایید برای کلیه عوامل	جذر AVE برای هرعامل بیشتر از همبستگی آن عامل با سایر عامل های انعکاسی در مدل بوده است	تست فورنل لارکر
کیفیت مدل اندازه گیری برای تمامی عوامل و متغیرها قوی می باشد.	ضریب تغییرات شاخص اشتراکی با سه مقدار 0.02 ضعیف،  0.15 متوسط 0.35 قوی	تست کیفیت مدل اندازه گیری
تایید برای کلیه روابط پژوهش	مقادیر t.value برای کلیه روابط میان متغیرهای مستقل و وابسته بزرگتر از قدر مطلق 1.96 باشد	ضریب معناداری			تحلیل مدل ساختاری
برای اکثر عوامل در سطح قوی می باشدبه جز عوامل تثبیت ونگهداری و اشاعه تکنولوژی که در سطح متوسط روبه بالا قراردارند.	مقادیر ضریب تعیین : 0.67 قوی، 0.33 متوسط، 0.19 ضعیف	ضریب تعیین R2
برای اکثر عوامل در سطح قوی می باشدبه جز عوامل تثبیت ونگهداری و اشاعه تکنولوژی که در سطح متوسط روبه بالا قراردارندکهقدرت پیش بینی مدل تایید می شود	مقدار Q2 با قدرت پیش بینی: 0.35 قوی، 0.15 متوسط، 0.02 ضعیف	ارتباط پیش بین Q2
GOF=.716  برازش بسیار مناسب مدل کلی تأیید می شود	مقدار این شاخص با سه مقدار: 0.35 قوی، 0.15 متوسط، 0.02 ضعیف	GOF			تحلیل مدل کلی

 

با توجه به جدول فوق،  در نهایت شاخص ها و عوامل موثر بر انتقال تکولوژی قطار سریع السیر به صورت جدول  2 حاصل گردید.

 

 

 

 

 

 

 

جدول 2- شاخصها و عوامل موثر بر انتقال تکولوژی قطار سریع السیر با رویکرد آینده پژوهی

ردیف	عوامل	ابعاد	شاخص ها	کد	بار عاملی	r2	رتبه
1	گزینش وکسب تکنولوژی	شناسایی تکنولوژی مورد نیاز	فرآيند نظام مندجهت شناسايی دارندگان تکنولوژی	AT.I1	0.9163	0.839	دوم
2			شناسایی  تکنولوژی مطابق با اهداف، نيازها و اولويتهای ملی با رویکرد آینده پژوهانه	AT.I2	0.8539	0.727	پنجم
3			پيش بينی و آينده نگاری تکنولوژی مورد نیاز	AT.I3	0.8649	0.746	چهارم
4			تحلیل منحنی عمر تکنولوژی با توجه به مطالعات آینده پژوهی	AT.I4	0.9214	0.848	اول
5			توجه به استراتژيهای تجاری، اهداف و اولويتهای سازمانی	AT.I5	0.8662	0.749	سوم
6			مستند سازی دانش حاصل ازفاز شناسایی تکنولوژی	AT.I6	0.7496	0.561	ششم
7		گزینش تکنولوژی	ارتباط با دارندگان جهت بازدید و دریافت طرح پیشنهادی جهت انتقال تکنولوژی	BT.S1	0.9468	0.894	اول
9			ارزیابی توانمندی تکنولوژیک سازمان	BT.S3	0.7894	0.622	چهارم
10			بررسی طرح های پیشنهادی دارندگان تکنولوژی و انتخاب بهترین پیشنهاد	BT.S4	0.8314	0.690	سوم
11			مستندسازی دانش حاصل از فاز گزینش تکنولوژی حاصل از مطالعات آینده پژوهی	BT.S5	0.9287	0.861	دوم
12		اکتساب تکنولوژی	تشکیل تیم تخصصی انتقال تکنولوژی و سازماندهی آن	CT.A1	0.7742	0.599	هفتم
13			استفاده از مشاوران و دانشگاهها جهت اکتساب موفق تکنولوژی	CT.A2	0.8183	0.669	پنجم
14			آموزش اصول و فنون مذاکره برای تیم انتقال تکنولوژی	CT.A3	0.9029	0.813	اول
15			آموزش انتقال تکنولوژی متناسب با روش اکتساب	CT.A4	0.7858	0.616	ششم
17			برگزاری جلسه شبیه سازی مذاکره انتقال تکنولوژی	CT.A6	0.8276	0.683	سوم
18			عقد قرارداد انتقال تکنولوژی باطرف انتقال دهنده تکنولوژی	CT.A7	0.8385	0.702	دوم
19			طراحی سازمان و سازماندهی مجدد متناسب با تکنولوژی مورد نظر جهت انتقال	CT.A8	0.7378	0.543	هشتم
21			مستند سازی دانش حاصل از فاز  اکتساب	CT.A9.1	0.8276	0.683	چهارم
22	استقرار و بکار گیری	انطباق وبومی سازی تکنولوژی	تشکیل تیم تخصصی جهت مرحله انطباق و بومی سازی	DT.AD1	0.9481	0.898	دوم
23			مطالعه دقيق اسناد و مدارک دريافت شده از دهنده تکنولوژی	DT.AD2	0.7507	0.562	ششم
24			انجام اصلاحات و انطباق لازم مناسب در تکنولوژی انتقالی	DT.AD3	0.8632	0.744	سوم
26			شناسایی منابع لازم جهت انطباق و بومی سازی در داخل کشور	DT.AD5	0.8215	0.674	چهارم
27			طراحي های تفصيلی واحد ها، محصول و ... بر اساس تکنولوژيهای انطباق يافته	DT.AD6	0.7787	0.605	پنجم
28			مستند سازی دانش حاصل از فاز انطباق و بومی سازی حاصل از مطالعات آینده پژوهی	DT.AD7	0.9508	0.902	اول
29		جذب وتحلیل تکنولوژی	تعیین کلیه کارکردهای تکنولوژی انتقال یافته	ET.AB1	0.7252	0.525	پنجم
30			مشخص نمودن ورودی و خروجی  هریک از کارکردهای تکنولوژی انتقال یافته	ET.AB2	0.8479	0.717	دوم
31			تحلیل نحوه تعامل عملکرد های مختلف تکنولوژی انتقال یافته	ET.AB3	0.7896	0.622	سوم
32			آموزش کارکردهای تکنولوژی انتقال یافته به تیم اجرایی	ET.AB4	0.7779	0.603	چهارم
33			مستند سازی دانش حاصل از فاز جذب و تحلیل با توجه به نتایج حاصل از آینده پژوهی فازهای قبل	ET.AB5	0.9320	0.868	اول
34		بهره برداری از تکنولوژی	طراحی واستقرار نظامها و ساختارهای مديريتی مطابق تکنولوژی انطباق يافته	FT.D1	0.8063	0.649	چهرم
35			تامین و آموزش نیروی انسانی متناسب با تکنولوژی انتقالی	FT.D2	0.8904	0.792	اول
36			شناسایی شبکه تأمين کنندگان و ارزیابی، انتخاب و سازماندهی زنجيره تامين	FT.D3	0.8621	0.743	دوم
38			عقد قرارداد با تأمين کنندگان مناسب جهت تأمين مواد، تجهيزات، نگهداری تعمیرات و کنترل کيفی	FT.D5	0.7367	0.541	هفتم
39			بهره برداری آزمایشی از تکنولوژی انتقالی انطباق یافته طبق روشی نظامند	FT.D6	0.7927	0.627	پنجم
40			رفع مشکلات و گلوگاههای احتمالی	FT.D7	0.7437	0.552	ششم
41			بهره برداری تجاری از تکنولوژی انتقالی انطباق یافته طبق روشی نظامند	FT.D8	0.8145	0.662	سوم
42			مستند سازی دانش حاصل از فاز بهره برداری	FT.D9	0.7303	0.532	هشتم
43	تثبیت و نگهداری	توسعه وبهبود تکنولوژی	وجود برنامه مناسب جهت بهبود تکنولوژی انتقالی	GTD.I1	0.7373	0.543	ششم
44			مطالعه آینده پژوهانه روند و منحنی عمر تکنولوژی انتقالی در سطح جهان به طور مستمر	GTD.I2	0.8402	0.705	اول
45			بررسی توان موجود کشور و سازمان جهت توسعه تکنولوژی انتقالی	GTD.I3	0.7824	0.611	سوم
46			پژوهش مستمر جهت بهبود  فرآيند ها، مواد، سيستمها و روشها، سازمان و مديريت و استانداردها	GTD.I4	0.6849	0.467	هفتم
47			بهره گیری از مشاوران  دانشگاهها و سایر سازمانها جهت توسعه و بهبود تکنولوژی	GTD.I5	0.7963	0.633	دوم
48			اخذ بازخوردهای مشتريان از طریق تکنیک های مختلف جهت بهبود استفاده از تکنولوژی انتقالی	GTD.I6	0.7509	0.562	پنجم
49			مستند سازی دانش حاصل از فاز  توسعه و بهبود	GTD.I7	0.7741	0.599	چهارم
50		اشاعه تکنولوژی	اشاعه تکنولوژی از طریق رسانه های عمومی جهت آشنایی مخاطبین	HT.DI1	0.8733	0.762	اول
51			برپایی نمایشگاههای تخصصی جهت آشنایی تامین کنندگان و پیمانکاران	HT.DI2	0.7595	0.576	چهارم
52			انتشار دستاوردهای تکنولوژی انتقالی و توسعه یافته در کل سازمان	HT.DI3	0.7181	0.515	پنجم
53			انتقال دستاوردهای تکنولوژی انتقالی و بهبود یافته به مراکز پژوهشی، دانشگاهها، شبکه تأمين	HT.DI4	0.7647	0.583	سوم
54			مستند سازی دانش حاصل از فاز  اشاعه	HT.DI5	0.8574	0.734	دوم

 

یافته های حاصل از سوال دوم پژوهش:

با توجه به شاخص های استخراج شده از مرور ادبیات وپژهش های انجام شده و نیز نظر خبرگان حوزه انتقال تکنولوژی صنعت حمل ونقل ریلی و پس از تایید برازش مدل. الگوی انتقال تکنولوژی قطار سریع السیر  به صورت شکل 5 طراحی گردید.

     در این تحقیق، با استفاده از بهره­گیری از مطالعات پیشین مرتبط با موضوع تحقیق و هم­چنین استفاده از نظرات کارشناسان و خبرگان، معیارهای فوق به­عنوان متغیرهای اثرگذار بر انتقال تکنولوژی قطار سریع السیر استخراج گردید. این معیارها در 3 عامل اصلی و 8 بعد تقسیم­بندی می­شوند. در عامل گزینش و کسب تکنولوژی، ابعاد (شناسایی تکنولوژی مورد نیاز- گزینش تکنولوژی- اکتساب تکنولوژی)، در عامل استقرار و بکار گیری ابعاد (انطباق وبومی سازی تکنولوژی- جذب وتحلیل تکنولوژی- بهره برداری از تکنولوژی) و در عامل تثبیت و نگهداری ابعاد (توسعه وبهبود تکنولوژی- اشاعه تکنولوژی) در نظر گرفته شده است.

 

 

شکل 5: الگوی انتقال تکنولوژی قطار سریع السیر با رویکرد آینده پژوهی

 

یافته های حاصل از سوال سوم پژوهش:

با توجه به خروجی نرم افزار PLS SMART رتبه بندی عوامل موثر بر اساس ضریب تعیین انجام شده است. لذا رتبه بندی هر یک از عوامل و ابعاد تاثیر گذار بر انتقال تکولوژی قطار سریع السیر با رویکرد آینده پژوهی مطابق جدول 3 صورت گرفته است.

 

 

جدول 3-رتبه بندی عوامل و ابعاد موثر بر انتقال تکولوژی قطار سریع السیر  با رویکرد آینده پژوهی

رتبه	R2	کد شناسه	ابعاد	رتبه	R2	کد شناسه	عوامل
سوم	0.669064	T.I	شناسایی تکنولوژی مورد نیاز با رعایت اصول آینده پژوهی	دوم	0.791103	T.S.A	گزینش وکسب تکنولوژی
اول	0.920308	T.S	گزینش تکنولوژی با توجه به نتایج آینده پژوهی
دوم	0.843076	T.A	اکتساب تکنولوژی
اول	0.883786	T.AD	انطباق وبومی سازی تکنولوژی	اول	0.919031	T.D.A	استقرار و بکار گیری
دوم	0.802482	T.AB	جذب وتحلیل تکنولوژی
سوم	0.695218	T.DE	بهره برداری از تکنولوژی
اول	0.843328	T.D.I	توسعه وبهبود تکنولوژی با توجه به نتایج آینده پژوهی	سوم	0.594437	T.F.M	تثبیت و نگهداری
دوم	0.409594	T.D	اشاعه تکنولوژی

·       بحث و نتیجه گیری   

قرار گرفتن ایران در مسیر کریدورهای بین المللی، ميزان تلفات جاده هاي ايران و بروز موضوعات زیست‌محیطی و مسأله انرژی، توسعه حمل و نقل و آینده پژوهی در آن را از ضروریات اولیه ساخته است. هدف از این پژوهش، شناسایی عوامل موثر وارائه الگوی انتقال تکنولوژی قطار سریع السیر با رویکردی آینده پژوهانه می باشد. در این پژوهش 3 عامل،8 بعد و 49 شاخص نهایی بدست آمد ،که نتایج پژوهش نشان داد بعد های شناسایی تکنولوژی مورد نیاز،گزینش تکنولوژی، اکتساب تکنولوژی، انطباق وبومی سازی تکنولوژی، جذب و تحلیل تکنولوژی، بهره برداری از تکنولوژی، توسعه وبهبود تکنولوژی و اشاعه تکنولوژی که ابعاد تشکیل دهنده ی عوامل گزینش و کسب تکنولوژی ، استقرار و بکار گیری و تثبیت و نگهداری بوده اند، اثر معنی داری را روی فرآیند انتقال تکنولوژی، قطار سریع السیر با رویکرد آینده پژوهی می گذارند. در نتیجه از بین3 عامل در بر گیرنده این ابعاد، عامل استقرار و بکار گیری بیشترین تاثیرگذاری را روی فرآیند انتقال تکنولوژی دارد. همچنین براساس یافته های خروجی نرم افزار SMART PLS، شاخصهایی که دارای بیشترین سهم درتبیین واریانس و تقویت و پیش بینی رفتار عوامل مربوطه دارند، مستلزم توجه بیشتری می باشند.   

با توجه به نتایج جدول 2 و3 و شکل 1 نتایج و پیشنهادات ذیل حاصل می گردد:

در بعد شناسایی تکنولوژی مورد نیاز شاخص، تحلیل منحنی عمر تکنولوژی با توجه به مطالعات آینده پژوهی(AT.I4 ) ، دارای بیشترین سهم در تبیین واریانس بعد شناسایی تکنولوژی مورد نیاز بین دیگر شاخص های این بعد می باشد، لذا توجه به منحنی عمر تکنولوژی های قطار سریع السیر با مطالعات آینده پژوهی توسط مدیران و تصمیم گیران امری ضروری میباشد. همچنین در بعد گزینش تکنولوژی شاخص، ارتباط با دارندگان جهت بازدید ( BT.S1) ، دارای بالاترین سهم  در تبیین واریانس این بعد می باشد، که برای تقویت این شاخص می بایست دارندگان تکنولوژی های قطار سریع السیر شناسایی شوند وجهت تصمیم گیری وانتخاب بهتر، بازدید هایی از منابع دارنده تکنولوژی، به عمل آید.

در بعد اکتساب تکنولوژی شاخص، آموزش اصول و فنون مذاکره برای تیم انتقال تکنولوژی با رویکرد آینده پژوهانه( CT.A3 ) بیشترین سهم را در تبیین این عامل دارا می باشد، لذا جهت انتقال موثر تکنولوژی قطار سریع السیر، برگزاری دوره های آموزش عمومی فن مذاکره و نیز برگزاری دوره تخصصی مذاکره باتوجه به روش انتقال ونیز متناسب با ویژگی های مذاکره کشور انتقال دهنده، برای تیم انتقال تکنولوژی ضروری می باشد.

در بعد انطباق وبومی سازی تکنولوژی شاخص، مستندسازی دانش حاصل از فاز انطباق و بومی سازی مبتنی بر آینده پژوهی       (DT.AD7) دارای بالاترین سهم در تبیین این عامل می باشد، و نیز در بعد جذب وتحلیل تکنولوژی شاخص، مستند سازی دانش حاصل از آینده پژوهی فاز جذب و تحلیل (ET.AB5) دارای بالاترین سهم می باشد، لذا ضروری است با توجه به نیاز دانش حاصل از انطباق و جذب برا مراحل بهره برداری، مستند سازی یافته های حاصل از مرحله انطباق وجذب در اولویت قرار گیرد.

در بعد بهره برداری از تکنولوژی بیشترین سهم تبیین عامل مربوط به شاخص، تامین و آموزش نیروی انسانی متناسب با تکنولوژی انتقالی (FT.D2) می باشد، در این راستا نیاز می باشد تا نیروی انسانی متناسب با تکنولوژی های مربوطه ویا مشابه و با سابقه کاری مفید(مانند: نیروهای تعمیرات ونگهداری و اورهال) جذب گردند وآموزش های لازم باتوجه به مستندات فاز انطباق و جذب و نیز بهره برداری به آنها داده شود. همچنین در بعد توسعه و بهبود تکنولوژی بیشترین سهم تبیین مربوط به شاخص، مطالعه آینده پژوهانه روند و منحنی عمر تکنولوژی انتقالی در سطح جهان به طور مستمر (GTD.I2) می باشد، توجه به این شاخص کمک می نماید تا تکنولوژی های قطار سریع السیر متناسب با پیشرفت های تکنولوژیک به روز گردیده و توسعه یابد. از سوی دیگر در بعد اشاعه تکنولوژی بهترین امتیاز مربوط به شاخص، اشاعه تکنولوژی از طریق رسانه های عمومی جهت آشنایی مخاطبین (HTD.I1) می باشد، لذا پیشنهاد میگردد با توجه به اهمیت تجاری سازی تکنولوژی، مخاطبین و جامعه استفاده کننده قطار سریع السیر از راههای مختلف از تکنولوژی مربوطه و مزایای آن مطلع گردند.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

منابع :  

1.       جمیلی، امین و همکاران(1392)، طراحی مدل حمل و نقل ریلی پایدار، دهمین کنفرانس بین المللی مهندسی صنایع.

2.       حاجی حسینی، حجت اله ودیگران(1391)، عوامل موثر در موفقیت پروژه های انتقال تکنولوژی در حمل و نقل ریلی.

3.       خمسه، عباس؛ آزادی، آزاده ، (1390)، ارزیابی میزان موفقیت فرایند انتقال تکنولوژی و تعیین بهترین روش انتقال تکنولوژی با مدل AHP ، فصلنامه تخصصی پارک ها و مراکز رشد، شماره 26

4.       رادفر، رضا، خمسه، عباس(1395)، مدیریت تکنولوژی، انتشارات علمی و فرهنگی

5.       شهیری پارسا و بدیعی (1391)، آینده پژوهی حمل و نقل عمومی در راستای توسعه پایدار شهری، دوازدهمین کنفرانس مهندسی حمل و نقل و ترافیک ایران.

6.       عطاری، مازیار و همکاران (1392)، طراحی مدلی برای آینده پژوهی توسعه پایدار حمل و نقل درایران، سیزدهمین کنفرانس بین المللی مهندسی حمل و نقل و ترافیک

7.       کاظمی، علیرضا، تدوین الگوی استراتژیک انتقال تکنولوژی در شرکت های ماشین آلات راهسازی، پایان نامه دکتری مدیریت کسب وکار، دانشگاه صنایع ومعادن، 1395

8.       مهدی زاده، محمود؛ حیدری قره باغ، هادی؛ میرزایی، یاسر (1389)، شناسایی عوامل مؤثر بر انتقال فناوری،  فصلنامه تخصصی پارک ها و مراکز رشد، شماره 25

9.       مظاهري، ساناز,اورك ، ناهيد، (1393)، نقش آينده پژوهي در برنامه ريزي استراتژيک، همايش ملي آينده پژوهي.

10.       Ayşe GÜNSEL, 2015,”Research on Effectiveness of Technology Transfer from a Knowledge Based) perspective”.

11.       Barry Bozoman,2003,” Technology transfer and public policy: a review of research and theory”

12.       Davis, Ged. (1997), Scenarios: Thinking and Acting on the Future, London: Shell.

13.       Estep, J. Daim, T.2016, Aframe work for Technology Transfer potential assessment, PLCMET 16.

14.       Gavigan, P. James and Fabiana Scapolo. (1999), matching methods to the mission: A comparison of national foresight exercises, Foresight, vol.01, No.06, December.

15.       Hair, J.F., Black, W.C., Babin, B.J., Anderson, R.E., Tatham, R. (2006)."Multivariate Analysis (6th ed.)", New Jersey: Pearson Education Inc

16.       Kuma Sanjay, Luthra Sunil, Haleem Abid ,2015,“Identification and evaluation of critical factors to technology transfer using AHP approach”- International Strategic Management

17.       Mahabodi and R Ananthan, 2013. Effective factors in technology transfer in the pharmaceutical industries of Iran

18.       Navid Khabiri, Sadegh Rast, Aslan Amat Senin, 2012,” Identify Main Influential Elements in Technology Transfer Process”.

19.       Omar, R. Takim, R. Abdul, H. & Nawawi (2011). “The Concept of Absorptive Capacity in Technology Transfer (TT) Projects” International Conference on Intelligent Building and Management Proc. of CSIT, IACSIT Press, Singapore, Vol.5. 

1

 

---

[1]  Futures studies

[2]  technology 

[3]  technology Transfer

[4]  railroad transportation

[5]  Express train

[6]  Gavigan

---