Investigating the Effect of Speech act on Communication Experience among Instagram Users
Subject Areas : Media Managementmahdiyeh bakhshi 1 , sarvenaz torbati 2
1 - department of social communication, faculty of humanities, islamic azad university east tehran branch, tehran,iran
2 - department of social communications sciences, faculty of humanities, Islamic azad university east tehran branch, tehran, iran.
Keywords: speech act, Instagram, communication experience,
Abstract :
Abstract This research was conducted under the title ‘ study of the influence of Instagram speech act on communication experience ‘ among and accessible users of Instagram in Tehran. This research to study the influence of Instagram speech act on our daily life communicative experience. Research method is survey. Data is gathered through questionnaire. Questionnaires were distributed among 384 randomly selected accessible and active of Instagram. The theoretical framework is inspired by theories of Ferdinand de Saussure, John Austin, John Searle and Michel Foucault. Research independent variable include Instagram speech act ( follow, share, like, comment ) and independent variable communication experience ( friendship, cordiality, understanding, and feedback ). Research hypotheses were tested by pearson technique. Results of this study showed that Instagram speech act influences communication experience. With increase in communication in Instagram world, our communication experience in real world has been influenced and is changing. Hence, we are facing the communication experiences from these modern communication technologies ( Instagram ). Results of this study showed that Instagram speech act influences communication experience. With increase in communication in Instagram world, our communication experience in real world has been influenced and is changing. Hence, we are facing the communication experiences from these modern communication technologies ( Instagram ). Keywords: speech act, Instagram, communication experience, real world, communication technologies.
_||_
بررسی تأثیر کنش گفتاری بر تجربه ارتباطی در میان کاربران اینستاگرام
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر کنش گفتاری بر تجربه ارتباطی در بین کاربران فعال و قابل دسترسی اینستاگرام در شهر تهران انجام گرفته است. روش تحقیق در این پژوهش پیمایش است و ابزار جمع آوری داده ها نیز پرسشنامه محقق ساخته می باشد. جامعه آماری در این تحقیق عبارتست ازکاربران عضو شبکه اجتماعی اینستاگرام در تهران و با توجه به آنکه تعداد افراد حاضر در جامعه بیش از 100هزار نفر میباشد، حجم نمونه بر اساس جدول مورگان برابر با 384 نفر است که با استفاده از روش نمونه‌گیری غیراحتمالی دردسترس انتخاب شدند. فرضیات تحقیق نیز با استفاده از آزمون پیرسون مورد آزمون قرار گرفته اند. نتایج حاصل از این بررسی نشان داد که کنش ارتباطی اینستاگرام بر تجربه ارتباطی تأثیر دارد. بدین معنا که با افزایش ارتباط در گفتمان اینستاگرام ، تجربه ارتباطی ما در دنیای واقعی تحت تأثیر قرار گرفته است و در حال دگرگونی می باشد و ما با تجربه های ارتباطی حاصل از این تکنولوژی های ارتباطی نوین (اینستاگرام) مواجه هستیم. همچنین کنش گفتاری اینستاگرام بر تجربه های ارتباطی( دوستی، صمیمیت، تفاهم، بازخورد) تاثیرگذار است. همچنین نتایج دیگر تحقیق نشان داد که میزان استفاده از اینستاگرام بر تجربه های ارتباطی کاربران تاثیرگذار است.
واژه گان کلیدی: کنش گفتاری، اینستاگرام، تجربه ارتباطی.
مقدمه
یکی از ویژگیهای منحصر به فرد دنیای امروز، وجود ارتباطات وسیع و گسترده انسانی است. گسترش ارتباطات به ویژه ارتباطات الکترونیک، جامعه جدید را چنان از جوامع پیشین متمایز ساخته که عصر نو را عصر ارتباطات و جامعه امروز را جامعه اطلاعاتی خواندهاند. در چنین جامعهای، رسانهها و وسایل ارتباط جمعی به عنوان عنصر کلیدی در ارتباطات، نقشی بس مهم ایفا میکنند. وسایل ارتباط جمعی با کارکردهای متنوعی که در جامعه دارند، همواره در تعامل با جامعه و محیط اطراف خود هستند و از میان تمامی ابزارها و فنون جدید، بیشترین تأثیر فرهنگی را دارند. این رسانهها در پیدایش عادات تازه، تغییر در باورها و خلق و خوی و رفتار انسانها، تکوین فرهنگ جهانی و نزدیک کردن جوامع و ملل، سهمی شگرف دارند( معتمدنژاد، 1386: 17 ).
از جمله پدیدههای جدیدی که در اثر ادغام تکنولوژیهای مختلف ارتباطی در سالهای اخیر شکل گرفته است شبکههای اجتماعی مجازی (همچون اینستاگرام) میباشد. این امکان تازه ارتباطی تغییرات بسیاری در تجربه ارتباطی کاربران آن به وجود آورده است. در این تحقیق سعی ما بر این است که به بررسی تجربههای ارتباطی جدید ناشی از کنش گفتاری اینستاگرام بپردازیم و در تلاشیم که ضمن سنجش تجربههای ارتباطی جدید کاربران در مقایسه با تجربههای ارتباطی آن ها در دنیای واقعی/ غیرمجازی، به بررسی فروکاست مفاهیم ارتباطی با رویکرد زبانی نیز نگاهی داشته باشیم.
از زبان بدن و حرکات و اشارههای بدنی به عنوان نخستین ابزار ارتباطی میان بشر نخستین گرفته تا پیدایی و شکلگیری زبان به منزله فراگیرترین ابزار ارتباطی و ظهور هنر و اندیشه در جوامع انسانی موضوع ارتباط همواره در راس بسیاری از ملاحظات و باریکبینیهای انسان قرار گرفته است (چامسکی، 1388: 5 ). در همین راستا تحقیق حاضر با عنوان تأثیر کنش گفتاری اینستاگرام بر تجربه ارتباطی میپردازد.
اینستاگرام گفتمان جدیدی به وجود آورده است که به همراه خود کنش های گفتاری جدیدی را در ارتباط میان فردی به ارمغان آورده است و این کنش گفتاری بر روی تجربه ارتباطی ما تأثیر گذاشته است. به این معنا که به نظر می رسد گفتمان حاکم در اینستاگرام معنای مفاهیم ارتباطی ما را تغییر داده است. در این تحقیق تجربه ارتباطی در نظر گرفته شده شامل مفاهیم ارتباطی دوستی، صمیمیت، تفاهم و بازخورد است که در دنیای مجازی ما آن ها را به عنوان مفاهیم دنبال کردن1، به اشتراک گذاشتن2، توافق3 و نظردادن4 تجربه میکنیم.
گفتمان ارتباطی حاکم در اینستاگرام به عنوان یکی از تکنولوژیهای ارتباطی نوین که امروزه کاربران بسیاری دارد تأثیر بسزایی در ارتباط میان کاربران آن دارد به گونهای که این گفتمان، زبان ما را تغییر داده است. کنش گفتاری حاصل از این تکنولوژیها مفاهیم ارتباطی جدیدی پیش روی ما قرار داده است که ما پیش از این در دنیای واقعی آن را تجربه نکردهایم. با نظر به مطالب گفته شده این سوال برای محقق مطرح میشود که اینستاگرام به عنوان یکی از تکنولوژیهای ارتباطی نوین چه گونهای از تجربهی ارتباطی را برای ما به وجود آورده است؟ (به منظور بررسی، معنا مفاهیم ارتباطی در دنیای مجازی و دنیای واقعی). مسئله تحقیق: گفتمان حاکم بر اینستاگرام به عنوان یک تکنولوژی نوین ارتباطی مولد کنش های گفتاری ارتباطی متفاوتی است که این کنش های گفتاری جدید (بنا به نظریه حاکم بر گفتمان) تجربه جدیدی از فهم و تجربه ی ارتباطی بوجود آورده است. مسئله تحقیق بررسی این تجربه جدید ارتباطی است.
تعریف مفهومی متغیرها
کنش ارتباطی: ما جمله های زبانمان را بر حسب موقعیت هایی انتخاب می کنیم که در آن حضور داریم یعنی با مخاطبانمان بر حسب سن، جنس و موقعیت اجتماعی نوع رابطه شان با ما، ارتباط برقرار می کنیم. زیرا هر جمله ای اگر در موقعیت مناسب خود به کار نرود نمی تواند در ایجاد ارتباط سهمی داشته باشد. از سوی دیگر، در مقام مخاطب نیز می دانیم چه نوع جمله ای ما را وادار می سازد تا کاری انجام دهیم، پاسخی بدهیم و خلاصه این که در برابر آن چه واکنشی نشان دهیم. آستین این دسته از جملات را کنش گفتاری می نامد( صفوی، 1390 : 165 ).
اینستاگرام: یک شبکه اجتماعی اشتراک گذای عکس و ویدیو است که این امکان را به کاربران خود می دهد که عکسها و ویدیوهای خود را در دیگر شبکه های اجتماعی نظیر فیس بوک، توئیتر و... است. در اینستاگرام، کاربران می توانند از زندگی روزمره خود، وقایع و چیزهایی که دوست دارند، عکس بگیرند و آن را با کسانی که دوست دارند به اشتراک بگذارند. اینستاگرام در اکتبر سال 2010 میلادی بوسیله کوین سیستروم و کایک خلق و راه اندازی شد.
تجربه ارتباطی: به نظر هوسرل هر یک از ما در جهانی ویژه ی خویش زندگی می کنیم. زیست جهان مکان نهایی زندگی همه ماست. افق زندگی ما در جهان زیست جهان است؛ جهانی که ما در آن می اندیشیم و در واقع همین جهان است که اندیشه را می سازد. زیست جهان دنیای تجربه های هر روزه ی ماست و در زمان و مکان گسترش می یابد. چنان که تمامی تجربه های ما را به یکدیگر مرتبط می کند. هر چیز زندگی خود را در این زیست جهان می یابد و می شناسد. پس آن زیست جهان برای هر کس به قاعده در می آید( احمدی، 1387: 71 ). شخصیت انسان در حد وسیعی به منزله حاصل تجربه فرد در قالب گروهش رشد می یابد. ارزش ها، هنجارها، وجه نظرها و باور های گروه، همگی به شکل گیری شخصیت فرد کمک می کند. بدون این تجربات گروهی، شخصیت رشد پیدا نخواهد کرد. باید یادآور شویم که حتی زمانی که افراد عضویت در یک گروه معین را می پذیرند، تجربیات آن ها ضرورتا با آن گروه، یکسان نیست( کوئن ، 1384 : 114 ).
تعریف عملیاتی متغیرها
کنش ارتباطی: منظور ما در این تحقیق از کنش ارتباطی، در نظر گرفتن ارتباط با توجه به بافت موقعیت آن می باشد. همچون کنش ارتباطی دنبال کردن، به اشتراک گذاشتن، توافق، نظر دادن در بافت اینستاگرام.
اینستاگرام: منظور ما دراین تحقیق از اینستاگرام، شبکه اجتماعی اینستاگرام می باشد.
تجربه ارتباطی: منظور ما در این تحقیق از تجربه ارتباطی، تجربه مفاهیم ارتباطی همچون، دوستی، صمیمیت، تفاهم و بازخورد در دنیای واقعی ارتباط است که با ورود تکنولوژی های نوین ارتباطی به مفاهیمی همچون، دنبال کردن، به اشتراک گذاشتن، توافق و نظر دادن در دنیای مجازی ( اینستاگرام ) تقلیل یافته اند.
پیشینه تحقیق
زند مقدم و وفایی مهر (1396) تحقیقی با عنوان بررسی مقابله‌ای راهبردهای تولید کنش‌های‌گفتاری موافقت‌کردن و مخالفت کردن در فیسبوک (مقایسه فارسی‌زبانان با انگلیسی‌زبانان) انجام داده اند. بدین منظور پیکره ای متشکل از 1196 کامنت (596 کامنت در هر زبان) انتخاب و بر طبق مدل های موجود تحلیل شد. پیکره جمع آوری شده از بعد راهبردهای ابراز احساسات در هنگام موافقت و مخالفت نیز تحلیل شد. یافته ها نشان داد که بین فارسی زبانان و انگلیسی زبانان تفاوت معنی داری از لحاظ استفاده از راهبرد های موافقت و مخالفت و نیز راهبردهای ابراز احساسات در هنگام موافقت و مخالفت وجود دارد. همچنین، مشخص شد که زنان و مردان هر کدام از راهبردهای متفاوتی برای ابراز احساساتشان در حین موافقت یا مخالفت بهره می برند. به علاوه نتایج این پژوهش اثبات کرد که به طور کلی زنان نسبت به مردان از راهبردهای بیشتری برای اشاره به دو کنش گفتاری مذکور استفاده می کنند. این یافته ها می تواند در شناخت زبانشناختی شبکه های اجتماعی به خصوص فیس بوک و زبان مورد استفاده در آن مورد استفاده پژوهشگران حوزه های علوم ارتباطات قرار گیرد.
آقاگل زاده و صلحی مقدم (1397) در تحقیقی با عنوان جستاری در گونه‌های زبانی و کنش‌های گفتاری برنامه‌های رادیویی «جوان ایرانی سلام» (رادیو جوان) و «سلام ایران» (رادیو ایران) انجام داده اند. این پژوهش به روش تحلیل محتوای کیفی و با استناد به نظریه کنش‌های گفتاری/ سخن (جان آستین) و ویژگیهای گونة زبان گفتاری (یول و براون) به‌عنوان چارچوب نظری تحقیق انجام شده است. پس از تجزیه‌وتحلیل بیست برنامه صبحگاهی انتخابی (10 برنامه از رادیو جوان و 10 برنامه از رادیو ایران) مشخص شد که زبان برنامه‌های صبحگاهی رادیو جوان از ویژگی‌هایی نظیر کاربرد اصطلاحات و واژگان مصطلح در زبان جوانان، استفاده کردن از زبان مخفی و واژگان مخفف، داشتن صراحت و جسارت در کلام و بهره‌گیری از جملات کوتاه و پرشتاب با توجه به مخاطب هدف برخوردار هستند. گونه زبانی برنامه‌های صبحگاهی رادیو ایران دارای ویژگی‌هایی نظیر توجه به مخاطب هدف و بی‌نشانی نسبی گونة زبانی برنامه‌ها، نزدیک بودن به زبان معیار، بکار نبردن واژگان مخفف و زبان مخفی و در مواردی استفاده از واژگان مصطلح در زبان جوانان است. همچنین مشخص شد که مقولة جنسیت در گزینش سبک گفتاری گویندگان مانند وجود اطناب، قطع کلام مخاطب و نوبت‌گیری در کلام گویندگان مرد مؤثر است.
عبداللهیان و شیخ انصاری (1395) تحقیقی با عنوان مفهوم سازی و عملیاتی کردن کنش ارتباطی هابرماس در فیسبوک انجام داده اند. بر اساس نظريه هابرماس و داده هاي تحقيق مفاهيم گفتگوي بي قيد و بند، عقلانيت ارتباطي و انواع كنش گفتارها در فيسبوك مفهوم سازي و عملياتي شدند. نتايج تحقيق نشان مي دهد كه انواع كنش-گفتارهاي نمايشنامه اي، گفتگو و راهبردي در بين كاربران ايراني در فيسبوك صورت مي گيرد. اما كنش-گفتارهاي نمايشنامه اي(خودافشايي) در صفحه هاي خصوصي بيشتر از صفحه هاي عمومي انجام مي پذيرد. همچنين اكثر كاربران به گفتگوي بي قيد و شرط در فيسبوك معتقدند و عقلانيت ارتباطي لازم براي تعامل و گفتگو را دارند. بنابر اين امكان تشكيل حوزه هاي عمومي در فيسبوك وجود دارد. البته بعضي از كاربران كه بردباري اجتماعي نداشتند در پاسخ به اظهار نظرهايي كه با عقايد آنها مغايرت داشت به جاي بيان استدلال به فحاشي و ناسزاگويي متوسل مي شدند كه نشان مي دهد آنها هنوز به عقلانيت ارتباطي لازم براي تعامل و گفتگو نرسيده اند.
خزاعی و همکاران (1395) در تحقیقی به تحلیل فمینیستی گفتمان و توازن قدرت در رمان شمال و جنوب اثر الیزابت گاسکل بر پایه نظریه کنش‌های گفتاری جان سرل پرداخته اند. مطالعه جایگاه زنان در قرن نوزدهم انگلستان با بررسی گفت‌وگوهای رمان شمال و جنوب اثر الیزابت گاسکل بر مبنای نظریه کنش گفتارهای جان سرل و شاخص‌های موثر بر آنها نشان می‌دهد زنان علی‌رغم قوانین حاکم بر مراودات اجتماعی و با حفظ شئونات رفتاری دوران خود، از زبان برای بهبود موقعیتشان به‌طور غیرمستقیم بهره برده‌اند. نورمن فرکلاف معتقد است ایدئولوژی غالب بر جامعه به‌شکلی چهره منطقی و طبیعی به‌خود می‌گیرد که گفتمان قدرت در دست گروه حاکم باقی بماند؛ اما بررسی زبانشناختی-فمینیستی آشکار می‌سازد که همسو با نظریه دبورا تانن، کلام و رفتار زنان بیشتر از آن که نشان‌دهنده شخصیت درونی آنها باشد، حالت نمایشی دارد. قهرمان زن در نمونه گفت‌وگو های بررسی‌شده غالبا تغییراتی در انتخاب کنش خود ایجاد می‌نماید تا در توصیف ذهنیت شخصی‌اش موفق به ایجاد تاثیر قابل قبول در مخاطب شود. در پایان رمان‌هایی نظیر شمال و جنوب، علی‌رغم سکوت و فروتنی شخصیت زن در پایان داستان، دیدگاه‌های وی طی فرآیندی متشکل از تاثیرهای پی‌درپی، به قهرمان مرد داستان منتقل شده و در تصمیم‌ها و رفتار اجتماعی بعدی مرد نمود آشکاری دارد.
جعفری و رضایی (1393) در تحقیقی به بررسی کنش گفتاری امتناع بین فارسی زبانان ایرانی و افغانی با تأکید بر جنبه های آموزشی پرداخته اند. مطالعۀ حاضر تلاش دارد کنش گفتاری امتناع را در سه گروه افغانیان ایران، افغانیان افغانستان و ایرانیان فارسی‌زبان مورد بررسی قرار دهد و به شباهت‌ها و تفاوت‌های این کنش و اهمیت آموزشی آن نیز میپردازد. در این پژوهش به انتقال کاربردشناختی نیز اشاره میشود که عبارت است از تأثیر دانش کاربردشناختی و فرهنگ‌هایی غیر از زبان دوم بر درک، تولید و یادگیری اطلاعات کاربردشناختی زبان دوم (کاسپر، 1992: 207). در این پژوهش 25 افغانی ساکن افغانستان، 25 افغانی ساکن ایران و 25 ایرانی شرکت داشته‌اند و برای جمع‌آوری داده‌ها، از پرسشنامۀ آزمون تکمیل گفتمان که به‌وسیلۀ بلوم کولکا (1983) گسترش یافته، استفاده شده است. این پرسشنامه شامل موقعیت‌هایی است که پاسخ‌دهنده باید به آنها پاسخ دهد و هر یک از این موقعیت‌ها از نظر محتوا و بسامد مورد بررسی قرار می‌گیرند. نتایج حاکی از آن است که سه گروه شرکت‌کننده در هر سه موقعیت، بیشتر از - دلیل، توضیح و بهانه- استفاده کرده‌اند و این استراتژی پربسامدترین استراتژی در بین سه گروه بوده است. البته شرکت‌کنندگان استراتژی‌های دیگری مانند عذرخواهی، قدردانی و غیره را نیز به کار گرفته‌اند. داده‌ها همچنین نشان می‌دهد انتقال کاربردشناختی نیز اتفاق افتاده است.
فرهنگی و رحیمی (1391) در تحقیقی به بررسی بررسی نقش ارتباطات کلامی در ایجاد انگیزه بعنوان عاملی تاثیرگذار بر مدل تعالی سازمانی مطالعه موردی شرکت شاسی ساز ایران (گروه بهمن) پرداخته اند. در این مقاله آنها با توجه به تقسیم بندی ارتباطات درون سازماندبرحسب کانالهای ارتباطی نقش و اهمیت ارتباطات کلامی را بر مولفه ایجاد انگیزه در کارکنان به عنوان یکی از مولفه های تاثیرگذار بر تعالی سازمانی را مورد بررسی قرار داده اند. در نتایج جانبی مشخص شد که ارتباطات کلامی در بین مدیران و کارکنان به رغم بی اهمیت انگاشته شدن از سوی مدیران تاثیر بسزائی بر تعالی سازمانی داشته به نوعی که 20.6 درصد کل امتیاز مباحث تعالی سازمانی مربوط به ارتباطات کلامی موجود در سازمان می باشد.
محمدی و همکاران (1397) تحقیقی با عنوان فهم پدیدارشناسانه تجربه زیسته معلمان دوره ابتدایی از ارتباطات کلامی انجام داده اند. این پژوهش کیفی با استفاده از روش پدیدارشناسی اجرا شد. روش گردآوری اطلاعات استفاده از مصاحبه های نیمه ساختمند بود. بر این اساس، از بین معلمان دوره ابتدایی 18 نفر بر اساس معیارهای ورود به پژوهش انتخاب شدند. تحلیل مصاحبه ها، با استفاده از الگوی کلایزی و روش تحلیل مضمون انجام شد. پس از استخراج موضوعی و طبقه بندی آن ها، یافته ها در سه مقوله اصلی «تاثیر بر یادگیری»، «رفتار» و «ارتباطات دانش آموزان» و 12 مقوله فرعی طبقه بندی شدند. واکاوی تجربه های زیسته معلمان دوره ابتدایی نشان داد که ارتباطات به رشد جنبه های روان شناختی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان کمک شایانی می کند. بر این اساس می توان از تجربه های معلمان برای حل مسائل و مشکلات تحصیلی و رفتاری دانش آموزان و ارتباط موثر با والدین و مربیان بهره برد.
عباسی (1395) در تحقیقی به بررسی عوامل مرتبط با استفاده دانشجویان دانشگاه علامه طباطبایی از شبکه اجتماعی اینستاگرام پرداخته اند. یافته های این تحقیق نشان داد که نقش استفاده های هویتی از این شبکه بسیار پررنگ است. اصلی ترین دلیل استفاده دانشجویان از شبکه اجتماعی اینستاگرام ارائه تصویری مطلوب از خود بوده است. همچنین استفاده های مرتبط با نیازهای هویتی (نیازهای مرتبط با خود) از این شبکه مورد توجه کاربران است. استفاده از این شبکه در فعالیت های روزمره آنها در فضای سایبر از جایگاه ویژه ای برخوردار است، اما باید در نظر داشت که این گزاره به معنای حذف رسانه های دیگر از سبد مصرف رسانه ای دانشجویان نیست. هر چند که بر اساس یافته های این پژوهش فعالیت کاربران دانشجو در شبکه اینستاگرام از نیازهای هویتی و انسجام بخش شخصی آنان سرچشمه می‌گیرند و پاسخگویی به نیازهای مرتبط با خود نظیر بازتعریف هویت خودو شناسایی آن به دیگران از طریق ارائه تصویری مطلوب از خود در این شبکه مورد توجه واقع شده اند.
زیملز و کی (2014) در تحقیقی با عنوان اشتراک گذاری رسانه های تصویری دیجیتال (اینستاگرام) به این نتیجه رسیده اند که نگرانی حریم خصوصی و اعتماد میان جوانان را جهت مقایسه نگرش دانشجویان کالج در رابطه با خفظ حریم خصوصی و اعتماد به دیگران از طریق رسانه های مبتنی بر اینترنت در سه شکل اینستاگرام، شبکه های اجتماعی و تلفن همراه به میزان قابل توجهی بیشتر از رسانه های دیگر بوده است.
هایریکس (2014) در تحقیقی با عنوان تاثیر شبکه های اجتماعی و روش دسترسی کاربران به رسانه های اجتماعی به این نتیجه رسیده است که شیوه های دسترسی به شبکه های مجازی می تواند بر رفتار کاربران و میزان استفاده از شبکه های اجتماعی تاثیر گذار باشد.
چارچوب نظری
از نظر سوسور زبان نظامی از نشانه هاست. به این معنا که، صدا ها زمانی معنی و مفهوم زبانی می یابند که برای بیان یا انتقال افکار به کار روند، و در غیر اینصورت، صدا فقط صداست و بس. برای اینکه صدا ها بتوانند بیانگر یا ناقل افکار باشند، باید بخشی از نظامی قراردادی به حساب آیند که صدا ها را به تصورات مربوط می سازد. به عبارت دیگر، آن ها باید بخشی از نظام نشانه ها باشند (کالر، 1390: 18 ). از نظر وی، هر نشانه مثل همان ورق کاغذی است که یک طرفش، یک دال و طرف دیگرش، یک مدلول قرار گرفته است و اگر این دو طرف به هم نچسبیده باشند، آن ورق کاغذ موجودیت نمی یابد ( صفوی، 1391: 27 )
نشانه زبانی نه یک شی را به یک نام، بلکه یک مفهوم را به یک تصویر پیوند می دهد. تصویر صوتی، آوایی مادی نیست که جنبه فیزیکی داشته باشد، بلکه اثر ذهنی این آواست و حواس ما نمایشی از آن را ارائه می دهد؛ نشانه زبانی محسوس است و اگر بر آن شویم که آن را مادی بنامیم، تنها به همین معنی و برای تقابل با وجه دیگر تداعی، یعنی مفهوم است که معمولاً مجردتر می نماید. مشخصه روانی تصویر های صوتی ما، زمانی کاملا آشکارا می شود که به بررسی زبان خود بپردازیم. ما می توانیم بدون حرکت دادن لب ها و زبان، با خودمان حرف بزنیم و در ذهن خود قطعه شعری را بخوانیم( دوسوسور، 1389: 96 ). سوسور نشانه های زبان را واحد های نظام زبان می داند و معتقد است، هر یک از این واحد ها به این دلیل واحد زبان تلقی می شود که در تقابل با سایر واحد های همان نظام است. سوسور این تقابل را در قالب یک نشانه زبانی مطرح می کند. بنابراین، ارزش هر نشانه به رابطه ی تقابلی اش با سایر نشانه های یک نظام مربوط می شود ( صفوی، 1391: 334 ). از نظر سوسور، یک گفتار می تواند دارای معنای متعددی باشد و فهم ما از آن زمانی امکان می یابد . که آن را در بافت تولید شده اش مورد مطالعه قرار دهیم . حال به سراغ این مطلب می رویم که بافت چیست ؟ و چگونه می تواند در درک ما از پاره گفتار ها موثر باشد . بافت را می توان مجموعه عواملی دانست که در تغییر معنی موثرند . بافت را در دو گونه بافت زبانی و غیر زبانی از یکدیگر متمایز می سازند ، بافت زبانی بر محیط زبانی یک واحد زبان ، یعنی بر روابط دستوری و معنایی این واحد با دیگر واحدهای زنجیره ی گفتار یا متن دلالت دارد و بافت غیر زبانی تمامی اشیا و اعمال پیرامون گوینده و شنونده را به هنگام تولید واحد زبانی مورد بحث و نیز دانش مشترک گوینده و شنونده در بر می گیرد (صفوی ، 1390 : 212 ).
زبان شناسان زیادی درباره واژه گفتمان و معنای آن سخن گفته اند ، مهم ترین تعاریف ارائه شده در این زمینه عبارت اند از: « گفتمان یعنی به کارگیری زبان به واسطه عمل استعمال فردی » ( بنونیست، 1970 : 12-18 ). او در این تعریف ما را به سه نکته مهم مواجه می کند یکی نقش کارکردی گفتمان است که در بکارگیری زبان تجلی می یابد. درگیری حضور « فردی » که به واسطه عمل زبانی تحقق می یابد و در آخر جنبه ی استعمال زبانی که می توان آن را نوعی جستجو در انباشته ها وحافظه های جمعی و فرهنگی دانست که به واسطه همان عمل زبانی، فردی می گردند ( شعیری ، 1389 : 13 ).
از نظر جان لنگشاو آستین، زبان صرفاً اخبار صادق و کاذب از واقعیت نیستند بلکه مساله ی کاری مطرح است که چنین جملاتی می توانند انجام دهند و شنونده با توجه به موقعیت گوینده به جا یا نابه جا بودن آن را درک می کند. بنابراین باید شرایطی وجود داشته باشد که پاره گفتاره گفتارهای بیانی را از کارآیی برخوردار سازد، این شرایط را می توان شرایط کارآیی نامید. شرایطی که در آن گوینده ای پاره گفتاری را تولید می کند و افزون بر آن بر مخاطب خود اثر می گذارد ( صفوی، 1390: 176-175 ). جان آر سرل شاگرد آستین در این خصوص معتقد است که سخن گفتن به یک زبان وارد شدن در نوعی رفتار قاعده مند است و اساس آن قصد گوینده و ابزار زبانی است که برای ابراز و اظهار آن به کار می رود ( سرل، 1387: 36 ).
فرضیه های تحقیق
فرضیه اصلی
به نظر می رسد که کنش گفتاری اینستا گرام بر تجربه ارتباطی تأثیر دارد.
1 – به نظر می رسد که کنش گفتاری دنبال کردن بر مفهوم دوستی تأثیر دارد.
2 – به نظر می رسد که کنش گفتاری به اشتراک گذاشتن بر مفهوم صمیمیت تأثیر دارد.
3 – به نظر می رسد که کنش گفتاری توافق بر مفهوم تفاهم تأثیر دارد.
4 – به نظر می رسد که کنش گفتاری نظر دادن بر مفهوم بازخور تأثیر دارد.
5- به نظر می رسد میزان استفاده از اینستاگرام بر تجربه ارتباطی تأثیر دارد.
روش شناسی تحقیق
روش این پژوهش از لحاظ دستیابی به هدف از نوع کاربردی و از نظر شیوه گردآوری اطلاعات از نوع پیمایشی است. جامعه آماری در این تحقیق عبارتست ازکاربران عضو شبکه اجتماعی اینستاگرام در تهران و با توجه به آنکه تعداد افراد حاضر در جامعه بیش از 100هزار نفر میباشد، حجم نمونه بر اساس جدول مورگان برابر با 384 نفر است که با استفاده از روش نمونه‌گیری غیراحتمالی در دسترس انتخاب شدند. ابزار اندازه گیری این تحقیق پرسشنامه محقق ساخته است. برای برآورد اعتبار تحقیق از اعتبار صوری استفاده شده است؛ بدین صورت که پرسشنامه مورد تایید استاد راهنما و تعدادی از خبرگان حوزه ارتباطات و رسانه قرار گرفته است. برای برآورد پایی ابزار تحقیق نیز از آلفای کرونباخ استفاده شده است که میزان آن برابر با 82/0 می باشد که دارای پایایی قابل قبولی است. داده های تحقیق با استفاده از نرم افزار Spss نسخه 21 مورد تحلیل قرار گرفته است.
یافته های تحقیق
از مجموع 384 نفر پاسخگو، به لحاظ ترکیب جنسیتی، 6/46 درصد زن و 1/53 درصد مرد می باشند. به لحاظ ترکیب سنی، 4/21 درصد در گروه سنی 13 تا 22 سال، 9/40 درصد در گروه سنی 23 تا 32 سال، 1/27 درصد در گروه سنی 33 تا 42 سال و 4/9 درصد در گروه سنی 43 تا 52 سال می باشند. به لحاظ ترکیب تحصیلی، 5/5 درصد زیر دیپلم، 2/30 درصد دیپلم، 19 درصد کاردانی، 2/30 درصد کارشناسی، 5/13 درصد کارشناسی ارشد و 1 درصد دکترا هستند. از مجموع 384 پاسخگو، اکثریت بین 1 تا 2 سال است که با اینستاگرام آشنا شدند و در طول هفته بیشتر از 8 ساعت از اینستاگرام استفاده می کنند. این اکثریت بر این نظر بودند که: بیشترین امکانی که اینستاگرام برایشان فراهم می کند؛ پیدا کردن دوستان قدیمی و دوست یابی است و با پیوستن افراد در صفحه خود آن ها را به عنوان دوست می پذیرند و مطالب خود را به خصوص عکس های شخصی، جذاب و سکسی خود را با آن ها به اشتراک می گذارند و توافق خود را با پست هایی اعلام می کنند که با آن افراد توافق بیشتری دارند و یا افراد زیادی توافق خود را با آن پست اعلام کردند. حال همین اکثریت پاسخگو، در پاسخ به سوالات در دنیای واقعی این گونه پاسخ می دهند که: بیشتر دوستانشان، افراد خانواده یا فامیل هستند و میان آن ها رابطه عشق و محبت، همدلی، صمیمیت، کمک کردن در مشکلات، دلتنگی، تفاهم، سپری کردن اوقات فراغت با یکدیگر و واکنش شفاف وجود دارد. با توجه به پاسخ پاسخگویان، در دو بافت موقعیت در دنیای مجازی و زندگی روزمره، به روشنی تجربه های متفاوت ارتباطی در این دو بافت موقعیت، نمایانگر تأثیر کنش ارتباطی اینستاگرام بر تجربه های ارتباطی می باشد.
فرضیه اصلی: به نظر می رسد که کنش گفتاری اینستا گرام بر تجربه ارتباطی تاثیر دارد.
جدول شماره 1- ضریب همبستگی بین کنش گفتاری اینستاگرام بر تجربه ارتباطی
| تعداد | ضریب همبستگی | سطح معناداری |
کنش گفتاری اینستاگرام- تجربه ارتباطی | 338 | .413 | .000 |
جدول بالا نشان می دهد که میزان ضریب همبستگی برابر .413 با سطح معناداری .000 است. چون میزان سطح معناداری از 0.01 کمتر است لذا فرضیه کلی تأیید میشود؛ بنابراین کنش گفتاری اینستاگرام بر تجربه ارتباطی تأثیر دارد. این نشان می دهد که با افزایش کنش گفتاری در اینستاگرام، تجربه ارتباطی در زندگی روزمره تغییر می کند.
فرضیه اول: به نظر می رسد که کنش ارتباطی دنبال کردن بر مفهوم دوستی تأثیر دارد.
جدول شماره 2- ضریب همبستگی بین کنش ارتباطی دنبال کردن و مفهوم دوستی
| تعداد | ضریب همبستگی | سطح معناداری |
کنش ارتباطی دنبال کردن - مفهوم دوستی | 366 | .130 | .013 |
جدول بالا نشان می دهد که میزان ضریب همبستگی برابر .130 با سطح معناداری .013 است. چون میزان سطح معناداری از 0.05 کمتر است لذا فرضیه اول تأیید میشود؛ بنابراین کنش گفتاری دنبال کردن بر مفهوم دوستی تأثیر دارد. این نشان می دهد که با افزایش کنش گفتاری دنبال کردن در اینستاگرام مفهوم دوستی در زندگی روزمره تغییر می کند.
فرضیه دوم: به نظر می رسد که کنش گفتاری اشتراک گذاشتن بر مفهوم صمیمیت تأثیر دارد.
جدول شماره 3- ضریب همبستگی بین کنش گفتاری اشتراک گذاشتن و مفهوم صمیمیت
| تعداد | ضریب همبستگی | سطح معناداری |
کنش گفتاری اشتراک گذاشتن - مفهوم صمیمیت | 359 | .410 | .000 |
جدول بالا نشان می دهد که میزان ضریب همبستگی برابر .410 با سطح معناداری .000 است. چون میزان سطح معناداری از 0.01 کمتر است لذا فرضیه سوم تأیید میشود؛ بنابراین کنش گفتاری اشتراک گذاشتن بر مفهوم صمیمیت تأثیر دارد. این نشان می دهد که با افزایش کنش گفتاری اشتراک گذاشتن در اینستاگرام مفهوم صمیمیت در زندگی روزمره تغییر می کند.
فرضیه سوم: به نظر می رسد که کنش گفتاری توافق بر مفهوم تفاهم تأثیر دارد.
جدول شماره 4 - ضریب همبستگی بین کنش گفتاری توافق و مفهوم تفاهم
| تعداد | ضریب همبستگی | سطح معناداری |
کنش گفتاری توافق - مفهوم تفاهم | 374 | .182 | .000 |
جدول بالا نشان می دهد که میزان ضریب همبستگی برابر .182 با سطح معناداری .000 است. چون میزان سطح معناداری از 0.01 کمتر است لذا فرضیه چهارم تأیید میشود؛ بنابراین کنش گفتاری توافق بر مفهوم تفاهم تأثیر دارد. این نشان می دهد که با افزایش کنش گفتاری توافق در اینستاگرام مفهوم تفاهم در زندگی روزمره تغییر می کند.
فرضیه چهارم: به نظر می رسد که کنش گفتاری نظردادن بر مفهوم بازخورد تأثیر دارد.
جدول شماره 5 - ضریب همبستگی بین کنش گفتاری نظردادن و مفهوم بازخورد
| تعداد | ضریب همبستگی | سطح معناداری |
کنش گفتاری نظردادن- مفهوم بازخورد | 369 | 178. | 001. |
جدول بالا نشان می دهد که میزان ضریب همبستگی برابر 178. با سطح معناداری 001. است. چون میزان سطح معناداری از 0.01 کمتر است لذا فرضیه چهارم تأیید میشود؛ بنابراین کنش گفتاری نظردادن بر مفهوم بازخورد تأثیر دارد. این نشان می دهد که با افزایش کنش گفتاری نظردادن در اینستاگرام مفهوم بازخورد در زندگی روزمره تغییر می کند.
فرضیه پنجم: به نظر می رسد که میزان استفاده از اینستاگرام بر تجربه های ارتباطی تأثیر دارد.
جدول شماره 6- ضریب همبستگی بین میزان استفاده از اینستاگرام و تجربه های ارتباطی
| تعداد | ضریب همبستگی | سطح معناداری |
مفهوم دوستی | 365 | .109 | .037 |
مفهوم صمیمیت | 361 | .106 | .043 |
مفهوم تفاهم | 368 | .079 | .130 |
مفهوم بازخورد | 366 | .310 | .000 |
جدول بالا نشان می دهد که میزان ضریب همبستگی دو متغیر استفاده از اینستاگرام و مفهوم دوستی برابر .109 با سطح معناداری .037 است. چون میزان سطح معناداری از 0.05 کمتر است بنابراین استفاده از اینستاگرام بر مفهوم دوستی تأثیر دارد. این نشان می دهد که با افزایش استفاده از اینستاگرام مفهوم دوستی در زندگی روزمره تغییر می کند.
میزان ضریب همبستگی دو متغیر استفاده از اینستاگرام و مفهوم صمیمیت برابر .106 با سطح معناداری .043 است. چون میزان سطح معناداری از 0.05 کمتر است بنابراین استفاده از اینستاگرام بر مفهوم صمیمیت تأثیر دارد. این نشان می دهد که با افزایش استفاده از اینستاگرام مفهوم صمیمیت در زندگی روزمره تغییر می کند.
میزان ضریب همبستگی دو متغیر استفاده از اینستاگرام و مفهوم بازخورد برابر .310 با سطح معناداری .000 است. چون میزان سطح معناداری از 0.01 کمتر است بنابراین استفاده از اینستاگرام بر مفهوم بازخورد تأثیر دارد. این نشان می دهد که با افزایش استفاده از اینستاگرام مفهوم بازخورد در زندگی روزمره تغییر می کند. اما میزان استفاده از اینستاگرام درمفهوم تفاهم در زندگی روزمره تغییری ایجاد نمی‌کند.
بحث و نتیجه گیری
در راستای پاسخ کاربران اینستاگرام به پرسشنامه این تحقیق و تایید فرضیات مطرح شده و با استناد به آن چه در نظریه های کنش گفتاری سرل و آستین گفته شد. در این تحقیق، ما ارتباط را به عنوان کنش گفتاری در نظر گرفتیم به این معنا که جمله های ارتباطی صرفاً خبری نیستند. مانند، دنبال کردن به این معنی است که من تو را به عنوان یک دوست می پذیرم که یک کنش گفتاری است و صدق و کذب آن مدنظر نیست و آن چه حائز اهمیت است بجا و نابجا بودن آن است که این کنش گفتاری در بافت موقعیت اینستاگرام بجا می باشد. ارتباط یک کنش گفتاری است که در بافت موقعیت معنا پیدا می کند و اینستاگرام یک گفتمان است که مفاهیم ارتباطی در این بافت، تجربه جدیدی را برای ما به ارمغان می آورد که با مفاهیم ما در زندگی روزمره خارج از اینستاگرام متفاوت است.
با استناد به نظریات سوسور، تصویر صوتی دال ما از این مفاهیم ارتباطی در دنیای واقعی / غیر مجازی تغییر کرده است و با توجه به این که دو عنصر تصویر صوتی دال و مفهوم مدلول به هم پیوسته و یکی دیگری را به یاد می آورد. بنابراین فهم ما نیز از این مفاهیم تغییر کرده است. به تعبیر دیگر، با تغییر مفاهیم ارتباطی با نشانه های جدیدی مواجه می شویم که این نشانه ها زبان جهان را به شکل خاص خود بیان می کنند. به این معنا که با ورود تکنولوژی های ارتباطی نوین همچون اینستاگرام، فهم ما از مفاهیم ارتباطی تغییر کرده است و مفهوم تجربه های ارتباطی ما همچون دوستی، صمیمیت، تفاهم و بازخورد به مفاهیمی همچون دنبال کردن، به اشتراک گذاشتن، توافق و نظر دادن تقلیل و فروکاست پیدا کرده است و ما با مفاهیم ارتباطی مواجه شده ایم که پیش از ورود این تکنولوژی ها ( اینستاگرام ) آن را تجربه نکرده ایم.
بررسی فرضیه های تحقیق نشان داد که کنش گفتاری اینستاگرام بر تجربه های ارتباطی ( دوستی، صمیمیت، تفاهم، بازخورد) تاثیرگذار است. همچنین نتایج دیگر تحقیق نشان داد که میزان استفاده از اینستاگرام بر تجربه های ارتباطی کاربران تاثیرگذار است. نتایج فرضیه های تحقیق با نتایج تحقیقات عبدالهیان و شیخ انصاری (1395)، خزاعی و همکاران (1395)، زند مقدم و وفایی (1396) و آقاگل زاده و صلحی مقدم (1397) همسو است.
بر اساس نظریه هابرماس نتایج تحقیق نشان داد که کنش گفتاری در اینستاگرام نمود زیادی دارد و اکثر کاربران به گفتگوی بی قید و بند در اینستاگرام معتقدند. می توان گفت اینستاگرام مکان مناسبی برای این است که افراد با نظرات مختلف بتوانند با یکدیگر به مناظره بپردازند. در جمع بندی می توان گفت در فرایند هر تعامل یا گفتگو که طی آن کاربران در صفحه های خصوصی خود با دوستان اینستاگرامی شان یا در صفحه های عمومی با اعضای صفحه انجام می دهند در حقیقت بخشی از حوزه عمومی تشکیل یا ایجاد می گردد.
فهرست منابع
- احمدی، بابک. (1387). مدرنیته و اندیشه های انتقادی، تهران: نشر مرکز.
- آقاگل زاده، فردوس و صلحی مقدم، عباس. (1397). جستاری در گونه‌های زبانی و کنش‌های گفتاری برنامه‌های رادیویی «جوان ایرانی سلام» (رادیو جوان) و «سلام ایران» (رادیو ایران)، فصلنامه رسانه های دیداری و شنیداری، شماره 27 ، صص 9-31.
- جعفری، معصومه و رضایی، حدائق. (1393). بررسی کنش گفتاری امتناع بین فارسی زبانان ایرانی و افغانی با تأکید بر جنبه های آموزشی، مجموعه مقالات دانشگاه علامه طباطبایی، شماره 331 ، صص 407-422.
- چامسکی، نوام. (1388). زبان و اندیشه، ترجمه: کوروش صفوی، تهران: انتشارات هرمس.
- خزاعی، سارا؛ سلطان بیاد، مریم؛ قربان صباغ، محمودرضا. (1395). تحلیل فمینیستی گفتمان و توازن قدرت در رمان شمال و جنوب اثر الیزابت گاسکل بر پایه نظریه کنش‌های گفتاری جان سرل، مجله: مطالعات زبان و ترجمه ، شماره 25 ، صص 23-44.
- دوسوسور، فردینان. (1389). دوره زبان شناسی عمومی، ترجمه: کوروش صفوی، تهران: انتشارات هرمس.
- زند مقدم، رویا و وفایی مهر، امیر. (1396). بررسی مقابله‌ای راهبردهای تولید کنش‌های‌گفتاری موافقت‌کردن و مخالفت کردن در فیسبوک (مقایسه فارسی‌زبانان با انگلیسی‌زبانان)، فصلنامه مطالعات رسانه های نوین، دوره 3، شماره 11، صص 137-166
- سرل، جان آر. (1387). افعال گفتاری جستاری در فلسفه زبان، ترجمه: محمد علی عبدالهی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
- شعیری، حمیدرضا. (1389). تجزیه و تحلیل نشانه – معنا شناختی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها ( سمت).
- صفوی، کوروش. (1390). درآمدی بر بر معنی شناسی، تهران: انتشارات سوره.
- عباسی، حسین. (1395). بررسی عوامل مرتبط با استفاده دانشجویان از شبکه های اجتماعی اینستاگرام مطالعه موردی دانشگاه علامه طباطبایی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.
- عبداللهیان، حمید و شیخ انصاری، مهین. (1395). مفهوم سازی و عملیاتی کردن کنش ارتباطی هابرماس در فیسبوک، مجله: جامعه پژوهی فرهنگی ، سال هفتم - شماره 3 ، صص 113- 147.
- فرهنگی، علی اکبر و رحیمی، عطیه. (1391). بررسی نقش ارتباطات کلامی در ایجاد انگیزه بعنوان عاملی تاثیرگذار بر مدل تعالی سازمانی: مطالعه موردی شرکت شاسی ساز ایران (گروه بهمن)، مجله مطالعات رسانه ای، شماره 18 ، صص 141- 148.
- کالر، جاناتان. (1390). فردینان دوسوسور، ترجمه کوروش صفوی، تهران: 1390.
- کوئن، بروس. (1384). مبانی جامعه شناسی، ترجمه غلامعباس توسلی و رضا فاضل، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها ( سمت).
- محمدی، مهدی؛ ناصری جهرمی، رضا؛ مختاری، زینب؛ حسامپور، زهرا و ناصری جهرمی، راحیل. (1397). فهم پدیدارشناسانه تجربه زیسته معلمان دوره ابتدایی از ارتباطات کلامی، مجله نوآوری های آموزشی ، شماره 67 ، صص 7-22.
- معتمد نژاد، کاظم. (1386). وسایل ارتباط جمعی، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی.
- هوراکس، کریستوفر. (1381). پست مدرنیسم و مجازی شدن در نگاه مارشال مک لوهان، ترجمه سروناز تربتی و نادر صادقی لواسانی نیا، تهران: سازمان انتشارات گفتمان.
- Heinrichs J H, Lim J S, Lim K S .(2009), Influence of social networking site and user access method on social media evaluation. Journal of Consumer Behavior . Volume 10, Issue 6, November/December 2011
-Livingstone, Sonia(2008). Taking risky opportunities in youthful content creation: Teenagers’ use of social networking sites for intimacy, privacy and self-expression. New Media and society.10 (3): 393-411
-Zemmels D R, Khey D N. (2014), Sharing of Digital Visual Media: Privacy Concerns and Trust Among Young People. American Journal of Criminal Justice May 2014 (Online), Link: http://link. springer. com/article/10. 1007/s12103-014-9
[1] . follow
[2] . share
[3] . like
[4] . comment
