Instagram and Lived Experience of its users

Subject Areas : Media Management

Behzad Karimi ¹ , Ali Delavar ² , Aliakbar Farhangi ³

1 - دانشجوی دکتری علوم ارتباطات اجتماعی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - استاد، گروه روشهای تحقیق، آمار و اندازهگیری، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران، (نویسنده مسئول)،
3 - استاد، گروه مدیریت رسانه، دانشگاه تهران، تهران، ایران

Received: 2020-06-24 Accepted : 2022-06-11 Published : 2022-01-21

Keywords: Social Networking, phenomenology, Young adults, Instagram, instant messaging, lived experience,

Abstract :

The purpose of this phenomenological research was to study the lived experiences of 10 young adults in Tehran using Instagram. In this research, the contexts and conditions affecting the lived experiences of these users, such as the general characteristics of adult youth and the technological characteristics of Instagram, are emphasized. In addition, the issue of evaluating the consequences of using Instagram by these users has been of special interest. According to the research done on Instagram, it can be said that the second and third issues, namely the effective conditions and also the evaluation of users, have been less considered in research and it seems that these issues were raised for the first time in this research. Are. The results of this exploratory study showed that for our participants, Instagram has provided a new way of seeing and being seen. In their experience, Instagram means making people's video accessible and intensifying communication; which seems to make the Instagram experience something different from the experience of other social networks. Their assessment of the effects and consequences of using this social network was full of dual emotions, experiences mixed with positive and negative emotions about the effects of using Instagram, emotions that ranged from pleasure to dissatisfaction

References:

استراوس، انسلم، کوربین، جولیت. (1388). "مبانی پژوهش کیفی"، ترجمه ابراهیم افشار، تهران نشر نی.

اسمیت، دیوید وودراف. (1393). "هوسرل"، ترجمه سیدمحمدتقی شاکری، تهران انتشارات روزبهان.

امیرکافی، مهدی. و پاک‎سرشت، سلیمان. (1388). "حس اجتماعی مجازی: پیشینه نظری و پیشرفت‎های روش‎شناختی"، فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، دوره 5، شماره 17.

اینترونا، لوکاس. (1395). "رویکردهای پدیدارشناسی به اخلاق و تکنولوژی اطلاعات"، ترجمه ابوالفضل توکلی شاندیز، تهران: نشر ققنوس.

حسنی، حسین. و کلانتری، عبدالحسین. (1396). "تحلیل پدیدارشناختی تجربه زیسته کاربران اینستاگرام در ایران"، مطالعات فرهنگ - ارتباطات، دوره 5، شماره 40.

راودراد، اعظم. و گیشینیزجانی، گلناز. (1397). "گونه‎شناسی الگروهای باز - نمود بدن رسانه‎ای کاربران اینستاگرام"، مطالعات رسانه‎های نوین، دانشگاه علامه طباطبایی، دوره 4، شماره 16.

سالدنا، جانی. (1395). "راهنمای کدگذاری برای پژوهش‎گران کیفی. ترجمه عبداله گیویان، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

راس، کارن، نایتینگل، ویرجینیا. (1395). "مخاطبان و رسانه‎ها، چشم‎اندازهای نوین"، ترجمه امیرعبدالرضا سپنجی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

ریچاردز، بری. (1390). "جامعه بزرگ اتومبیل"، ترجمه حسین پاینده، مجله ارغنون، چاپ 3، شماره 20، تهران: سازمان چاپ و انتشارات.

سایت اقتصاد نیوز، بازنشانی (https://www.eghtesadnews.com) تاریخ بازیابی: 14 مهر 1398، ساعت 20:00.

قلی‎زاده، آذر. و زمانی، عباس. (1396). "مطالعه کیفی چالش‎های شبکه‎های اجتماعی تلفن همراه در زندگی کاربران"، فصلنامه رسانه، دوره 28، شماره 106.

کاظمی‎پور، عبدالمحمد. (1388). "نسل ایکس"، بررسی جامعه‎شناختی نسل جوان ایران، تهران: نشر نی.

کرسول، جان. (1394). "پویش کیفی و طرح پژوهش"، ترجمه حسن دانایی‎فرد و حسین کاظمی، تهران انتشارات صفار.

کیان، مریم. و قلی‎پور، زهره. (1395). "آثار تربیتی شبکه‎های اجتماعی تلفن همراه بر هویت ملی و دینی دانشجویان"، فصلنامه رسانه، دوره 28، شماره 3.

گیدنز، آنتونی، ساتن، فیلیپ. (1396). "جامعه‎شناسی"، ترجمه هوشنگ نایبی، تهران نشر نی.

مش، گوستاو اس، تالمود، ایلان. (1393). "نوجوان دیجیتالی"، ترجمه اسماعیل سعدی‎پور، تهران انتشارات رشد.

نایار، پرامود کی. (1394). "درآمدی بر رسانه‎های نوین و فرهنگ مجازی"، ترجمه سعیدرضا عاملی و گودرز میرزایی، تهران مرکز پژوهش و سنجش افکار صدا و سیما.

وبر، ماکس. (1394). "اقتصاد و جامعه"، ترجمه عباس منوچهری، مهرداد ترابی‎نژاد و مصطفی عمادزاده، تهران: انتشارت سمت.

Alime Bilge GolGe. (2017). “Online peresentation of Self on Instagram: A case study of young practitioner in Turkey. A master thesis. Ankara University”, retrieved Jan, 2018, from: http://dspace.bilkent.edu.tr /bitstream/handle/ isAllowed.

Dion, Nicole Annette. (2016). “The effects of Instagram on Self-Esteem and Life Satisfaction”, Honors Theses, Retrieved Jan, 2018, from: http://digitalcommons.salemstate. edu/honors_theses/91.

Dongli, Aliexiei. & Seychell, Dylan. (2015). “The New Digital Native cutting the chord”, Springer Heidelberg New York Dordrecht London.

Golbeck, Jennifer. (2015). “Introduction to Social Media Investigation”, Syngerss is an imprint of Elsevier 225 wyman street. USA.

Hennink, Monique. Hutter, Inge. & Bailey, Ajay. (2011). “Qualitative Research Methods. First published”, SAGE published Ltd.

Kommers, Piet. (2012). “Social Networking for web-Based Communities”, Curtin University. Perth Western Australia. Retrieved Sept, 2019, from: https://www. researchgate.net/publication/262401330

Kaplan, M. Andereas, Haenlein, Michael. (2010). “Users of the world, unite! The challenges and opportunities of social media”, Kelley school of Business. Indiana University. Retrieved Jan, 2018, from: www.elsevier.com/locate/bushor.

LIN, Si. (2012). “Instant messaging on Interpersonal Relationship: How it brings intimacy and negative feelings?”, Master of science in New Media, The Chinese university of Hong Kong, Retrieved Aug, 2016.

Moustakas, C. (1994). “Phenomenological research method”, retrieved Jan, 2018, from: http://www.psyking.net/HTMLobj.

Nicole, Annette Dion. (2016). “The Efect of Instagram on Self – Esteem and Life Satisfaction”, Salma state university. Retrieved Jan, 2018, from: http:// digitalcommuncations. Salmastate.edu/honors_theses.

Patton, Michael Quinn. (2015). “Qualitative Research & Evaluation Methods”, Sage Punlication, P. 115.

Ting ting, Cheung. (2014). “A study of Motives, Usage, Self- presentation and Number of Followers on Instagram”, retrieved Sep, 2019, from: sweb.cityu.edu. Hk/download/RS/E-Journal/Vol3/journal1.

 

 

Alime Bilge GolGe. (2017). “Online peresentation of Self on Instagram: A case study of young practitioner in Turkey. A master thesis. Ankara University”, retrieved Jan, 2018, from: http://dspace.bilkent.edu.tr /bitstream/handle/ isAllowed.

Dion, Nicole Annette. (2016). “The effects of Instagram on Self-Esteem and Life Satisfaction”, Honors Theses, Retrieved Jan, 2018, from: http://digitalcommons.salemstate. edu/honors_theses/91.

Dongli, Aliexiei. & Seychell, Dylan. (2015). “The New Digital Native cutting the chord”, Springer Heidelberg New York Dordrecht London.

Golbeck, Jennifer. (2015). “Introduction to Social Media Investigation”, Syngerss is an imprint of Elsevier 225 wyman street. USA.

Hennink, Monique. Hutter, Inge. & Bailey, Ajay. (2011). “Qualitative Research Methods. First published”, SAGE published Ltd.

Kommers, Piet. (2012). “Social Networking for web-Based Communities”, Curtin University. Perth Western Australia. Retrieved Sept, 2019, from: https://www. researchgate.net/publication/262401330

Kaplan, M. Andereas, Haenlein, Michael. (2010). “Users of the world, unite! The challenges and opportunities of social media”, Kelley school of Business. Indiana University. Retrieved Jan, 2018, from: www.elsevier.com/locate/bushor.

LIN, Si. (2012). “Instant messaging on Interpersonal Relationship: How it brings intimacy and negative feelings?”, Master of science in New Media, The Chinese university of Hong Kong, Retrieved Aug, 2016.

Moustakas, C. (1994). “Phenomenological research method”, retrieved Jan, 2018, from: http://www.psyking.net/HTMLobj.

Nicole, Annette Dion. (2016). “The Efect of Instagram on Self – Esteem and Life Satisfaction”, Salma state university. Retrieved Jan, 2018, from: http:// digitalcommuncations. Salmastate.edu/honors_theses.

Patton, Michael Quinn. (2015). “Qualitative Research & Evaluation Methods”, Sage Punlication, P. 115.

Ting ting, Cheung. (2014). “A study of Motives, Usage, Self- presentation and Number of Followers on Instagram”, retrieved Sep, 2019, from: sweb.cityu.edu. Hk/download/RS/E-Journal/Vol3/journal1.

 

Full-Text:



1

 

اینستاگرام در تجربه زیسته کاربرانش 

 

چکیده

    هدف از این تحقیق، مطالعه تجارب زیسته 10 نفر از جوانان بزرگسال شهر تهران در استفاده از اینستاگرام بوده است. در این پژوهش پدیدارشناختی، بر بسترها و شرایط اثرگذار بر تجارب زیسته این کاربران تأکید شده است. علاوه بر این، موضوع ارزیابی این کاربران از پیامدهای استفاده از اینستاگرام، مورد توجه خاص بوده است. با نظر به پژوهش‎های انجام شده درباره اینستاگرام، می‎توان گفت دو موضوع دوم و سوم، یعنی شرایط اثرگذار و همچنین ارزیابی کاربران، در کمتر پژوهشی مورد توجه بوده است و به نظر می‎رسد این موضوعات اول بار در این پژوهش مطرح می‎شوند. نتایج به دست آمده از این تحقیق اکتشافی نشان داد که برای مشارکت‎کنندگان ما، اینستاگرام شیوه جدیدی از دیدن و دیده‎شدن را فراهم ساخته است. در تجربه آنان، اینستاگرام به معنای دسترس‎پذیرشدن تصویری آدم‎ها و تشدید ارتباطات است؛ امری که گویا موجب می‎شود تا تجربه‎ اینستاگرام چیزی متفاوت از تجربه دیگر شبکه‎های اجتماعی باشد. ارزیابی آنان از آثار و پیامدهای استفاده از این شبکه اجتماعی، آکنده از احساساتی دو‎گانه بود، تجاربی آمیخته‎ با احساسات مثبت و منفی نسبت به آثار استفاده از اینستاگرام، احساساتی که دامنه آن از خشنودی تا ناخشنودی در نوسان بود. 

کلید واژه‎ها: اینستاگرام، پدیدارشناسی، پیام‎رسان فوری، تجربه زیسته، جوانان بزرگسال، شبکه اجتماعی

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه

      چند سالی است که اینستاگرام وارد زیست‎جهان کاربران ایرانی شده است و آمارها خبر از علاقه گسترده کاربران ایرانی به اینستاگرام می‎دهند. آمار منتشرشده در سایت‎های مختلف گویای آن است که در سال‎های اخیر، حدود 30 درصد از کل جمعیت کشور ما، یعنی حدود 24 میلیون کاربر ایرانی در اینستاگرام فعال هستند. طبق آمارهای ریزتر، نزدیک به نیمی از کاربران اینستاگرام را کاربران سنین ۲۵ تا ۳۴ سال تشکیل می‎دهند. همچنین برآورد شده است حدود ۷۳ درصد از کاربران اینستاگرام در ایران، نوجوانان و جوانان ۱۸ تا ۳۴ سال هستند (سایت اقتصاد نیوز، 17 دی 1397).¹ تصویری که این آمارها از علاقه کاربران به اینستاگرام منعکس می‎کنند این است که در ایران، یک جمعیت 24 میلیونی، از طریق صفحه‎های شخصی و کاری، روزانه ده‎ها هزار پست و استوری از علایق و لحظه‎های مختلف کار و‎ زندگی‎شان را در این شبکه اجتماعی به اشتراک می‎گذارند و به وسیله آن ارتباطاتی را تجربه می‎کنند که در نوع خود جدید و هیجان انگیز است.

    این گرایش عمومی و شوق روزافزون کاربران ایرانی در استفاده از اینستاگرام و مزایا و معایبی که ممکن است در استفاده از اینستاگرام نهفته باشد، موضوع خیلی از پژوهش‎های سال‎های اخیر بوده است. پژوهشگران بسیاری با رویکردی کمی و با اتکا به الگو و پارادایم «تأثیرات رسانه‎ها»² یکسره به دنبال بررسی تأثیرات مثبت و منفی شبکه‎های‎ اجتماعی نظیر اینستاگرام رفته‎‎اند و در بیشتر موارد هم، آنچه در این دست تحقیقات به چشم می‎خورد تأکید بر اثرات منفی اینستاگرام است³. بی هیچ تردید، استفاده از اینستاگرام مزایا و معایبی هم با خود به همراه آورده است، اما آنچه در این تحقیقات - که در جای خود ارزشمندند- غالباً نادیده گرفته شده «تجربه‎های زیسته»⁴ کاربران اینستاگرام در مقام «اول شخص» است. در بیشتر پژوهش‎ها، محقق از «منظری بیرونی» به موقعیت استفاده از اینستاگرام نگریسته است تا از نگاه اول شخص که کاربران باشند.

   علاوه بر این، تقریباً در تمام پژوهش‎هایی که در این سال‎ها به شبکه‎های اجتماعی در ایران پرداخته‎اند و هنوز هم بدان می‎پردازند، جمعیت مورد مطالعه عموماً نوجوانان یا جوانان بوده‎اند و گروه سنی «جوانان بزرگسال»، یعنی سنین 18 تا 28 (یا 30 سال) نادیده گرفته شده و از تجارب آنان با اینستاگرام، اطلاعاتی در دست نیست. حقیقت امر این است که طبق آمارهایی که پیشتر به آن اشاره  شد، نزدیک به نیمی از کاربران اینستاگرام در ایران را  سنین ۲۵ تا ۳۴ سال تشکیل می‎دهند و به این اعتبار، تجارب زیسته این گروه بزرگ از کاربران ایرانی، واقعاً درخور مطالعه جدی است.  

چیز دیگری که در این پژوهش‎ها مطرح نشده مسئله «ارزیابی» کاربران (در مقام اول شخص) از آثار و پیامدهای استفاده از اینستاگرام است. این مسئله نیز اهمیت ویژه دارد، زیرا به یک ارزیابی همه جانبه از اثرات مثبت یا منفی استفاده از اینستاگرام نخواهیم رسید مگر از کسی که هر روز از آن استفاده می‎کند بپرسیم چگونه آن را ارزیابی می‎کند.

   با این اوصاف، به نظر می‎رسد درباره «تجارب زیسته» کاربران اینستاگرام، به‎ویژه تجارب جوانان بزرگسال و ارزیابی آنان از این شبکه اجتماعی، ناشناخته‎های زیادی وجود دارد که نیازمند مطالعه بیشتر و عمیق‎تر است. در پاسخ به این نیاز، قصد ما در این پژوهش این بوده که بدانیم: 1) این کابران (جوانان بزرگسال) در استفاده از اینستاگرام چه چیزی را تجربه می‎کنند، 2) زمینه‎ها و شرایطی که عموماً  بر تجارب آنان اثر می‎گذارند، کدامند؛ و 3) ارزیابی این مشارکت‎کنندگان از آثار و پیامدهای استفاده از اینستاگرام چیست؟ ‎دو پرسش اول و دوم، پرسش‎هایی جدا از هم نیستند، بلکه مقوم یکدیگرند و ما در اینجا فقط به منظور روشن ساختن سطوح مختلف مطالعه‎، آنها را به شکل جداگانه مطرح ساخته‎ایم.

ملاحظات مفهومی

- شبکه‎های اجتماعی

    شبکه‎های اجتماعی⁵در معنایی کلی، اشاره به مردم و پیوندهای آنهاست (Golbeck, 2015). آنها نرم‎افزارهایی هستند که کاربران را قادر می‎سازند تا با ایجاد پروفایل‎هایی از اطلاعات شخصی و دعوت از دوستان برای دسترسی به این پروفایل‎ها، پیام‎های کوتاه اعم از تصاویر، صوت و غیره را با یکدیگر مبادله و به اشتراک بگذارند. (2010 Haenlein, &  Kaplan).

- اینستاگرام

  اینستاگرام یک شبکه اجتماعی تصویر – محور برای گرفتن عکس و ویدیو و به اشتراک‎گذاشتن آن با دوستان از طریق موبایل است. صاحبان اینستاگرام، این شبکه را شیوه سریع و مفرح اشتراک‎گذاری لحظات زندگی با دوستان با استفاده از یکسری عکس و ویدیو معرفی می‎کنند. آنها می‎گویند اینستاگرام را ساخته‎‎ایم تا به شما امکان دهیم لحظه‎هایی از زندگی دوستانتان را همان‎طورکه اتفاق می‎افتد، تجربه کنید؛ ما دنیایی را تصور می‎کنیم که به وسیله تصویر بیشتر به هم متصل میشود (Instagram,2015; Hellberg, 2015). 

   اینستاگرام امکانات متعدد دارد که چنانچه نخواهیم عمق پژوهش را فدای گستردگی آن کنیم، به سختی می‎توان تک تک آن خدمات و تجربه‎های مرتبط با هر یک از آنها را یکجا بررسی کرد. از این رو، قلمرو این پژوهش به تجارب زیسته کاربران در مورد: لایک کردن، فالوکردن و کامنت‎گذاشتن محدود شده است و درنتیجه تعامل‎هایی چون: هشتگ‎سازی (#)، تگ‎کردن دوستان یا گذاشتن استوری و غیره، موضوع بحث نبوده‎اند. 

- جوانان بزرگسال

     گیدنز و ساتن (1396) در نام‎گذاری دوره‎های مختلف زندگی، سنین 18 تا 35 سال را «بزرگسالی جوان» می‎نامند. از نظر آنان، کسانی که در این سنین به سر می‎برند کسانی هستند که: زندگی مستقلی دارند، هنوز ازداوج نکرده‎اند یا دست‎کم بچه ندارند؛ و دیگر اینکه، هنوز روابط و سبک‎های زندگی گوناگون را امتحان و تجربه می‎کنند (:471). کاظمی‎پور (1388) در کتاب «نسل ایکس» این گروه سنی را افراد 18 تا 25 سال معرفی می‎کند و آنان را «بزرگسالان جوان» می‎نامد که امروزه در همه جوامع [از‎جمله در ایران] ظاهر شده‎اند و نیازها و مسائل ویژه خود را دارند (: 9). ما در این پژوهش، جوانان بزرگسال را سنین بین 18 تا 29 سال در نظر گرفته‎ایم تا هم سنین مورد نظر گیدنز و ساتن را در بر گیرد و هم  سنین مورد نظر کاظمی‎پور در آن باشد. 

ادبیات نظری پژوهش

   رابطه فناوری و جامعه و به این اعتبار فضای مجازی و جامعه، عموماً با سه رویکرد فلسفی و جامعه‎شناختی بررسی می‎شود: جبر فناورانه، ساخت اجتماعی فناوری و پدیدارشناسی. در رویکرد اول، یعنی «جبر فناورانه»⁶، فضای مجازی نیروی مستقلی است که محرک تغییرات اجتماعی است و در نتیجه فناوری به «خودی خود» بر فعالیت‎های اجتماعی اثر می‎گذارد و تغییرات فناورانه موجب تغییراتی در سازمان‎های اجتماعی و فرهنگی می‎شوند (مش و تالمود، 1393: 17). در مقابل، رویکرد ساخت یا «شکل‎گیری اجتماعی فناوری»⁷ معتقد است فناوری باید به‎مثابه «سازه‎ای اجتماعی»⁸ بررسی شود که در این حالت، فناوری بخشی ذاتی از جامعه است که خلق آن به‎دست کارگزاران اجتماعی صورت می‎گیرد نه فقط توسط سازندگان و مخترعان فناوری. با این تلقی، اینترنت [و فناوری‎های ارتباطی مبتنی بر آن] همچون عنصری است که ویژگی‎های فرهنگی جدید را در زندگی اجتماعی جوانان به‎وجود می‎آورد. (مش و تالمود، 1393: 19-18).

 

   اما دیدگاه پدیدارشناسان به ما می‎گوید که جامعه و فناوری از همان ابتدا «تقوم‎بخش»⁹یا سازنده یکدیگرند. یعنی معنا و دلالت جاری خود را از یکدیگر می‎گیرند و هریک به دیگری معنا می‎بخشد. در این رویکرد، فناوری‎، ازجمله رسانه‎های نوینی چون اینستاگرام، تنها دست‎ساخته‎‎هایی نیستند که آن «بیرون» باشند و رابطه ما با آنها فقط رابطه «استفاده‎کننده» یا «مصرف‎کننده» باشد، بلکه برعکس، این دست‎ساخته‎ها، پیشاپیش حاصل شیوه «فناورانه» نگریستن به جهان و برقرارکردن نسبت با آن هستند؛ یعنی فناوری پس از استقرار به جهان مجال می‎دهد خود را به انحایی خاص «آشکار کند» (اینترونا،1395: 22). به این ترتیب، از نظر پدیدارشناسان، دو رویکرد پیشین، اگرچه در جای خود معتبرند اما ناکافی‎اند؛ زیرا بنا به ادعای آن دو رویکرد،  جامعه و فناوری در وضعی قرار می‎گیرند که گویا سخن‎گفتن از یکی به معنی سخن‎گفتن از دیگری نیست و آن دو (فناوری و جامعه) همچون دو مقولۀ مستقل از یکدیگر به نظر می‎رسند، حال‎آنکه که از نظر پدیدارشناسان این چنین نیست (اینترونا،1395: 21). 

    از آنجا که مسئله ما دراین تحقیق، تجارب زیسته جوانان بزرگسال در استفاده از اینستاگرام است، از این رو، مبنای نظری تحقیق ما رویکرد پدیدارشناسی است. در این پژوهش، همه تلاش ما این بوده است که مباحثی که در اینجا بیان شده‎اند در چارچوب رویکرد پدیدارشناسی مطرح شود.

چارچوب مفهومی تحقیق

  در بیشتر پژوهش‎های کیفی، چارچوب نظری جای خود را به چارچوب مفهومی می‎دهد. چارچوب مفهومی شامل مفهوم‎های به هم مرتبطی است که بر مفاهیم و موضوع‎های مورد نظر پژوهش تمرکز دارد و آنها را تحت یک نظام منسجم و از نظر معنی مرتبط با یکدیگر پیوند می‎دهد و از این طریق، کند‎وکاو مطالعه را تسهیل می‎کند (Maxwell، 2005؛ نقل از Hennink, Hutter & Bailey,2011). با این وصف، مفاهیم پدیدارشناسی زیر، چارچوب مفهومی پژوهش حاضر بوده است.

ذات آگاهی

  هوسرل¹⁰ (1938-1859) پدیدارشناسی را دانشی در باره ذات آگاهی می‎داند. زیرا در میان اموری که در زندگی روزمره با آنها مواجه می‎شویم، آگاهی امر خاصی است، چون آنرا تجربه می‎کنیم و با آن زندگی می‎کنیم (وودراف اسمیت، 1394: 82). پس، آگاهی عبارت از انواع گوناگونی از تجربه‎های ما همچون: دیدن، لمس‎کردن، تخیل‎کردن، فکر و حکم‎کردن، میل داشتن، احساس شادی یا خشم داشتن است [که به صورت اول شخص] تجربه می‎شوند (وودراف اسمیت، 1394: 82).

تجربۀ زیسته

   در پدیدارشناسی، تجربه زیسته¹¹ برای تأکید بر اهمیت تجارب فردی افراد به عنوان موجودات انسانی آگاه به کار می‎رود (موستاکاس، 1994). به گفته پاتون¹² (2015) تجربۀ زیسته در پدیدارشناسی [از آن‎رو با دیگر پژوهش‎های کیفی تفاوت دارد] که این رویکرد به این امر که که افراد بشر چگونه جهان اجتماعی خود را تجربه می‎کنند، چگونه آن را معنا و چگونه آن‎ را به آگاهی‎شان منتقل می‎سازند، بیش از رویکردهای دیگر اولویت می‎دهد» (:114). 

شرایط و بسترها

   شرایط و بسترها یا «زمینه»¹³ در واقع موقعیتی است که واقعه [یا تجربه] در آن جای دارد (استرواس و کوربین، 1391: 128). از نظر هنین، هوتر و بیلی¹⁴ (2011) زمینه یعنی موقعیتی که مصاحبه‎شونده در آن زندگی می‎کند (:110). منظور از شرایط در این تحقیق: 1) ویژگی‎های عام زندگی جوانان بزرگسال نسبت به دیگر گروه‎های سنی استفاده‎کننده از اینستاگرام، 2) نوع مواجهه جامعه ایران با فناوری نوپدید و 3) محدویت‎های رسمی و غیررسمی موجود در جامعه ماست که به نوعی بر نحوه استفاده کاربران از اینستاگرام و تعاملاتی که در محیط آن شکل می‎گیرد، تأثیر می‎گذارند. 

ارزیابی

    اصطلاح «ارزیابی»¹⁵ در متون مختلف روش‎های کیفی، به صورت‎های گوناگون تعریف شده است. مضمون مشترک این تعریف‎ها این است که «ارزیابی درباره شایستگی، ارزش یا اهمیت برنامه‎ها یا سیاست‎ها داوری می‎کند» (سالدنا،1395: 182). به این ترتیب، ارزیابی در این تحقیق عبارت از داوری یا ارزش‎گذاری کاربران درباره آثار و پیامدهای استفاده از اینستاگرام است. 

 

 

 

مطالعات پیشین

 پژوهش‎های داخل کشور  

   پژوهش درباره شبکه‎های اجتماعی به طور کلی و اینستاگرام به طور خاص، چند سالی است که در کشور ما رونق گرفته است که در اینجا به برخی از آنها اشاره می‎شود. تحقیقی که در سال 1395 توسط کیان و قلی‎پور انجام شده نشان می‎دهد دانشجویانی که بیشتر از شبکه‎های اجتماعی استفاده می‎کنند، از هویت دینی و ملی ضعیف‎تر برخوردارند، باورها و اعتقادات‎شان سسست شده است و در امور دینی کاهلی می‎کنند. این تحقیق در دانشگاه آزاد طبس و در مقطع کارشناسی ارشد انجام شده است. قلی‎زاده و زمانی (1396) در پژوهشی کیفی خود گزارش کرده‎اند که نقض حریم خصوصی افراد، کاهش اعتماد در روابط اجتماعی و استفاده از هویت جعلی، از مهم‎ترین آثار مخرب استفاده از شبکه‎های اجتماعی نظیر تلگرام، اینستاگرام، لاین و غیره بوده است. این محققان با 20 نفر از کاربران حرفه‎ای دانشگاه آزاد واحد خوراسگان اصفهان مصاحبه عمقی انجام داده‎اند. در تحقیقی دیگر، سامانی و فراهانی (1395)  نحوه ارائه هویت آنلاین در اینستاگرام را بررسی کرده‎اند. نتایج این تحقیق نشان می‎دهد که هویت شکل‎گرفته در محیط اینستاگرام، مبتنی بر نمایش خود با عکس و همچنین اشتراک‎گذاری حریم خصوصی است. به عبارت دیگر، کاربران اینستاگرام، هویت آنلاین خود در این شبکه اجتماعی را به این شیوه بر می‎سازند. حسنی و کلانتری (1396) با به کار گیری روش پدیدارشناسی به بررسی تجربه زیسته کاربران اینستاگرام پرداخته‎اند. نتایج تحقیق آنها گویای آن است در تجربه کاربران اینستاگرام: لایک به منزله تحسین شدن و کامنت به منزله میدان گفتگو است. دیگر اینکه پرشماربودن تعداد فالوئرها برای این کاربران ارزشمند است. این محققان تصریح دارند که چون استفاده از این شبکه‎ اجتماعی با محو‎شدن فزاینده تمایز زندگی واقعی از زندگی مجازی همراه است، پس نباید از پیامدهایی نامناسب آن بر زندگی واقعی غافل بود. 

پژوهش‎های خارج کشور

    نمایش آنلاین خود در اینستاگرام، عنوان تحقیق بیلگه گروگ (2017) در مقطع کارشناسی ارشد است. این محقق به دنبال این بوده است که آموزگاران یوگا در ترکیه، چگونه خود را از طریق اینستاگرام معرفی و بیان می‎کنند. یافته‎های وی نشان می‎دهد که یوگا‎کاران این کشور، با سه انگیزه از اینستاگرام استفاده می‎کنند: تبدیل‎شدن به چیزی که آنان را دیدنی کند، خلاقیت در به نمایش‎گذاشتن آنلاین خود و سوم، پدیدآوردن یک راهنما با هدف «خود‎‎ - واقعی‎سازی»¹⁶ برای کسانی که آنان را در اینستاگرام دنبال می‎کنند. تأثیر اینستاگرام بر احترام به خود و رضایت از زندگی، عنوان تحقیق نیکوله دیون¹⁷ است که در سال 2015¹⁸ انجام شده است. پرسش اصلی این تحقیق این بوده است که آیا دنبال‎کردن افراد مشهور در اینستاگرام و مقایسه خود با آنان، بر احترام به خود و خشنودی از زندگی، تأثیر منفی دارد یا خیر؟ نتایج این تحقیق به ما می‎گوید کسانی که افراد مشهور را فالو و خود را با آنها مقایسه می‎کنند با کاهش احساس خشنودی از زندگی و احترام به خود رو‎به‎رو هستند. پژوهشی که توسط تینگ¹⁹ در سال2014 انجام گرفته، موضوع انگیزه‎های استفاده از اینستاگرام و خود‎‎ابرازی در میان تعدادی از فالوئرهای اینستاگرام²⁰ در میان کابران هنگ‎کنگی بررسی شده است. بنا به نتایج این محقق، میان انگیزه‎های استفاده و خودابرازی کاربران، همبستگی مثبت وجود دارد.

  چنانکه ملاحظه می‎شود ایده‎ها و نتایج مطرح شده در این پژوهش‎های داخلی و خارجی نشان می‎دهند که بررسی ژرف تجارب زیسته کاربران در استفاده از شبکه‎های اجتماعی به‎طور کلی و اینستاگرام به‎طور ویژه، چقدر اهمیت دارد و هرگونه تلاش در این راه، موجب افزایش دانش و بصیرت ما در این زمینه خواهد گردید.

روش پژوهش

   تحقیق حاضر، یک پژوهشی کیفی با هدفی اکتشافی است. در بحث روش، روش ما پدیدارشناسی توصیفی بوده است و در همه مراحل اجرا از رویکرد‎های موستاکاس²¹ (1994) و کرسول²²(1394) استفاده کرده‎ایم. مشارکت‎کنندگان ما، بر اساس دو نمونه‎گیری «هدفمند²³» و گلولۀ برفی²⁴ انتخاب شده‎اند. با اتکا به منطق این نمونه‎گیری‎ها، به سراغ افرادی رفته‎ایم که مقیم تهران بودند و به عنوان «جوانان بزرگسال²⁵»، بین 18 تا 29 سال سن داشتند. بر اساس تکنیک اشباع نظری، تعداد مصاحبه‎شونده‎ها به 10 نفر رسید. این تعداد اگرچه ممکن است کم به نظر برسد، اما به گفتۀ کرسول در پژوهش پدیدارشناسی این تعداد مشارکت‎کننده امری پذیرفته است و فرایند گردآوری اطلاعات در این روش، عمدتاً شامل مصاحبه‎های عمیق با حدود 10 نفر است (: 155). چنانکه داکز²⁶ (1984) و ریمن²⁷ (1986) مطالعه 3 تا 10 نفر را برای پژوهش پدیدارشناسی توصیه می‎کنند (کرسول، 1395: 155- 166).

 

 

  ابزار گردآوری داده‌ها

    داده‎ها به‎وسیله مصاحبه‎‎ عمیق نیم‎‎ساختاریافته²⁸‎‎ و بر مبنای 3 پرسش اصلی تحقیق گردآوری شدند. درباره مصاحبه‌ها، نکته‎ای که جا دارد به آن اشاره کنیم این است که مصاحبه‎شوندگان با مصاحبه‎های چندباره موافقت نکردند، از این رو، با هر مشارکت‎کننده فقط یک بار مصاحبه شد و مدت زمان هر مصاحبه که به صورت شنیداری ضبط شدند، حدود 50 دقیقه طول ‎کشید. از نظر کرسول (1395) در روش پدیدارشناسی، بنا به محدودیت‎هایی که ممکن است در کار پیش بیاید، چندان دور از انتظار نیست که پژوهشگر مصاحبه خود را به یک بار محدود سازد (:85).

جدول شماره 1 اطلاعات جمعیت‎شناختی مشارکت‎کنندگان را نشان می‎دهد.

ردیف	مشخصات عمومی	سابقه عضویت	تعداد فالور	تعداد فالوشده
1	نازنین، 29 ساله، کارمند	3 سال	1000	1000
2	باران،26 ساله، دانشجو	3 سال	200	1200
3	مینا، 22 ساله، دانشجو	2سال	120	500
4	فرهاد، 28 ساله، مغازه‎دار	3 سال	2000	221
5	فرشید، 29 ساله، هنرمند	2 سال	400	130
6	کاوه، 21 ساله، هنرمند	2 سال	500	95
7	پریوش، 24 ساله، دانشجو	3 سال	150	168
8	محسن، 20 ساله، دانشجو	2 سال	300	237
9	پوران، 23 ساله، ورزشکار	2 سال	600	90
10	آرمان، 19 ساله، دانشجو	2سال	200	622

مراحل گردآوری و تحلیل داده‎ها

   مراحل گردآوری و تحلیل داده‎ها به این شرح طی شد: نخست، سعی کردیم از ابتدا تا انتهای تحقیق، الزامات فرایند اپوخه²⁹ / پرانتزگذاری همواره مد نظر باشد. منظور از این مرحله آن است که «محقق باید تجارب پیشینی خود در خصوص پدیده مورد مطالعه‎اش را تا حدممکن، «تعلیق» کند تا به این وسیله، فضایی تازه‎ در تحقیق خلق شود» ( 1994Moustakas,). دوم، بر مبنای پرسش‎های تحقیق، اظهارات هر‎کدام از مشارکت‎کننده‎ها بررسی و کدگذاری شدند، سوم، در فرایند «افق‎سازی»،³⁰ به اظهارات مهم و غیر‎تکراری هر یک از شرکت‎کنندگان، اهمیت یکسان‎داده شد. چهارم، این معانی را در قالب «واحدهای فشرده‎شده معنا»³¹ تنطیم و بر اساس آن، خوشه‎های معنایی را در قالب مضامین صورت‎بندی کردیم. این مضامین را با مشارکت‎کنندگان در میان گذاشتیم تا چنانچه موردی از نظر آنان نامناسب بود اصلاح شود. با عنایت به این مراحل، از خوشه‎بندی مضمون‎ها،³² الگوهای معنایی ساختارمندی³³پدید آمد که بر اساس آن‎ها، برای هرکدام از شرکت‎کنندگان یک توصیفی متنی³⁴ نوشتیم. در مرحله ششم که «تغییر تخیلی»³⁵ یا (خلاقانه) است، پژوهشگر پس از غور در داده‎ها و مطالعه چندباره متن مصاحبه‎ها و یادداشت‎های تحلیلی‎، به یک «توصیف ساختاری»³⁶ از داده‎ها نائل می‎شود (Moustakas,1994). هفتم، در آخرین مرحله از تحلیل داده‎ها، ارائه یک «توصیف ترکیبی» با آمیختن توصیف‎های «متنی» و «ساختاری» فراهم گردید که در پدیدارشناسی، این توصیف نهایی، در واقع گویای «ذات» و گوهر پدیده‎ مشترکی است که توسط همه شرکت‎کنندگان در تحقیق، تجربه شده است (کرسول، 1395: 84).

 یافته‎های پژوهش

  یافته‎های تحقیق شامل 58 اظهار مهم غیرتکراری و غیرهمپوشان است که ذیل هفت مضمون محوری تنظیم شده‎اند. این مضمون‎ها عبارتند از: معنای قصدها، انتظارت شکل‎گرفته بر بستر اینستاگرام، فالوکردن به‎مثابه حس تعلق به جمع، فالوشدن به مثابه جلب توجه، لایک به منزله تأیید‎شدن و تمایل به ایجاد رابطه، کامنت‎گذاری به‎مثابه گفتگو. هفتمین مضمون که به بخش ارزیابی مربوط می‎شود، گویای وجود احساسات دوگانه درباره پیامدهای استفاده از اینستاگرام در بین این کاربران است. اکنون با استناد به نمونه‎هایی از اظهارات مشارکت‎کنندگان، می‎توان به تحلیل‎های توصیفی مضامینی که ذکر کردیم پرداخت. گفتن ندارد که صفحات محدود این مقاله به ما اجازه نمی‎دهد که همه اظهارات شرکت‎کنندگان در این تحقیق را اینجا بازگو کنیم. با این حال، برای اینکه بتوانیم تحلیل‎های توصیفی خود را بهتر اثبات کنیم ، برخی اظهارات را به اختصار مطرح خواهیم کرد.  

 

 

 

 

 

 

 

هفت مضمون اصلی تجارب زیسته کاربران اینستاگرام

 

معنای قصدها

   در پدیدارشناسی توصیفی هوسرل، ساختار اصلی هر تجربه‎ای، «روی‎آورندگی»³⁷ [قصدی‎بودن] آن، یعنی روی‎داشتن آن تجربه به چیزی [یک عینی] است (وودراف اسمیت،1393: 17-11). چراکه از نظر هوسرل اساساً آگاهی انسانی فعالیتی «قصدمند»³⁸ است، یعنی نیت‎ها همواره متوجه به ابژه‎ها هستند (لیندلف و تیلور، 1388: 70). با این وصف، پی‎بردن به معنای قصدهای تجربه‎کنندگان و اینکه روی‎آوردِ آنان به آن پدیده چگونه است، ازجمله مهمترین بخش‎های یک تحقیق پدیدارشناسی است.

    التفات یا «روی‎آوردن»³⁹ کاربران به اینستاگرام، به مثابه ‎یک «عادت» روزمره به نظر می‎رسد که کاربران نسبت به آن «شرطی» شده‎اند. مشارکت‎کنندگان ما اظهار میدارند که به محض اینکه تلفن همراه‎‎شان را به دست می‎گیرند، بی‎اختیار سراغ اینستاگرام می‎روند. مشارکت‎کننده‎های الف 22 ساله و د 26ساله می‎گویند: «واقعاً اینطوری نیست که آدم با هدف خاصی بره سراغ اینستاگرام. من که خیلی وقتا اینجوری نیستم. هرجا نت داشته باشم و یه جای مناسب گیرم بیاد میرم سراغش و مشغول میشم. اصلاً هر چقدر هم که دلم نخواد بازم تا نگام به گوشیم می‎افته دلم می‎خواد اینستا رو باز کنم. یه جوری مثل صندوق پست میمونه‎، همه‎اش دلت میخواد سر بزنی ببینی چه خبره، کسی چیزی گذاشته. میدونی اینستا مدام دم دست‎ته، خداییش جذاب‎اه، ‎ همیشه یه چیزی واسه دیدن و سرگرم‎شدن هست».

  تجارب زیستۀ کاربران: تحلیل مضامین

     در روش پدیدارشناسی توصیفیِ مبتنی بر رویکرد موستاکاس (1994) و کرسول (1395) دو پرسش کلیدی وجود دارد که محور اصلی هر پژوهش پدیدارشناختی محسوب می‎شوند. این دو پرسش یکی این است که مشارکت‎کنندگان در مورد پدیدۀ مورد نظر چه چیزی تجربه کرده‎اند؛ و دوم، چه بسترها و شرایطی بر این تجربه‎ها اثرگذار بوده‎اند؟ در باب پرسش اول که یافته‎های آن دستمایه تنظیم «توصیف متنی» قرار گرفته است، تجارب کاربران را در قالب شش مضمون: «انتظارت اینستاگرامی»، «فالوکردن و فالوشدن»، «لایک‎کردن» و «کامنت‎گذاشتن» می‎توان به شرح زیر تحلیل کرد. 

   انتظارات اینستاگرامی

       مشارکت‎کنندگان ازجمله یک کاربر29 ساله، ضمن اشاره به موضوعِ عادتِ استفاده از اینستاگرام، از انتظاراتی حرف زدند که ما آن را ذیل مضمون «انتظارت اینستاگرامی» توضیح داده‎ایم. این کاربر می‎گوید: «از سرزدن‎ همیشگی که بگذریم، من یه وقت‎هایی بهش سر می‎زنم ببینم کسی صفحه منو دیده، لایکم کرده، یا کامنتی گذاشته. واقعاً انتظار دارم دوستام صفحه منو ببینن و یه چیزی بگن؛ اونا هم همین انتظار رو دارن. همه‎مون دلمون می‎خواد واکنش دیگران رو ببینیم، میدونی چی میگم، اینا واقعاً برام مهمه؛ آدم دلش میخواد دیده بشه».

    تأمل در اظهاراتی چنین، ما را متوجه این نکته می‎‎‎سازد که این سرکشی‎های مستمر روزانه، خالی از انتظارات درگیرنده‎کننده هم نیست. انتظارات اینستاگرامی در واقع به این معنی است که غالباً کسی که در اینستاگرام چیزی به اشتراک‎ می‎گذارد، گویا نه تنها توقع دیده‎شدن دارد، بلکه انتظار دارد درباره چیزی که همرسانی کرده‎، واکنش دوستان یا به‎طور کلی دنبال‎کنندگانش را ببیند. در این حالت، ممکن است یک انتظار «درگیرنده» شکل بگیرد، چون افراد مدام انتظار می‎کشند تا از طریق نشانه‎هایی مثل  لایک، کامنت و جز آن، واکنش دیگران را به سرعت مشاهده کنند.

فالوکردن و فالوشدن

     فالو‎کردن و فالو‎شدن ازجمله فعالیت‎های هر روزه کاربران در محیط اینستاگرام است. از آنجا که در این نوع از کنش‎های اینستاگرامی و تجارب مربوط به آنها، تفاوت‎هایی وجود دارد، از این رو، برای اینکه بتوانیم از این دو تجربه توصیفی بهتر ارائه دهیم آنها را در دو مقوله جداگانه مطرح کردیم. در تجربه «فالوکردن» 11واحد معنایی شناسایی شد و پس از حذف موارد تکراری، 3 واحد معنایی به‎دست آمد. این واحدها ذیل یک مضمون فرعی، یعنی «تعلق خاطر به دیگران مشهور» و یک مضمون اصلی، یعنی «احساس تعلق به جمع» توصیف و تحلیل شده‎اند.

       واحدهای معنایی و مضمون‎های‎ ظاهرشده در باره فالو‎کردن (تعداد شرکت‎کنندگان 10 نفر)

واحدهای معنایی فشرده‎شده	مضمون‎های فرعی	مضمون‎‎ اصلی
تعلق خاطر به یک فرد یا گروه، کسب هویت جمعی،  همرنگی با جماعت	تعلق خاطر به دیگران مشهور	احساس تعلق به جمع

   دنبال‎کردن افراد مشهور مانند ورزشکاران، هنرمندان، صاحب‎نظران و غیره، برای مشارکت‎کنندگان ما به معنی تعلق خاطر داشتن به یک جمع بزرگ بود که ما آن را تحت عنوان «تعلق جمعی» مفهوم‎سازی کردیم. تعلق جمعی در اینجا یعنی اجتماعی مجازی از هواداران که گاه حول افرادی مشهور، یا یک مؤسسه، باشگاه و غیره شکل می‎گیرد و فالوئرها در ارتباط با آن سوژه، احساسی مشترک یا سمپاتی پیدا می‎کنند. شرکت‎کننده ب 23 ساله، می‎گوید: « اوایل وقتی بچه‎ها از من می‎پرسیدن فالوئر کی ‎هستی، چندان اهمیت نمی‎دادم و می‎گفتم ول کن بابا! هیچکی؛ ولی کم‎کم علاقمند شدم و دیدم فالو‎کردن بد هم نیست، می‎شینیم با بچه‎ها درباره فالوئرامون حرف میزنیم، کَل کَل می‎کنیم. انگار یه چیز مشترک بینمون هست که مارو به هم وصل می‎کنه؛ خلاصه که حس خوبیه دیگه». 

    تجربه فوق که نمونه‎ای از این تجارب است، بی‎ارتباط با مفهوم پرسابقه‎ «هوادار»⁴⁰ نیست. هواداران [فالوئرها] آن‎طور که کی. نایار⁴¹ (1394) بیان می‎کند موجب پدید‎آمدن خرده‎فرهنگی است که مبنای تشکیل آن، علاقه جمعی به یک ستاره (سینمایی، ورزشی، موسیقی و غیره) است. به گفته وی، هواداری، نوعی پاسخ به نظام رسانه‎ای است که «ستاره»‎ساز است. فرهنگ هوادار [فالوئر] از طریق فرایند تولید معنا، خرده‎فرهنگی را پدید می‎آورد که ممکن است مجاز یا مشروع باشد. وی اضافه می‎کند که  مفهوم هوادار، هم به علاقه شدید عاطفی به تمثال‎ها یا عقاید خاص و هم بر نوعی حس جمعی دلالت دارد (:253). حس تعلق به جمع، با مفهوم «حس اجتماع مجازی» نیز ارتباطی وثیق دارد. این حس که اساساً یک «تجربه ذهنی» به شما می‎رود احساس فرد نسبت به یک اجتماع را بیان می‎کند. پیشتر، این مفهوم غالباً در بحث اجتماعات سرزمینی به کار می‎رفت، اما امروزه در بحث‎های مربوط به فضای مجازی هم مطرح شده است (امیرکافی و پاک‎سرشت، 1388: 69). در این زمینه بایم (2001) تأکید دارد که اینترنت [و شبکه‎های اجتماعی] اگرچه بانی شکل‎گیری گرو‎ه‎های هوادار نبوده است، ولی توسعه آن نه فقط باعث تشویق اجتماعات هوادار در گسترش و فراتررفتن از مرزهای جغرافیایی شده است، بلکه باعث  شده تا هواداران گمنام‎ترین برنامه، فیلم یا متن نیز، هرچه بیشتر با یکدیگر ارتباط پیدا کنند و درباره موضوع‎های مورد علاقه‎شان با یکدیگر مراوده داشته باشند (نقل از راس و نایتینگل،1395: 175).

فالوشدن همچون شهرت‎طلبی 

  تجربه فالوشدن خبر از «جلب توجه» می‎داد که ذیل مضمونی عام‎تر به نام «شهرت‎طلبی» قرار گرفت. از اظهارات غیرتکراری شرکت‎کنندگان درباره فالوشدن، 4 واحد معنایی به دست آمد که می‎شود آنها را تحت مضمون اصلی «شهرت‎طلبی» توصیف و تحلیل کرد. 

 

 

    واحدهای معنایی و مضمون‎‎های ظاهرشده 

واحدهای معنایی فشرده‎شده	مضمون‎های فرعی	مضمون ‎ اصلی
موضوع صحبت دیگران ‎بودن، جلب توجه،  ناکافی‎دیدن توجه دیگران، گریز از معمولی‎‎بودن	جلب توجه	شهرت‎طلبی

     فالوشدن یعنی مورد توجه دیگران قرار گرفتن. این توجه می‎تواند حاصل از: جذابیت پروفایل، تصویر جذاب و زیبای خود فرد، یا جالب‎بودن موضوع‎هایی باشد که همرسانی می‎کند. معنایی که فالوشدن برای این کاربران داشت این بود که طرف توجه هستند و هرچه تعداد کسانی که آنها را دنبال می‎کنند بیشتر باشد، حسی بهتر پیدا می‎کنند. این حس خوب چنان قوی است که گاه کاربر را اغوا میکند که تعداد فالوئرهایش‎ را از راه جعلی هم که شده، بیشتر کند. اسم این کار خرید فالوئر است و گویا کسب پر درآمدی است! شرکت‎کننده‎ 28 ساله که حدود 2 هزار فالوئر دارد و تعدادی از آنها را خریده است می‎گوید: «برای من اینستا از همان اولش جذاب بود و وقتی هم که صحبت از فالوشدن شد واقعاً خوشم اُومد. اولش فالوئرهام کم بودن، فقط یه چنتا دوست و آشنا، بعد دیدم این‎طوری نمیشه و خیلی تو چشم نیستم! شروع کردم به جمع کردن فالوئر، چندوقتی فالوئر این و و اون شدم، لایک می‎کردم تا بقیه هم منو لایک کنن؛ بعدش هم فالوئر خریدم. حس خوبیه، احساس مهم بودن میکنی، احساس مشهور بودن. از هرکی بپرسی مطمئنم همینو میگه».

لایک‎کردن و لایک‎شدن 

    معماری اینستاگرام به کاربر اجازه می‎دهد تا به وسیله ابزارهایی⁴² مثل «لایک» و «کامنت/ اظهار نظر» به آنچه می‎بیند واکنش نشان دهد، و این امکانات که در زیر همه پست‎های این پیام‎رسان وجود دارد یکی از معمول‎ترین فعالیت‎های روزانه هر کاربر اینستاگرام محسوب می‎شود. دقت در اظهارات کاربران، ما را به این نتیجه رساند که برای آنها «لایک» به معنی «تحسین و ‎تأیید»‎شدن است. یعنی چیزی که همرسانی کرده‎اند مورد توجه دیگران دور و نزدیک قرار گرفته و پسندیده شده است. مشارکت‎کننده‎ای می‎گوید‎: «من وقتی لایک می‎کنم در واقع دارم به طرف مقابلم میگم چیزی که گذاشتی خوبه، پسندیدم، یا باهات موافقم. من وقتی چیزی می‎ذارم و لایک می‎شه واقعاً خوشم میاد، فکر نکنم کسی از لایک‎شدن بدش بیاد. به نظرم هر کسی دلش می‎خواد بهش توجه بشه، سلیقه‎‎اش تأیید بشه، مگه اینطوری نیست؟!».

     لایک، به جز آنچه گفته شد، معنای دیگری هم دارد و آن لایک به مثابه «تمایل به ایجاد رابطه» است. در این معنی که ما در این تحقیق آن را «دلالت ثانویه» نامیده‎ایم، لایک یک ترفند ارتباطی است که کمک می‎کند تا کاربران با استفاده از معنای اولیه لایک (تحسین‎ و تأییدکردن) خواستار دوستی با کسی باشند که او را لایک می‎کنند. نمونه‎ای از این تجربه را خانمی 29 ساله چنین شرح می‎دهد: «یه زمانی متوجه شدم که هرچی تو اینستا می‎گذارم، فوری لایک می‎شه. فرقی هم نمی‎کرد چی باشه، عکس گل، ویدیو، عکس خودم، یه نوشته، خلاصه هرچی، تا میذاشتم لایک می‎شد!؟ چنتایی بودن که همیشه لایکم می‎کردن. اولش دوست داشتم، ولی کم‎کم متوجه شدم که این چیزی که داره لایک میشه سوژه‎های من نیست، خودمَمَ! اونا که لایکم می‎کردن، آقا بودن و در واقع داشتن به من می‎گفتن که دوست دارن با من دوست بشن؛ لایک فقط بهونه بود، یه جور نشون بود که یعنی دلم میخواد باهات دوست بشم». واقعیتی که این دلالت ثانویه لایک را خیلی خوب روشن می‎کند این است که شکل لایک در اینستاگرام یک قلب قرمز‎رنگ ( ) است و گفتن ندارد که نشانه قلب تقریباً در همه فرهنگ‎های جهان، نماد عشق و ابراز علاقه است.

کامنت‎گذری

     در فضای اینستاگرام، بخشی از کنش‎های کاربران از طریق «کامنت»⁴³ یا ابراز نظر پدیدار می‎شود. از نظر کاربران ما، «تعامل کامنتی» فرصتی برای گفتگو و ابراز نظر است که حال و هوای آن جدی‎تر از لایک است. درباره تجربه کامنت،   4 واحد معنایی مشاهده گردید که آنها را تحت مضمون «فضای نظر‎ دادن و نظر گرفتن» توصیف کردیم. شرکت‎کننده 23 ساله که به کامنت‎گذاری خیلی علاقمند است و صفحه‎های سیاسی را هم دنبال می‎کند، در مصاحبه با ما گفت: «می‎دونی، یه وقتایی لایک خیلی خیلی جواب نمی‎ده و دلت می‎خواد یه چیزی هم بنویسی، بعد اگه طرف آنلاین باشه و جواب بده که چه بهتر، شاید بشه چت کرد، خداییش من خیلی دوست دارم، بخصوص وقتی نوشتنش رو میبینی خیلی کیف داره. اگه اینجوری شد که چه بهتر، اگه نشد که بعداً  آفلاین جواب می‎ده. بعضی وقتا کامنت‎ به کّل‎کّل هم میکشه که اونم خیلی کیف داره !». 

شرایط اثرگذار بر تجارب کاربران

  تا به اینجا سخن از «توصیف محتوایی» تجارب زیسته مشارکت‎کنندگان بود و از اینجا به بعد شرایط و بسترهای اثرگذار بر این تجربه‎ها را بررسی می‎کنیم. بر اساس روش پدیدارشناسی موستاکاس، پرسش از اینکه چه شرایط و بسترهایی بر تجارب شرکت‎کنندگان اثرگذار بوده‎اند، موضوعی بسیار مهم است که بدون بررسی آن، دست یافتن به توصیف «ساختاری» اساساً غیرممکن است. 

     در توصیفِ ساختاریِ تجارب مشارکت‎کنندگان به این نتیجه رسیدیم که درخصوص بسترها و شرایط اثر گذار بر تجارب زیسته آنان، سه مورد مهم وجود دارد که تأثیرشان بسیار تعیین‎کننده است. این سه زمینه که توضیح آنها کمی بعدتر خواهد آمد عبارتند از: 1) ویژگی‎های فناورانه اینستاگرام، 2) ویژگی‎های عام زندگی جوانان بزرگسال و 3) محدودیت‎های رسمی و غیررسمی موجود در جامعه ما. 

- ویژگی‎های فناورانه اینستاگرام: تصویر‎ی‎بودن، همه‎جایی‎بودن، کاربردهای مختلف و و راحتی استفاده از اینستاگرام که به یمن تلفن همراه میسر شده، در کنار امکانات متنوع و جذابی چون: لایک‎، فالوکردن، اشتراک‎گذاری آنلاین و آفلاین عکس، ویدیو و استوری و غیره؛ هر کدام‎شان می‎توانند توضیح دهند که چرا کاربران اینستاگرام را دوست دارند و چرا استفاده از آن جزیی از کار و زندگی آنها شده است. خودِ تصویری‎بودنِ اینستاگرام، در دنیایی که »یکسره تصویری است و از تصویر اشباع شده است» (گوبریچ، 1996؛ اسپنسر،1395: 25) واقعیتی است که نمی‎شود آن را نادیده گرفت. افزون براین، این فناوری کمتر از ایمیل، مکالمه یا ویدیو کنفرانس، محدود‎کننده است و خود را کمتر به کاربر تحمیل می‎کند، زیرا  به افراد کمک می‎کند تا در مکان‎های گوناگون، با شگردهای ‎ مختلف و با اهداف گوناگون، با یکدیگر همراه شوند و ارتباط بگیرند.  

- ویژگی‎های عام زندگی جوانان بزرگسال (افراد 18 تا 29 سال). این گروه از کاربران اینستاگرام، خصیصه‎هایی دارند که این خصوصیات آنها را از سایر گروه‎های سنی استفاده‎کننده از اینستاگرام متفاوت می‎سازد. این کاربران اغلب مجردند و اگر ازدواج هم کرده باشند هنوز بچه ندارند. این «زیست مجردانه» به آنها فرصت می‎دهد تا فراغت بیشتر به اینستاگرام مشغول شوند. علاوه بر این، چنانچه آنان را با نوجوان و جوانان مقایسه کنیم متوجه می‎شویم که برای فراغت‎های شخصی و ارتباط با دیگران، آزادی عمل این گروه خیلی بیشتر از دیگر سنین است. زیرا آنان غالباً  شاغل هستند و داشتن استقلال مالی به آنها کمک می‎کند تا هزینه اینترنت را خودشان بپردازند. پس، در استفاده طولانی از اینستاگرام چندان نگران سرزنش‎های احتمالی خانواده درباره هزینه اینترنت نیستند. چیز دیگری که در زمینه ویژگی‎های عام زندگی جوانان بزرگسال بسیار اهمیت دارد این است که این گروه از کاربران، از نسلی هستند که از کودکی و نوجوانی با بازی‎های کامپیوتری و انواع شبکه‎های اجتماعی و پیام‎رسان‎های فوری، بزرگ شده‎‎اند و با آنها خو گرفته‎اند. بنابراین، در زندگی این افراد، دنیایی به اسم «فضای مجازی» و «فضای واقعی» به عنوان دو دنیای کاملاً جداگانه – آن‎طور که ما بزرگترها تصور می‎کنیم- معنی ندارد و این دو فضا همچون دو روی یک سکه فرض می‎شوند که هر یک با دیگری آمیخته است. 

- محدودیت‎های رسمی و غیر‎رسمی جامعه. چنین به نظر می‎رسد که وقتی کاربران برای برخی تعاملات روزمره‎شان  - مثل تجاربی که پیشتر درباره معنای ضمنی لایک گفتیم – خود را با محدویت‎هایی رسمی یا غیررسمی رو‎به‎رو می‎بینند، این گونه تعامل‎ها را با شگردهای مختلف در محیط اینستاگرام جستجو می‎کنند.

آثار و پیامدهای استفاده از اینستاگرام

  سومین پرسش ما در این پژوهش این بود که مشارکت‎کنندگان ما، آثار و پیامدهای استفاده از اینستاگرام را چگونه ارزیابی می‎کنند. در پاسخ به این سؤال، 42 واحد معنایی به‎دست آمد که پس از حذف برخی از آنها 11 واحد معنایی آشکار شد. 5 مورد از آن‎ها ذیل مضمون «احساسات مثبت» و 6 مورد دیگر تحت مضمون «احساسات منفی» قرار گرفتند. این مضمون‎های فرعی، در نهایت ذیل مضمون اصلی «احساسات دوگانه» توصیف و تحلیل شدند. 

واحدهای معنایی، مضمون‎‎های فرعی و اصلی ارزیابی کاربران

واحدهای معنایی فشرده‎شده	مضمون های فرعی	مضمون‎ اصلی
خودبیانگری تصویری، تبلیغ کسب و کار، مایه سرگرمی،  امکان آموزش و یادگیری، داشتن صفحه شخصی و عمومی	احساسات مثبت نسبت  به پیامدها	احساسات دوگانه
مایه خودشیفتگی، موجب اتلاف وقت، بستر روابط مخفی، درگیرشدن با نظر دیگران‎، نمایش جعلی خود، مشغول‎شدن به سلفی و استوری به‎جای لذت‎بردن از «لحظات»	احساسات منفی  نسبت به پیامدها

احساسات دوگانه

   ارزیابی کاربران از آثار و پیامدهای استفاده از اینستاگرام در «احساساتی دو‎گانه» ظاهر شد. با ردیابی این احساسات دوگانه که منبع آن مرور چندباره اظهارات آنان بود، به این نتیجه رسیدیم که منشاء این احساسات دوگانه دو چیز می‎تواند باشد: یکی اینکه، اینستاگرام در سطحی بی‎سابقه، برای دسترسی تصویری افراد به یکدیگر و خلق دنیای اجتماعی دلخواه‎شان، موقعیت‎های تصویری جدید و مفرح فراهم آورده است. دوم اینکه، دل دادن به این رسانه‎ جدید با اتلاف وقت و همچنین مواجه‎شدن با تجارب ناخوشایند همراه است. آنان از اینکه مدام درگیر این موضوع باشند که آنچه در اینستاگرام همرسانی کرده‎اند چه واکنشی برانگیخته و یا چرا کسی صفحه آنها را ندیده، ناخشنودند.

   در سمت ارزیابی مثبت، اینستاگرام موقعیت خوبی است تا آنطور که دوست دارند «دیده» شوند، سرگرم شوند، کار و مهارت‎‎‎شان را تبلیغ کنند، افکار و علایق‎شان را به اشتراک بگذارند. اما در َسمت ارزیابی منفی، اینستاگرام محیط پرسه‎زدن‎های هر روزه است که وقتی به آن عادت می‎کنی دیگر زمانی برای فراغت‎های دیگر باقی نمی‎ماند و درک این موضوع کاربر را ناراحت می‎کند. خلاصه اینکه در ارزیابی آنها، استفاده از اینستاگرام با احساسات دوگانه خوب و بد همراه است و مشارکت‎کنندگان ما میان این دو احساس همواره در نوسان بودند. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

نتیجه‎گیری و بحث 

     شبکه‎های اجتماعی نظیر اینستاگرام، به محض ورود به زیست جهان ما خیلی زود محبوب شدند و در میان همه سنین هوادراران زیادی پیدا کردند. آنها فرصت‎های زیادی برای ارتباطات کارا و مفرح با دیگران فراهم ساخته‎اند و این فرصت‎ها هر روز بیشتر و متنوع‎تر می‎شوند. این گرایش عمومی فزاینده به استفاده از شبکه‎های اجتماعی، فرصتی هیجان‎انگیز مهیا کرده تا پژوهشگران دانشگاهی و غیردانشگاهی بتوانند ابعاد گوناگون این رسانه نوپدید و همچنین رابطه ما با آنها را بررسی کنند. در میان همه این تلاش‎هایی که در این سال‎ها به قصد روشن کردن فایده‎ها و زیان‎های استفاده از شبکه‎های اجتماعی صورت گرفته است، ما هم با اجرای این تحقیق سعی داشته‎ایم در این زمینه نقشی کوچک ایفا کنیم. 

    هدف ما در این تحقیق این بود که با استفاده از روش پدیدارشناسی توصیفی، به تجارب زیسته کاربران اینستاگرام که در اینجا 10 نفر از جوانان بزرگسال شهر تهران بودند، نزدیک بشویم. تحقیق ما سه پرسش کلیدی داشت: اینکه کاربران، در استفاده از اینستاگرام، چه چیزی تجریه می‎کنند، اینکه بستر‎ها و و شرایط اثرگذار بر تجارب آنها کدامند؛ و سرانجام اینکه، ارزیابی آنان از پیامدهای استفاده از اینستاگرام چیست؟

    نتایج ما نشان می‎دهد که استفاده از اینستاگرام– دست‎کم برای اطلاع‎رسانان ما–  بیش از آنکه فقط در هاله‎ای از هراس و نگرانی از اثرات منفی آن استفاده شود، به مثابه شیوه جدیدی از «دیدن» و «دیده‎شدن» تجربه می‎شود. برای این کاربران، اینستاگرام «منبعی از ارتباطات اجتماعی تصویری» است که «دیده‎شدن» را به شکلی کارا و مفرح ممکن می‎سازد. کاربران در این فضا، ارتباطات جدیدی خلق می‎کنند و به واسطه نمادهایی چون فالو‎، لایک‎، کامنت و جز آن، کنش‎هایی را تجربه می‎کنند که برای آنان چند معنایی،کارا، فرحبخش و سرگرم‎کننده است.

   در جریان تحقیق و بازخوانی چندباره یاداشت‎های تحلیلی مربوط به مصاحبه‎ها، همچنین نتایجی که از ترکیب مضامین تجربه‎های کاربران در «توصیف متنی» و شرایط اثرگذار بر این تجارب یعنی «توصیف ساختاری» به دست آوردیم، این نتیجه حاصل شد که در تجربه شرکت‎کنندگان ما، اینستاگرام یک فرصت عمومی است که هر کس با هر هدفی می‎تواند به وسیله آن هم «ببیند» و «دیده شود». در محدوده مطالعه ما، کنش‎های اجتماعی کاربران اینستاگرام: در فالوکردن و فالوشدن، لایک و کامنت‎گذاری پدیدار شدند. ما در اینجا صفت «اجتماعی» را در معنای وبری (1394) آن به کار می‎بریم؛ یعنی کنشی که افراد، در اینجا کاربران، کنش‎های خود را [با امکانات مختلفی که در اینستاگرام تعبیه شده] به سوی دیگر افراد یا آشنایان، معطوف و روانه می‎کنند (:48).

   چیزی که در این تجربه‎های اینستاگرامی- دست کم درباره تجارب این جوانان بزرگسال-  بسیار اهمیت دارد این است که این تجربه‎‎ها، تصویری از اینستاگرام به دست می‎دهند که با تصویری که در جامعه ما از اینستاگرام وجود دارد متفاوت است. تصور کلی جامعه از اینستاگرام عموماً تصویری منفی و نگران‎کننده است. این تصویر را کم و بیش در بیشتر پژوهش‎های این سال‎ها هم می‎توان دید. چنانکه قلی‎زاده و زمانی (1396) تأکید دارند که استفاده از رسانه‎های چون اینستاگرام موجب نقض حریم خصوصی افراد، کاهش اعتماد در روابط اجتماعی و استفاده از هویت جعلی می‎شود؛ یا کیان و قلی‎پور (1395) که کاهلی در تعهدات و فرایض دینی وهمچنین سست‎شدن اعتقادت مذهبی کاربران را از آثار استفاده از شبکه‎های اجتماعی می‎دانند.

    تأکیدی که در اینجا بر نتایج متفاوت پژوهش خود می‎کنیم هیچ به این معنی نیست که در استفاده از اینستاگرام واقعیتی به نام اثرات سوء وجود ندارد و نباید نگران «بخش تاریک» یا خاکستری آن بود. امروزه در همه کشورهای دنیای ازجمله در آمریکا (دیون، 2016)، در استرالیا (کومرز،2011)، در چین (سی، 2012) نیز به بخش تاریک فضای مجازی توجه خاص می‎شود و این نگرانی امری پذیرفته است. آنها هم از حضور فراگیر این شبکه‎های اجتماعی در زندگی همه گروه‎ها به‎ویژه نوجوانان و جوانان امروز، غافلگیر و نگران شده‎اند. خود ما هم در بخش ارزیابی پیامدهای استفاده از اینستاگرام، به اظهاراتی اشاره کردیم که نشان می‎داد کاربران از اثرات منفی این رسانه غافل نیستند. با وجود این، تجارب‎شان از اینستاگرام، نه یکسره مثبت بود و نه یکسره منفی. احساسات آنان در حالتی دوگانه پدیدار می‎گشت؛ احساساتی که از خشنودی تا ناخشنودی در نوسان بودند.

   مسئله دیگری که درباره تجارب زیسته کاربران شبکه‎های اجتماعی ازجمله اینستاگرام بسیار مهم است و جا دارد حتماً بر آن تأکید کنیم – چون در کمتر پژوهشی به آن اشاره شده است - بحث «بسترها و شرایط» اثرگذار بر این تجارب است. در بخش یافته‎های این تحقیق، به تفصیل به چهار زمینه اثرگذار بر تجارب این کاربران یعنی: ویژگی‎های عام زندگی جوانان بزرگسال، خصوصیات فناورانه اینستاگرام که تصویری‎‎بودن یکی از آنهاست، محدودیت گوناگون موجود در جامعه ما برای بیان خود؛ اشاره کردیم. گفتن ندارد که تبیین اینکه هرکدام از این عوامل و شرایط در تجارب زیسته این کاربران  چه سهمی دارند، نیازمند پژوهش‎های کمی و کیفی بیشتر است. در اینجا چیزی که قابل انکار نیست و حق بدهید که سهم آن می‎تواند بسیار تعیین‎کننده باشد این است که چنانچه در مطالعه رابطه کاربران با شبکه‎های اجتماعی نظیر اینستاگرام، به بسترها و شرایط اثرگذار بر نحوه استفاده، تجربه استفاده و همین‎طور موارد استفاده از این رسانه‎های جدید توجه نکنیم، جنبه مهمی از موضوع تجارب زیسته کاربران را از دست خواهیم داد. بنابراین، طرح گزاره‎های کلی درباره تأثیرات این رسانه‎ها بر کاربران ایرانی، معمولاً گمراه کننده است. چون این گرازه‎ها بدون توجه به بسترها و شرایطی که به برخی از آنها در این تحقیق اشاره شد، مطرح می‎شوند. اینکه زیستن در این فضا، ممکن است برای کاربران چه پیامدهای کوتاه یا بلند‎مدت داشته باشد، پرسش به‎جایی است که پاسخ به آن نیازمند پژوهش‎های نظری و تجربی بیشتر است. اما چیزی که ما بر آن تأکید می‎کنیم این است که پژوهش‎های مبتنی بر بررسی «تأثیرات رسانه‎ها»  زمانی مؤثر خواهند بود که تجارب زیسته کاربران (در مقام اول شخص) نیز فراموش نشود. 

   سخن ما در اینجا کم ارزش جلوه‎دادن مطالعات متمرکز بر «اثرات» اینستاگرام - به ویژه اثرات منفی آن بر کاربران-  و در مقابل، ترویج استفاده «عادت‎وار» از اینستاگرام یا دیگر شبکه‎های اجتماعی نیست، بلکه دعوت به بازاندیشی بیشتر درباره گوشه‎های به ظاهر آشنا از پدیده‎ای به نام شبکه‎های اجتماعی است. زیرا بخواهیم یا نخواهیم این رسانه‎ها، واقعیت دنیای امروزند و استفاده از آنها تجربه‎های ارتباطی جدیدی وارد زیست‎جهان ما کرده است که پیش از این سراغ نداشتیم. بنابراین، هشدارهای مبتنی بر مشاهده یک «ناظر بیرونی» درباره اثرات منفی آنها، کاربران را در استفاده بهینه از این فناوری، توانا نخواهد کرد. 

   پیشتر گفتیم که یکی از ویژگی‎های این تحقیق، توجه خاص آن به «ارزیابی» تجارب کاربران در استفاده از اینستاگرام بوده است. با بررسی چندباره اظهارات غیرتکراری مشارکت‎کنندگان‎مان، این نتیجه به دست آمد که تجارب و احساسات آنان نسبت به اینستاگرام از خشنودی تا ناخشنودی در نوسان است. زمانی که این ارزیابی را در ساحت بزرگتر یعنی حال و هوای رابطه انسان با فناوری بررسی می‎کنیم، به این نتیجه می‎رسیم که این «احساسات دوگانه» فقط درباره به اینستاگرام نیست، بلکه تقریباً درباره همه فناوری‎های مدرن صادق است و این چه بسا اساساً به ذات «متناقض‎نمای» فناوری بر می‎گردد. هرچه هست، شاید این گفته بریگز (1390) واقعاً درست باشد که: «فناوری، با برانگیختن احساسات قوی مثبت یا منفی در ما، مانع از بحث‎های‎ عقلانی در‎باره خود می‎شود؛ و به جای ارزیابی واقع‎گرایانه از زیان‎ها و فواید اجتماعی فناوری، نگرش‎هایی تحسین‎آمیز یا تحقیرآمیز را در جامعه به وجود می‎آورد. گویا گرایش ما انسان‎ها این است که چیزها یا کاملاً مفید باشند و یا کاملاً زیان‎آور و نه آمیزه‎ای مؤثر از هر دوی این جوانب» (: 69). 

   واقعیت این است که اینستاگرام و دیگر شبکه‎های اجتماعی، امکانات زیادی برای ارتباطات روزمره ما فراهم آورده‎اند و ما آدم‎ها را به شکلی چند‎رسانه‎ای «دسترس‎پذیر» ساخته‎اند. با وجود این، این فناوری‎ها، همچنانکه پدیدارشناسانی چون آیدی⁴⁴ (1395) معتقدند، هرگونه انکشاف جهان «از طریق» فناوری به وجهی منابعی را که برای وجود خودش ضروری است [در اینجا مدیریت استفاده و غیره] پنهان می‎کند. فناوری‎ها هرچه فراگیرتر می‎شوند، مشاهده آنچه در پس کشیدنِ آنها پنهان شده است، دشوار و دشوارتر می‎گردد (اینترونا،1395: 46). حال که چنین است و فناوری همواره با ماهیتی متناقض‎نما ظاهر می‎شود، شاید درست‎ این است که از قطعیت‎های حاکم بر بیشتر پژوهش‎ها فاصله بگیریم و با «رویکردی انتقادی» و در همان حال با جدی گرفتن تجارب زیسته کاربران، شیوه‎های استفاده از این رسانه‎های نوپدید را برای آنان  بهبود بخشیم؟

 

 

 

 

 

 

 

 

منابع

فارسی

استراوس، انسلم، کوربین، جولیت. (1388). مبانی پژوهش کیفی، ترجمه ابراهیم افشار، : تهران نشر نی.

 اسمیت، دیوید وودراف. (1393). هوسرل، ترجمه سید محمد تقی شاکری، : تهران انتشارات روزبهان.

امیرگافی، مهدی و پاک‎سرشت، سلیمان. (1390). حس اجتماعی مجازی: پیشینه نظری و پیشرفت‎های روش‎شناختی. فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال پنجم، شماره 17، زمستان 1388.

اینترونا، لوکاس. (1395). رویکردهای پدیدارشناسی به اخلاق و تکنولوژی اطلاعات، ترجمه ابوالفضل توکلی شاندیز، تهران: نشر ققنوس.

حسنی، حسین، کلانتری، عبدالحسین. (1396). «تحلیل پدیدارشناختی تجربه زیسته کاربران اینستاگرام در ایران». مطالعات فرهنگ – ارتباطات،دوره پنجم،شماره40، زمستان 1396.

راودراد، اعظم، گیشینیزجانی، گلناز. (1397). «گونه‎شناسی الگروهای باز – نمود بدن رسانه‎ای کاربران اینستاگرام». مطالعات رسانه‎های نوین، دانشگاه علامه طباطبایی، دوره چهارم، شماره 16، زمستان 1397.

سالدنا، جانی. (1395). راهنمای کدگذاری برای پژوهشگران کیفی. ترجمه عبدالله گیویان، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

راس، کارن، نایتینگل، ویرجینیا. (1395). مخاطبان و رسانه‎ها، چشم اندازهای نوین. ترجمه امیرعبدالرضا سپنجی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

ریچاردز، بری. (1390). جامعه بزرگ اتومبیل، ترجمه حسین پاینده، مجله ارغنون، شماره 20، چاپ سوم، تهران: سازمان چاپ و انتشارات.

سایت اقتصادنیوز، بازنشانی (https://www.eghtesadnews.com ) تاریخ بازیابی: 14مهر 1398، ساعت 20:00 .

قلی‎زاده، آذر، زمانی، عباس. (1396). «مطالعه کیفی چالش‎های شبکه‎های اجتماعی تلفن همراه در زندگی کاربران». فصلنامه رسانه، سال بیست‎و‎هشتم، شماره 106.

کاظمی‎پور، عبدالمحمد (1388). نسل ایکس، بررسی جامعه‎شناختی نسل جوان ایران، تهران: نشر نی.

کرسول، جان. (1394). پویش کیفی و طرح پژوهش. ترجمه حسن دانایی فرد و حسین کاظمی، : تهران انتشارات صفار.

کیان، مریم، قلی‎پور ، زهره. (1395). «آثار تربیتی شبکه های اجتماعی تلفن همراه بر هویت ملی و دینی دانشجویان». فصلنامه رسانه، سال بیست‎و‎هشتم، شماره 3.

گیدنز، آنتونی، ساتن، فیلیپ (1396). جامعه‎شناسی. ترجمه هوشنگ نایبی، :تهران نشر نی.

مش، گوستاو اس، تالمود، ایلان. (1393). نوجوان دیجیتالی. ترجمه اسماعیل سعدی‎پور، : تهران انتشارات رشد.

نایار، پرامود کی. (1394). درآمدی بر رسانه‎های نوین و فرهنگ مجازی. ترجمه سعید رضا عاملی و گودرز میرزایی، : تهران مرکز پژوهش و سنجش افکار صدا و سیما.

وبر، ماکس. (1394). اقتصاد و جامعه. ترجمه عباس منوچهری، مهرداد ترابی‎نژاد و مصطفی عمادزاده، تهران: انتشارت سمت.

لاتین

Alime Bilge GolGe. (2017). Online peresentation of Self on Instagram: A case study of young practitioner in Turkey. A master thesis. Ankara university. Retrieved Jan, 2018, From: http://dspace.bilkent.edu.tr/bitstream/handle/ isAllowed

Dion, Nicole Annette. (2016). ‘’The effects of Instagram on Self-Esteem and Life Satisfaction”. Honors Theses, Retrieved Jan, 2018, From: http://digitalcommons.salemstate.edu/honors_theses/91

Dongli,Aliexiei and Seychell,Dylan.( 2015). “The New Digital Native cutting the chord’’. Springer Heidelberg New York Dordrecht London.

Golbeck,Jennifer.(2015). ‘’Introduction to Social Media Investigation’’. Syngerss is an imprint of Elsevier 225 wyman street. USA.

Hennink, Monique, Hutter, Inge, Bailey, Ajay. (2011). Qualitative Research Methods.First published. SAGE published Ltd.

Kommers, Piet. (2012).’’Social Networking for web-Based Communities’’. Curtin University. Perth Western Australia. Retrieved Sept, 2019, From: https://www.researchgate.net/publication/262401330

Kaplan, M. andereas, Haenlein, Michael.(2010). ‘’Users of the world, unite! The challenges and opportunities of Social Media’’. Kelley school of Business. Indiana university. Retrieved Jan, 2018, From: www.elsevier.com/locate/bushor

- LIN. Si (2012). ‘’Instant messaging on Interpersonal Relationship: How it brings intimacy and negative feelings’’? Master of science in New Media, The Chinese university of Hong Kong, Retrieved Aug, 2016.

Moustakas, C. (1994). Phenomenological research method. Retrieved Jan, 2018, From: http://www.psyking.net/HTMLobj.

Nicole, Annette Dion. (2016). The Efect of Instagram on Self – Esteem and Life Satisfaction. Salma state university. Retrieved Jan, 2018, From: http:// digitalcommuncations. Salmastate.edu/honors_theses.

Patton,Michael Quinn. (2015). ‘’Qualitative Research & Evaluation Methods’’.

Sage Punlication,p. 115.

Ting  ting, cheung. (2014) . ‘’ A study of Motives, Usage, Self- presentation and Number of Followers on Instagram’’. Retrieved Sep, 2019, From: sweb.cityu.edu.hk/download/RS/E-Journal/Vol3/journal1

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

[1]  . درباره تعداد کاربران اینستاگرام در جهان، از 2019 آماری وجود دارد، ولی متأسفانه آخرین آمار تعداد کاربران اینستاگرام در ایران، مربوط به دی سال 1397 است.

[2]  media effects

[3]  . نمونه‎ای از این پژوهش‎ها را در بخش «مطالعات پیشین» مقاله آورده‎ایم.

[4]  Lived experience

[5]  Social networks

[6]  Technological determinism

[7]  Social shaping of Technologies

[8]  Social construction

[9]  constitutional

[10]  Edmund Husserl

[11]  Lived experience

[12]  Patton

[13]  Context

[14]  Hennink, Hutter & Bailey

 

 

[15]  evaluation

[16]  Self- actualization

[17] Nicole Dion

[18]  The Effect Of Instagram On Self – Esteem and Life Satisfaction

[19]  Ting

[20]  A study of Motives, Usage, Self – peresentation and Number of Followers on Instagram

[21]  Moustakas

[22]  Creswell

[23]  

[24]  snowball sampling

[25]  Young adults

[26] Dukes

[27]  Riemen

[28]  semistructured

[29]  Epoche/ Bracketing

[30]  Horizonalization

[31]  Units of meaninig

[32]  Clusters of thems

[33]  Structured patterns of meening

[34]  Textual description

[35]  Imaginative variation

[36]  Structural description

[37]  intentionality

[38]   intentionalitive

[39]

[40]  Fan

[41]  Pramod. K Nayar

[42]  tools

[43]  comment

[44]  Don Ihde