Developing Technology Roadmapping Combinational Framework by Meta Synthesis Technique

Subject Areas : Futurology

Saba Sareminia ¹ , Alireza Hassanzadeh ² , Shaaban Elahi ³ , GholamAli Montazer ⁴

1 - PH.D of IT Management, School of Management and Economics, Department of Information Technology Management, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran (Corresponding Author) [e-mail]
2 - Associate Professor, School of Management and Economics, Department of Information Technology Management, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
3 - Associate Professor, School of Management and Economics, Department of Information Technology Management, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
4 - Associate Professor, School of Industrial Engineering, Department of Information Technology Management, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran

Received: 2018-02-20 Accepted : 2018-07-02 Published : 2018-07-23

Keywords: Technology Roadmapping, Roadmapping, Framework, Shannon&rsquo, s entropy, Meta Synthesis Technique,

Abstract :

In recent years, technological advances have motivated industries, companies and even governments to look for an improved alignment between strategic objectives and technology management, preferably through the application of structured and flexible approaches that use techniques such as technology roadmapping. There are a lot of studies that have presented various models, processes, and frameworks to develop technology roadmap and more studies have developed roadmaps based on these contributions. Most of these studies have mentioned that the roadmapping process must be customized in every case. Accordingly; having a model or a framework that represents the most prominent findings of these studies in one view, is so helpful for customizing the process. But there is no research that accumulates previous studies and achieving this purpose. This paper presents the outcomes of a Meta-synthesis review of technology roadmapping literature that was published between 1997 and 2016 (73 papers) and develops a framework from important roadmapping components which affected the roadmapping process and roadmaps. Finally, the components of the proposed framework have been evaluated by survey benefiting from experts’ opinion and Shannon’s entropy technique.  

Full-Text:



توسعه چارچوب ترکیبی رهنگاری فناوری با استفاده از تکنیک فراترکیب

 

چکیده

در محیط پرتلاطم و پویای امروز، هدایت مسیر توسعه فناوری، مشتمل بر هدف­گذاری، اتخاذ راهبردها و تدوین سیاست­ها؛ لازمه توسعه موفق آن به­شمار می­رود. اما فناوری چه درون­زا و مبتنی بر فعالیت­های تحقیق و توسعه داخلی باشد چه با منشاء خارجی و برون­زا تلقی شود؛ مستلم سیاستگذاری و مدیریت صحیح بر فرایند توسعه فناوری و رهنگاری آن است. لذا رهنگاری فناوری با هدف همراستایی استراتژی­های سازمان در جهت دستیابی به اهداف کسب وکار به عنوان یک ابزار مدیریتی پشتیبان کسب وکار قلمداد شده و بسیار مورد استفاده قرار می­گیرد. پژوهش­های متعددی در این حوزه صورت گرفته و مدل­ها، فرایندها و چارچوب­های مختلفی برای نمایش رهنگاشت­ها و اجرای فرایند رهنگاری ارائه شده­است. با این وجود کمبود پژوهشی که به بررسی سیستماتیک و تحلیلی این مطالعات پرداخته باشد احساس می شود. لذا این پژوهش می­کوشد با استفاده از تکنیک فراترکیب و تفسیر تطبیقی 73 پژوهش (از سال 1997 تا 2016¹) در حوزه رهنگاری فناوری، به ارائه یک چارچوب ترکیبی از مولفه­های اصلی رهنگاری فناوری (دیدگاه­های مختلف نست به رهنگاری، نیازمندی­های رهنگاری، فرایند رهنگاری، مولفه های رهنگاشت، شکل و قالب رهنگاشت و تکنیک­های اثربخش در رهنگاری) بپردازد. این چارچوب پیشنیاز تحقیقات آتی در حوزه رهنگاری (توسعه فرایند رهنگاری و یا تدوین رهنگاشت نوین در حوزه های تخصصی) می­باشد. در پایان با استفاده از نظر خبرگان و آنتروپی شانون کفایت و اهمیت مولفه های شناسایی شده در چارچوب پیشنهادی، ارزیابی می­شود.

 

واژه های کلیدی : رهنگاری، رهنگاری فناوری، تکنیک فراترکیب، چارچوب، آنتروپی شانون

1                      مقدمه 

اغلب سازمان­ها اذعان می­کنند که داشتن یک رویکرد سازگار در سازمان (Robert Phaal & Muller, 2009)) و یک زبان مشترک (R. Phaal, C.J.P. Farrukh, & D.R. Probert, 2001b; Robert Phaal et al., 2004; Robert Phaal & Muller, 2009) که از رهنگاری ناشی می شود، سبب ایجاد مزیت رقابتی می­شوند (Bucher, 2003). لذا امروزه رهنگاشت فناوری و مشتقات آن، تبدیل به یکی از گسترده­ترین تکنیک­های مدیریتی در سطوح ملی، بخشی و سازمانی؛ برای پشتیبانی از استراتژی و نوآوری شده است. مهمترین مزیت این رویکرد، وجود ارتباطات همراه با توسعه و انتشار رهنگاشت؛ به خصوص در جهت همراستایی فناوری و چشم انداز تجاری، برقراری تعادل بین کشش بازار و فشار فناوری است (Robert Phaal & Muller, 2009; دسترنج, قاضینوری, ثقفی, & حسنزاده, 1395; قاضینوری & قاضینوری, 1391). افزایش نرخ تغییرات در محیط، پیچیدگی قوانین دولتی در اقتصاد نوین و فشار رقابتی بالا در صنعت؛ استفاده از تکنیک­هایی مانند رهنگاری را برای سازمان­ها با هدف توسعه کارایی و اثربخشی و تحقق اهداف بازار حیاتی کرده است. هدف رهنگاری تحقق همراستایی استراتژی های سازمان مشتمل بر بازار، محصول، فناوری و تحقیقات؛ جهت دستیابی به اهداف کسب و کار است. لذا همواره به عنوان یک ابزار مدیریتی که قادر به پشتیبانی از کسب و کار است قلمداد شده است (Geum, Kim, Son, & Park, 2013).

امروزه رهنگاری و تدوین رهنگاشت با توجه به اهمیت و مزایایی آن بسیار کاربردی شده و در سطوح سازمانی (EIRMA, 1997; R. Phaal, C.J.P. Farrukh, & D.R. Probert, 2001a; Price, Conway, Palmer, & Summers, 2004)، صنعتی (Garcia, 1997)، ملی (McMillan, 2003; METI, 2005) و فراملی (METI, 2005) مورد استفاده قرار گرفته است. هر کدام از این پژوهش ها به فراخور موضوعی یک مدل، چارچوب و یا فرایند اولیه را مدنظر قرار داده و متناسب با نیاز خود آن را شخصی سازی نموده­اند و یا از تکنیک­هایی جهت تسهیل فرایند رهنگاری استفاده کرده­اند (David Fenwick, 2009; Geum, Lee, Lee, & Park, 2015; Yujin Jeong, 2014). همین امر پشتیبانی کننده انعطافپذیری رهنگاری فناوری است به نحوی که هر سازمان می تواند در رهنگاری فناوری خود یک چارچوب مختص به خود داشته باشد (Carvalho, Fleury, & Lopes, 2013; Ghazinoory, Dastranja, Saghafi, Kulshreshth, & Hasanzadeh, 2017). تعدد در مدل­ها و چارچوب­ها سبب بروز سردرگمی در پیاده­سازی رهنگاری در سازمان­ها شده و با وجود تعدد تحقیقات، محدودیت­هایی مانند پیچیدگی در پیاده سازی فرایندها، الزامات رهنگاری، تکنیک­های کاربردی در فرایند رهنگاری و ... در رهنگاری وجود دارد (De Cavin, 2012) و هنوز هم کمبود یک طرح جامع، ترکیبی و تحلیلی از پژوهش های پیشین در حوزه رهنگاشت و فرایند رهنگاری به چشم می خورد که خود پیشنیاز تحقیقات آتی در حوزه رهنگاری (توسعه فرایند رهنگاری و یا تدوین رهنگاشت نوین در حوزه های تخصصی) گردد.

 لذا این پژوهش می کوشد با استفاده از تکنیک فراترکیب و تفسیر ترکیبی پژوهش های حوزه رهنگاری، به ارائه یک چارچوب ترکیبی رهنگاری فناوری بپردازد. تا تجمیعی تفسیری بر مدل­ها، فرایندها و چارچوب­های ارائه شده در این حوزه باشد. هدف اصلی این پژوهش شناسایی مولفه های تاثیر گذار در فرایند رهنگاری، گام­های توسعه رهنگاشت، ویژگی­ها و مشخصات یک رهنگاشت کارا و تکنیک­های قابل کاربرد در فرایند رهنگاری است.

2                      ادبیات پژوهش

کاربرد رهنگاری درسطح سازمان، ملی، فراملی از سال 1990 به طور روز افزونی افزایش یافته است. بیش از 1500 رهنگاشت در حوزه های مختلف علمی، سیاسی، صنعتی و ... توسعه یافته اند و هر کدام از پژوهش­ها دارای فرمت، چارچوب، مدل و رویکرد خاص خود در رهنگاری متناسب با اهداف خود می­باشند (R. Phaal, Farrukh, Mitchell, & Probert, 2003). رهنگاشت فناوری یکی از ابزار متداول مدیریتی است که پشتیبانی کننده مدیریت استراتژیک فناوری است (S. Lee & Park, 2005; Robert Phaal et al., 2004; Rinne, 2004). رهنگاشت­ها تامین کننده ابزار گرافیکی جهت کاووش و برقراری ارتباط بین بازار، محصول و فناوری در طول زمان با اتصال استراتژی کسب و کار به توسعه مشخصه های محصول هستند (R.E. Albright & Kappel, 2003; S. Lee & Park, 2005).

ساختار و فرمت عمومی رهنگاشت به صورت یک نمودار لایه ای (سلسله مراتبی) مبتنی بر زمان است که نشان دهنده الگو تغییر و تحول بازار، محصول و فناوری به صورت متصل به یکدیگر و بیان روندها و تعاملات آنها است (Robert Phaal et al., 2004). هدف اصلی رهنگاری، مدیریت استراتژیک فناوری در یک محیط کسب و کار پویا است و به عنوان یک ابزار مدیریتی جهت برنامه ریزی، پیش بینی و اداره امور مورد استفاده قرار می گیرد (S. Lee & Park, 2005). رهنگاشت­ها به صورت عمومی مشتمل بر برنامه­ریزی محصول/خدمت، برنامه­ریزی استراتژیک، برنامه­ریزی بلند مدت، برنامه­ریزی دارایی دانش، برنامه­ریزی فرایند و برنامه­ریزی یکپارچه؛ می باشند (Robert Phaal et al., 2004).

با توجه به اهمیت رهنگاری فناوری، در برنامه­ریزی استراتژیک مطالعات زیادی در این حوزه صورت گرفته است و چارچوب­هایی جهت رهنگاری ارائه شده است. برخی از این پژوهش ها به ارائه چاچوب، مدل، متدولوژی و روش اجرایی جهت ارائه چارچوب پرداخته­اند؛ مدل فال¹ و گروه ساندیا² از جمله مشهورترین آنها است (H.Bray & L.Garsia, 2004; Robert Phaal et al., 2004). برخی دیگر نیز به ارائه رهنگاری در حوزه­های مختلف پرداخته اند. فال (2011) فهرستی از این پژوهش­ها و نتایج آنها را اعلام نموده که به بالغ بر 2000 رهنگاشت در حوزه­های علمی مختلف است (Ian F. Akyildiz, 2014; Kaixian Chen, 2010; Robert Phaal, 2011). در این پژوهش، مطالعات ذکر شده مورد بررسی سیستماتیک تفسیری قرار می گیرد.

3                      روش پژوهش

این پژوهش شامل دو فاز اصلی است، مطالعه تطبیقی پژوهش ها جهت توسعه چارچوب تطبیقی رهنگاری فناوری و اعتباربخشی چارچوب. در فاز اول پژوهش به منظور بررسی، ترکیب و مقایسه تطبیقی پژوهش­های گذشته از تکنیک فرامطالعه² شاخه فراترکیب، استفاده می­شود. فرا مطالعه، تجزیه و تحلیل عمیق از کارهای پژوهشی انجام شده در یک حوزه خاص است (Patterson, Thorne, & C., 2001) که خود دارای چهار نوع اصلی: فرا تحلیل (تحلیل کمی محتوا مطالعات اولیه)، فراروش (تحلیل روش شناسی مطالعاات اولیه)، فرا نظری (تحلیل نظریه های مطالعات اولیه) و فراترکیب (تحلیل کیفی محتوای مطالعات اولیه)؛ می­باشد (Bench & Day, 2010). فراترکیب، تفسیر تفسیرهای داده های اصلی مطالعات منتخب و استفاده از یافته های آنها است. این روش پژوهش بر مطالعه کیفی پژوهش های پیشین تمرکز دارد و به جای ارائه خلاصه جامعی از یافته­ها، یک ترکیب تفسیری از یافته را ایجاد می­کند (Beck, 2002; Zimmer, 2006). لذا با توجه به تحقیقات صورت گرفته در حوزه رهنگاری فناوری، در این پژوهش از روش فراترکیب به منظور مقایسه، تفسیر و ترکیب چارچوب­های مختلف رهنگاری استفاده می شود (بزی, زاده, & معینی, 95; شعاعی, نقشینه, علیدوستی, & ناخدا, 1396; نامداریان, 1395). برای این منظور از روش هفت مرحله ای سندلوسکی و باروسو (2007) استفاده می کنیم که خلاصه این روش در شکل 1 قابل مشاهده است (Sandelowski & Barros, 2007).

 

شکل 1- مراحل روش فراترکیب (Sandelowski & Barros, 2007)

جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه پژوهش های صورت گرفته در حوزه رهنگاری فناوری، است که از موتورهای جستجو Scopus, Google Scholar و مجلات Emerald, Wiley, Springer & Science Direct تامین شده است. فرایند شناسایی پژوهش­ها، محل استخراج، کلمه کلیدی مورد استفاده و محل استخراج و نحوه غربال پژوهش ها در شکل 2 قابل مشاهده است. فرایند غربال (مشتمل بر فیلترهای : تکراری بودن، عنوان و محتوای خلاصه مقاله) و نحوه کاهش تعداد مقالات به تفکیک، مجله و کلمه کلیدی نیز در پیوست 1 قابل مشاهده است.

 

 

شکل 2-  مراحل جستجو و غربال منابع داده

در فاز دوم پژوهش به منظور اعتبار بخشی چارچوب پیشنهادی از تکنیک آنتروپی شانون استفاده می شود. این تکنیک ضريب اهميت و اولويت هر يك از مفاهيم شناسایی شده در چارچوب را با استفاده از نظر خبرگان تعیین می کند. در این فاز؛ چارچوب توسعه یافته با استفاده از پرسشنامه آنلاین و دریافت نظرات متخصصان حوزه رهنگاری، مورد بررسی قرار گرفته و مولفه­های آن بر اساس آنتروپی شانون از مظر اولویت و کفایت ارزیابی می شود.

با بررسی اولیه این پژوهش ها، مطالعات دراین حوزه به چند دسته کلی ذیل طبقه بندی می شوند :

1.       مطالعات صورت گرفته در شکل دهی مفاهیم اولیه و ارائه مدل­های پایه که از مشهورترین آنها می تواند به مدل فال و گروه ساندیا³ اشاره نمود (H.Bray & L.Garsia, 2004; Robert Phaal et al., 2004).

2.       ارائه رهنگاشت در حوزه های مختلف. فال (2011) در فهرستی این پژوهش ها و نتایج آنها را اعلام نموده که بالغ بر 2000 رهنگاشت در حوزه های علمی مختلف است (Ian F. Akyildiz, 2014; Kaixian Chen, 2010; Robert Phaal, 2011).

3.       ارائه راهکارهایی جهت بهبود رهنگاری (فرایند، چارچوب، مدل) با استفاده از مفاهیم و فناوری های جدید؛ مانند: بومی سازی چارچوب­ها بر اساس اهداف (S. Lee & Park, 2005)، استفاده از تکنیک­های سیستم های پشتیبان تصمیم برای بهبود چارچوب­های رهنگاری (David Fenwick, 2009)، استفاده از تکنیک­های داده کاوی تحت عنوان "قاعده کاوی همبسته⁴" جهت بهبود روابط درون لایه ای و میان لایه ای اطلاعات در رهنگاشت (Geum et al., 2015) و ...

لذا در این پژوهش بر اساس مطالعات دسته 1 که خود ناشی از اجرای تحقیقات دسته 2 هستند، مدل ترکیبی رهنگاری فناوری ارائه می­گردد و با توجه به بررسی پژوهش های دسته 3، مدل مزبور تکمیل می گردد. خلاصه روش شناسی این پژوهش در شکل 3 قابل مشاهده است.

 

 

شکل 3-  روش شناسی پژوهش در توسعه چارچوب تطبیقی رهنگاری فناوری با تکنیک فراترکیب

4                      یافته ها (توسعه چارچوب رهنگاری فناوری با استفاده از تکنیک فراترکیب)

در بررسی اولیه پژوهش­های شناسایی شده؛ می توان بیان نمود که در حوزه رهنگاری و ارائه رهنگاشت، موضوعات ذیل مورد توجه محققان قرار گرفته است و محققان در پژوهش های مختلف با تمرکز بر یک یا چند بخش به بیان موضوعات ذیل پرداخته اند:

1.       دیدگاه های مختلف نسبت به رهنگاری: تعاریف مختلفی که از رهنگاری شده است و دیدگاه­های محققان نسبت به این واژه از منظر نوع، حوزه های تحت پوشش و هدف.

2.       شرایط لازم جهت اجرای کیفی فرایند رهنگاری و تدوین رهنگاشت: در این بخش آن دسته از الزاماتی که در ادبیات پژوهش جهت افزایش کیفیت فرایند رهنگاری و تدوین رهنگاشت عنوان شده است، جمع بندی و طبقه­بندی شده­اند.

3.       گام های اجرای فرایند رهنگاری: تعیین گام های فرایند رهنگاری جهت تدوین رهنگاشت.

4.       مولفه های رهنگاشت خروجی: دانش رهنگاشت خروجی که مشتمل بر مولفه های نظام ساختاری و محتوای درون رهنگاشت می باشد.

5.       شکل و قالب رهنگاشت تدوین شده: انواع فرمت­های پیشنهادی جهت نمایش کاراتر و اثربخش تر رهنگاشت.

6.       تکنیک­های مورد استفاده در فرایند رهنگاری: انواع تکنیک­، فناوری، ابزار و روش­هایی که برای تسهیل اجرای فرایند رهنگاری پیشنهاد شده و مورد استفاده قرار گرفته است.

شکل 4 این طبقه بندی اولیه را نمایش می دهد. در ادامه هر کدام از این مولفه های اصلی رهنگاری فناوری و زیرمولفه­های آنها توصیف می شوند.

 

شکل 4-  طبقه بندی اولیه مباحث حوزه رهنگاری ناشی از مطالعه پژوهش های حوزه رهنگاری

4.1                      دیدگاه های مختلف نسبت به رهنگاری

تعاریف مختلفی در مورد رهنگاری و رهنگاشت وجود دارد که هر کدام دیدگاه محقق (محققان) را نسبت به این موضوع نشان می­دهد. به عنوان مثال رابرت گالوین، مدیر عامل موتورولا، بیان می کند که "رهنگاشت یک تصویر گسترده نسبت به آینده از موضوعات مورد علاقه است که از دانش تجمعی سازمان و توانایی تجسم سازی توانمندسازها ایجاد شده است" (Richey & Grinnell, 2004; Willyard & McClees, 1987). 

برخی از محققان رهنگاری فناوری را به عنوان یک تکنیک قدرتمند برای پشتیبانی از برنامه­ریزی و مدیریت فناوری در سازمان، معرفی کردند (R. Phaal, Farrukh, Mitchell, et al., 2003)  برخی دیگر آن را فرایندی مشتمل بر خلق، ارتباطات و کاربرد فعالانه فناوری   (Bucher, 2003)  معرفی می­کنند. آلاینت (2006) آن را فعالیت خطاب کرده (Alignent, 2006) و انجمن مدیریت تحقیقات صنعتی اروپا آن را چارچوب معرفی نموده است (EIRMA, 1997).

اغلب محققان، حوزه های تحت پوشش رهنگاشت را کلیه حوزه­های کسب و کار معرفی کردند (Bucher, 2003; EIRMA, 1997; R. Phaal, Farrukh, Mitchell, et al., 2003). اما برخی از پژوهشگران حوزه های تحت پوشش رهنگاری را به پروژه های تحقیقاتی (Zurcher & Kostoff, 1997) و یا بازار و فناوری (Alignent, 2006; Price et al., 2004) تحدید نمودند.

در این دیدگاه­های مختلف، اهداف مختلف (اما همراستا) برای رهنگاری بیان شده است؛ به طور خلاصه می­توان گفت که محققان رهنگاشت را وسیله­ای برای برنامه­ریزی استراتژیک فناوری، یکپارچه سازی توسعه فناوری با استفاده از شناسایی محرک­های بازار و بررسی تغییرات معرفی کرده اند. در جدول 1 قیاس بین برداشت­های مختلف از رهنگاری و رهنگاشت را بر اساس نوع، حوزه تحت پوشش و هدف از رهنگاری، ارائه شده است.

جدول 1- مقایسه تعاریف رهنگاری و رهنگاشت در پژوهش های مختلف

رفرنس	طبقه بندی دیدگاه های مختلف
	نوع						حوزه های تحت پوشش	هدف
	تکنیک	فرایند	مدل گرافیکی	فعالیت	سبک، چشم انداز	چارچوب
Robert Galvin موتورولا					*		حوزه ترکیبی کسب و کار	شناسایی محرکهای بازار
(EIRMA, 1997)						*	بازاریابی، ساخت و تولید و مولفه های فنی	یکپارچگی در کلیه جنبه های فناوری در استراتژی کسب و کار
(Robert Zurcher & Ronald N. Kostoff, 1997)			*				پروژه های تحقیق و توسعه	موقعیت توسعه فناوری و تغییرات آن
(Bucher, 2003)		*					بازاریابی، تولید، تحقیق و توسعه، مالی	کاربرد فعالانه فناوری، برنامه ریزی فناوری استراتژیک
(R. Phaal, Farrukh, Mitchell, et al., 2003)	*						بازار، محصول و فناوری	برنامه ریزی و مدیریت فناوری
(Price et al., 2004)		*					بازار و فناوری	تجمیع و نمایش اطلاعات
(Alignent, 2006)				*			بازار و فناوری	پشتیبانی فرایند تصمیم گیری و برنامه ریزی استراتژیک

4.2                      نیازمندی­های رهنگاری

 در بسیاری از پژوهش های حوزه رهنگاری؛ الزاماتی معرفی شده است که سبب افزایش کارایی رهنگاری و اثربخشی رهنگاشت می شوند. به عنوان مثال یک تیم مناسب با ترکیبی از تخصص های ضروری (Kostoff, Boylan, & Simons, 2004; McMillan, 2003) ، کیفیت و کمیت مناسب داده های ورودی (McMillan, 2003) و استفاده از ابزارهای گرافیکی برای نمایش (Y. Yamashita, Y. Nakamori, & A.P. Wierzbicki, 2009)؛ در فرایند رهنگاری بسیار حیاتی اند. برخی از این الزامات عمومی اند و در بیشتر حوزه های مدیریتی، تصریح شده اند؛ اما برخی از آنها مختص رهنگاری بوده و به عنوان یک نیاز یا معیار بلوغ سازمان در فرایند رهنگاری معرفی شده اند. در این پژوهش، شرایط لازم جهت تدوین و پیاده سازی رهنگاشت (Cagnin & Ko¨nno¨la, 2014; R. Phaal, Farrukh, Mills, & Probert, 2003; Robert Phaal et al., 2004; Robert Phaal, Farrukh, & Probert, 2010) به سه دسته کلی ذیل طبقه بندی شده اند که در شکل 5 نمایش داده شده است:

·       الزامات مرتبط با منابع انسانی: به آندسته از الزاماتی اطلاق می­شود که مرتبط با افراد درگیر در فرایند رهنگاری؛ می­باشد و مشتمل بر: ترکیب بندی و کفایت تیم رهنگاری، تعهد تیم و مشارکت کنندگان، مشخصات رهبری و مدیریت، تعهد مدیریت ارشد و ذینفعان، می­باشد.

·       الزامات مرتبط با فرایندهای کاری: بازتاب کننده آندسته ازالزامات می­باشد که به نحوی با ورودی ها و فرایند رهنگاری در ارتباط اند. این الزامات عبارتند از : کیفیت و کمیت داده های ورودی، وجود یک تصویر واقع­گرایانه از محدودیت­های فنی و غیر فنی، شناخت دقیق فناوری های رقیب، ریالی سازی نتایج رهنگاشت و ... .

·       الزامات مرتبط با فناوری: بازتاب کننده فناوری­ها، ابزار و متدهای مورد نیاز جهت فرایند رهنگاری می­باشند و عبارتند از: یکپارچه سازی رهنگاری با ابزارهای مدیریتی، بهره برداری از ابزارهای نمایشی گرافیکی، کاربرد ابزار تحت وب و ...

 

شکل 5- نیازمندی­ها (الزامات) شناسایی شده جهت توسعه و پیاده سازی رهنگاشت؛ منتج از مطالعه تطبیقی

4.3                      فرایند رهنگاری

رهنگاشت­ها علاوه بر اینکه خود یک منبع دانشی محسوب می­شوند، فرایند توسعه آنها نیز منبع دانشی بسیار ارزشمند است که در بسیاری از مواقع حتی ارزشمندتر از خود رهنگاشت معرفی می­شود (Robert Phaal & Muller, 2009). فرایندهای مختلفی جهت انجام رهنگاری پیشنهاد و در نتیجه پیاده سازی شده­اند، به عنوان مثال یکی از متداول­ترین فرایندها، فرایند رهنگاری در SEMATECH می­باشد. بر اساس مطالعات این فرایند رهنگاری در سه فاز اصلی "فعالیت­های ابتدایی" که در این مرحله عملاً نقشه راهی تعریف نمی­گردد؛ فاز دوم که "توسعه نقشه راه" است و فاز سوم که "پیگیری و کاربرد" رهنگاشت می­باشد؛ توصیف می­شود. هر کدام از این فازها دارای فعالیتهای متعددی است که کل فرایند رهنگاری پشتیبانی میکند. این فرایند در آزمایشگاه ملی ساندیا توسعه افته است (H.Bray & L.Garsia, 2004).

انجمن تحقیقات صنعتی اروپا نیز 8 گام (فاز آغازین، تشکیل تیم، طرح اولیه رهنگاشت فناوری، پردازش ورودی ها، فشرده سازی و ایجاد یک سند کاری (رهنگاشت)، برنامه ریزی برای بررسی، مشاوره و ارتباطات، تدوین یک سند تصمیم گیری و به روز رسانی) را جهت اجرای فرایند رهنگاری پیشنهاد نموده اند که دارای حلقه های بازخورد احتمالی بین گام های هشت گانه می­باشد (EIRMA, 1997).

آلبرایت و کاپل⁵ (2003) فرایند چهار مرحله ای (تحلیل بازار، کد گذاری محصول، شناسایی فناوری و اجرا) را برای پیاده سازی رهنگاشت در شرکت فناوری فلوئورسین⁶ پیشنهاد کرده اند. آنها در این پروژه خود از تعدادی فرمت و قالب از پیش تعیین شده جهت هدایت تیم رهنگاری استفاده کردند (R.E. Albright & Kappel, 2003).

فرایند T-Plan یا شروع سریع نیز توسط دانشگاه کمبریج برای مدیریت فناوری توسعه یافت و یک فرایند مبتنی بر کارگاه است. این فرایند یک فرایند مصور سازی و همکارانه است که اتصال بین برنامه­های تحقیق و توسعه­ای، اهداف توانمندساز و نیازمندی­ها را برقرار می­کند. هدف این فرایند کمک به مدیر ارشد جهت تصمیم بهینه در فرایند سرمایه­گذاری فناوری است (Wells, Phaal, Farrukh, & Probert, 2004). این رویکرد مشتمل بر سه مرحله است: برنامه ریزی، کارگاه و نهایی سازی. مرحله کارگاه خود مشتمل بر چهار کارگاه: بازار، محصول، فناوری و زمانبندی است (R. Phaal, Farrukh, Mitchell, et al., 2003). این متدولوژی با کارگاه بازاریابی شروع شده و در کارگاه محصول و فناوری ادامه می­یابد و در کارگاه نهایی رهنگاشت، شکل می گیرد. بعد از برگزاری این کارگاه ها؛ و تدوین رهنگاشت، فاز نگهداری و به روزآوری رهنگاشت آغاز می شود (R. Phaal, Farrukh, Mitchell, et al., 2003; Robert Phaal & Muller, 2009; R. Phaal, C.J.P. Farrukh, & D.R. Probert, 2004, 2006; R.Phaal, C.J.P.Farrukh, & D.R.Probert, 2009).

متدولوژی رهنگاری فناوری استراتژیک⁷ (STAR) نیز یک متدولوژی است که توسط پروفسور گیندی⁸ با همکاری گروه همراستا سازی استراتژیک فناوری در دانشگاه ناتینگهام؛ توسعه یافته است. متدولوژی STAR به عنوان فرایند "برنامه ریزی نیازمندیهای فناوری" تعریف شده است و هدف آن اتصال و همراستا سازی پروژه های تحقیق و توسعه با نیازمندیهای کسب و کار به خصوص استراتژی های کسب و کار، بازار، محصول و فناوری در سازمان است (N. Gindy, Morcos, Cerit, & Hodgson, 2008). این متدولوژی به سه فاز اصلی تقسیم بندی می شود : "فاز مقدماتی"؛ "فاز "STAR، که همان فرایندهای اجرایی این متدلوژی (مشتمل: بر تعیین محرک­های استراتژیک کسب و کار، تعیین استراتژی رقابتی و بازار، استراتژی محصول، استراتژی فناوری و استراتژی تحقیق و توسعه)، می باشد و "فاز نهایی" است (N. N. Z. Gindy, Arman, & Cavin, 2009).

روش رهنگاری دانش نورث وسترن برای تسریع نوآوری در فناوری به رهبری پروفسور راندور⁹ توسعه یافت. بوچر (2003) به توصیف این روش می­پردازد و بیان می کند که این روش رهنگاری در قدم اول اقدام به سازماندهی مجدد برنامه محصول و فناوری می­کند، در این سازماندهی مجدد آیتم های بحرانی بر اساس اولویت و اهمیت در اهداف بازار، مشخص می شوند. این اولویتها به مجموعه ای از محرکها، محصولات رقابتی و گزینه های فناورانه در یک افق زمانی به عنوان یک برنامه داخلی جهت تیم رهنگاری؛ متصل می شوند. این روش به سه بخش کلی تقسیم بندی می شود: "خلاصه، اکشن پلان و مدیریت ریسک"(R.E. Albright & Kappel, 2003).

لی و فال¹⁰ (2013) یک فرایند سه مرحله ای (فعالیتهای مقدماتی، توسعه و یکپارچه سازی رهنگاشت و فعالیت­های پیگیری) را در 8 فاز که هر فاز نیز دارای گام­ها و فعالیت­های مخصوص به خود است؛ توسعه دادند. فعالیت­های مقدماتی، فرایند رهنگاری را برنامه ریزی نموده و تیم رهنگاری را سازماندهی می­کند. توسعه و یکپارچه سازی رهنگاشت خود مشتمل بر 6 فاز است: تعیین نیاز، تعیین خدمات، تعیین ابزار و وسایل، تعیین فناوری، توسعه پیش نویس رهنگاشت و همراستا سازی رهنگاشت­ها. فعالیت­های پیگیری نیز به دنبال توسعه برنامه اجرایی و اجرای آن برنامه می باشد (J. H. Lee, Phaal, & Lee, 2013).

با توجه به توصیفات مطرح شده، علی الرغم تنوع و تمایز بین گام های فرایند رهنگاری در پژوهش های مختلف، یک اجماع کلی روی برخی از گام­های رهنگاری مشهود است، لذا در این پژوهش فازهای فرایند رهنگاری به شرح ذیل توصیف می شود:

·       فاز برنامه ریزی و آماده سازی که با تعریف شکاف دانشی و تعیین دامنه رهنگاشت، آغاز می شود. بر اساس دامنه تعیین شده و نیازمندی­ها، تیم مناسب جهت رهنگاری تشکیل می­شود. زیرساخت­های لازم اعم از سخت افزاری و نرم افزاری تامین می­گردد.

·       توسعه رهنگاشت با تعیین روند بازار و تحلیل نیازمندی­های محیطی (با استفاده از ابزارهایی چون SWOT,PET, STEEP, …) آغاز می شود. این فرایند با تعیین محرک­های کلیدی و نقاط بحرانی ادامه می­یابد. کلیه این فعالیت­ها در کارگاه­ها انجام شده و پیش نویس رهنگاشت به همراه مستندات راهنما تدوین می­گردد.

·       اعتبار بخشی و نهایی سازی رهنگاشت توسط متخصصان حوزه مورد نظر، رهنگاری و ذینفعان مربوطه صورت می­گیرد.

·       پس از اعتبار بخشی رهنگاشت تدوین شده اجرا می شود.

·       در حین اجرا با دریافت بازخوردهای و کنترل های دوره ای و تصادفی، رهنگاشت مزبور بهبود مستمر می­یابد.

لذا مولفه های استخراجی (گام های فرایندی) ناشی از مطالعه تطبیقی پژوهش های حوزه رهنگاری در شکل 6 قابل مشاهده است.

 

شکل 6- مولفه های گام های فرایندی جهت توسعه و پیاده سازی رهنگاشت؛ منتج از مطالعه تطبیقی

4.4                      مولفه های رهنگاشت

مولفه های رهنگاشت، دانش رهنگاشت خروجی مشتمل بر مولفه­های نظام ساختاری (لایه های رهنگاشت) و محتوای درون رهنگاشت می­باشد. لایه های تعریف شده در هر رهنگاشت انواع مختلف دانش (چیستی، چرایی، چه کسی، چه موقع، کجا و چگونه) در فرایند رهنگاری را پشتیبانی می­کند. فرمت­ها و مولفه­های مختلفی برای نمایش یک رهنگاشت، ارائه شده است. پیتر گرونولد¹¹ (1997) در منبع الکترونیکی فیلیپس فرایند رهنگاری محصول-فناوری را توسعه داده است و بر یکپارچه سازی استراتژی فناوری و کسب و کار تمرکز نموده است. او اصطلاح محصول را در یک دامنه وسیعی از مفاهیم (محصول، سیستم، خدمت، عملکرد، نظام، سامانه و ...) تعبیر کرده است و مفهوم رهنگاری را عمومیت بخشیده است (Groenveld, 1997).

گروه مدیریت فناوری¹² فرمت ساده­ای برای رهنگاشت ارائه کرده که در آن محور X نمایش دهنده زمان و محور Y نمایش دهنده میزان افزایش و توسعه عملکرد در طول زمان مورد نظر است و هر پروژه را نیز به صورت یک بیضی در این فضای دو بعدی نمایش می دهد (Grossman, 2004).

فال و همکارانش در مطالعات دانشگاه کمبریج، مولفه های رهنگاشت را منابع، فناوری، محصول/خدمت، کسب و کار و بازار؛ معرفی می­کنند (R. Phaal, Farrukh, Mitchell, et al., 2003; R. Phaal, Farrukh, & Probert, 2000; R. Phaal, C.J.P. Farrukh, & D.R. Probert, 2001b; Robert Phaal et al., 2004; R Phaal, Farrukh, & Probert, 2005; Robert Phaal & Muller, 2009; R. Phaal et al., 2004, 2006). انجمن تحقیقات صنعتی اروپا مهمترین مولفه های رهنگاری فناوری را زمان، قابل تحویل­ها (محصول)، فناوری، مهارت-علم و منابع معرفی می­کند (EIRMA, 1997). آلبرایت و کاپل منابع، فناوری، محصول و بازار را به عنوان مولفه های رهنگاشت بیان می کنند (R.E. Albright & Kappel, 2003). لذا مولفه های استخراجی (محتوای رهنگاشت) ناشی از مطالعه تطبیقی پژوهش های حوزه رهنگاری در شکل 7  قابل مشاهده است.

 

شکل 7-  مولفه های رهنگاشت؛ منتج از مطالعه تطبیقی

4.5                      شکل و قالب رهنگاشت (ویژگی­های تصویری)

بر اساس نظر کر و فال (Valls, Gibert, Sánchez, & Batet, 2010): "مصورسازی رهنگاشت، صرفاً یه مشخصه ظاهری نیست بلکه انتقال دهنده نقطه نظر خاص مبتنی بر بافت و پس زمینه خلق و کاربرد رهنگاشت است. با توجه به اینکه رهنگاشت با هدف برقراری ارتباط استراتژیک و همراستا سازی برنامه­ها ایجاد می شود؛ لذا باید در یک فرمت تصویری بسیار شفاف، خلاصه، جامع و یکپارچه که بازتاب کننده مفاهیم و اطلاعات مورد نیاز مخاطب است، نمایش داده شود."

یکی از مهمترین ویژگی های رهنگاشت فرمت گرافیکی و مصور آن است که قادر است مرتبط ترین اطلاعات را در ساده ترین حالت در اختیار تصمیم گیرندگان قرار دهد. برای تحقق این هدف، فرمت­های متعددی معرفی و مورد استفاده قرار گرفته است؛ اما عمومی­ترین آنها فرمتی است که توسط دانشگاه کمبریج ارائه شده است. این فرمت، یک چارت مبتنی بر زمان است که مشتمل بر لایه هایی چون: بازار، محصول و فناوری است. با توجه به اینکه رهنگاشت یک چارت چند لایه مبتنی بر زمان است، می تواند تغییرات و پیشرفت الگوهای بازار، محصول و فناوری را در طول زمان نمایش دهد و ارتباط بین آنها را بیان کند (Robert Phaal et al., 2004). این فرمت رهنگاشت اجازه می­دهد که تحولات درون هر لایه بررسی و نگاشته شود و در کنار آن، وابستگی های میان لایه ای یکپارچگی فناوری در محصولات، خدمات و نظام های کسب و کار را تسهیل کند (R. Phaal, 2003). اما رهنگاشت­ها همواره با فرمت بیان شده ارائه نمی­شوند بلکه با توجه به حوزه رهنگاشت، سطح آن و اهداف رهنگاشت از فرمت­های متعددی پیروی می­کنند. فال (2003) برخی از انواع فرمت­های رهنگاشت را در قالب فرمت میله­ای، جدول، گراف، تصویری، فلوچارت، تک لایه و متنی؛ معرفی می­کند (R. Phaal, 2003). کر و فال (2015) چهار دامنه اصلی را به عنوان الزامات و ویژگی­های ظاهری رهنگاشت را جهت افزایش کارایی و اثربخشی آن، عنوان نموده اند: داشتن چارچوب زمانی، داشتن ساختار سلسله مراتبی و لایه ای، نمایش دهنده ارتباطات و جهت­گیری­ها (Valls et al., 2010).

با وجود تنوع تصویری رهنگاشت­ها؛ اما یک سری ویژگی­هایی در اکثریت آنها به چشم می­خورد به عنوان مثال فال و همکارانش داشتن بعد زمان، داشتن فرمت لایه­ای و سلسله مراتبی بودن را جزو مهمترین ویژگی­های تصویری رهنگاشت­ها معرفی می­کنند (R. Phaal, Farrukh, Mitchell, et al., 2003; R. Phaal et al., 2000; R. Phaal et al., 2001b; Robert Phaal et al., 2004; R Phaal et al., 2005; Robert Phaal & Muller, 2009; R. Phaal et al., 2004, 2006). در برخی از رهنگاشت­های ارائه شده کدگذاری مفاهیم برای افزایش کارایی رهنگاشت به کار برده شده است (Richard E. Albright, 2003; R.E. Albright & Kappel, 2003; Grossman, 2004; Richey & Grinnell, 2004). زوچر و کوستاف در ابزار رهنگاری خود تحت عنوان GMS؛ ارتباطات فی مابین مفاهیم را نیز کدگذاری می­نمایند (Zurcher & Kostoff, 1997) و هم مفاهیم و هم ارتباطات را از منظر هزینه­ای طبقه­بندی می­کنند (N. Gindy et al., 2008; N. N. Z. Gindy et al., 2009; Zurcher & Kostoff, 1997).

در نهایت مولفه­های استخراجی (ویژگی­های ظاهری رهنگاشت) ناشی از مطالعه تطبیقی پژوهش های حوزه رهنگاری در شکل 8 قابل مشاهده است.

 

شکل 8- مولفه های ویژگی های ظاهری و فرمت رهنگاشت؛ منتج از مطالعه تطبیقی

4.6                      تکنیک­های مورد استفاده در فرایند رهنگاری

پیاده­سازی کارا و موثر رهنگاری نیازمند استفاده از ابزار، تکنیک­ها، فناوری­ها، به­روشها و متدهای مناسب است. پیتر گرنولد (1997) درفرایند رهنگاری از ابزارهای مدیریتی ای چون: توسعه عملکرد کیفی(QFD)¹³،مدیریت پورتفوی، تحلیل SWOT و ماتریس نوآوری استفاده می­نماید (Groenveld, 1997). انجمن تحقیقات صنعتی اروپا بر تکنیک­های هدفگذاری، ممیزی، الگو برداری، تحلیل شکاف و مزایا و .. تاکید می­کند (EIRMA, 1997). برخی از پژوهش­ها بر تکنیک­های سناریو نویسی جهت شناسایی گزینه ها و مسیر های رهنگاری تمرکز کرده اند (Geum, Lee, & Park, 2014; C. Lee, Song, & Park, 2015; M. Landherr, 2012; Ringland, 1998; Saritas & Aylen, 2010).

فنویک (2009) سعی کرده است از تکنیک­های سیستم های پشتیبان تصمیم برای بهبود چارچوب­های رهنگاری استفاده نماید؛ وی در چارچوب پیشنهادی خود معیار ارزش اطلاعات را ملاک اصلی ورود به چارچوب مدنظر قرار داده است (David Fenwick, 2009). جانگ¹⁴ در سال 2014 به دنبال ارائه چارچوبی برای رهنگاری بازار با استفاده از چارچوبهای رهنگاری فناوری بوده است (Yujin Jeong, 2014). جم¹⁵ و همکارانش (2015) برای بهبود روابط درون لایه ای و میان لایه ای اطلاعات در رهنگاشت از تکنیک­های داده کاوی تحت عنوان "قاعده کاوی همبسته¹⁶" استفاده کرده اند (Geum et al., 2015). تورو-جارین¹⁷ و همکارانش، از مفهوم بوم مدل کسب و کار¹⁸ در خلق یک متدولوژی جدید در رهنگاری استفاده کرده اند(Miguel Angel Toro-Jarrín, Idalia Estefania Ponce-Jaramillo, & Güemes-Castorena, 2016). 

واتانا و گردسری¹⁹ (2010) ابزاهایی که در فرایند رهنگاری و توسعه رهنگاشت، توسط محققین مورد استفاده قرار گرفته است را به سه دسته کلی طبقه بندی کرده اند:

·       ابزارهای تحلیل بازار که عموماً در در لایه های بالایی رهنگاری مورد استفاده قرار می­گیرند و برای شناخت بازار و تصمیم­گیری روی بیانیه نیازمندی­ها کاربرد دارند. برخی از این ابزارها عبارتند از: منحنی تجربه، پنج نیروی رقابتی پورتر، SWOT,STEEP,PET، سناریو سازی و مصورسازی مفهوم و ... .

·       ابزارهای تحلیل فناوری که عموماً در در لایه­های پایینی رهنگاری مورد استفاده قرار می­گیرند و برای تعیین، ارزیابی و نگاشت فناوری، دانش، مهارتها و توانمندی ها می باشد. برخی از این ابزارها عبارتند از: بایبلیومتریک، متدلوژی سافت سیستم، تحلیل پتنت، تحلیل مورفولوژی، فرایند سلسله مراتبی تحلیل (AHP) و ... .

·       ابزارهای پشتیبان که عموماً پشتیبانی کننده توسعه رهنگاشت از طریق پردازش اطلاعات جمع­آوری شده در طول رهنگاری هستند. برخی از این ابزارها عبارتند از: توسعه عملکرد کیفی(QFD)، ماتریس نوآوری، روش­های امتیاز دهی متوازن و ... .

سایر روش­هایی که در فرایند رهنگاری مورد استفاده قرار گرفته اند توسط فال و همکارانش (2010) عنوان شده اند و عبارتند از: سطح آمادگی سیستم و فناوری، آینده پژوهی فناوری، هوشمندی فناوری، شبکه­های تحلیل متصل، مدیریت پورتفوی، ابزارهای ارزش­گذاری، کارت امتیاز دهی متوازن، زنجیره ارزش پورتر و تریز (TRIZ) (Ilevbare, Phaal, Probert, & Padilla, 2011; Robert Phaal et al., 2010).

با توجه به موارد ذکر شده، بخش اعظم ابزارها، در گام های مختلف فرایند رهنگاری قابلیت کاربرد دارند. لذا آگاهی از ابزار عملیاتی و کارا در هر گام از فرایند بسیار اثربخش خواهد بود. در این پژوهش ابزارها، تکنیک­ها و فناوری­های کاربردی در رهنگاری بر اساس کاربردشان در فازهای رهنگاری به شرح ذیل طبقه بندی می شوند:

·       ابزارها، تکنیک­ها و روش­های هدف­گذاری مانند : تعیین اهداف SMART، مصورسازی مفهوم، الگوبرداری، منحنی تجربه و مدل مدیریتی یکپارچه.

·       ابزارها، تکنیک­ها و روش­های تحلیل مانند: ممیزی، تحلیل استراتژی، تحلیل شکاف، تحلیل سود و زیان، پنج نیروی رقابتی پورتر، شبکه های تحلیل متصل، دلفی، PET,SWOT,STEEP,PETS، فرایند سلسله مراتبی تحلیل(AHP)، ماتریس مورفولوژی، ماتریس مشخصه های رقابتی، ابزار های ارزش­گذاری و کارت امتیاز دهی متوازن (BSC).

·       ابزارها، تکنیک­ها و روش­های آینده نگاری و پیش بینی مانند: آینده نگاری، آینده پژوهی، سناریونویسی، تکنیک­ها پشتیبانی تصمیم.

·       ابزارها، تکنیک­ها و روش­های شناسایی گزینه مانند: توسعه عملکرد کیفی(QFD) ،مدیریت پورتفوی، ماتریس نوآوری، TRIZ، گروه­های تمرکز، رتبه بندی نگاشت ادراکی، ارزش­گذاری، بایبلیومتریک، متدولوژی سافت سیستم، تحلیل پتنت، تحلیل مورفولوژی و فرایند سلسله مراتبی تحلیلی (AHP).

·       ابزارها، تکنیک­ها و روش­های شناسایی مسیر مانند:سناریو نویسی، داده کاوی، متن کاوی و...

·       ابزارها، تکنیک­ها و روش­های عمومی مانند: ابزارهای مدیریت، فناوری­های مبتنی بر وب و فناوری­های همکارانه.

لازم به ذکر است ممکن است، یک ابزار، متد، تکنیک و یا فناوری در بیش از یک گروه قابل استفاده باشد. مولفه­های استخراجی (ابزار، تکنیک­ها و فناوری­های مورد کاربرد در رهنگاری) ناشی از مطالعه تطبیقی پژوهش های حوزه رهنگاری در شکل 9  قابل مشاهده است.

 

شکل 9- تکنیک­ها، ابزار و فناوری­های مورد استفاده در رهنگاری؛ منتج از مطالعه تطبیقی

در پایان با جمع بندی یافته­های ناشی از مطالعه تطبیقی پژوهش­های رهنگاری فناوری، چارچوب پیشنهادی جهت رهنگاری فناوری مطابق با شکل 10 می­باشد. همانطوری که پیش از این عنوان شد، این چارچوب، مولفه های اصلی رهنگاری، زیر مولفه ها و ارتباط بین آنها را نمایش می دهد و مشتمل بر شش لایه ذیل می باشد:

1.       لایه دیدگاه­ها : در این لایه دیدگاه­های مختلف نسبت به رهنگاری و رهنگاشت از منظر نوع، دامنه و هدف نمایش داده می­شود ولایه زیرین این چارچوب می­باشد. لایه های دیگر به موازات یکدیگر و تکمیل کننده یکدیگر می­باشند. این لایه مشتمل بر هفت نوع دیدگاه نسبت به رهنگاری می باشد: ابزار/روش/تکنیک، ابزار گرافیکی/مدل، متدولوژی/فرایند، فعالیت، رویکرد/چشم انداز، برنامه و چارچوب/پلاتفرم.

2.       لایه نیازمندی­های رهنگاری: پیاده سازی کارا و موثر رهنگاری نیازمند مجموعه­ای از الزامات است. این الزامات کیفیت فرایند رهنگاری و توسعه رهنگاشت را افزایش می دهند. مجموعه این الزامات در این لایه در سه دسته کلی افراد، فرایند و فناوری طبقه بندی شده اند.

3.       لایه فرایندهای رهنگاری: این لایه نمایش دهنده گام­های پیشنهادی جهت فرایند رهنگاری بر اساس مطالعه تطبیقی پژوهش های حوزه رهنگاری می­باشد ومشتمل بر پنج بخش: آماده سازی، تدوین رهنگاشت، اعتباربخشی، اجرا و بهبود مستمر است. هر فاز نیز دارای گام های مشخص می­باشد.

4.       لایه مولفه­های رهنگاشت : این لایه نمایش دهنده انواع دانش ساختاری و محتوایی در هر رهنگاشت بر اساس مطالعه تطبیقی پژوهش های حوزه رهنگاری است و مشتمل بر : زمان (چه وقت)، محرک­های محیطی (چرایی: مشتمل بر محرک­های اجتماعی-فرهنگی، سیاست و قوانین، کسب و کار و بازار)، قابل تحویل ها (چیستی: مشتمل بر سیستم، خدمت، محصول و عملکرد)، راه حل ها (چگونه: انواع این راهکارها مشتمل بر پروژه، فناوری، مهارت و علم می باشد) و منابع (کجا و چه کس: مشتمل بر منابع فنی، مالی، انسانی و ساختاری)؛ می­باشد.

5.       لایه فرمت رهنگاشت : این لایه نمایش دهنده ویژگی­های پیشنهادی در نمایش یک رهنگاشت است و مشتمل بر: زمان، لایه بندی، کد گذاری مفاهیم، کد گذاری ارتباطات و نمایش هزینه ها؛ می­باشد.

6.       لایه ابزارهای کاربردی در فرایند رهنگاری: این لایه پشتیبانی کننده لایه فرایندی است و بیان کننده ابزار، تکنیک­، روش، فناوری و به­روش­هایی برای اجرای کارا و موثر فرایند رهنگاری می­باشد. این مجموعه بر اساس میزان و نحوه کاربردشان در فازهای توسعه رهنگاشت به شش گروه ابزار، تکنیک­، روش، فناوری­های: هدفگذاری، تحلیل و ارزیابی، پیش بینی، شناسایی گزینه، شناسایی مسیر و عمومی) طبقه بندی شده اند.

4.7                      اعتباربخشی مولفه های چارچوب نهایی

همانطوری که در روش شناسی پژوهش مطرح شد، به منظور تعيين ضريب اهميت، کفایت و اولویت هر يك از مفاهيم شناسایی شده در چارچوب، از روش كمي آنتروپـي شانون استفاده شده است. در این مرحله؛ چارچوب توسعه یافته با استفاده از پرسشنامه آنلاین و دریافت نظرات متخصصان حوزه رهنگاری، مورد بررسی قرار گرفته و مولفه­های آن بر اساس آنتروپی شانون ارزیابی می شود. در ابتدا، کارشناسان حوزه رهنگاری فناوری با استفاده از روش نمونه برداری هدفمند و تکنیک گلوله برفی تعیین شدند. ده کارشناس در این مرحله به رسمیت شناخته شد و هفت کارشناس به پرسشنامه پاسخ دادند. هفت خبره ای که در فرایند ارزیابی و اعتباربخشی چارچوب شرکت کردند؛ دارای مدرک کارشناسی ارشد و یا بالاتر در حوزه مدیریت (2خبره)، مهدسی صنایع (3 خبره)، مهندسی متالورژی (1 خبره) و مهندسی شیمی (1خبره) بوده اند. تجربیات مرتبط این خبرگان در حوزه برنامه ریزی استراتژیک، مدیریت دانش و فناوری و رهنگاری می باشد. در حدود 30% از این خبرگان دارای تجربه 10-20 سال بوده و 70% آنها دارای تجربه 5-10 سال می باشند.  پس از آن، "رتبه مولفه های" چارچوب طراحی شده بر اساس آنتروپی شانون از طریق یک پرسشنامه آنلاین مورد بررسی قرار گرفت. پرسشنامه دارای سوالاتی است که به سه دسته تقسیم می­شوند: برخی از آنها نظر کارشناسان در مورد مولفه های چارچوب دریافت می­کنند (77 سوال)، برخی از آنها نظر کارشناس در مورد اهمیت لایه در رهنگاری فناری (5 سوال) را دریافت نموده و برخی از آنها نظر کارشناس را در مورد کفایت و شایستگی لایه در چارچوب ارائه شده (5 سوال) را دریافت می­کنند.

 

شکل 10- چارچوب رهنگاری استخراج شده از مطالعه تطبیقی پژوهش ها در این حوزه

 

وزن برآورد شده هر مولفه بر اساس روش آنتروپی شانون در پیوست 2 آمده است. بر اساس وزن های محاسبه شده، لایه های "فرایند" و "شکل و قالب رهنگاشت" (وزن= 0.006( از نظر خبرگان دارای اهمیت ویژه­ای در فرایند رهنگاری و رهنگاشت هستند. لایه "تکنیک­ها و ابزار کاربردی" (وزن=0.003) دارای اهمیت کمتری نسبت به سایر لایه ها در فرایند رهنگاری و رهنگاشت، می باشد. کفایت و کیفیت مولفه­­های استخراج شده در این چارچوب در "لایه فرایند رهنگاری" از همه ضعیف­تر است و نیاز به بررسی بیشتری دارد. علاوه بر این با توجه به وزن­های محاسبه شده، مولفه­های شناسایی شده که دارای اولویت و اهمیت بالاتر در رهنگاری و رهنگاشت هستند به شرح ذیل می باشد:

·       مولفه "کدگذاری روابط" در لایه "فرمت و قالب رهنگاشت" (F-4, weight: 0.061)

·       مولفه "ارائه اطلاعات جامع و کامل از فناوری رقیب" در لایه "نیازمندی­های رهنگاری" (R-2-4, weight: 0.043)

·       مولفه "نمایش هزینه" در لایه "فرمت و قالب رهنگاشت" (F-5, weight: 0.042)

·       مولفه "استانداردسازی و نرمال کردن" در لایه " نیازمندی­های رهنگاری" (R-2-8, weight: 0.037)

·       مولفه "انتصاب رهبر" در لایه " نیازمندی­های رهنگاری" (R-1-4, weight: 0.033)

·       مولفه "بهره­برداری از ابزار کارا" در لایه " نیازمندی­های رهنگاری" (R-2-7, weight: 0.033)

·       مولفه "مدنظر قراردادن محرک­های کسب و کار" در لایه "مولفه های محتوایی رهنگاشت" (C-2-4, weight: 0.033)

همانطوری که از این مولفه­ها نمایان است، اغلب این مولفه­ها در لایه "نیازمندی­های رهنگاری" و لایه "شکل و قالب رهنگاشت" هستند. این بدان معنا است که تامین نیازمندی­های رهنگاری و ارائه یک تصویر نهایی با ارائه اطلاعات در سطح بهینه؛ سبب افزایش کارایی و اثربخشی رهنگاشت از منظر خبرگان می­شود. در نمودار 1 اهمیت (اولویت) لایه ها در چارچوب و کفایت مولفه­های شناخته شده در هر کدام از آنها از منظر خبرگان نمایش داده شده است.

 

 

نمودار 1- مقایسه اولویت لایه ها و کفایت مولفه های شناخته شده در هر لایه

5                      بحث و نتیجه گیری

امروزه استفاده از تکنیک­هایی مانند رهنگاری برای سازمان­ها با هدف توسعه کارایی و اثربخشی و تحقق اهداف بازار، حیاتی شده و پژوهش های متعددی در این حوزه صورت گرفته است که مدلها، فرایندها و چارچوب­های مختلفی برای نمایش رهنگاشت­ها و اجرای فرایند رهنگاری ارائه نموده اند. از سوی دیگر بسیاری از محققان با توجه به مزایای رهنگاری؛ در سطوح سازمانی، صنعتی، ملی و فراملی؛ هر کدام به فراخور موضوعی یک مدل، چارچوب و یا فرایند اولیه را مد نظر قرار داده و متناسب با نیاز خود آن را شخصی سازی نموده اند و یا از تکنیک­هایی جهت تسهیل فرایند رهنگاری استفاده کرده اند. با این وجود هنوز هم کمبود یک طرح جامع تحلیلی از مولفه های تاثیر گذار در فرایند رهنگاری و فرایند توسعه رهنگاشت به چشم می خورد که خود پیشنیاز تحقیقات آتی در حوزه رهنگاری (توسعه فرایند رهنگاری و یا تدوین رهنگاشت نوین در حوزه های تخصصی) گردد. لذا این پژوهش با استفاده از تکنیک فراترکیب و تفسیر ترکیبی 73 پژوهش در حوزه رهنگاری، به ارائه یک چارچوب ترکیبی رهنگاری فناوری می پردازد.

این چارچوب از شش لایه اصلی تشکیل شده است: لایه زیرین، "دیدگاه" های مختلف نسبت به رهنگاری است. لایه های بعدی که به نحوی تکمیل کننده یکدیگراند، عبارتند از : "لایه الزامات رهنگاری" (مشتمل بر سه دسته کلی: الزامات فردی، فرایندی و فناورانه)، "لایه فرایند رهنگاری" (مشتمل بر پنج زیرلایه: آماده سازی، تدوین رهنگاشت، اعتباربخشی، اجرا و بهبود)، "لایه مولفه­های رهنگاشت" (مشتمل بر: زمان، اثرات بیرونی، قابل تحویل ها، راه حل ها و منابع)، "لایه فرمت رهنگاشت" (مشتمل بر: زمان بندی، لایه بندی، کد گذاری مفاهیم، کد گذاری ارتباطات و نمایش هزینه ها) و "لایه تکنیک­های کاربردی" در فرایند رهنگاری (مشتمل بر تکنیک­های : هدفگذاری، تحلیل و ارزیابی، پیش بینی، شناسایی گزینه ها و شناسایی مسیرها).  هر کدام از لایه ها دارای مولفه ها و زیر مولفه های مرتبط با خود هستند.

در پایان با توجه به نظر خبرگان گام های فرایند رهنگاری و فرمت رهنگاشت از اهمیت و اولویت ویژه­ای در رهنگاری برخوردار است و از سوی دیگر تکنیک­های قابل کاربرد در فرایند رهنگاری در مقایسه با سایر لایه­های شناسایی شده از الزام کمتری برخودار می­باشد.

چارچوب نهایی از منظر تئوریک می­تواند به عنوان پیشنیاز تحقیقات آتی در شخصی سازی رهنگاری یک حوزه تخصصی و یا استفاده از تکنیک­هایی برای بهبود فرایند رهنگاری مورد استفاده قرار گیرد. از منظر عملیاتی نیز با ارائه یک تصویر تک برگی از: الزامات، فرایند، مولفه­های الزامی، ویژگی­های ظاهری رهنگاشت و ابزارهای کاربردی در فرایند رهنگاری، به کاربر این امکان را می دهد که قبل ازشروع رهنگاری، روش و مسیر مناسب سازمان خود را انتخاب نموده و با توجه به سطح آمادگی سازمان خود اقدام نماید و یا حتی با توجه به هدف رهنگاری، قابلیت سازمان خود را افزایش دهد. از سوی دیگر با توجه به نتایج پژوهش پیشنهاد می گردد؛ لایه تکنیک­های کاربردی در فرایند رهنگاری با توجه به شرایط اقتضایی اثرگذار در انتخاب نوع تکنیک و ابزار تقویت گردد. 

6                      منابع

 

Albright, R. E. (2003). Roadmapping Convergence. In R. October 31, 1/15/04, 1/23/05) (Ed.). 2003-2005 Albright Strategy Group, LLC

Albright, R. E., & Kappel, T. A. (2003). Roadmapping in the corporation. Research Technology Management, 46(2), 31-40.

Alignent. (2006). Roadmapping Technology: Roadmapping Frequently Asked Questions. Alignent Software. from http://www.roadmappingtechnology.com/resources/strateva_faq.htm

Beck, C. (2002). Mothering multiples: A meta –synthesis of the qualitative research. MCN, The American Journal of Maternal Child Nursing, 28(2), 93-99.

Bench, S., & Day, T. (2010). The user experience of critical care discharges: a meta-synthesis of qualitative research. International journal of nursing studies, 47(4), 487-499.

Bucher, P. (2003). Integrated technology roadmapping: design and implementation for technology-based multinational enterprises. Institute of Technology Zurich, Zurich.

Cagnin, C., & Ko¨nno¨la, T. (2014). Global foresight: Lessons from a scenario and roadmapping exercise on manufacturing systems. Futures, 59(1), 27-38.

Carvalho, M. M., Fleury, A., & Lopes, A. P. (2013). An overview of the literature on technology roadmapping (TRM):Contributions and trends. Technological Forecasting & Social Change, 80, 1418–1437.

David Fenwick, T. U. D., Nathasit Gerdsri. (2009). Value Driven Technology Road Mapping (VTRM) process integrating decision making and marketing tools: Case of Internet security technologies. Technological Forecasting & Social Change, 76, 1055-1077.

De Cavin, S. G. M. P. (2012). An Integrated Framework For Implementing Technology Roadmapping In Industry. ( degree of Doctor of Philosophy مقاله 2), University of Nottingham

EIRMA. (1997). Technology roadmapping: delivering business vision. In E. I. R. M. Association (Ed.), European Industrial Research Management Association. Paris.

Garcia, M. L. (1997). Introduction to Technology Roadmapping: The Semiconductor Industry Association's Technology Roadmapping Process.

Geum, Y., Kim, J., Son, C., & Park, Y. (2013). Development of dual technology roadmap (TRM) for open innovation: Structure and typology. International Journal of Technology Management, 30, 309-325.

Geum, Y., Lee, H., Lee, Y., & Park, Y. (2015). Development of data-driven technology roadmap considering dependency: An ARM-based technology roadmapping. Technological Forecasting & Social Change, 91, 264–279.

Geum, Y., Lee, S., & Park, Y. (2014). Combining technology roadmap and system dynamics simulation to support scenario-planning: A case of car-sharing service. Computers & Industrial Engineering, 71, 37-49.

Ghazinoory, S., Dastranja, N. D., Saghafi, F. S., Kulshreshth, A. K., & Hasanzadeh, A. (2017). Technology roadmapping architecture based on technological learning: Case study of social banking in Iran. Technological Forecasting and Social Change, 122, 231-242.

Gindy, N., Morcos, M., Cerit, B., & Hodgson, A. (2008). Strategic technology alignment roadmapping STAR® aligning R&D investments with business needs. International Journal of Computer Integrated Manufacturing, 21, 957-970.

Gindy, N. N. Z., Arman, H., & Cavin, S. (2009). Linking R&D investment strategies to business needs: strategic technology alignment roadmapping (STAR). Paper presented at the Portland International Conference on Management of Engineering and Technology (PICMET '09), Portland.

Groenveld, P. (1997). Roadmapping integrates business and technology. Research Technology Management, 40(5), 48-55.

Grossman, D. S. (2004). Putting Technology on The Road. Research Technology Management. Washington, 47(2), 41-46.

H.Bray, O., & L.Garsia, M. (2004). Fundamentals of Technology Roadmapping. Albuquerque, NM 87185-1378: Sandia National Laboratories

Ian F. Akyildiz, A. L., Pu Wang, Min Luo, Wu Chou. (2014). A roadmap for traffic engineering in SDN-OpenFlow networks. Computer Networks, 71, 1-30.

Ilevbare, I., Phaal, R., Probert, D., & Padilla, A. T. (2011). Integration of TRIZ and roadmapping for innovation, strategy, and problem solving: Centre for Technology Management, University of Cambridge, UK.

Kaixian Chen, Q., Jiarui Wu. (2010). Science & Technology on Public Health in China: A Roadmap to 2050. Science Press Beijing: Springer.

Kostoff, R. N., Boylan, R., & Simons, G. R. (2004). Disruptive technology roadmaps. Technological Forecasting & Social Change, 71, 141-159.

Lee, C., Song, B., & Park, Y. (2015). An instrument for scenario-based technology roadmapping: How to assess the impacts of future changes on organisational plans. Technological Forecasting & Social Change, 90, 285–301.

Lee, J. H., Phaal, R., & Lee, S.-H. (2013). An integrated service-device-technology roadmap for smart city development. Technological Forecasting & Social Change, 80, 286-306.

Lee, S., & Park, Y. (2005). Customization of technology roadmaps according to roadmapping purposes: Overall process and detailed modules. Technological Forecasting & Social Change, 72, 567 – 583.

M. Landherr, C. C. (2012). Intelligent Management of Manufacturing Knowledge: Foundations, Motivation Scenario and Roadmap Paper presented at the 45th CIRP Conference on Manufacturing Systems 2012.

McMillan, A. (2003). Roadmapping-Agent of change. Research Technology Management, 42(2), 40-47.

METI. (2005). Strategic Technology Roadmap in Energy Field- Energy Technology Vision 2100.

Miguel Angel Toro-Jarrín, Idalia Estefania Ponce-Jaramillo, & Güemes-Castorena, D. (2016). Methodology for the of building process integration of Business Model Canvas and Technological Roadmap. Technological Forecasting & Social Change.

Patterson, B., Thorne, C., C,., & C., J. (2001). Meta- study of qualitative health research: a practical guide to meta-analysis and metasynthesis. : California Sage.

Phaal, R. (2003). Technology Roadmapping”. Foresight methodologies Training Module 2. United Nations Industrial Development Organization (UNIDO).

Phaal, R. (2011). Public-Domain Roadmaps. University of Cambridge.

Phaal, R., Farrukh, C., Mitchell, R., & Probert, D. (2003). Technology roadmapping: Starting-up roadmapping fast. Research Technology Management, Washington, 46(2), 52-59.

Phaal, R., Farrukh, C. J., Mills, J. F., & Probert, D. R. (2003). Customizing the Technology Roadmapping Approach, . Paper presented at the Proceedings of the PICMET’03, Portland.

Phaal, R., Farrukh, C. J. P., & Probert, D. R. (2000). Fast-Start Technology Roadmapping. Paper presented at the IAMOT 2000

Phaal, R., Farrukh, C. J. P., & Probert, D. R. (2001a). Characterization of Technology Roadmaps: Purpose and Format,. Paper presented at the Proceedings of the PICMET’97, Portland.

Phaal, R., Farrukh, C. J. P., & Probert, D. R. (2001b). T-Plan: the faststart to technology roadmapping - planning your route to success. ISBN 1-902546-09-1, Institute for Manufacturing, University of Cambridge.

Phaal, R., Farrukh, C. J. P., & Probert, D. R. (2004). Technology roadmapping—A planning framework for evolution and revolution. Technological Forecasting & Social Change, 71(1-2), 5-26.

Phaal, R., Farrukh, C. J. P., & Probert, D. R. (2005). Developing a Technology Roadmapping System. 99-111.

Phaal, R., Farrukh, C. J. P., & Probert, D. R. (2010). Roadmapping for Strategy & Innovation (Alighning Technology & Markets in Dynamic World). Cambridge: University of Cambridge

Center of Technology Management.

Phaal, R., & Muller, G. (2009). An architectural framework for roadmapping: Towards visual strategy. Technological Forecasting & Social Change, 76(1), 39-49.

Price, S., Conway, P., Palmer, P., & Summers, R. (2004). Technology Roadmapping – a new perspective. Paper presented at the EU-US Seminar: New technology Foresight, Forecasting & Assessment Methods, Seville.

R. Phaal, C.J.P. Farrukh, & D.R. Probert. (2004). A framework for supporting the management of technological knowledge. International Journal of Technology Management, 27(1).

R. Phaal, C.J.P. Farrukh, & D.R. Probert. (2006). Technology management tools: concept, development and application. Technovation, 26(3), 336–344.

R.Phaal, C.J.P.Farrukh, & D.R.Probert. (2009). Visualising strategy: a classification of graphical roadmap forms. International Journal of Technology Management, 47(4), 286-305.

Richey, J., & Grinnell, M. (2004). Evolution of Roadmapping At Motorola. Research Technology Management. Washington, 47(2), 37-41.

Ringland, G. (1998). Scenario planning: managing for the future. Chichester: John Wiley & Sons.

Rinne, M. (2004). Technology roadmaps: Infrastructure for innovation. Technological Forecasting & Social Change, 71, 67-80.

Sandelowski, M., & Barros, J. (2007). Handbook for Synthesizing Qualitative Research: Springer publishing company Inc.

Saritas, O., & Aylen, J. (2010). Using scenarios for roadmapping: The case of clean production. Technological Forecasting & Social Change, 77, 1061–1075.

Valls, A., Gibert, K., Sánchez, D., & Batet, M. (2010). Using ontologies for structuring organizational knowledge in Home Care assistance. International Journal of Medical Informatics, 79, 370–387.

Wells, R., Phaal, R., Farrukh, C., & Probert, D. (2004). Technology Roadmapping for a Service Organization. Research Technology Management. Washington, 7(2), 46-51.

Willyard, C. H., & McClees, C. W. (1987). Motorola's technology roadmap process. Research Management, Sept-Oct 13-19.

Y. Yamashita, Y. Nakamori, & A.P. Wierzbicki. (2009). Knowledge synthesis in technology development. Journal of Systems Science and Systems Engineering, 18(2), 184-202.

Yujin Jeong, B. Y. (2014). Development of patent roadmap based on technology roadmap by analyzing patterns of patent development. Technovation.

Zimmer, L. (2006). Qualitative meta-synthesis: a question of dialoguing with texts. Journal of Advanced Nursing, 53(3), 311-318.

Zurcher, R., & Kostoff, R. N. (1997). Modeling Technology Roadmaps. Journal of Technology Transfer, 22(3), 73-80.

بزی, ح., زاده, ع. ح., & معینی, ع. (95). ارائه چارچوب ابتکاری عوامل موثر بر پذیرش فناوری رایانش ابری با استفاده از رویکرد فراترکیب. پژوهش نامه پردازش و مدیریت اطلاعات, 0(0).

دسترنج, ن., قاضینوری, س., ثقفی, ف., & حسنزاده, ع. (1395). تغییر ساختاري در رهنگاشت فناوري براي کشورهاي دنباله رو. نشریه علمی – پژوهشی بهبود مدیریت, 1(31), 5-31.

شعاعی, ف. ش., نقشینه, ن., علیدوستی, س., & ناخدا, م. (1396). بنیانی برای طراحی مدل بلوغ کتابخانه دیجیتالی: کاربرد روش فراترکیب. پژوهش نامه پردازش و مدیریت اطلاعات, 32(3).

قاضینوری, س., & قاضینوری, م. (1391). رهنگاری براای راهبرد و نوآوری (همراستا سازی فناوری و بازار در یک جهان پویا) (Vol. انتشارات صفار). تهران.

نامداریان, ل. (1395). سیاستگذاری مبتنی بر شواهد و نقش آمار و اطلاعات در آن. پژوهش نامه پردازش و مدیریت اطلاعات, 31(3).

 

 

 

 

Developing Technology Roadmapping Combinational Framework by Meta Synthesis Technique

 

Saba Sareminia³ (Corresponding Author)

Alireza Hasanzadeh⁴ 

Shaaban Elahi⁵

Gholamali Montazer⁶

 

Abstract: In recent years, technological advances have motivated industries, companies and even governments to look for an improved alignment between strategic objectives and technology management, preferably through the application of structured and flexible approaches that use techniques such as technology roadmapping. There are a lot of studies that have presented various models, processes, and frameworks to develop technology roadmap and more studies have developed roadmaps based on these contributions. Most of these studies have mentioned that the roadmapping process must be customized in every case. Accordingly; having a model or a framework that represents the most prominent findings of these studies in one view, is so helpful for customizing the process. But there is no research that accumulates previous studies and achieving this purpose. This paper presents the outcomes of a Meta-synthesis review of technology roadmapping literature that was published between 1997 and 2016 (73 papers) and develops a framework from important roadmapping components which affected the roadmapping process and roadmaps. Finally, the components of the proposed framework have been evaluated by survey benefiting from experts’ opinion and Shannon’s entropy technique.

Keywords: Roadmapping, Technology Roadmapping, Meta Synthesis Technique, Framework, Shannon’s entropy.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

20

 

---

[1]  Phaal

[2]  Sandia

[3]  PH.D of IT Management, School of Management and Economics, Department of Information Technology Management, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran; E-mail: [e-mail]. Phone: [phone]

[4]  Associate Professor, School of Management and Economics, Department of Information Technology Management, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran;E-mail: [e-mail]

[5]  Associate Professor, School of Management and Economics, Department of Information Technology Management, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran; E-mail: [e-mail]

[6]  Associate Professor, School of Industrial Engineering, Department of Information Technology Management, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran; E-mail: [e-mail] 

 

---

[1]  اول مارچ 2016

[2]  Meta Study

[3] Sandia

[4]  Associated Rule Based Mining

[5]  Albright and Kappel

[6]  Fluorescein Technology Company

[7]  Strategic Technology Roadmapping (STAR) Methodology

[8]  Nabil Gindy

[9]  Michael Radnor

[10]  Lee and Phaal

[11]  Pieter Groenveld

[12]  Technology Management Group (TMG)

[13]  Quality function deployment (QFD)

[14] Jeong

[15] Geum

[16] Associated Rule Based Mining

[17]  Toro-Jarrín

[18]  Business Model Canvas

[19]  Vatananan and Gerdsri

---